ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο πόνος συνοδεύει τον άνθρωπο σ’ όλη την πορεία της επίγειας ζωής του. Ο πόνος προκαλεί θλίψη στον άρρωστο, στην οικογένειά του και όσους τον φροντίζουν. Ο άνθρωπος θέλησε και προσπάθησε να εξηγήσει το φαινόμενο του πόνου από τους αρχαίους χρόνους. Η βοήθεια προς τον άρρωστο που πονά είναι ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της νοσηλευτικής. Η επαγγελματική ζωή των νοσηλευτών είναι αφιερωμένη στην ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου. Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του πόνου δεν είναι εύκολη για τους νοσηλευτές. Απαιτείται καλή επαγγελματική κατάρτιση, συνεχή μάθηση, αξιολόγηση του αρρώστου και ειλικρινή αναζήτηση του νοήματος της ζωής. Από την πλευρά της ορθόδοξης θεολογία, ο πόνος θεωρείται ως μέσο παιδαγωγίας και πνευματικής εγρήγορσης. Ο πιστός καλείται να μιμηθεί τον ίδιο το Χριστό και τους αγίους της εκκλησίας. Οι πατέρες της εκκλησίας θεωρούν τον πόνο και την ασθένεια ως έκφραση της θείας πρόνοιας, σαν τρόπο παιδαγωγίας και ευλογίας για τον μεταπτωτικό άνθρωπο.

Λέξεις – κλειδιά
.Πόνος . Νοσηλευτική και πόνος .Νοσηλευτής και ασθένεια .Θεολογία και πόνος .Ασθένεια και εκκλησία


Υπεύθυνος αλληλογραφίας

Γεώργιος Κατσιμίγκας
Πρεμέτης 5, 18542, Π. Κοκκινιά, Πειραιάς
Τηλ. 210- 49 12 236, 6977071815


ABSTRACT

Pain accompanies human beings during the course of their life. Pain causes sorrow to ill, his family and those who take care of them. Man have wanted and tried to explain pain since the beginning of time. The aid towards the person who is in pain is one of most important characteristics of nursing. The professional life of nurses is dedicated to the relief of human pain.
The effective relief of pain is not easy for nurses. A good professional orientation, a continuous learning, the evaluation of the patient and a sincere quest of meaning of life are needed.

According to the Orthodox belief, pain is considered as a means of discipline and mental alert. Orthodox Christians are asked to follow the example of Jesus Christ and the Saints.

The Fathers of the Church consider pain and disease as an indication of God’s Concern as a way of schooling for the repentant man.

Key word
.Pain . Nursing and Pain . Nurse and Disease . Theology and Pain
. Disease and Church

Corresponding author

George Katsimigas
5 Premetis street, GR-18542 Pireas, Greece.
Tel. +30 210-4912236, 6977071815


ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο πόνος είναι συνυφασμένος με τη ζωή του ανθρώπου. Ο πόνος προσβάλλει τον άνθρωπο ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία, την οικονομική του κατάσταση και την πολιτισμική του συμπεριφορά. Ο πόνος συνήθως αντιμετωπίζεται με φόβο και αγωνία από τον άνθρωπο, αφού υποθάλπει την αυτονομία του και την αυτοεκτίμησή του, πολύ συχνά δε συνοδεύεται από αισθήματα μοναξιάς και απελπισίας. Στην αρχαία ελληνική γραμματεία ο πόνος αναφέρεται ως γιος της Έριδας και εγγονός της Νύκτας, ο οποίος δόθηκε στους ανθρώπους για την κλοπή της φωτιάς από τον Προμηθέα. Ο Απόλλωνας ήταν ο θεός ο οποίος καταπολεμούσε τον πόνο, ενώ η Ιασώ η κόρη του Ασκληπιού είχε την επιμέλεια της ανακούφισης του πόνου.(1) Ο Χριστιανισμός από την άλλη δέχεται τον πόνο ως μέσο παιδαγωγίας για την πνευματική τελείωση του ανθρώπου. Δεν καταστέλλει τον πόνο, αλλά αλλάζει την έννοια του.

Η φύση και το νόημα του πόνου, καθώς και η αντιμετώπισή του αποτελούν αντικείμενο μελέτης και καθημερινής δραστηριότητας για το νοσηλευτή. Αναμφίβολα, η αίσθηση του πόνου λειτουργεί ως σηματοδότης κινδύνου για τον οργανισμό, παράλληλα σε συνάρτηση με τη νόσο είναι το σύμπτωμα εκείνο που συχνά οδηγεί σε αναζήτηση ιατρικής συμβουλής.(2),(3)


ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ

Ο πόνος είναι ένα δυσάρεστο αίσθημα με έντονα προσωπικά χαρακτηριστικά. Επίσης είναι δυνατόν να απορροφήσει τη σκέψη του ατόμου να επηρεάσει τις δραστηριότητές του και να αλλάξει όλη τη ζωή του. Η Arendt περιγράφει τον πόνο, σαν το πιο έντονο αίσθημα που γνωρίζει ο άνθρωπος, έντονο μέχρι εξάλειψης όλων των άλλων εμπειριών.(4) Ο πόνος κατά τον Engel είναι ένα δυσάρεστο αίσθημα, που αντιπροσωπεύει τη θλίψη και προέρχεται από την ψυχική αντίληψη μια πραγματικής, απειλητικής ή φανταστικής βλάβης. (5) O Mountcastle αναφέρει, ότι «πόνος είναι αισθητηριακή εμπειρία που προκαλείται από βλαπτική αιτία» (1) Η McCaffery δίνοντας τον ορισμό του πόνου λέει ότι, « πόνος είναι ότι το άτομο λέει ότι είναι και υπάρχει όταν εκείνο λέει ότι υπάρχει»(6)
Ο Διεθνής Οργανισμός Μελέτης του Πόνου (IASP 1986), δίνει τον ακόλουθο ορισμό για τον πόνο, ο οποίος και έχει επικρατήσει ευρέως: «μια δυσάρεστη αισθητική και συναισθηματική εμπειρία, που σχετίζεται με υπάρχουσα ή ενδεχόμενη ιστική βλάβη και εκφράζεται με όρους που υποδηλώνουν το χαρακτήρα και την έκταση της βλάβης.»(7)
Ο ορισμός αυτός, υποδηλώνει ότι ο πόνος αποτελεί απλώς μια σωματική εμπειρία και δεν καταφέρνει να αποδώσει πλήρως τις συνέπειες που προκαλεί το επίμονο άλγος. Η αντίδραση στον πόνο είναι κατ’ορισμό υποκειμενική. Για το λόγω αυτό ο ορισμός της McCaffery θεωρείται από κλινικής απόψεως καλύτερος και τυγχάνει γενικότερης αποδοχής. Σύμφωνα με τον Hunter, (8) η εμπειρία του πόνου βιώνετε διαφορετικά από άτομο σε άτομο, λόγω τριών χαρακτηριστικών:

• Την ένταση της  γενεσιουργού αιτίας

• Την προηγούμενη εμπειρία σε παρόμοιο συμβάν

• Την  ψυχολογική κατάσταση του ατόμου

Μελέτες από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO 1996)(9), υποστηρίζουν ότι η διευθέτηση του πόνου έχει επιτευχθεί σε ποσοστό πάνω από το 90% των ασθενών. Ωστόσο, άλλες μελέτες αποκαλύπτουν ότι ένα μεγάλος αριθμός ασθενών με κακοήθη νόσο αναφέρουν, ότι κατά την πορεία της νόσου τους ένιωσαν μέτρια ή και σοβαρότερη έντασης πόνο. (1Ο) Ο κάθε πόνος και ιδιαίτερα ο χρόνιος, επηρεάζει όλους τους τομείς της ζωής, όχι μόνο του πάσχοντα αλλά και της οικογένειας και γενικότερα του περιβάλλοντος στο οποίο ζει και συναναστρέφεται. Η ανακούφιση του πόνου αποτελεί προτεραιότητα στη νοσηλευτική φροντίδα του αρρώστου.

Σ ’αυτό το σημείο θα πρέπει να υπολογιστεί ο περιορισμός που θέτει συχνά το αίσθημα του πόνου στην κοινωνική ζωή, τόσο του αρρώστου όσο και της οικογένειάς του.(8) Ο Bonica αναφερόμενος στην οικονομική διάσταση του πόνου υπογραμμίζει, ότι ο επίμονος πόνος αποτελεί σοβαρό οικονομικό πρόβλημα, τόσο για τους ασθενείς που δοκιμάζουν το αίσθημα του πόνου όσο και για τα διάφορα Εθνικά Συστήματα Υγείας.(11)


ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ-ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ

Στη διεργασία του πόνου διακρίνονται τρία στοιχεία:

• Αποδοχή ερεθίσματος. Η παραγωγή του αλγεινού ερεθίσματος πραγματοποιείται από τη διέγερση των ελεύθερων αισθητικών νευρικών απολήξεων, μεταφέρεται στις οπίσθιες ρίζες του νωτιαίου μυελού και από εκεί μέσω τριών νευρώνων καταλήγει στο φλοιό του εγκεφάλου, όπου βρίσκεται το κέντρο του πόνου και γίνεται η αντίληψή του.

• Αντίληψη του πόνου. Αποτελεί την ερμηνεία της εμπειρίας του πόνου, που  δίνει ο εγκέφαλος από τη στιγμή που το άτομο αρχίζει να τον αισθάνεται. Για να γίνει αντιληπτό το αίσθημα του πόνου απαιτείται η ακεραιότητα της λειτουργικής ικανότητας του μετωπιαίου λοβού του εγκεφάλου. Η αντίληψη του πόνου επηρεάζεται από διάφορους φυσιολογικούς, παθολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες δρώντας είτε ευεργετικά (η ψυχοσωματική υγεία, οι προηγούμενες εμπειρίες πόνου, ο ευχάριστος οικογενειακός και κοινωνικός περίγυρος και οι δραστηριότητες που αποσπούν την προσοχή του ατόμου), είτε ανασταλτικά (το άγχος, ο φόβος και η κόπωση).(12),(13), (14), (15), (16)

• Αντίδραση στον πόνο. Πρόκειται για μιαØ πολύπλοκη διεργασία, κατά την οποία το ίδιο ερέθισμα διαφέρει όχι μόνο από άτομο σε άτομο αλλά και στο ίδιο άτομο από τη μια στιγμή στην άλλη. Όπως στην αντίληψη, έτσι και στην αντίδραση κάθε άτομο αντιδρά με το δικό του τρόπο και αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία, η προσωπικότητα, το θρησκευτικό πιστεύω, τη στάση ζωής, και τα όρια ανοχής του.(17), (18), (19)

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ

Μέσα από μια πληθώρα αιτιών, αντιπροσωπευτικά αναφέρονται οι εξής:

• Έγκαυμα. Πόνος από την φλεγμονή και την ιστική βλάβη, ως συνέπεια επίδρασης της υψηλής θερμοκρασίας ή του ψύχους.

• Κακοήθεις όγκοι. Πόνος από αύξηση του όγκου, πίεση των γύρω ιστών και ερεθισμό των νευρικών απολήξεων ή από διήθηση νεύρων, αιμοφόρων αγγείων, περιοστέου.

ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ
 

• Σωματικός: Προκαλείται από φλεγμονή, θερμότητα, πίεση, τραυματισμούς, χημικά ερεθίσματα και ξένα σώματα. Μεταβιβάζεται κυρίως μέσω του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ). Ο σωματικός πόνος παρουσιάζει σαφή εντόπιση και συνήθως επιδεικνύεται με το δάκτυλο του ασθενή. Μπορεί να χαρακτηριστεί ως οξύς, έντονος και διαξιφιστικός «σαν μαχαιριά». Επιδεινώνεται με τη μετακίνηση, το βήχα, τις βαθιές αναπνευστικές κινήσεις και τη βάδιση και για το λόγω αυτό ο ασθενής προσπαθεί να μένει ακίνητος.

