Ενώ οι διάφορες πληροφοριακές πηγές, ασχολούνται με τις μεταξύ Αράβων και Βυζαντίου συγκρούσεις, ξαφνικά αρχίζουν να ομιλούν για την πρώτη επιδρομή των Ρώσσων εναντίον της Κωνσταντινουπόλεως. Μέχρι τον τελευταίο, σχεδόν, καιρό το γεγονός αυτό ετοποθετείτο από τους περισσότερους ιστορικούς το 865 ή το 866 και συχνά συνδέετο με την εκστρατεία των Ρώσσων πριγκήπων Ascold και Dir.
Αλλά από το 1894, οπότε ευρέθη στις Βρυξέλλες ένα σύντομο και ανώνυμο χρονικό, που δημοσιεύθηκε από τον Βέλγο επιστήμονα Franz Cumont, η γνώμη αυτή θεωρείται λανθασμένη. Το χρονικό αυτό μας δίδει πολύ ακριβείς πληροφορίες: Οι Ρώσσοι επλησίασαν στην Κωνσταντινούπολι με διακόσια πλοία στις 18 Ιουνίου, το 860, αλλά ηττήθησαν, χάνοντας πολλά από τα πλοία τους (σ.1).
Μερικοί επιστήμονες αμφέβαλαν για την τοποθέτησι της επιθέσεως ενωρίτερα• αρκετά πριν από τη δημοσίευσι του ανωνύμου χρονικού και, βάσει διαφόρων υπολογισμών, έτειναν να πιστεύσουν ότι το 860 ήταν η σωστή χρονολογία. Έτσι ο γνωστός Ιταλός λόγιος του δεκάτου ογδόου αιώνος Assemani, αναφέρει ότι η πρώτη επίθεσι των Ρώσσων έλαβε χώραν στα τέλη του 859 ή στις αρχές του 860, αν και οι μεταγενέστεροι επιστήμονες εξέχασαν τελείως τ’ αποτελέσματα των ερευνών του (σ.2).
Δέκα τέσσερα χρόνια πριν από την εμφάνισι του ανωνύμου χρονικού των Βρυξελλών και τελείως ανεξάρτητα από το Assemani, ο Ρώσσος εκκλησιαστικός ιστορικός Golubinsky έβγαλε επίσης το συμπέρασμα ότι η επίθεσι έγινε ή το 860 ή στις αρχές του 861 (σ.3).
Σε μία από τις ομιλίες του ο Πατριάρχης Φώτιος, που έζησε την εποχή της επιθέσεως, αναφέρει τους Ρώσσους ως «Σκύθας, τραχείς κι βαρβάρους», χαρακτηρίζοντας την επίθεσί τους σαν μία βάρβαρη, επίμονη και τρομερή (σ.4).
.
Σημειώσεις:
1. Anecdota Bruxellensia, I. Chroniques Byzantines du Maruscrit 11376, έκδοσι F. Cumont, 33.
2. «Kalendaria Ecclesiae Universae» I, 240-243, IV, 9.
3. «Ιστορία της Ρωσσικής Εκκλησίας» I (i), 21-22 (δεύτερη έκδοσι, 1901) II (1), 40. (Ρωσσικά).
4. «In Rossorum incursionem Homilae» I-II. Lexicon Vindobonese (έκδοσι A. Nauck, 201, 209, 221)
Πηγή: Α. Α. Vasiliev, «Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας 324 – 1453», μετάφρασι Δημοσθένους Σαβράμη, εκδόσεις Μπεργκαδή 1954, σελ. 345 – 346, Αβέρωφ