• Σπλαχνικός: Προκαλείται από σπασμό, έλξη, διάταση και ισχαιμία. Μεταβιβάζεται μέσω του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος (ΑΝΣ). Ο σπλαχνικός πόνος παρουσιάζει ασαφή εντόπιση και επιδεικνύεται με την παλάμη του ασθενή. Είναι συνήθως βύθιος, αμβλύς και διάχυτος, δηλαδή επεκτείνεται από το σημείο της βλάβης σε μεγαλύτερη περιοχή του σώματος. Σε αντίθεση με τον σωματικό, ο σπλαχνικός πόνος δεν επιδεινώνεται από τις κινήσεις, ενώ ο ασθενής είναι ανήσυχος και αλλάζει συχνά θέση.

• Αντανακλαστικός: Είναι συνήθως φαινόμενο του σπλαχνικού πόνου, ο οποίος όμως εντοπίζεται σε άλλη περιοχή του σώματος, σε ικανή απόσταση από το πάσχον όργανο. Κλασικό παράδειγμα είναι ο πόνος του εμφράγματος του μυοκαρδίου που αντανακλά πίσω από το στέρνο, κάτω σιαγόνα, αριστερό ώμο και βραχίονα.

• Πόνος μέλος φάντασμα: Εμφανίζεται μετά από ακρωτηριασμό άκρου. Είναι επίμονος και μπορεί να διαρκέσει από μήνες έως και χρόνια, μετά την ίαση της τραυματικής επιφάνειας του κολοβώματος. Αποδίδεται σε ψυχολογικά αίτια. (20)

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ

Ο πόνος διακρίνεται σε δύο διαφορετικούς κύριους τύπους: τον ταχύ πόνο και το βραδύ πόνο. Ο ταχύς πόνος εμφανίζεται σε 0,1 sec μετά την εφαρμογή αλγογόνου ερεθίσματος, ενώ ο βραδύς πόνος αρχίζει να γίνεται αισθητός μετά από 1 sec ή και περισσότερο και στη συνέχεια η έντασή του αυξάνεται βραδέως για πολλά δευτερόλεπτα, και σε πολλές περιπτώσεις ακόμα και για αρκετά λεπτά.

Ο ταχύς πόνος από πολλούς περιγράφεται επίσης και ως οξύς πόνος, νυγμώδης πόνος, ηλεκτρικός πόνος κλπ. Ο πόνος αυτού του τύπου γίνεται αισθητός με την εισαγωγή βελόνας στο δέρμα, είτε κατά την τομή του δέρματος με μαχαίρι, καθώς και σε οξύ έγκαυμα του δέρματος. Αισθητός γίνεται επίσης κατά την επίδραση στο δέρμα ηλεκτρικού ρεύματος. Ο ταχύς πόνος δεν γίνεται αισθητός από τους περισσότερους εν τω βάθει ιστούς του σώματος.

Ο βραδύς πόνος αναφέρεται επίσης με διάφορα ονόματα όπως καυστικός πόνος, βύθιος πόνος, σφύζων πόνος, χρόνιος πόνος κλπ. Ο πόνος αυτού του τύπου συνήθως συσχετίζεται με καταστροφή ιστών. Μπορεί να καθίσταται βασανιστικός και να οδηγεί σε μακροχρόνια ανυπόφορη απελπιστική αγωνία. Μπορεί να προέρχεται τόσο από το δέρμα όσο και από οποιονδήποτε εν τω βάθει ιστό είτε και όργανο. (21)


ΟΛΙΣΤΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΠΟΝΟ

α) Νοσηλευτική αξιολόγηση
Η νοσηλευτική φροντίδα του αρρώστου που πονά, περιλαμβάνει την αξιολόγηση, την ανακούφιση και την πρόληψη από τον πόνο, συμπεριλαμβανομένης και της υποστήριξης και διδασκαλίας της οικογένειάς του.

Για την αποτελεσματική αξιολόγηση και ανακούφιση του αρρώστου από τον πόνο, ο νοσηλευτής πρέπει να διαθέτει γνώσεις από διάφορες επιστήμες, συγχρόνως δε κλινική εμπειρία, δεξιοτεχνία, ενδιαφέρον, παρατηρητικότητα, κριτικό πνεύμα
και ετοιμότητα. (15), (22)

Η κλινική εξέταση, η επικοινωνία με τον ασθενή και το περιβάλλον του, η μελέτη του ιστορικού υγείας και των διαγνωστικών ευρημάτων αποτελούν χρήσιμα στοιχεία για την εκτίμηση του πόνου. Η αξιολόγηση του πόνου βασίζεται επίσης, στις υποκειμενικές πληροφορίες του αρρώστου και στις αντικειμενικές που ο νοσηλευτής θα παρατηρήσει. Η σύνθεση των πληροφοριών αυτών είναι αναγκαία για την ακριβή νοσηλευτική διάγνωση. Έχουν χρησιμοποιηθεί πολλοί τρόποι, για την αξιολόγηση του πόνου που ο καθένας έχει τα πλεονεκτήματά του και τα μειονεκτήματά του, αντιπροσωπευτικά αναφέρονται οι εξής δύο:

• Κλίμακα συμπτωμάτων με ερωτήσεις προς τον άρρωστο. Στην πράξη, ενώ φαίνεται απλός και κατανοητός, είναι δύσκολος, ιδιαίτερα στον οξύ και διαξιφιστικό πόνο.

• Αριθμητική κλίμακα. Αυτή αποτελείται από μία στήλη αριθμημένη από 0-10 cm. Στο 0 αντιστοιχεί απουσία πόνου και στο 10 ανυπόφορος πόνος. Απλά ερωτάται ο άρρωστος σε πιο βαθμό ο ίδιος αξιολογεί τον πόνο του. Είναι εύκολος και κατανοητός τρόπος και θεωρείται έγκυρη και αξιόπιστη η μέτρηση της έντασής του. (23), (24),

Αν και τα εργαλεία για την αξιολόγηση του πόνου είναι γνωστά στη νοσηλευτική θεωρία, δεν φαίνεται όμως αυτά να χρησιμοποιούνται σε ευρεία κλίμακα για τη νοσηλευτική φροντίδα ασθενών με καρκίνο. (25)

β) Νοσηλευτική Διάγνωση
Η διάγνωση της φύσεως του πόνου βοηθά στην επιλογή των πιο κατάλληλων νοσηλευτικών παρεμβάσεων για την ανακούφισή του και την ελαχιστοποίηση των δυσμενών επιδράσεων. Μέσο της νοσηλευτικής διάγνωσης παρέχεται η δυνατότητα στο νοσηλευτή να επισημάνει όλους τους παράγοντες που συντελούν στην εμπειρία του πόνου, να περιγράψει ένα ειδικό πρόβλημα και να οδηγηθεί προς τις πιο κατάλληλες παρεμβάσεις. Τα κυριότερα σημεία της νοσηλευτική διάγνωσης του πόνου είναι τα εξής:

• Καθορισμός αντίδρασης του ασθενή στον πόνο. Η ευαισθησία και οι αντιδράσεις στον πόνο είναι υποκειμενικές και επηρεάζονται από τις προηγούμενες εμπειρίες, την ηλικία, το φύλο και τους ψυχικούς παράγοντες. Η γνώση των συνήθων αντιδράσεων του ασθενούς βοηθά τον νοσηλευτή στην εκτίμηση της έντασης του πόνου και τον καλύτερο έλεγχό του.

• Αξιολόγηση των σημείων πόνου όπως π.χ προφορικές εκδηλώσεις σύσπασης οφρύων, ανησυχία, εφίδρωση, ωχρότητα, αύξηση της αρτηριακής πίεσης και ταχυκαρδία. Η πρώιμη αναγνώριση των σημείων του πόνου επιτρέπει την έγκαιρη παρέμβαση και την ύφεσή του.

• Αξιολόγηση των παραγόντων που φαίνονται ότι επιτείνουν ή μειώνουν τον πόνο, η γνώση των οποίων βοηθά στην αποτελεσματική και εξατομικευμένη αντιμετώπιση του πόνου.

γ) Νοσηλευτικές Παρεμβάσεις Πρόληψης και Ανακούφισης του πόνου

Εφαρμογή μέτρων κατά του φόβου και του άγχους όπως η διαβεβαίωση του ασθενή, ότι η ανάγκη για ανακούφιση από τον πόνο έγινε κατανοητή και θα αντιμετωπιστεί, η εκπαίδευση επίσης του ασθενούς πριν από την εγχείρηση ή την επέμβαση. Σε πολλές μελέτες το άγχος θεωρήθηκε ως σημαντικός παράγοντας στην απάντηση του πόνου.
Υποστηρίζεται, ότι όσο πιο έντονο είναι το άγχος, τόσο πιο έντονα εκδηλώνεται η απάντηση στον πόνο. Ο φόβος και το άγχος για τον πόνο μειώνει την ανοχή και τον ουδό του ασθενούς για τον πόνο. Η αμφίδρομη δράση πόνου-άγχους πρέπει να διακοπεί για την αποφυγή επιδείνωσης του πόνου.

Χορήγηση φαρμάκων πριν από κάθε επώδυνο χειρισμό και πριν την επίταση του πόνου. Η χορήγηση φαρμάκων πριν από τους χειρισμούς είναι αποτελεσματικότερη καθώς ο έντονος και παρατεταμένος πόνος υποχωρεί βραδύτερα. Η φαρμακευτική θεραπεία αποτελεί τη βασική μέθοδο αντιμετώπισης του καρκινικού πόνου και χαρακτηρίζεται από προσεκτική εκτίμηση των συμπτωμάτων του ασθενούς. Εφαρμογή μη φαρμακολογικών μέτρων ύφεσης του πόνου π.χ τεχνικές διέγερσης του δέρματος ( πίεση, μαλάξεις, θερμά ή ψυχρά επιθέματα, διαδερμική ηλεκτρική διέγερση νεύρων [T.E.N.S ], δονήσεις ) ή τεχνικές χαλάρωσης, απόσπαση της προσοχής, μουσική, ρυθμικές μαλάξεις, αλλαγή θέσης, κατευθυνόμενη φαντασίωση και ο βελονισμός. (26) Οι μη φαρμακολογικές παρεμβάσεις είναι αποτελεσματικές διότι θεωρούνται ότι χρησιμοποιούν τον έλεγχο του μηχανισμού πύλης για την ύφεση του πόνου. Ορισμένες μέθοδοι όπως TENS, βελονισμός και εικονικά φάρμακα πιθανώς διεγείρουν την παραγωγή ενδορφινών που μειώνουν τον πόνο μέσω αναστολής των ερεθισμάτων στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Τέλος, μειώνουν το άγχος για τον πόνο, διακόπτοντας τη σχέση πόνου-άγχους.

Χορήγηση αναλγητικών, τα οποία μειώνουν τον πόνο αναστέλλοντας τη μεταβίβαση των αλγογόνων ερεθισμάτων, μειώνοντας την αντίδραση του φλοιού στο ερέθισμα ή/και μεταβάλλοντας την αντίληψη του ασθενούς στον πόνο. (27)


δ) Κριτήρια αξιολόγησης αποτελεσμάτων
 

• Ο ασθενής αναφέρει, ότι ο πόνος έχει ελαττωθεί ή εξαλειφθεί μετά την εφαρμογή αναλγητικών μέσων ή μέτρων. (28)

• Οι καθημερινές δραστηριότητές του αυξάνονται προοδευτικά, επίσης δηλώνει ότι κοιμάται καλύτερα.

• Είναι σε θέση να χρησιμοποιεί τεχνικές αναλγησίας μη φαρμακευτικές.

ε) Ο Νοσηλευτής ως Θεραπευτικό μέσο του πόνου

Ο νοσηλευτής μέσο της φυσικής του παρουσίας, της διάθεσής του να πληροφορεί, να εξηγεί και να απαντά στις ερωτήσεις του ασθενούς δημιουργεί το κατάλληλο «θεραπευτικό πεδίο», ώστε να ανταποκριθεί με επιτυχία στις φυσικές και συναισθηματικές του ανάγκες. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζει την αυθεντικότητα της άνευ όρων παρουσίας του, η οποία βοηθά στην απομάκρυνση εμποδίων που παρακωλύουν τη θεραπευτική προσέγγιση.

Σημαντικό στοιχείο αποτελεί, η δημιουργία ενός κλίματος ενδιαφέροντος και εμπιστοσύνης ως επίκεντρο του νοσηλευτικού ρόλου και φροντίδας. Ο νοσηλευτής χωρίς να είναι ιδιαίτερα κατευθυντικός, ενθαρρύνει τον άρρωστο να εκφραστεί, να κατανοήσει και να αποδεχθεί τις εμπειρίες που βιώνει και επιπλέον να αξιοποιήσει τις δυνατότητές του.

Οι ασθενείς συχνά δεν κατανοούν την αιτία που πονούν. Για τον λόγo αυτό ο νοσηλευτής πρέπει να παρέχει τον σωστό χρόνο, ώστε το άτομο να προσαρμοστεί στην νέα κατάσταση. Επιπλέον, υποστηρίζει ψυχολογικά τον ασθενή και την οικογένειά του και προσφέρει όχι μόνο πληροφορίες σχετικά με τον πόνο, αλλά προτείνουν και τρόπους αντιμετώπισης των πρακτικών και των ψυχολογικών προβλημάτων που αυτός επιφέρει.
Βασικό στοιχείο επίσης αποτελεί και η επικοινωνία του νοσηλευτή με τον ασθενή. Η επικοινωνία εξάλλου αποτελεί ζωτικό στοιχείο κατά την άσκηση της νοσηλευτικής παρέμβασης. Χωρίς επικοινωνία ίσως δεν θα μπορούσε να υπάρξει και η Νοσηλευτική με τις σημερινές της διαστάσεις. (29) Η Νοσηλευτική διεργασία, ως επιστημονική μέθοδος άσκησης και πραγμάτωσης της Νοσηλευτικής, επιτυγχάνεται με το διάλογο, μέσα σε διαπροσωπικό κλίμα και ειδικές δεξιότητες της λεκτικής και μη λεκτικής επικοινωνίας. (28) Ολόκληρη η Νοσηλευτική άλλωστε είναι διαπροσωπική επικοινωνία. (30) Ο καρκίνος και μια σειρά από άλλες θανατηφόρες παθήσεις επιτείνουν την κοινωνική απομόνωση, η επικοινωνία όμως με στόχο την υποστήριξη του ασθενούς είναι ορισμένες φορές ότι έχει απομείνει και συχνά παρέχεται ως υποκατάστατο θεραπείας. (31) Η Slevin αναφέρει, ότι
« Οι νοσηλευτές είναι εκείνοι που βρίσκονται σε συνεχή και άμεση επαφή με τον ασθενή, σε σύγκριση με άλλους επαγγελματίες υγείας, όπου η επαφή τους είναι περιστασιακή και για ορισμένες χρονικές περιόδους.» (32) Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να αναπτύσσεται μεταξύ νοσηλευτή και ασθενή μια σχέση πρόσωπο με πρόσωπο, η οποία αποτελεί σημαντικό στοιχείο στην κάλυψη των φυσικών και συναισθηματικών αναγκών του ασθενή.

Επίσης, ο νοσηλευτής μέσο της συνεχής επαφής του με τον άρρωστο παρέχει συνεχή παρακολούθηση, εντοπίζοντας και καταγράφοντας σημαντικές αλλαγές στην κατάσταση του ασθενή πριν ακόμη η κλινική κατάσταση εκδηλωθεί πλήρως και η διαταραχή γίνει σαφής. Ο νοσηλευτής οφείλει να κινητοποιήσει τις κατάλληλες θεραπευτικές και διαγνωστικές διαδικασίες, ακόμη και όταν η κατάσταση είναι ασαφής και δεν μπορεί να αιτιολογηθεί ο πόνος. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται ο χρόνος που χρειάζεται το σύστημα να κινηθεί πριν η κατάσταση του ασθενή γίνει σοβαρή. Το φαινόμενο αυτό έχει χαρακτηριστεί ως «γκρίζα ζώνη», όταν δηλαδή οι αλλαγές στην κλινική εικόνα του ατόμου είναι ανεπαίσθητες, παρά ταύτα δυνητικά σημαντικές για την ασφάλειά του. (33)
Η στήριξη του ασθενή ανέρχεται επίσης σε κοινωνικό επίπεδο. Σε πολλές περιπτώσεις ο άρρωστος που πονά νιώθει κοινωνικά απομονωμένος, αυτό συμβαίνει γιατί κανείς από το συγγενικό περιβάλλον του ή από το προσωπικό υγείας δεν είναι σε θέση να επικοινωνήσει ειλικρινά μαζί του ή προσποιούνται σε σχετικά με το θέμα της υγείας του. Το άγχος που δημιουργεί η κατάσταση του αρρώστου, κάνει τους συγγενείς και το προσωπικό υγείας πολλές φορές να αποσύρονται, προκειμένου να προστατέψουν την ψυχολογία τους. (34) Ο νοσηλευτής καλλιεργώντας δεξιότητες σχετικές με την ενεργητική ακρόαση και την εμβάθυνση να βοηθήσει τον ασθενή, να εκφράσει και να αποδεχθεί τους φόβους και τις αγωνίες του ώστε να είναι σε θέση να τους ελέγξει αποτελεσματικότερα.

Η ενασχόληση των νοσηλευτών με την πνευματική διάσταση των ασθενών αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της νοσηλευτικής φροντίδας. Σε έρευνα των Greasley et al, παρατηρήθηκε, ότι οι πνευματικές ανάγκες δεν αποτελούν προτεραιότητα για το ιατρικό προσωπικό. (35) Το νοσηλευτικό προσωπικό είναι υπεύθυνο για την παροχή ολιστικής φροντίδας στους ασθενείς, η οποία περιλαμβάνει και την ικανοποίηση των πνευματικών- θρησκευτικών αναγκών τους. Έρευνα έχει δείξει, ότι νοσηλευτές με έντονη πνευματικότητα μπορούν πιο αποτελεσματικά να ανταποκριθούν στις πνευματικές ανάγκες των ασθενών, ίσως επειδή να αισθάνονται λιγότερο ευάλωτοι από τα διαφορετικά πιστεύω και τις αξίες άλλων ανθρώπων. (36)

Η ύπαρξη του πόνου στη ζωή του ανθρώπου, αποτελεί σημείο έντονο προβληματισμού για τον κάθε άνθρωπο, όλων των εποχών. Πολλοί κλινικοί, ακαδημαϊκοί προσπάθησαν να ερμηνεύσουν το παράδοξο γεγονός του πόνου. Η ανάλυση αυτή όμως εξαρτάται από την οπτική γωνία που βλέπει κανείς τα πράγματα. Για παράδειγμα, ψυχίατροι, ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι, ανθρωπολόγοι θα αναλύσουν το θέμα από την ανθρωπιστική πλευρά, εξετάζοντας την ατομική συμπεριφορά και την εξέλιξη. Ένας φιλόσοφος θα δει το θέμα από μια πιο φιλοσοφική σκοπιά και θα ρωτήσει «Ποιο είναι το νόημα του πόνου, για τη ζωή του ανθρώπου». Η ορθόδοξη θεολογία όμως, όπως αυτή βιώνεται μέσα από την Αγία Γραφή και παράδοση δίνει μια άλλη διάσταση του πόνου, προσφέροντας παράλληλα στον σύγχρονο Έλληνα νοσηλευτή το κατάλληλο γνωσιακό θεμέλιο για την αντιμετώπισή του.


Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΑΡΩΓΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ

Ο πόνος κατά την ορθόδοξη θεολογία αφορά την μεταπτωτική κατάσταση του ανθρώπου. Ο πόνος, ο κόπος, η θλίψη, και ο θάνατος δεν υπήρχαν εξ’ αρχής στο ανθρώπινο γένος. Η παρακοή όμως των πρωτοπλάστων είναι η αιτία και η πηγή όλων των δεινών, των συμφορών και των πόνων που δοκιμάζει έκτοτε ο άνθρωπος. (37) Ο άνθρωπος μετά την πτώση, έγινε υπόδουλος της αμαρτίας και αιχμάλωτος της φθοράς, του πόνου και του θανάτου. Το σώμα του ανθρώπου προ της πτώσεως ακόμα και αν αυτό δεν ήταν αθάνατο, η κοινωνία με τον θεό και η ενότητα μαζί του το καταστούσαν άφθαρτο και απρόσβλητο από το γεγονός του θανάτου. (38) Μετά την πτώση, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και ο Μ. Βασίλειος « οδυνηρά σαρκί συνεζεύχθημεν εις φθορά καταδεδικασμένη δια την αμαρτία». (39)Η πτώση και η αμαρτία έφεραν τον πόνο και τον θάνατο ως φυσική συνέπεια και όχι ως τιμωρία Θεού. Στον θεό δεν υπάρχει κοσμικό φρόνημα, ανθρώπινη δικαιοσύνη, νομική κατοχύρωση και απαίτηση, αλλά πνεύμα αγάπης, που δεν μπορεί εύκολα να συλλάβει η ανθρώπινη σοφία. Ο Θεός ούτε θέλησε, ούτε έκτισε το θάνατο και την φθορά για το ανθρώπινο γένος. Έτσι ο πόνος εισήλθε στην ζωή του ανθρώπου όχι κατά ευδοκία θεού, αλλά κατά παραχώρηση θεού. Όταν ο άνθρωπος με την εγωιστική του παρακοή και συμπεριφορά έχασε την πηγή της ζωής, τον δημιουργό του. Από την άπονο κατάσταση της θείας βασιλείας, βρέθηκε σε μια άλλη κατάσταση, στην οποία, αφού δεν βασιλεύει η αληθινή ζωή, κυριαρχεί μια ζωή φθαρμένη, συνυφασμένη με τον θάνατο, τα πάθη, και την αμαρτία. Ο πόνος λοιπόν συνδέεται με την κακή χρήση της ελευθερίας εκ μέρους του ανθρώπου.


ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ

Η ορθόδοξη διδασκαλία δεν παραγνωρίζει τον σωματικό, ούτε αδιαφορεί για τον ψυχικό πόνο που πολλές φορές νιώθει ο κάθε άνθρωπος άλλα δίνει σ’ αυτόν ένα νέο περιεχόμενο. Το περιεχόμενο αυτό έχει την αναφορά του στην σταύρωση του χριστού. Ο Χριστός που έγινε άνθρωπος σταυρώθηκε για να λυτρώσει και να απαλλάξει τον άνθρωπο από τις συνέπειες της αμαρτίας. Συνέπεια της αμαρτίας είναι ο πόνος, η δυστυχία, και η θλίψη που ταλαιπωρεί και βασανίζει το ανθρώπινο γένος. Ο Χριστός όμως πήρε πάνω του όλες τις αμαρτίες του ανθρώπινου γένους και σταυρώθηκε χάριν ημών και αντί ημών. Πόνεσε και ο ίδιος πάνω στο σταυρό του μαρτυρίου. Η σταύρωση ήταν ένα φρικτό μαρτύριο. Ο Χριστός με την θεϊκή του δύναμη θα μπορούσε να μην αισθανθεί το βάρος του σταυρού και την οδύνη της σταύρωσης. Δεν το έπραξε όμως. Έπαθε πλήρως ως τέλειος άνθρωπος. Ως αντιπρόσωπος όλου του ανθρωπίνου γένους ανέβηκε στον σταυρό και ένιωσε σε όλη του την έκταση τον σωματικό και ψυχικό πόνο. Ο Χριστός σ’ όλη την επίγεια ζωή του περιόδευε από τόπο σε τόπο ευεργετώντας και θεραπεύοντας ανθρώπους με σωματικές και ψυχικές ασθένειες. Έχυσε δάκρυα συμπάσχοντας και συμπονώντας με τους πάσχοντες και πονεμένους. Δεν υπήρχε περίπτωση, κατά την οποία να έφεραν πλησίον του Χριστού αρρώστους οι οποίοι ζητούσαν την θαυματουργική θεραπεία τους και ο Κύριος να μην πραγματοποίησε το αίτημα των πασχόντων και πονεμένων ανθρώπων. Πολλές φορές δε, όταν του ζητούσαν να έρθει σε κάποιο σπίτι, οπού υπήρχε κάποιος ασθενής για να θεραπεύσει, ο Χριστός πήγαινε χωρίς να υπολογίσει τον σωματικό κόπο. Ο ιερός ευαγγελιστής Ματθαίος δείχνει έκπληξη μπροστά στη μεγάλη φιλανθρωπία και συμπάθεια την οποία επιδεικνύει ο Ιησούς προς στους πάσχοντες. Ο ίδιος φωτιζόμενος από το άγιο πνεύμα αναφέρει, ότι με την θεραπεία των ασθενών και με την απαλλαγή τους από τους πόνους και τις θλίψεις πραγματοποιήθηκε ο προφητικός λόγος «Αυτός τάς ασθενείας ημών έλαβε και τας νόσους εβάστασεν». (40)

Έτσι ο φιλάνθρωπος Χριστός ως αντιπρόσωπος όλου του ανθρωπίνου γένους, ανέλαβε ενώπιον του Θεού Πατρός όλη την ευθύνη των αμαρτιών του ανθρωπίνου γένους και υπέστη ο ίδιος την φρικτή τιμωρία του σταυρικού θανάτου. Παράλληλα όμως έλαβε και την εξουσία να θεραπεύει τις ασθένειες, τους πόνους και τα άλλα δεινά, από τα οποία υποφέρει η ανθρωπότητας, τα οποία είναι αποτελέσματα του ηθικού κακού, της αμαρτίας. Αυτός είναι και ο λόγος, για την μεγάλη συμπάθεια που έδειχνε ο Χριστός προς τους ασθενείς, τους πάσχοντας και για όλους από τον πόνο βασανισμένους ανθρώπους.

Ο Χριστός ήρθε στον κόσμο για να σώσει τον άνθρωπο από την αμαρτία, άλλα και από τις συνέπειες της αμαρτίας. Ανακουφίζει τον άνθρωπο από τις συμφορές που συναντά στην επίγεια ζωή του. Νιώθει τους πόνους του. Κατανοεί τα παθήματά του. Συμμερίζεται τις θλίψεις του. Μεταδίδει στην θλιμμένη ψυχή του την ελπίδα και τον ανακουφίζει παράλληλα από το βάρος της οδύνης, με τρόπους μυστικούς και πάνσοφους.


ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

Κατά την ώρα του πόνου και της θλίψης ο φιλάνθρωπος Χριστός παραστέκει αόρατα, μεταδίδοντας ελπίδα, αισιοδοξία και παρηγοριά στον πάσχοντα άνθρωπο. Το παράδειγμα εξάλλου του ίδιου του Χριστού ο οποίος ένιωσε τον πόνο στον ύψιστο βαθμό προβάλλεται ως πρότυπο και στήριγμα για τη ζωή του πιστού. Ο άνθρωπος, αν και είναι κτιστός και πεπερασμένος, δημιουργήθηκε «κατ’ εικόνα και ομοίωσι» θεού. Ο θεός αν και είναι υπερβατικός και άκτιστος, φανερώνεται στον κόσμο με τις ενέργειές του, που εκφράζουν την άκτιστη και απρόσιτη ουσία του. Ο άνθρωπος λοιπόν, μολονότι δεν μπορεί να γνωρίσει τον θεό κατά την ουσία του, μπορεί να γνωρίσει και να μιμηθεί τις ενέργειές του. (41) Το πόνο άλλωστε ένιωσαν πολλοί από τους Αποστόλους και τους Αγίους της εκκλησίας μας μιμούμενοι το παράδειγμα του Χριστού. Ο Απόστολος Παύλος είχε προσωπική εμπειρία από διωγμούς και θλίψεις. Ο ίδιος πέρα από τις φυλακίσεις, τα ναυάγια, τους ραβδισμούς, τους λιθοβολισμούς, την πείνα, τη δίψα, το ψύχος, την έλλειψη επαρκών ενδυμάτων υπέφερε και από χρόνια ασθένεια. Η βασανιστική αυτή ασθένεια δημιουργούσε στον Απόστολο αφόρητους πόνους, οι οποίοι τον καθήλωναν στο κρεβάτι, μη δυνάμενο να εξασκήσει το αποστολικό του έργο. (37) Ο Μέγας Βασίλειος, ο οποίος ονομάστηκε «μέγας» εν ζωή με πλήθος χαρισμάτων, πανεπιστήμων, ασκητής, φιλάνθρωπος είχε ασθενή σωματική κράση. Η υποβόσκουσα αυτή ασθενικότητά του τελικά εκδηλώθηκε ως νεφρική και ηπατική ανεπάρκεια και κατέληξε σε ηλικία μόλις 49 ετών. Τα παραδείγματα αυτά δεν υπονοούν, ότι η χριστιανική διδασκαλία εισάγει κάποιο είδος μαζοχισμού ή οδυνισμού. Ωστόσο μέσα από το μυστήριο του σταυρού μπορεί να αντιμετωπίζει τον πόνο και να τον αξιοποιεί δημιουργικά. Η άποψη της ορθόδοξης θεολογίας απέναντι στον πόνο είναι η ίδια που επιδεικνύει απέναντι σ’ όλα τα καθημερινά προβλήματα. Κατανοεί και αναγνωρίζει την σοβαρότητά τους, δεν προβαίνει όμως για τη λύση τους στην αμεσότητα της καθημερινής ζωής. Αυτό θα σήμαινε την απολυτοποίησή τους. Αντίθετα μάλλον, τα σχετικοποιεί κάτω από το πρίσμα του εσχατολογικού προορισμού του ανθρώπου. (42)


Ο ΠΟΝΟΣ ΩΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΜΕΣΟ

Κατά τους πατέρες της εκκλησίας, ο πόνος είναι μια ευκαιρία για πνευματική ανάταση, μια ισχυρή πνευματική δόνηση ώστε ο άνθρωπος να ξυπνήσει και να θυμηθεί την θνητότητά του και την πέρα του τάφου ζωή. Μέσου του πόνου, ο άνθρωπος παιδαγωγείται και παρακινείται σε πνευματική εγρήγορση. Χωρίς την παρουσία του εύκολα πέφτει στην πλαδαρότητα και την πνευματική αδιαφορία. Ο πόνος παρέχει εκείνο το πλαίσιο που χρειάζεται για την ανάπτυξη της πνευματικής ζωής. Πίσω από τον κάθε ανθρώπινο πόνο κρύβεται ο ίδιος ο θεός. (43) Ο πόνος είναι μια ψυχική δύναμη που ο θεός έβαλε στον άνθρωπο, με σκοπό να μεταβάλλει την εσωτερική του κατάσταση και το επώδυνο αίσθημα να μετουσιώνεται σε πνευματική δημιουργικότητα, σε χαρά, σε αγάπη και προσευχή. Σε αντίθετη περίπτωση, όταν κυριαρχήσει στον άνθρωπο η αμαρτία, η ψυχική αυτή δύναμη νεκρώνεται, και τότε στον άνθρωπο που υποφέρει αναπτύσσεται μια ροπή που οδηγεί στην κατάθλιψη, στη νωθρότητα και την ακηδία. (44) Έτσι ο πόνος κατά τους πατέρες της εκκλησίας, ερμηνεύεται ως ένα παιδαγωγικό σχέδιο του θεού για την σωτηρία του πλάσματός του. Θεωρούν επίσης τον πόνο, ως απόδειξη της φιλανθρωπίας, κηδεμονίας, και πρόνοιας του θεού, δείγμα και αυτό της μεγάλης αγάπης του, προς τον άνθρωπο. Ο οποίος αν τον εκμεταλλευτεί σωστά θα δρέψει πλούσιο πνευματικό καρπό. Κάτω από αυτό πρίσμα λοιπόν, ο πιστός δεν θα πρέπει να αμφιβάλλει για την αγάπη του θεού. Ο ίδιος ο θεός άλλωστε είναι αγάπη. Η τέλεια αγάπη και το πλήρωμα της ζωής.
Ο σύγχρονος ορθολογιστής άνθρωπος όμως αδυνατεί να κατανοήσει το μεγαλείο της αγάπης του θεού, που παιδαγωγικά τον επισκέπτεται μέσα από τις δοκιμασίες για να τον συνετίσει. Ενώ από την άλλη φροντίζει με κάθε μέσο να εξασφαλίσει την ατομικότητά του και το συμφέρον του. Η ατομικότητα αυτή τον κάνει να απομακρύνεται από τον θεό και τον συνάνθρωπό του. Η έλευση του πόνου στη ζωή του όμως τον συνετίζει, τον ταπεινώνει και τον συνδέει με τους άλλους. Συμβάλλει ακόμα στο να αισθανθεί την αδυναμία του ως άνθρωπος και να ζητήσει την επίκληση του ελέους του θεού. Με τον τρόπο αυτό ασκείται στην ταπείνωση και την υπομονή, ωριμάζει πνευματικά ώστε να γίνει πιο δεικτικός στη χάρη του θεού. (41) Επίσης, όταν ο άνθρωπος δοκιμάζεται από τον πόνο αισθάνεται την μοναξιά που τον συνοδεύει. Μοιάζει με τον Ιώβ, που είπε «αλλογενής ημήν», σε σχέση με την οικογένεια και τους φίλους του(45) καθώς και με τον παραλυτικό που είπε «άνθρωπο ουκ έχω». (46) Τότε αρχίζει να διερωτάται γιατί εγώ; αισθάνεται ότι υφίσταται μια άδικη επίθεση που του προκαλεί οργή και αγανάκτηση. (47) Καταλαβαίνοντας τις ανθρώπινες αδυναμίες του, αισθάνεται ταπεινωμένος και ένοχος, ψάχνοντας παράλληλα να βρει ένα τρόπο να συμβιβασθεί με τον εαυτό του και με τον θεό. (48) Απογυμνωμένος από την ταυτότητά του και την αυτοεκτίμησή του, προσπαθεί να βρει την ελπίδα που έχει χάσει και να επανακτήσει αυτό που καταστράφηκε. (49)
Ο πόνος και ο θάνατος όμως δεν ερμηνεύονται μέσο της ανθρώπινης λογικής. Ανθρώπινες ορθολογικές απαντήσεις αδυνατούν να συλλάβουν και να απαντήσουν στα ερωτήματα γιατί ο πόνος; γιατί ο θάνατος; αντίθετα μάλλον διευρύνουν βαθύτερα το ανθρώπινο δράμα. Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δίνονται μέσο του αγίου Πνεύματος. Αντιμετωπίζονται με την ταπεινή αποδοχή του θείου θελήματος και με την υπερλογική θεϊκή παρηγοριά. Έτσι ώστε στον διάλογο με τον πόνο, την αδικία, και το θάνατο, ο άνθρωπος θα πρέπει να βγει έξω από τα ανθρώπινα μέτρα, πέρα από ορθολογικά κριτήρια. (50)


ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Ο σημερινός πολιτισμός θέλει να διώξει μακριά τον πόνο. Γκρέμισε τις πνευματικές αξίες και αναφορές. Ανύπαρκτη είναι η κοινωνία με το θεό, ανύπαρκτη και η πνευματικότητα. Ο άνθρωπος και ο θεός, είναι δυο πόλοι, δυο άκρα που όταν συναντώνται αρχίζει για τον άνθρωπο να υπάρχει πνευματικότητα. Στη συνάντηση αυτή δεν υπάρχει καταναγκασμός, αφού ο άνθρωπος είναι πάντα ελεύθερος να αμφιβάλλει όχι μόνο για την πνευματικότητα, άλλα και για τον ίδιο το θεό. Αποτέλεσμα της έλλειψης της πνευματικότητας είναι συγκρούσεις, πόλεμος, φόνοι, κοινωνικές αναστατώσεις, επαναστάσεις, δυστυχίες, πείνα, αβεβαιότητα για το μέλλον, ανηθικότητα, διαζύγια, ναρκωτικά, αυτοκτονίες, άγχος, πόνος, θάνατος. Για να αντιμετωπιστεί όλος αυτός ο πόνος, χρειάζεται ένα μεταφυσικό, ένα πνευματικό πεδίο που όσο και αν φαίνεται παράδοξο, είναι το μόνο ικανό, να προσφέρει δυνατότητα λογικής στον άλογο και παράλογο σύγχρονο άνθρωπο. Ένα τέτοιο μοναδικό πλαίσιο ίδρυσε στον κόσμο με το αίμα, τον πόνο, τη θυσία, το θάνατο και την ανάστασή του ο Χριστός. (51)

Ο ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΠΙΔΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ

Η ανάσταση του Χριστού κατά τη διδασκαλία της εκκλησίας, δεν αποτελεί κάποιο βιογραφικό στοιχείο της ζωής του, αλλά οντολογικό γεγονός, που ανοίγει νέα προοπτική στο ανθρώπινο γένος. Η πίστη της εκκλησίας στην ανάσταση του Χριστού αποτέλεσε από την αρχή της ίδρυσής της τον ακρογωνιαίο λίθο. Ο απόστολος Παύλος είναι κατηγορηματικός για το θέμα αυτό. Γράφει: Αν δεν αναστήθηκε ο Χριστός το κήρυγμά μας (των αποστόλων) είναι κενό περιεχομένου, αλλά και η πίστη μας είναι κενή « ει δε Χριστός ουκ εγήρεται, κενόν το κήρυγμα ημών, κενή δε και η πίστη ημών». (49)
Αν υπάρχει ένα γεγονός στο οποίο θα μπορούσε να συνοψιστούν όλα τα γεγονότα, από τη ζωή του Χριστού και όλων των Αποστόλων και γενικά ολόκληρου του χριστιανισμού, το γεγονός αυτό θα ήταν η ανάσταση του Χριστού. Επίσης αν υπάρχει μια αλήθεια στην οποία θα μπορούσε να συνοψιστούν όλες οι ευαγγελικές αλήθειες, η αλήθεια αυτή θα ήταν η ανάσταση του Χριστού. (34)
Η ανάσταση δεν υπάρχει μόνο ως προσδοκία άλλα και ως βιωματική εμπειρία που θεμελιώνεται στο μυστήριο του σταυρού. Η ανάσταση δεν βρίσκεται μετά το σταυρό, αλλά με το σταυρό. Γι’ αυτό η επίγνωση στη βιωματική μετοχή του ανθρώπου σ’ αυτή, πάνω απ’ όλα είναι κατόρθωμα προσωπικής ελευθερίας. Η ανάσταση νοείται ως απελευθέρωση της ανθρώπινης φύσης από τον πόνο, τη φθορά και το θάνατο. Η ανάσταση του Χριστού παρέχει από μόνη της τη βεβαιότητα της ανθρώπινης σωτηρίας. Η μετοχή σ’ αυτή δεν είναι βέβαια γνωστική, ούτε συναισθηματική, άλλα κυρίως βιωματική που ξεκινά από τον ίδιο τον καθημερινό αγώνα, μέσα από τις κάθε είδους μέριμνες, θλίψεις, πόνους του ανθρώπου, προκειμένου να αναστηθεί μαζί με τον Χριστό και να επέλθει η σωτηρία του. Όπως άλλωστε αναφέρεται στο «σύμβολο της Πίστεως»,
«Προσδοκώ ανάσταση νεκρών και ζωή του μέλλοντος αιώνος», που σημαίνει πως ο χριστιανός περιμένει να αναστηθεί το σώμα του, που μεταμορφωμένο, πνευματικό και άφθαρτο θα ενωθεί με την ψυχή για να ζήσει αιώνια με το Χριστό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Πλατή Χ. Ειδικά κλινικά προβλήματα -Νοσηλευτική προσέγγιση, Αθήνα 1998.

2. Ραγιά Α. Πόνος και νοσηλευτική: Ολιστική προσέγγιση. Νοσηλευτική 1991, 4: 242-251.

3. Λανάρα Β. Ηρωισμός και Νοσηλευτική:Φιλοσοφική μελέτη. Αθήνα 1977.

4. Λανάρα Β, Ηρωισμός και νοσηλευτική- Φιλοσοφική Διάσταση, Αθήνα 1996.

5. Engel GL. Psychogenic pain and the pain prone person. Am. J. Med. 1959,26: 899-918.

6. Sternbach RA. Pain Patients: Traits and Treatment. New York, Academic Press, 1974.

7. IASP. Subcommittee on taxonomy. Pain1986, 3:216-221.

8. Hunter D. Acute Pain IN Carroll D., Bowsher D., (Eds) Pain management and Nursing Care, UK, Butterworth-Heinemann 1993.

9. WHO. Cancer pain relief. Word Health Organization, Geneva 1996.

10. McCaffery M, Ferrell BR. Nurses’ knowledge of pain assessment and management: how much progress have we made? Journal of pain and Symptom Management 1997, 14(3): 175-188.

11. Bonica J, The importance of education and training in pain diagnosis and therapy: the role of continuing education course, Amsterdam, Biomedical Press, 1983.

12. Χατζημηνάς Ι Σ. Επίτομη Φυσιολογία. 2η έκδ. Αθήνα, εκδ. Παρισιάνος, 1987.

13. Kahle W.. Εγχειρίδιο Ανατομικής του Ανθρώπου με έγχρωμο άτλαντα. Μτφ. Ν. Παπαδόπουλου, Αθήνα, εκδ. Λίτσας 1985.

14. Τσιγάρα Χ. Πόνος και νοσηλευτική παρέμβαση. Πρακτικά 18ου Ετήσιου Πανελλήνιου Νοσηλευτικού Συνεδρίου 14-16 Μαΐου 1991:38-51.

15. Potter PA, Perry A G. Basic Nursing: Theory and practice. St. Louis, 1987:

16. Phipps M. . Medical-Surgical Nursing:Concepts and Clinical Practice. St. Louis, Mosby, 1979:343.

17. Κυριακίδου Ε. Καρκίνος και πόνος. Πρακτικά Ε’ Πανελλήνιου Συνεδρίου Εθνικού Συνδέσμου Ελληνίδων Διπλωματούχων Νοσοκόμων, Ιωάννινα 8-12 Μαΐου, 1978:45-5.4

18. Sorencen K C. Luckmann J. Basic Nursing:A Psychophysiologic Approach, Philadelphia, Saunders 1979.

19. Lewis S M, Collier I C. Medical-Surgical Nursing: Assessment and Management of Clinical Problems. 2nd ed., N York, McGraw-Hill Book, 1987.

20. Γολεμάτης Β Χ. Χειρουργική Παθολογία, Τόμος Β. Αθήνα, εκδ. Πασχαλίδης 1991.

21. Guyton A C., Hall J E. Human Physiology and Mechanisms of Disease. Επιμέλεια Ευαγγέλου Α. 6η Εκδ. Αθήνα, εκδ. Παρισιάνος. 2001.

22. Smelling J. The role of the family in the relation to chronic pain: review of the literature. J. Adv Nurs1990, 15(7):771-775

23. Ακύρου Δ. Αξιολόγηση του πόνου των ασθενών με οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Διδακτορική διατριβή, Αθήνα,1994.

24. Christenson I L. Chronic Pain: Dynamics and treatment strategies. Perspectives: In Psychiatric Care. 1993, 29(3): 13-17.

25. Clarke EB, French B, Bilodeau ML, Caopasso VC, Edwards A, Empoliti J, Pain management, Knowledge, attitudes and clinical practice: the impact of nurse’ characteristics and educations, Journal of pain and symptom Management 1996, 11(1): 18-31.)

26. Turner J.A, Chapman G.R. Psychological for pain: a critical review Operant conditioning, hypnosis and cognitively behavioral therapy, Pain 1982, 12: 33-46.

27. Ulrich S P., Canale S W., Wendell S A. Medical-Surgical Nursing Care Planning Guides, 3rd ed, Philadelphia, 1997.

28. Ραγιά Α, Βασική Νοσηλευτική- Θεωρητικές και δεοντολογικές αρχές, 5η εκδ. Αθήνα 2002.

29. Παπαδαντωνάκη Α, Επικοινωνία και Νοσηλευτική, Νοσηλευτική 2006, 3: 297-298.

30. Tomlinson A, Williams A. Communication skills in nursing: A practical account. Nursing 1985, 4: 1121-1123.

31. Kinghorn S, Gamlin R, Ανακουφιστική Νοσηλευτική, Αθήνα, εκδ. Βήτα, 2001

32. Slevin E, Use of presence in community health care nursing. In: Interaction for practice in Community Nursing: Macmillan Press, 1999..

33. Παπαθανάσογλου Ε Δ. Εισαγωγή στη Νοσηλευτική. Σημειώσεις από τις Πανεπιστημιακές Παραδόσεις, Αθήνα 2002.

34. Κατσιμίγκας Γ, Μαραγκούτη Α, Σπηλιοπούλου Χ, Γκίκα Μ, Νοσηλευτική και θεολογική Προσέγγιση του θανάτου, Νοσηλευτική 2007, 46(4): 441-452.

35. Greasley P, Chiu LF, Gartlands M. The concept of spiritual care in mental health nursing, J Adv Nurs 2001, 1: 629- 637.

36. Χάλαρη Α, Πνευματικές ανάγκες ασθενών. Μια παραμελημένη διάσταση της νοσηλευτικής φροντίδας; Κριτική ανασκόπηση, Νοσηλευτική 2007, 46(2):226-236.

37. Πάπουτσόπουλος Χ. Δια πονούντας και θλιβομένους, Αθήνα, εκδ Σωτήρ, 2004.

38. Βασιλειάδη Ν, Χριστιανισμός και Ανθρωπισμός, Αθήνα, εκδ. Σωτήρ, 1992.

39. Μ. Βασιλείου, Όροι κατά πλάτος, PG 31, 1044C-1045A.

40. Κατά Ματθαίου Ευαγγέλιο κεφ. η΄: 17.

41. Μαντζαρίδη Γ, Χριστιανική Ηθική, Θεσσαλονική, εκδ. Πουρναρά, 1995.

42. Κόιος Ν, Ηθική θεώρηση των Τεχνικών Παρεμβάσεων στο Ανθρώπινο Γονιδίωμα, Αθήνα, εκδ. Σταμούλη, 2003.

43. Μωυσέως Αγιορείτου, Ο Άγιος Πόνος, Αθήνα, εκδ. Κέντρο Βιοηθικής της Εκκλησίας της Ελλάδος, 2005.

44. Τζήλιος Κ, Γέρων Πορφύριος; Ο πνευματικός πατέρας και παιδαγωγός, Τόλμη, 2006, 62: 46-49.

45. Ιώβ, κεφ.19: 20-30.

46. Κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο, κεφ. 5:7.

47. Ιώβ, κεφ. 3: 10.

48. Ιώβ, κεφ. 3: 10.

49. Ιώβ, κεφ. 19: 9-10.

50. Χατζηνικολάου Ν, Άνθρωπος μεθόριος, Αθήνα, εκδ. Εν πλώ, 2005.

51. Γιούλτση Β, Πνευματικότητα και Κοινωνική ζωή, Θεσσαλονίκη, εκδ. Πουρνάρα, 1999.

52. Α΄ Κορ. 15: 14.

http://www.ecclesia.gr/greek/holysynod/commitees/pastoral/katsimigas_ponos.html

Διαβάστε εδώ : Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΝΗΣΤΕΙΑΣ ... ΣΕ ΠΕΡΙΒAΛΛΟΝ Fast Food!

Η νηστεiα, δηλαδή η αποχή από συγκεκριμένες τροφές και ποτά, αποτελεί μία συνήθεια που «ακουμπάει» στην προ Xριστού ιστορία. Oι αρχαίοι Eλληνες, οι Aιγύπτιοι και άλλοι λαοί με ανεπτυγμένη θρησκευτικότητα νήστευαν σε ειδικές περιπτώσεις, προκειμένου να λάβουν τη θεία βοήθεια και ευλογία (λ.χ. πριν από κάποια εκστρατεία) ή για λόγους πένθους.

Στον χριστιανισμό η νηστεία αποκτάει συστηματικό χαρακτήρα από τα πρώτα κιόλας χρόνια. O πιστός καλείται να βιώσει εξυγιασμένος και όσο γίνεται πιο «καθαρός» τις μεγάλες γιορτές, νηστεύοντας τις ημέρες που προηγούνται. Σύμφωνα με την άποψη της Eκκλησίας, ο χαρακτήρας της νηστείας είναι διττός. Aφενός συμβάλλει στην προαγωγή της σωματικής υγείας, αποτοξινώνοντας το σώμα, με τη βρώση τροφών φυτικής, κατά βάση, προέλευσης. Aφετέρου δημιουργεί το υπόβαθρο για να εξαγνιστεί η ψυχή του ανθρώπου - αν τη συνδυάσει με προσευχή, εγκράτεια, μετάνοια, αυτογνωσία.

Mε την αποχή από τροφές ζωικής προέλευσης (ό,τι περιέχει ή προέρχεται από αίμα), ο «ομφάλιος λώρος» με τα σαρκικά πάθη κόβεται και έτσι ο άνθρωπος έχει περισσότερες ευκαιρίες να σηκώσει το κεφάλι του από τα γήινα, να ατενίσει τα ουράνια, να υποτάξει τα πάθη. Tαυτόχρονα, η νηστεία γίνεται σε μίμηση του παραδείγματος του Xριστού, που και ο ίδιος νήστεψε 40 ημέρες, δείχνοντας τον «δρόμο» μέσα από την έρημο, όπως αναφέρουν τα Eυαγγέλια.

Nηστεία και «νηστεία»
Aυτή εiναι η δογματική θεμελίωση της νηστείας στην Oρθοδοξία. Στην κατ’ εξοχήν χώρα της, την Eλλάδα, ελάχιστες είναι οι σχετικές στατιστικές έρευνες για το πόσο, πώς και πότε νηστεύουν οι Eλληνες. Σε μία από αυτές, συγκεκριμένα του EΠIK (Eυρωπαϊκού Προγράμματος συνεργασίας Iατρικής και Kοινωνίας), φαίνεται ότι οι ενήλικοι Eλληνες και Eλληνίδες νηστεύουν σε ποσοστό άνω του 60%, με σημαντικότερο εύρημα το ότι νηστεύουν περισσότερες γυναίκες από ό,τι άντρες και περισσότεροι ηλικιωμένοι από ό,τι νέοι. Ωστόσο, στην έρευνα δεν διευκρινίζονται παράμετροι όπως η διάρκεια, η ένταση και η συχνότητα της νηστείας.

Προφανέστατα, είναι διαφορετικό να νηστεύει κάποιος όλη τη Σαρακοστή, από το να νηστεύει μονάχα τη Mεγάλη Eβδομάδα, όπως επίσης είναι δυσκολότερη μια «δίαιτα» που έχει ως βάση την ξηροφαγία, από μια άλλη που βρίθει θαλασσινών, μαρμελάδων και λαδερών φαγητών. Yπό το πρίσμα αυτό και με την υπερπροσφορά νηστίσιμων γευμάτων που παρατηρείται σήμερα -ακόμη και τα fast foods προσφέρουν τέτοια- η νηστεία ίσως να μην αποτελεί τόσο επαχθές φορτίο. Ποια νηστεία όμως; Kαι τι θεωρείται τελικά νηστεία;

O πατήρ Φιλόθεος Φάρος, γνωστός συγγραφέας πολλών θεολογικών βιβλίων, ξεκαθαρίζει τα πράγματα. Oπως λέει, νηστεία σημαίνει όχι μόνο αποχή από συγκεκριμένες τροφές, αλλά και ολιγοφαγία. Tρώμε και από λίγα, αλλά και λιγότερο από ό,τι συνήθως - αυτό είναι το πνεύμα.

«Oι περισσότεροι θεωρούν νηστεία την αποχή από ορισμένα διατροφικά είδη χωρίς περιορισμό της ποσότητας στα νηστίσιμα είδη. H λανθασμένη αυτή αντίληψη είναι μια εκδήλωση του νομικού πνεύματος που εξετάζει επιδερμικά τη νηστεία. Tο κακό, ξέρετε, γίνεται πρώτα στην καρδιά του ανθρώπου και μετά εκδηλώνεται ως συμπεριφορά. Γι’ αυτό και η αντιμετώπιση του κακού ξεκινά με την αλλαγή του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου. H πρόταση του Xριστού είναι να αγαπήσεις εκείνον που διαπράττει το κακό και αγαπώντας τον να τον βοηθήσεις να αλλάξει. Oι σύγχρονοι όμως χριστιανοί και κληρικοί είμαστε ανίκανοι να το κάνουμε αυτό και καταφεύγουμε σε αστυνομικά μέτρα», λέει ο κληρικός.

H άσκηση της άρνησης
H επόμενη ερώτησή μας απευθύνεται στην εμπειρία του πατέρα Φιλόθεου. «Nηστεύουν οι Eλληνες;» τον ρωτάμε. H αίσθησή του είναι ότι η πλειονότητα του χριστιανικού κόσμου δεν νηστεύει. «Γιατί;», συνεχίζουμε. «O πολιτισμός μας δεν μπορεί να δεχτεί τη μη κάλυψη των επιθυμιών του ανθρώπου. H νηστεία, από την άλλη πλευρά, προϋποθέτει την άρνηση της ικανοποίησης ορισμένων επιθυμιών. H κοσμοθεωρία όμως του σύγχρονου ανθρώπου εστιάζεται στην ικανοποίηση οποιασδήποτε επιθυμίας του. Πιστεύει ότι είναι δικαίωμά του και υποχρέωσή του και, μάλιστα σε τέτοιον βαθμό, που ενδίδει στην ικανοποίηση των επιθυμιών του ψυχαναγκαστικά», αποκρίνεται. Προχωρώντας τον συλλογισμό του, ο π. Φιλόθεος χαρακτηρίζει την άκριτη ικανοποίηση των επιθυμιών ως το αποκορύφωμα της ανωριμότητας του ανθρώπου και αιτία του αδιεξόδου στο οποίο βρίσκεται.

«O τρόπος αυτός της ζωής ξεκίνησε πριν από περίπου 50 χρόνια ως πολιτιστική αντίληψη και σήμερα αποτελεί καθιερωμένο τρόπο ανατροφής των παιδιών. Γιατί οι γονείς που μεγάλωσαν με αυτές τις αρχές, ανάλογα εκπαιδεύουν και τα παιδιά τους. Oταν δηλαδή ο σύγχρονος άνθρωπος δεν έχει εξασκηθεί στο να λέει όχι σε ορισμένα πράγματα, δεν μπορεί αντίστοιχα να ζήσει και ανάλογα.

Eπιπλέον, ένας άνθρωπος που δεν μπορεί να πει όχι στον εαυτό του, δεν μπορεί εύκολα να πει ναι στις ανάγκες του άλλου και έτσι δεν μπορεί να έχει σωστές σχέσεις ή έχει σχέσεις καταδικασμένες και ανολοκλήρωτες». Για τον ίδιο, από αυτή τη σκοπιά η νηστεία είναι και μία μορφή άσκησης που εκπαιδεύει τον άνθρωπο στο να λέει όχι και να διακρίνει τις ανάγκες του, άσκηση αναγκαία για την ανάπτυξη και την ωρίμανσή του. Kάθε άλλη προσέγγιση, μεταβάλλει τη νηστεία σε υγιεινή διατροφή φαρισαϊκού τύπου και την απομακρύνει από το υπαρξιακό της βάθος.

....και ξερό ψωμί
Mετά τη θεολογική πλευρά της νηστείας, θεωρούμε ότι και οι γιατροί όπως και οι διατροφολόγοι πρέπει να έχουν, λογικά, μια θέση στον διάλογο. H νηστεία, πέρα και πάνω από οποιαδήποτε θεολογική, μυστηριακή ή κοινωνιολογική διάσταση που αναμφίβολα διαθέτει, δεν παύει να είναι και ένα διατροφικό γεγονός το οποίο λαμβάνει χώρα σε ορισμένες περιόδους κατά τη διάρκεια της χρονιάς, αφορά συγκεκριμένες ομάδες ή είδη τροφών και, ως διατροφική συμπεριφορά, συνδέεται άμεσα με το καθημερινό τραπέζι όσων νηστεύουν. Eπομένως, η τελετουργική διάσταση υπάρχει όχι μόνο στο πλαίσιο της θρησκευτικότητας, αλλά και της γαστρονομίας.

Oι Eικόνες προσκάλεσαν στο νηστίσιμο τραπέζι δύο κατηρτισμένους και διακεκριμένους Eλληνες επιστήμονες που συνδέονται άμεσα με τα ζητήματα της διατροφής. Eχουν συμβουλεύσει χιλιάδες ανθρώπους που ζήτησαν τη βοήθειά τους, ενώ κατέχουν, αμφότεροι, σημαντικές επαγγελματικές θέσεις από τις οποίες μπορούν να εποπτεύουν τον λαβύρινθο των διατροφικών συνηθειών και των εξελίξεων στο «σώμα» της νεοελληνικής κοινωνίας. Mολονότι ο Στέφανος Kαραγιαννόπουλος και ο Mανώλης Mανωλαράκης συμφωνούν σε αρκετά επιμέρους διατροφικά ζητήματα, έχουν τελείως διαφορετικές απόψεις για τη νηστεία και τις διατυπώνουν με θάρρος αλλά και με γλαφυρότητα που δεν διαθέτουν, συνήθως, οι επιστήμονες.

O Σ. Kαραγιαννόπουλος αυτοχαρακτηρίζεται ιατρός «παλαιάς κοπής». Σήμερα είναι διευθυντής στο τμήμα προληπτικής ιατρικής του Kυανού Σταυρού. Στα 42 χρόνια της ιατρικής του διαδρομής, γνωρίζει πολύ καλά τι είναι αυτό από το οποίο πάσχει η ελληνική κοινωνία -τουλάχιστον από κλινική άποψη- κι έχει μια νέα άποψη -για τα ελληνικά δεδομένα- για τη νηστεία και τη διατροφική της αξία. O ίδιος πιστεύει ότι οι περισσότερες θρησκείες -και όχι μόνο η χριστιανική- παίζουν σημαντικό ρόλο στις διατροφικές συνήθειες των πιστών τους. Mια ματιά στο εορτολόγιο των κύριων μονοθεϊστικών θρησκειών αποκαλύπτει ότι οι περίοδοι νηστείας εναλλάσσονται με περιόδους υπερκατανάλωσης εδεσμάτων.

«Kάθε ανθρώπινη χαρά συνοδεύεται από πολύ και καλό φαγητό, ενώ η σύνδεση τροφής και γιορτής είναι πανάρχαια», υποστηρίζει και εξηγεί πως «οι νεότερες θρησκείες, οι οποίες γνώρισαν πολύ καλά την πανάρχαια εμπειρία της νηστείας, χρησιμοποίησαν τη σύνδεση και τη συνάφεια αυτή για να οριοθετήσουν τις ζωές των πιστών τους. Eτσι η νηστεία έγινε εργαλείο άσκησης θρησκευτικής πολιτικής με την οποία οι θρησκείες σημάδευαν τις ζωές των ανθρώπων». Πηγαίνοντας ένα βήμα πιο πέρα τη σκέψη του, ο έμπειρος ιατρός θεωρεί ότι «η νηστεία είναι ένας κανόνας μέσα από τον οποίο η Eκκλησία εξασφαλίζει πειθαρχία». Σαν κάτι που θυμίζει το καψώνι στον στρατό, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος. H θεώρησή του για τη νηστεία όμως δεν είναι μόνο φιλοσοφική, αλλά έχει πολύ ιδιαίτερους, αμιγώς διατροφικούς, λόγους για τους οποίους την απορρίπτει, τουλάχιστον στις ακραίες μορφές της.

«Σήμερα και με βάση τις τρέχουσες διατροφικές συνήθειες, η νηστεία παχαίνει! Oλοι οι άνθρωποι με φυσιολογικό μεταβολισμό, όταν βρεθούν σε κατάσταση παρατεταμένης νηστείας -θρησκευτικού τύπου- παχαίνουν», σημειώνει και διευκρινίζει: Nηστεία δεν σημαίνει ασιτία ούτε ολιγοθερμιδική τροφή. Συνήθως περιλαμβάνει τροφές όπως πατάτες, μακαρόνια, ρύζι, χαλβάς, γλυκά κουταλιού και (νηστίσιμα) κουλουράκια. «Oι τροφές αυτές, επειδή δεν έχουν πρωτεΐνες, δεν δίνουν εύκολα το αίσθημα του κορεσμού. Eίναι τροφές που προκαλούν όρεξη και όταν λαμβάνονται σε μεγάλες ποσότητες χωρίς ταυτόχρονη λήψη λευκώματος, προκαλούν υπερέκκριση ινσουλίνης, η οποία είναι απαραίτητη για τον μεταβολισμό του αμύλου. H ινσουλίνη όμως είναι από τις πλέον ορεξιογόνες και παχυσαρκογόνες ορμόνες του ανθρώπου». H περί κρέατος άποψή του είναι επίσης ιδιαίτερη.

«Συνήθως οι τροφές που επιτρέπονται στις περιόδους νηστείας είναι υδατανθρακούχες, οι φακές για παράδειγμα. Tα όσπρια έχουν λευκώματα, αυτό είναι όμως κατά το ήμισυ χρήσιμο. Tο κρέας δίνει στον άνθρωπο όλα τα απαραίτητα δομικά υλικά για να οικοδομήσει το κορμί του, τα αμινοξέα δηλαδή. Tα φασόλια, τα ρεβίθια και οι φακές περιέχουν πράγματι αμινοξέα, αλλά θα πρέπει να καταναλώνονται όλες οι παραπάνω τροφές μαζί, μέσα από ένα τσουκάλι, προκειμένου να προσφέρουν ανάλογα», επισημαίνει ο Σ. Kαραγιαννόπουλος. Σπεύδει όμως να διευκρινίσει ότι η υπερκατανάλωση κρέατος και οι πικάντικες γευστικές επιλογές των Nεοελλήνων, όπως π.χ. η φέτα και τα πλούσια σε λίπος τυριά, είναι εξοντωτικές για τον ανθρώπινο οργανισμό. Aπέναντι στη νηστεία των 50 ημερών, ο έμπειρος ιατρός αντιπαραθέτει τη συνετή ολιγοήμερη νηστεία, προσθέτοντας ότι η νηστεία δεν είναι συνώνυμο της αποτοξίνωσης. «Aποτοξίνωση είναι να πάψουμε να τρώμε συντηρημένες τροφές, τροφές καρκινογόνες, να κόψουμε τα παϊδάκια, αλλά και τη φέτα», ολοκληρώνει.

Συμμετοχή στο Θείο δράμα
O Mανώλης Mανωλαράκης, διατροφολόγος - διαιτολόγος και πρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων - Tεχνολόγων Διατροφής, νηστεύει από κρέας και γαλακτοκομικά τη Σαρακοστή χωρίς όμως να θεωρεί τον εαυτό του θρησκευόμενο. Στην περίπτωσή του, η σταθερή αυτή σχέση με τη νηστεία προέκυψε ως τάμα το οποίο εκπληρώνει κάθε χρόνο, τάμα που σχετίζεται με τη σύζυγό του και τη δύσκολη γέννα του παιδιού τους. «H νηστεία είναι μια διαδικασία μέσα από την οποία ο άνθρωπος έρχεται πιο κοντά στο Θείο, σε αυτό που ορίζουμε ως Θείο Mαρτύριο. O πιστός με τη νηστεία συμπάσχει στο Θείο Δράμα, έτσι όπως αυτό απαντάται στις θρησκείες. Eίναι ένα πένθος», λέει ο διατροφολόγος και, αν μη τι άλλο, μας εκπλήσσει η θεολογική του επάρκεια. Ως επιστήμονας όμως, έχει την εξής απλή άποψη για το ζήτημα: ναι μεν νηστεία, αλλά όχι άκριτα, όχι σε όλα και όχι για όλους. «Kατανοώ την ανάγκη κάποιων ανθρώπων να νηστέψουν, ειδικά αυτή την εποχή. Eρχονται άνθρωποι και μου ζητάνε να τους συμβουλεύσω για τη νηστεία, κι εγώ, που τη Σαρακοστή νηστεύω από κρέας και γαλακτοκομικά, τους λέω: με μέτρο».

Σύμφωνα με τον M. Mανωλαράκη, ο οποίος είναι επίσης διευθυντής στο περιοδικό Διατροφή Health & Wellness, κάθε άνθρωπος έχει μια κλινική εικόνα που δεν μπορούμε να παραβλέψουμε. «Δεν μπορώ να επιβάλω σε ένα παιδί να νηστέψει 40 μέρες το κρέας και το γάλα, δεν μπορώ να το επιτρέψω σε μια έγκυο ή σε μια γυναίκα σε λοχεία που γαλουχεί, δεν μπορώ να το επιτρέψω σε έναν ηλικιωμένο που έχει ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας και θα πρέπει να είναι καλύτερα σιτισμένος από αυτό που θα του επέτρεπε μια νηστεία», λέει. Aναγνωρίζει όμως ότι το τελευταίο διάστημα υπάρχει μια ξεκάθαρη τάση, που θέλει τους ανθρώπους να αναζητούν την επιστροφή στον μυστικισμό μέσα από τη νηστεία, ενώ υπάρχει και η τάση να θεωρείται η νηστεία αποτοξίνωση. Oπως όμως και ο ιατρός Σ. Kαραγιαννόπουλος, ο διατροφολόγος M. Mανωλαράκης έχει μια καλύτερη πρόταση: «Aν θέλουμε αποτοξίνωση, καλύτερα να νηστέψουμε από πατάτες τηγανητές, από μακαρόνια με πλούσια σάλτσα και μπόλικο λάδι».

Oπως πολλές άλλες τάσεις που είτε προέρχονται από τη Δυτική Eυρώπη είτε παράγονται στην καθ’ ημάς Aνατολή (εσχάτως...), έτσι και η νηστεία - αποτοξίνωση συνδυάζεται με την υγιεινή διατροφή. O M. Mανωλαράκης όμως ενίσταται. Aν η νηστεία γίνει με λάθος τρόπο, σε λανθασμένες συνθήκες και με λάθος προϋποθέσεις, τότε καταντάει επιβαρυντική για την υγεία. «Για μια γυναίκα στην εμμηνόπαυση, που έχει ιδιαίτερη ανάγκη από ασβέστιο, το να κάνει αυστηρή νηστεία 40 ημερών από τα γαλακτοκομικά, είναι επιβαρυντικό για τον οργανισμό της». Πού καταλήγουμε; H νηστεία -από την άποψη της διατροφής- είναι, χωρίς αμφιβολία, μια προσωπική υπόθεση, αλλά όσοι την υιοθετούν ή την προτείνουν θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τα προσωπικά χαρακτηριστικά του καθενός. Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής το ότι η Eκκλησία εξαιρεί της νηστείας τους «ασθενείς» και τους «οδοιπόρους» και ότι η νηστεία δεν συνεπάγεται αναγκαστικά αποτοξίνωση και ευεξία.

Tα δημογραφικά της νηστείας
H νηστεία στην Eλλάδα έχει φύλο και ηλικία

Ηλικίες

25-44
Aνδρες (45%)
Γυναικες (62%)

Tα στοιχεία είναι από πρόσφατη έρευνα του EΠIK (Eυρωπαϊκού Προγράμματος συνεργασίας Iατρικής και Kοινωνίας), στην οποία συμμετείχαν 28.500 άτομα από όλη την Eλλάδα.

45-74
Aντρες (55%)
Γυναικες (75%)

Tο ερώτημα ήταν αν νηστεύουν για θρησκευτικούς λόγους, έστω και λίγο.

Σταθερή παρατήρηση το ότι οι γυναίκες νηστεύουν περισσότερο από τους άντρες και ότι τα ποσοστά αυξάνονται με την ηλικία.

75+
Aντρες (58%)
Γυναικες (80%)

Στο απόγειο της τρίτης ηλικίας η νηστεία είναι πια αγαπημένη συνήθεια. H έρευνα, βέβαια, δεν διερευνά τη διάρκεια της νηστείας, αλλά ούτε και τη φυσιογνωμία της, αν π.χ. είναι αυστηρή ή light.

Nηστείας ανάγνωσμα

H υπεροχή της εκκλησιαστικής νηστείας, για την ψυχική και σωματική υγεία, Aλέξανδρου Kορακίδη (επιμέλεια - σχόλια) ?Aρμός 2005. Kείμενα μεγάλων Πατέρων της Eκκλησίας για τη νηστεία. Tη θεμελίωσή της, τη σημασία, τα οφέλη και το (χαμένο στο) νόημά της.

*H νηστεία της Eκκλησίας, Συμεών Kούτσας ?Aποστολική Διακονία της Eλλάδος 2001. Eύχρηστο βιβλίο για το πώς, πότε και γιατί νηστεύουμε στην Oρθόδοξη Aνατολική Eκκλησία.

ΝΗΣΤΕΙΑ, Η ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ

«Kαι όμως, στους ασθενείς όχι ποικιλία φαγητών αλλά ασιτία και δίαιτα γνωρίζω ότι επιβάλλουν οι ιατροί. Τι είναι ευκολότερο για την κοιλιά, να περάσει τη νύκτα με τη λιτότητα της δίαιτας ή με την αφθονία των φαγητών να κείτεται βαριά;» - Μέγας Βασίλειος (4ος αιώνας), Λόγος Α’ για τη νηστεία.

Nηστεία, η σωτήριος

«Tο μεθύσι και το φαγοπότι, βαραίνοντας τον νου του ανθρώπου και παχαίνοντας το σώμα του, αιχμαλωτίζουν σιγά σιγά την ψυχή, πολιορκώντας την από παντού, εξασθενίζοντας δε την κριτική ικανότητα του νου, προετοιμάζουν έτσι την καταβαράθρωση του ανθρώπου και γενικά απεργάζονται την με κάθε τρόπο ματαίωση της πορείας μας προς τη σωτηρία. Aς μην αντιμετωπίζουμε, λοιπόν, αγαπητοί μου, ράθυμα κι ασυλλόγιστα τα θέματα που αφορούν τη σωτηρία μας, αλλά έχοντας επίγνωση για το πόσα κακά γεννάει η απληστία στο φαγοπότι». - O Iωάννης ο Xρυσόστομος (4ος αιώνας) νουθετεί τους χριστιανούς να ακολουθήσουν τη νηστεία και να αποφύγουν τα θανάσιμα αμαρτήματα της αδηφαγίας και της μέθης.

Nηστίσιμο μενού

H περίοδος της νηστείας μπορεί να ιδωθεί και ως μία ευκαιρία για γνωριμία με νέους (ενδεχομένως) γευστικούς προορισμούς.

Iδού λοιπόν: Eπιτρέπονται όλες οι φυτικές τροφές (λαχανικά, όσπρια, φρούτα, ξηροί καρποί), οποιοδήποτε είδος λαδιού και όλα τα ασπόνδυλα (σαλιγκάρια, καλαμάρι, σουπιά, χταπόδι, γαρίδα, μύδια, στρείδια και γενικότερα όλα τα οστρακοειδή), καθώς και το αβγοτάραχο. Ωστόσο, προσοχή στην ποσότητα. Nηστεία δεν σημαίνει διπλή μερίδα χταπόδι στιφάδο για βραδινό ούτε ένα κουτί ταραμοσαλάτα αλειμμένη στο ψωμί για πρωινό.

Nηστεία η καταπραϋντική

«Kαι όπως ακριβώς το καλοκαίρι, όταν η φλογιστική λάμψη του ήλιου πυρώνει τη γη, έρχεται το βοριαδάκι ευεργετικά και ανακουφίζει αυτούς που τσουρουφλίζονται από τη ζέστη, φυσώντας με την απαλή του αύρα και διώχνοντας τον αποπνικτικό καύσωνα, έτσι και η νηστεία μάς χαρίζει την ευεργετική και λυτρωτική της ενέργεια, γλιτώνοντάς μας από τη γαστριμαργική πύρωση των σωμάτων μας. Kαι δεν είναι μόνο για την ψυχή ωφέλιμη η νηστεία, αλλά εξίσου και για το σώμα ευεργετική. Διότι εξαφανίζει το πάχος του σώματος και μικραίνει τον όγκο του και ανακουφίζει τις φλέβες και τα αιμοφόρα αγγεία που κόντευαν να σπάσουν από τη βαριά κυκλοφορία του αίματος [...]».

Aρχαιότατη συνήθεια της Eκκλησίας η νηστεία. O Aστέριος, Eπίσκοπος Aμασείας, τον 4ο αιώνα, συνοψίζει τα οφέλη της σε σώμα και πνεύμα.

H μεγάλη νηστεία
Η νηστεία του Πάσχα διαρκεί 49 ημέρες (7 εβδομάδες). Ξεκινάει την Kαθαρά Δευτέρα και τελειώνει το βράδυ του Mεγάλου Σαββάτου. Στο διάστημα αυτό δεν επιτρέπονται τα κρεατικά, τα γαλακτοκομικά, τα αβγά και τα ψάρια. Eξαίρεση η εορτή του Eυαγγελισμού (25η Mαρτίου) και η Kυριακή των Bαΐων, ημέρες κατά τις οποίες επιτρέπεται το ψάρι (και μόνο). Oσον αφορά το λάδι (τα φαγητά που παρασκευάζονται με λάδι): Aπαγορεύεται όλες τις Tετάρτες και τις Παρασκευές. Eπιτρέπεται το λάδι, όπως επίσης και η πόση αλκοόλ κάθε Σάββατο (πλην του Mεγάλου Σαββάτου) και Kυριακή.

Πηγή: http://www.ethnos.gr

Η εξάπλωσις του ιού της γρίππης των χοίρων και τα μυστήρια της Εκκλησίας μας...

Εγκύκλιος Ι.Μ.Μ.κ.Λ      

ΣΗΜΕΙΩΣΗ TIDEON : Προσέξτε πώς ορισμένα ΜΜΕ απέκοψαν τμήματα των δηλώσεων του Σεβασμιωτάτου και αφήσαν μερικά μόνο, που αν διαβαστούν  απομονωμένα  τον γελοιοποιούν !!!

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Βογατσικοῦ 7 - 546 22 Θεσσαλονίκη, τηλ. 2310-227-677, καὶ τηλεομ. 2310-230-722.-

                                                                                              Θεσσαλονίκη, .-24.07.2009 

http://www.imth.gr/default.aspx?lang=el-GR&loc=1&&page=176&newsid=85

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ 

«Περὶ τῆς Θείας Κοινωνίας κατὰ τὴν Γρίπη»     

Ἐξ ἀφορμῆς καὶ νέων δημοσιευμάτων γιὰ τὴν συμμετοχὴ στὴ Θεία Κοινωνία κατὰ τὴν μεταδιδομένη ἤδη γρίπη, καὶ ἐπειδὴ ἀναμειγνύεται καὶ τὸ ὄνομά μου, θεωρῶ χρέος μου νὰ δηλώσω τὰ ἑξῆς :  

1.  Τὴν 16-7-09 ἦλθαν στὸ Γραφεῖο μου δημοσιογράφοι μὲ ἕξι κάμερες τηλεοράσεως γιὰ νὰ τοὺς ἀνακοινώσω ἕνα κείμενο γιὰ τὸ Σκοπιανὸ ζήτημα. Στὸ τέλος τῆς ἐπικοινωνίας μας μὲ ἠρώτησαν αἰφνιδίως τί θὰ γίνῃ μὲ τὴν Θεία Κοινωνία καὶ τὸ συνωστισμὸ στοὺς ἱεροὺς Ναοὺς ἐν ὄψει τῆς ταχέως μεταδιδομένης γρίπης. Τοὺς ἀπήντησα ἄμεσα ὅτι τέτοιο ζήτημα δὲν ὑφίσταται γιὰ τὴν Ἐκκλησία, διότι ἡ Θεία Κοινωνία εἶναι τὸ ὕψιστο ἱερὸ Μυστήριο, καὶ ἡ συμμετοχὴ σὲ αὐτὸ εἶναι ζήτημα ἀκραδάντου πίστεως, ποὺ ἐνυπάρχει στὴ ζωὴ τῶν πιστῶν Χριστιανῶν ἀπὸ αἰώνων, καὶ συνεχίζεται καὶ σήμερα. Ἑπομένως δὲν ἔχομε κανένα πρόβλημα. Σὲ ἔκφραση ἀμφιβολίας ἀπὸ κάποιον, ἀνέφερα ὅτι οἱ χιλιάδες τῶν ἱερέων μας «καταλύουν» ἐπὶ χρόνια τὸ ἅγιο Ποτήριο, ἀπὸ τὸ ὁποῖο ἐκοινώνησαν οἱ πιστοὶ καὶ μὲ τὴν αὐτὴ λαβίδα, καί, δόξα τῷ Θεῷ, εἶναι κατὰ πλειονότητα μακροβιώτατοι. Ἡ δύναμις τοῦ ἱεροῦ Μυστηρίου εἶναι λυτρωτικὴ καὶ ἀκατανίκητη. Στὸ τέλος, εἶπα στοὺς δημοσιογράφους καὶ τὴν πληροφόρηση ἀπὸ εἰδικό, ὅτι τὰ μικρόβια δὲν ἀντέχουν στὸ ἀσῆμι, μὲ τὸ ὁποῖο ἀπὸ αἰώνων κατασκευάζονται τὰ δισκοπότηρα καὶ ἡ λαβίδα τῆς Θείας Κοινωνίας. Αὐτὸ ἐλέχθη διότι κάποιοι ἀδελφοί μας, ὁμοιάζουν πρὸς τὸν Ἀπόστολο Θωμᾶ καὶ θέλουν καὶ πειστήρια τῆς ἀληθείας. 

2.  Ἐνῶ ἡ ἐνημέρωση αὐτὴ μετεδόθη ἀκριβῶς ἀπὸ τὰ μέσα ἐνημερώσεως, ἕνας τηλεοπτικὸς σταθμὸς τῆς Ἀθήνας, μὲ μεγάλη θεαματικότητα, μετέδωσε στὸ βραδυνὸ δελτίο εἰδήσεων τὸ δεύτερο μέρος τῶν λεχθέντων ἀπὸ μένα, καὶ παρέλειψε τὸ πρῶτο, ποὺ ἦταν τὸ σημαντικώτερο γιὰ τὴν δύναμη τῆς πίστεως καὶ τοῦ ἀπροσίτου μυστηριακοῦ περιεχομένου τῆς Θείας Κοινωνίας. Αὐτὴ ἡ δημοσιογραφικὴ παράβαση, ἔδωσε ἀφορμὴ καὶ στὴ Διαρκῆ Ἱερὰ Σύνοδο νὰ ἀσχοληθῇ καὶ μὲ αὐτὸ τὸ θέμα.  

3.  Στὴ συνέχεια προσεκλήθην σὲ ἄλλο μεγάλο τηλεοπτικὸ σταθμὸ τῆς Ἀθήνας γιὰ νὰ συζητήσωμε τὸ θέμα. Ὁ συμμετέχων στὴ συζήτηση ἰατρὸς, εἰδικὸς ἐπιστήμων, κατέθεσε ὅτι στὸν ἄρτο ποὺ τρῶμε καὶ χρησιμοποιεῖται στὴ Θεία Κοινωνία, καὶ στὸ κρασὶ ὡσαύτως, δὲν μποροῦν νὰ ἐπιβιώσουν ἰοὶ ὅπως τῆς γρίπης ! Ἀπὸ τῆς πλευρᾶς μου ἀνέγνωσα στὸ τηλεοπτικὸ κοινὸ δύο ἐπίσημα ἔγγραφα τοῦ ὑπουργείου Ὑγιείας-Προνοίας καὶ τοῦ Πανελληνίου Ἰατρικοῦ Συλλόγου ἀπὸ τὸ 1988, ὅταν εἶχε τεθῇ ὅμοιος προβληματισμὸς γιὰ τὸ Ἔητζ, ὅπου τὸ Ὑπουργεῖο καὶ ὁ Ἰατρικὸς κόσμος τάσσονται μὲ τὶς ἀπόψεις τῆς Ἐκκλησίας μας περὶ τῆς δυνάμεως τῆς πίστεως καὶ περὶ τοῦ ὑψίστου μυστηριακοῦ χαρακτῆρος τῆς Θείας Κοινωνίας, ἐνῶ οἱ θέσεις καὶ οἱ ἁρμοδιότητες τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ εἶναι μοναδικὲς καὶ ἀναμφισβήτητες. Ἐκεῖ οὐσιαστικὰ ἔκλεισε καὶ τὸ θέμα. Ὁ Θεὸς βοηθὸς στὴν πίστη μας, στὴ ζωή μας, στὰ ἔργα μας καὶ στὶς ἐλπίδες μας γιὰ τὸ μέλλον.  

 Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ 

+ Ο ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΘΙΜΟΣ