Αἰφνιδίασε καί ἐξέπληξε ἡ ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως στίς ἀρχές Σεπτεμβρίου νά ἐπιτρέψει τόν δεύτερο (β´) γάμο τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν, ὡς καί αὐτῶν πού ἐγκαταλείπονται ἀπό τίς πρεσβυτέρες τους. Ἦταν κάτι μή ἀναμενόμενο, διότι παρά τίς προσπάθειες πού κατέβαλαν καθ᾽ ὅλην τήν διάρκεια τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνος καί τῶν ἀρχῶν τοῦ εἰκοστοῦ πρώτου κοσμικόφρονες καί οἰκουμενιστικοί ἐκκλησιαστικοί κύκλοι νά ἐπιτραπεῖ ὁ β´ γάμος, αὐτό δέν κατέστη δυνατόν, διότι προσέκρουε στήν Ἁγία Γραφή καί στίς ἀποφάσεις Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Χρειαζόταν μεγάλο θράσος καί ἑωσφορικός ἐγωϊσμός, γιά νά ἀποτολμηθεῖ ἡ βλάσφημη αὐτή ἀγνόηση καί περιφρόνηση τῆς Ἀποστολικῆς καί Πατερικῆς διδασκαλίας καί πράξεως.

Ο Β´ ΓΑΜΟΣ ΤΩΝ ΕΝ ΧΗΡΕΙᾼ ΚΛΗΡΙΚΩΝ
ΚΑΙ Η «ΣΥΝΟΔΟΣ» ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Πρωτοπρεσβύτερος Θεόδωρος Ζήσης  
Ὁμότιμος Καθηγητής Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ. 

Ὕποπτη ἀλλαγή στό κείμενο τήν τελευταία στιγμή

1. Ἀκολουθοῦν τήν ὀλέθρια καί βλάσφημη καινοτομία τοῦ Μελετίου Μεταξάκη (1923)

Αἰφνιδίασε καί ἐξέπληξε ἡ ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως στίς ἀρχές Σεπτεμβρίου νά ἐπιτρέψει τόν δεύτερο (β´) γάμο τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν, ὡς καί αὐτῶν πού ἐγκαταλείπονται ἀπό τίς πρεσβυτέρες τους. Ἦταν κάτι μή ἀναμενόμενο, διότι παρά τίς προσπάθειες πού κατέβαλαν καθ᾽ ὅλην τήν διάρκεια τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνος καί τῶν ἀρχῶν τοῦ εἰκοστοῦ πρώτου κοσμικόφρονες καί οἰκουμενιστικοί ἐκκλησιαστικοί κύκλοι νά ἐπιτραπεῖ ὁ β´ γάμος, αὐτό δέν κατέστη δυνατόν, διότι προσέκρουε στήν Ἁγία Γραφή καί στίς ἀποφάσεις Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Χρειαζόταν μεγάλο θράσος καί ἑωσφορικός ἐγωϊσμός, γιά νά ἀποτολμηθεῖ ἡ βλάσφημη αὐτή ἀγνόηση καί περιφρόνηση τῆς Ἀποστολικῆς καί Πατερικῆς διδασκαλίας καί πράξεως.

Γιά πρώτη φορά αὐτό συνέβη στό λεγόμενο «Πανορθόδοξο Συνέδριο» τῆς Κωνσταντινουπόλεως (10 Μαΐου-8 Ἰουνίου 1923), ὅπου μέ ἐλάχιστο ἀριθμό συμμετοχῶν τῶν τοπικῶν ἐκκλησιῶν ἐπετράπη ὁ δεύτερος γάμος τῶν συνεπείᾳ θανάτου χηρευόντων ἱερέων καί διακόνων: «... ὡς μή ἀντιβαίνων εἰς τό καθόλου πνεῦμα τῆς Εὐαγγελικῆς διδασκαλίας». Ἐπειδή μάλιστα ἐγνώριζαν οἱ καιτονόμοι, μέ πρωτοστάτη τόν μασόνο Οἰκουμενικό Πατριάρχη Μελέτιο Μεταξάκη, ὅτι ἡ ἀπόφασή τους αὐτή ἦταν ἀντίθετη πρός τήν αἰωνόβια συνεχῆ καί σταθερή πράξη τῆς Ἐκκλησίας πού ἀπαγορεύει τόν β´ γάμο, ἐτόλμησαν ἑωσφορικά νά θίξουν τήν ἱερότητα καί τό κῦρος αὐτῆς τῆς πράξεως, τήν ὁποία διεμόρφωσαν ἑκατοντάδες ἁγίων Πατέρων ὑψηλοῦ θεολογικοῦ κύρους καί σοφίας, κοσμικῆς καί χριστιανικῆς, συγχρόνως ὅμως καί διαπνεόμενοι ἀπό ἀληθινή ἀγάπη γιά τήν σωτηρία τῶν χηρευόντων κληρικῶν. Γράφουν λοιπόν στήν ἀπόφασή τους ὅτι:

«... ἡ ἔκπαλαι καί ὑπέρ ἑαυτῆς κανονικάς διατάξεις ἔχουσα σχετική πρᾶξις τῆς ἡμετέρας Ἐκκλησίας δέν ἔχει ἄθικτον τήν ἱερότητα καί τό κῦρος ἀναλλοίωτον.»

Θίγουν λοιπόν τήν ἱερότητα καί τό κῦρος τῆς Παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας ἐπί τοῦ σημαντικοῦ αὐτοῦ μέ σωτηριολογικές καί ποιμαντικές ἐπιπτώσεις θέματος καί ἀποφασίζουν ὅτι: «... ἡ πάλαι ὁρισθεῖσα καί μέχρι τοῦδε κρατοῦσα σχετική πρᾶξις ἐπιδέχεται τροποποίησιν». Ἀπαντώντας μάλιστα καί στό ζήτημα τῆς προτεραιότητας μεταξύ τῶν μυστηρίων γάμου καί ἱερωσύνης, ἡ ὁποία ἐπέβαλε γιά τούς ἐγγάμους πρῶτα νά γίνει ὁ γάμος καί μετά νά ἀκολουθήσει ἡ ἱερωσύνη, καί εἰς τό ἐάν αὐτή ἡ προτεραιότητα εἶναι ἀμετακίνητη, ἄν δηλαδή ἐπιτρέπεται νά προηγηθεῖ ἡ ἱερωσύνη καί νά ἀκολουθήσει ὁ γάμος ἀποφαίνονται ἐκ κοιλίας, χωρίς καμμία ἁγιογραφική καί πατερική ὑποστήριξη, ὅτι δέν ὑπάρχει προτεραιότητα, καί τό ἕνα δέν ἀποκλείει τό ἄλλο:

«Ἀμφότερα τά μυστήρια ταῦτα ἀπό τε δογματικῆς καί μυστηριακῆς ἀπόψεως ἐξεταζόμενα δέν ἀποκλείουσιν ἄλληλα[1].»

Τό ἴδιο «Πανορθόδοξο Συνέδριο» ἀσχολήθηκε καί μέ τήν ἡμερολογιακή μεταρρύθμιση, πού ἐπεβλήθη μονομερῶς χωρίς πανορθόδοξη ἀπόφαση καί προκάλεσε διαιρέσεις καί σχίσματα, καί μέ ἄλλες καινοτομίες στήν νηστεία, στήν ἀμφίεση τῶν κληρικῶν κ.ἄ. Προσδιόρισε ἐν πολλοῖς τήν θεματολογία τῆς ἀπό τότε προετοιμαζόμενης «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου», καί ἔγινε ἡ κακιά μήτρα, ἀπό τήν ὁποία προῆλθαν πολλά ἐκτρώματα, αἱρετικά καί σχισματικά[2].

2. Διγλωσσία καί διπλωματία, ἀταίριαστες σέ ποιμένες. Ἀπόκλιση ἀπό τήν κανονική τάξη ὁ β´ γάμος

Εἶναι πάντως χαρακτηριστικό περί τοῦ ὅτι οἱ λαμβάνοντες τίς ἀντιπαραδοσιακές αὐτές ἀποφάσεις ἐκκλησιαστικοί ἡγέτες ἦσαν καιροσκόποι καί διπλωμάτες καί ὄχι ποιμένες, κάλαμοι ὑπό ἀνέμου σαλευόμενοι, προσαρμοστικοί στίς ἀπαιτήσεις τῶν καιρῶν καί τῶν ἰσχυρῶν τῆς γῆς, ὅτι λίγο ἐνωρίτερα ὁ Μελέτιος Μεταξάκης, ὡς μητροπολίτης Ἀθηνῶν (1918-1920), εὑρέθηκε πρό συνόδου παραδοσιακῆς καί ὄχι μόνο δέν μπόρεσε νά προχωρήσει τό θέμα, ἀλλά καί προέβαλε τήν παραδοσιακή θέση.

Συγκεκριμένα, ὅταν ὁ ἐπίσκοπος Ζίτσης Νικόλαος, τῆς Σερβικῆς Ἐκκλησίας, ἦλθε στήν Ἀθήνα καί ἔθεσε ἐνώπιον τῆς Συνόδου στίς 22-4-1920 τό θέμα τοῦ δευτέρου γάμου τῶν κληρικῶν, ἐπειδή ἡ Σερβική Ἐκκλησία ἀντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα ἀπό τούς ἐν χηρείᾳ κληρικούς καί ἔκλινε ὑπέρ εὐνοϊκῆς ἀποφάσεως, ἤθελε νά ἔχει τήν γνώμη καί τῆς ἰσχυρῆς τότε Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας, εὑρέθη πρό τῆς ἑξῆς καταστάσεως. Ὁ μητροπολίτης Μελέτιος μέ δηλώσεις του ἐκφράσθηκε μέ συμπάθεια πρός τούς ἐν χηρείᾳ κληρικούς καί αὐτό ἐνεθάρρυνε τόν Σέρβο μητροπολίτη νά ζητήσει τήν γνώμη τῆς ἑλλαδικῆς Συνόδου, ἡ ὁποία ὅμως:

«... ὀρθῶς σκεπτομένη καί σοβαρῶς ἀντιμετωπίζουσα τό θέμα ἔκρινεν ὅτι οὕτως ἐσημειοῦτο ἀπόκλισις ἀπό τῆς κεκανονισμένης τάξεως.»

Τό θέμα ἔπρεπε νά ἀντιμετωπισθεῖ πανορθοδόξως μέ ἐνέργειες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Πάντως καί μέσα στήν Σύνοδο ὁ μητροπολίτης Μελέτιος, μολονότι ἔβλεπε μέ συμπάθεια τό θέμα, προσαρμοσθείς πρός τό παραδοσιακό κλῖμα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, εἶπεν ὅτι:

«... ὁ δεύτερος γάμος ὄχι μόνον στερεῖται κανονικοῦ ἐρείσματος ἀλλά φαίνεται προσκρούων εἰς τό ἀποστολικόν "μιᾶς γυναικός ἄνδρα", ἐξ οὗ καί ἡ κανονική τάξις, ἡ μή ἐπιτρέπουσα τό δίγαμον, ὑπό τήν ἔννοιαν πάντοτε ὅτι ἡ διγαμία ἀποτελεῖ ἔλλειψιν, ἡ δέ Ἐκκλησία ἐπιδιώκει τό τέλειον[3].»

Τρία χρόνια ἀργότερα ὡς οἰκουμενικός πατριάρχης καί μέσα σέ διαφορετικό ἀντιπαραδοσιακό κλῖμα, πού ἄρχισε νά καλλιεργεῖται στίς αὐλές τοῦ Φαναρίου ἀπό τόν ὄντως ἐξωτερικά μεγαλοπρεπῆ πατριάρχη Ἰωακείμ τόν Γ´ στίς ἀρχές τοῦ 20ου αἰῶνος, βρῆκε τόν κατάλληλο χῶρο καί χρόνο γιά νά σπείρει τά ζιζάνια τῶν καινοτομιῶν, πού τά ἐπότισαν καί τά περιποιήθκαν, ἀλλά ἔσπειραν καί νέα, οἱ καινοτόμοι διάδοχοί του Ἀθηναγόρας καί Βαρθολομαῖος, γιά νά ἀνθίσουν καί καρποφορήσουν μετά ἀπό ἕνα αἰώνα στήν ψευδοσύνοδο τῆς Κρήτης.

3. Ἐκτός ἀπό τήν διγλωσσία καί διπλωματία ἔχομε καί ὕποπτες μεθοδεύσεις στήν σχετική ἀπόφαση τῆς «Συνόδου» τῆς Κρήτης

Ὁ λόγος γιά τόν ὁποῖο ἀναφερθήκαμε στήν ἀντιφατικότητα, διπλωματία καί διγλωσσία τοῦ Μελετίου Μεταξάκη εὑρίσκεται εἰςτό ὅτι τό ἴδιο ἀκριβῶς συνέβη καί μέ τήν ἐξέταση τοῦ θέματος τοῦ β´ γάμου τῶν κληρικῶν στά πλαίσια τῆς προετοιμασίας καί τῆς λειτουργίας τῆς λεγομένης «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου» τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, πού συνῆλθε στήν Κρήτη τόν Ἰούνιο τοῦ 2016.

Ἐδῶ μάλιστα ἐκτός ἀπό τήν διγλωσία καί διπλωματία, πού χαρακτηρίζει τά κείμενα τῆς «Συνόδου», παρατηρήθηκε καί κάτι πολύ χειρότερο. Στό τελικό κείμενο τῆς «Συνόδου» «Τό Μυστήριο τοῦ Γάμου καί τά κωλύματα αὐτοῦ» καί στήν σχετική παράγραφο γιά τόν β´ γάμο τῶν κληρικῶν, ἐνῶ μέχρι καί τῆς «Συνόδου» καί σέ ὅλη τή διάρκεια τῆς προετοιμασίας καί τῆς ἐπικαιροποίησης τοῦ κειμένου ἀπαγορευόταν ὁ γάμος τῶν ἐν χηρεία κληρικῶν, διότι «συμφώνως πρός τήν ἰσχύουσαν κανονικήν παράδοσιν (κανών 3 τῆς Πενθέκτης ἐν Τρούλλῳ Οἰκουμενικῆς Συνόδου) μετά τήν χειροτονίαν, κωλύεται ἡ σύναψις γάμου», περιέργως ἔχει προταχθῆ μία φράση, ἐκ κοιλίας καί αὐτή, χωρίς κανένα ἔρεισμα, ὅπως ἔγινε καί στό «Πανορθόδοξο Συνέδριο» τοῦ Μελετίου Μεταξάκη, ἡ ὁποία ἀποδυναμώνει τή ἀπαγόρευση τῶν κανόνων καί ἀνοίγει τόν δρόμο στό νά ἐπιτραπεῖ ὁ β´ γάμος τῶν κληρικῶν. Ποιός ἐπρότεινε αὐτήν τήν προσθήκη; Ἔγινε εὐμενῶς δεκτή; Ὑπῆρξε συζήτηση; Διατυπώθηκαν ἀντιρρήσεις; Εἶναι μήπως προϊόν λαθροχειρίας καί νόθευσης τοῦ κειμένου μετά τήν ὑπογραφή;

Ἦσαν τόσο ἀπρόσεκτοι καί ἀδιάφοροι οἱ συνοδικοί ἐπίσκοποι, ὥστε δέν ἐπρόσεξαν τήν προσθήκη καί ὑπέγραψαν «τυφλοῖς ὄμμασι». Ἄς παρακολουθήσουμε ἀπό τήν ἀρχή τό θέμα καί τήν ἐξέλιξή του, γιατί παρουσιάζει μεγάλο ἐνδιαφέρον, κυρίως ὡς πρός τήν ἀξιοπιστία καί τό κῦρος τῆς «Συνόδου», τήν δυνατότητα ἀποδοχῆς της ἀπό τό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί γιά τήν δικαίωση ὅσων τοπικῶν Ἐκκλησιῶν ἀρνήθηκαν νά λάβουν μέρος καί ὅσων ἀπό ἐμᾶς ἀντιδροῦμε γιά τίς πανάθλιες καί ἀντορθόδοξες ἀποφάσεις της.

4. Στό κενό ἡ ἀπόφαση τοῦ «Πανορθοδόξου Συνεδρίου». Παραμένει ἡ ἀπαγόρευση τοῦ β´ γάμου

Ἡ ἀπόφαση τοῦ «Πανορθοδόξου Συνεδρίου» τῆς Κωνσταντινουπόλεως τοῦ 1923 πού ἐπέτρεπε τόν β´ γάμο τῶν ἐν χηρεία κληρικῶν δέν εἶχε καμμία ἐπίπτωση στήν ζωή καί στήν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας. Πανορθοδόξως ἐπικρατοῦσε ἡ θέση ὅτι ὁ β´ γάμος εἶναι ἀπηγορευμένος, διότι δέν εἶναι σύμφωνος πρός τήν κανονική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτό ἀποτυπώνεται καί στά συγγράμματα Κανονικοῦ καί Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαίου ὡς καί σέ γνῶμες καθηγητῶν τῆς Δογματικῆς, στά ὁποῖα ἐνδεικτικῶς θά ἀναφερθοῦμε.

Ὁ γνωστός Σέρβος κανονολόγος μητροπολίτης Νικόδημος Μίλας γράφει ὅτι στήν Ἀνατολική Ἐκκλησία:

«... ἰσχύει ὁ ὡρισμένος θεσμός, ὅτι ὁ βουλόμενος ζῆν ὡς ἱερεύς ἐν κοινωνίᾳ γάμου ὀφείλει συνάψαι γάμον πρό τῆς χειροτονίας, διότι μετ᾽ αὐτήν ἀπαγορεύεται ἀπολύτως ὁ γάμος τοῖς ἐκ τοῦ καταλόγου τοῦ κλήρου[4].»

Ὁ καθηγητής Ἰωάννης Καρμίρης ἐξετάζων τόν γάμον ἀπό δογματικῆς πλευρᾶς γράφει:

«Διά τοῦτον καί ἄλλους λόγους ἐπεβλήθη ἐν μέν τῇ Δύσει ἡ γενική καταναγκαστική ἀγαμία εἰς πάντας τούς κληρικούς, ἐν δέ τῇ Ἀνατολῇ περιωρίσθη αὕτη μόνον εἰς τούς ἐπισκόπους διά τοῦ δωδεκάτου κανόνος τῆς Πενθέκτης ἐν Τρούλλῳ Οἰκουμενικῆς Συνόδου τοῦ 691, ἐνῶ τοῖς πρεσβυτέροις καί διακόνοις ἐπιτρέπεται πάντοτε ὁ πρό τῆς χειροτονίας γάμος, οὐχί δ᾽ ὅμως καί μετ᾽ αὐτήν[5].»

Ὁ ἔγκριτος κανονολόγος καθηγητής Παν. Παναγιωτᾶκος ἀναφερόμενος στά ἀνατρεπτικά κωλύματα τοῦ γάμου, τά ὁποῖα «κωλύουν ἐπί ποινῇ ἀκυρότητος τόν γάμον» συγκαταλέγει μεταξύ αὐτῶν τήν Ἱερωσύνη καί τήν Μοναχική Κουρά:

«... ὡς ἐκ τῶν ὁποίων ἀπαγορεύεται ἡ σύναψις γάμου παντί προσώπῳ προσκτησαμένῳ τήν Ἱερωσύνην εἰς πάντα τῆς χειροτονίας βαθμόν ἤ τήν Μοναχικήν Ἰδιότητα ἤ καί ἀμφοτέρας[6].»

Ἀπαριθμεῖ τούς σχετικούς ἀπαγορευτικούς κανόνες τοπικῶν καί Οἰκουμενικῶν Συνόδων, ὡς καί τά ἄρθρα 1364 καί 1372 τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἀστικοῦ Κώδικος, πού τήν ἐκκλησιατική ἀπαγόρευση τήν ἐδέχοντο καί ὡς πολιτική, νομική, ὅπως γινόταν καί στό Βυζάντιο. Συγκεκριμένα τό ἄρθρο 1364 προέβλεπε τά ἑξῆς:

«Κωλύεται ὁ γάμος κληρικῶν παντός βαθμοῦ καί μοναχῶν τῆς ὀρθοδόξου ἀνατολικῆς ἐκκλησίας.»

Δυστυχῶς τό 1982 ἡ τότε κυβέρνηση τοῦ ΠΑΣΟΚ ἀνάμεσα στίς ὀλέθριες, ἀντιπαραδοσιακές καί ἀντορθόδοξες ἀλλαγές καί μεταρρυθμίσεις, πού προσέβαλαν αἰώνιες ἀρχές καί ἀξίες τοῦ Ἑλληνισμοῦ καί τῆς Ὀρθοδοξίας καί ὁδήγησαν σταδιακά στήν σημερινή ἠθική καί πνευματική κατάρρευση, κατήργησε τό ἄρθρο αὐτό τοῦ Ἀστικοῦ Κώδικος, μέ συνέπεια γιά τήν Πολιτεία, γιά τό Κράτος, ἡ Ἱερωσύνη δέν ἀποτελεῖ κώλυμα γάμου. Μποροῦν ἑπομένως κάποιοι κληρικοί νά τελοῦν πολιτικό γάμο, ἐφ᾽ ὅσον ὁ ἐκκλησιαστικός ἀπογορεύεται ἀκόμη σύμφωνα μέ τήν Εὐαγγελική καί Πατερική Διδασκαλία.

Αὐτήν ἀκολουθεῖ καί ὁ καθηγητής τοῦ Κανονικοῦ Δικαίου στήν Θεολογική Σχολή τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μητροπολίτης Τυρολόης καί Σερεντίου Παντελεήμων Ροδόπουλος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ὁ ὁποῖος στό σχετικό του σύγγραμμα, τό ὁποῖο ἐδίδασκε ἐπί δεκαετίες στούς φοιτητάς, καί ἔχοντας ὑπ᾽ ὄψιν καί τήν κατάργηση τοῦ ἄρθρου 1364, πού ἐμνημονεύσαμε, ἀπαριθμεῖ τά κωλύματα τοῦ γάμου καί ὡς ἀπόλυτο καί ἀνατρεπτικό κώλυμα μεταξύ ἄλλων ἀναφέρει, ὅπως καί ὁ Παναγιωτᾶκος τήν Ἱερωσύνη καί τήν Μοναχική Κουρά. Γράφει:

«Κωλύεται ὁ θρησκευτικός (οὐχί ὁ πολιτικός) γάμος Κληρικῶν παντός βαθμοῦ καί Μοναχῶν τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας[7].»

Καί ὁ ἔγκριτος ἐπίσης καθηγητής τῆς Νομικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Κων. Βαβοῦσκος, πού ἐδίδασκε ἐπί ἔτη στήν Νομική Σχολή Ἐκκλησιαστικό Δίκαιο, ἀποφαίνεται ὀρθῶς ὅτι «πανορθόδοξον δίκαιον ἀποτελεῖ ἡ ἀπαγόρευσις τελέσεως δευτέρου γάμου εἰς ἅπαντας τούς λοιπούς κληρικούς»[8], μέ τό «λοιπούς» ἔχει κατά νοῦν τούς ἐπισκόπους γιά τούς ὁποίους ἐπίσης πανορθοδόξως ἰσχύει ἡ ἀγαμία.

5. Στά προσυνοδικά κείμενα παραμένει ἡ ἀπαγόρευση τοῦ β´ γάμου. Παρεμβάσεις τοῦ Ἀθηναγόρα

Ὅλοι λοιπόν διδάσκαμε καί διδασκόμασταν στίς Θεολογικές καί στίς Νομικές Σχολές ὅτι ἡ Ἱερωσύνη ἀποτελεῖ ἀπόλυτο καί ἀνατρεπτικό κώλυμα τοῦ γάμου καί ὅτι σύμφωνα μέ τήν ἱεροκανονική παράδοση τῆς Ἐκκλησίας ἀπαγορεύεται ὁ β´ γάμος τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν. Αὐτό ἀποτύπωνε καί τήν διαχρονική συνείδηση τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας, πού διαμορφώθηκε ἀταλάντευτα καί ἀκαινοτόμητα στούς αἰῶνες ἀπό φωτισμένους καί ἀξιόπιστους Πατέρες καί Διδασκάλους. Κατά καιρούς βέβαια γράφονταν καί διατυπώνονταν γνῶμες ὄχι μόνον ὑπέρ τοῦ δευτέρου γάμου τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν ἀλλά καί ὑπέρ τοῦ γάμου τῶν ἀγάμων κληρικῶν μετά τήν χειροτονία τους. Προκάλεσε πολλές συζητήσεις καί ἀντιδράσεις ἡ γνώμη πού διατυπώθηκε ἀπό τόν πατριάρχη Ἀθηναγόρα, συνεργάτη καί ὁμόφρονα τοῦ Μελετίου Μεταξάκη, ὅτι:

«Πρέπει νά μποροῦν νά παντρεύονται καί οἱ κληρικοί, γιατί δέν εἶναι νοητό ἕνας κληρικός νά καταδικασθῆ σέ ἰσόβια ἀγαμία, ἐπειδή δέν μπόρεσε νά βρῆ τήν κατάλληλη σύζυγο προτοῦ ἱερωθῆ[9].»

Στήν προετοιμασία πάντως τῆς «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου» μεταξύ τῶν θεμάτων πού ἐπελέγησαν ἐξ ἀρχῆς, ὡς κληρονομιά καί τοῦ «Πανορθοδόξου Συνεδρίου» τῆς Κωνσταντινούπολης τοῦ 1923, ἦταν καί τό θέμα «Κωλύματα Γάμου». Καί ἐπειδή τά περί βαθμῶν συγγενείας πού ἦσαν καθορισμένα ἀπό τούς Ἱερούς Κανόνες ἦταν ἀποδεκτά καί δέν δημιουργοῦσαν προβλήματα, ὑπῆρξαν σκέψεις καί προτάσεις τό θέμα αὐτό νά ἐκπέσει ἀπό τόν κατάλογο τῶν θεμάτων τῆς «Συνόδου», δεδομένου μάλιστα ὅτι τό φλέγον ὄντως θέμα τοῦ δευτέρου γάμου τῶν κληρικῶν, παρά τίς ἀποφάσεις τοῦ «Πανορθοδόξου Συνεδρίου», δέν εἶχε γίνει ἀποδεκτό σχεδόν ἐπί ἕνα αἰώνα στήν ζωή καί στήν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία παρέμενε στήν κεκανονισμένη ἐπί αἰῶνες τάξη καί Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας.

Οἱ ἀρεσκόμενοι ὅμως στίς καινοτομίες φαίνεται ὅτι ἤλπιζαν πώς θά κατόρθωναν καί στό θέμα αὐτό νά ἐπιβάλουν τίς νεωτεριστικές τους θέσεις, ὅπως τίς ἐπέβαλαν καί στό ἐκκλησιολογικό θέμα στό περιβόητο κείμενο «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν χριστιανικόν κόσμον», ὅπου τίς αἱρέσεις τίς ὀνόμασαν ἐκκλησίες. Στό προσυνοδικό πάντως κείμενο «Κωλύματα τοῦ γάμου», πού ἑτοίμασε ἡ «Β´ Προσυνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψη» στήν Γενεύη τό 1982 (3-12 Σεπτεμβρίου) τηρεῖται ἡ κανονική παράδοση καί λέγεται ὅτι:

«Ἡ Ἱερωσύνη, εἰς οἱονδήποτε τῶν τριῶν αὐτῆς βαθμῶν, ἀποτελεῖ, συμφώνως πρός τήν ἰσχύουσαν κανονικήν παράδοσιν (κανών 3 τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου), κώλυμα πρός σύναψιν γάμου.»

Ἡ προετοιμασία τῆς συνόδου διεκόπη ἐπί δύο καί πλέον δεκαετίες καί λόγω τῶν διαφωνιῶν πού προέκυψαν σέ βασικά θέματα, ὅπως στά θέματα περί τοῦ «Αὐτοκεφάλου» καί τῶν «Διπτύχων», τά ὁποῖα τελικῶς ἐξέπεσαν τοῦ καταλόγου, ἀλλά καί λόγῳ τῆς νέας ἐκκλησιαστικῆς καταστάσεως πού δημιουργήθηκε μετά τήν πτώση τῶν κομμουνιστικῶν καθεστώτων τό 1990. Δέν ἔπαυσαν πάντως οἱ ἐπαφές καί οἱ βολιδοσκοπήσεις, ὥστε νά ἐξακριβωθεῖ ἡ στάση τῶν ἐκκλησιῶν στά φλέγοντα θέματα πού ἐνδιέφεραν τούς ὀργανωτάς καί συντονιστάς, ὥστε στή σύνοδο νά μή συναντήσουν ἀντιδράσεις[10].

Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἀνταποκρινόμενη σέ ὀχλήσεις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου νά διατυπώσει τήν γνώμη της γιά τόν β´ γάμο τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν συνέστησε τό 2004 ἐπιτροπή πρός μελέτην τοῦ θέματος. Ἡ Ἐπιτροπή συγκροτουμένη ἀπό τούς καθηγητάς Σπ. Τρωϊάνο, ἀρχιμ. Χρυσόστομο Σαββάτο, νῦν μητροπολίτη Μεσσηνίας, καί πρωτοπρεσβύτερο Σαράντη Σαράντο, διακεκριμένο κληρικό καί θεολόγο, προσφάτως τότε χηρεύσαντα καί πολύτεκνο, καί κληθεῖσα νά ἐκφράσει τήν γνώμη της περί τοῦ δευτέρου γάμου τῶν ἐν χηρείᾳ καί διαζεύξει κληρικῶν ἀπήντησε ἀρνητικά στήν πρόταση νά ἐπιτραπεῖ ὁ γάμος, καί ὅπως γράφει ὁ π. Σαράντης:

«... ὁμόφωνα ἀποφάσισε νά μή κάνει δεκτή τήν πρόταση, σύμφωνα μέ τούς ἱερούς κανόνες καί τήν μακρά παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας.»

Ἡ γνώμη αὐτή δέν εὐχαρίστησε τούς νεωτεριστάς, γι᾽ αὐτό καί μετά δύο ἔτη τό 2006 ἐπανῆλθε διά νεωτέρου γράμματος πρός τόν ἀρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο ὁ πατριάρχης Βαρθολομαῖος ζητώντας τήν γνώμη τῆς Ἑλλαδικῆς Συνόδου. Δυστυχῶς αὐτήν τήν φορά ἡ Σύνοδος τῶν Ἀθηνῶν δέχθηκε «κατ᾽ οἰκονομίαν ἄκραν» τόν δεύτερο γάμο τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν. Ἔθετε ὅμως ὡς ἀπαράβατον ὅρον, τόν ὁποῖο δυστυχῶς δέν ἐτήρησεν ὁ πατριάρχης Βαρθολομαῖος στήν τελευταία του αἰφνιδιαστική ἀπόφαση, κατά τόν ὁποῖο:

«... τοῦτο δ᾽ ὅλον δύναται νά κυρωθῆ μόνον μετά ὁμόφωνον ἀπόφασιν Πανορθοδόξου Συνόδου, ἐπί τῷ τέλει τῆς κοινῆς ἐφαρμογῆς αὐτῆς ὑφ᾽ ἁπασῶν τῶν ὑπ᾽ οὐρανόν Ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν, τῶν συνηρμοσμένων, ὥσπερ χορδαί κιθάρᾳ, εἰς τήν ἄρρηκτον ἑνότητα τῆς Πίστεως[11].»

Δέν ἔλειψαν μάλιστα καί πρόσωπα τοῦ στενοῦ περιβάλλοντος τοῦ ἀρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, ὅπως ὁ ἀρχιμανδρίτης Ἐπιφάνιος Οἰκονόμου, πού ἀρθρογράφησαν ἐπαινώντας τήν τόλμη τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος:

«... νά συζητήσει θέματα καί προβλήματα τά ὁποῖα μέχρι χθές χαρακτηρίζονταν "ταμποῦ" καί νά σταθεῖ ὡς στοργική μητέρα φιλάνθρωπα καί ἀγαπητικά δίπλα σ᾽ ἐκείνους τούς ἐγγάμους ἱερεῖς, πού μένουν μόνοι σέ νεαρή ἡλικία εἴτε λόγῳ χηρείας, εἴτε λόγω ἐγκατάλειψης ἀπό τίς συζύγους τους». Ἐπικαλεῖται ἐπαινετικά ὁ νεαρός τότε κληρικός τίς ἀποφάσεις τοῦ «Πανορθοδόξου Συνεδρίου» τῆς Κωνσταντινούπολης ὑπό τήν προεδρία τοῦ Μελετίου Μεταξάκη καί μᾶς ἐνημερώνει γιά τήν πιό πρόσφατη ἀναφορά στό θέμα πού ἔγινε ἀπό τόν πατριάρχη Ἀθηναγόρα στήν Βιέννη, ὅπου βρέθηκε γιά θεραπεία, ὁ ὁποῖος σέ ἰδιαίτερη συνομιλία μέ τόν δημοσιογράφο Παλαιολόγο εἶπε τά ἑξῆς χαρακτηριστικά: «Οὐδέν μυστήριον ἐμποδίζει ἄλλο μυστήριον. Ἡ ἱερωσύνη δέν ἐμποδίζει τόν γάμον, ὅπως ὁ γάμος δέν ἐμποδίζει τήν ἱερωσύνην διά τούς διακόνους καί ἱερεῖς[12].»

Ὁ π. Σαράντης Σαράντος μετά τήν ἀλλαγή στάσεως τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀπέστειλε ἐπιστολή πρός τόν ἀρχιεπίσκοπο κυρό Χριστόδουλο (20-12-2006), στήν ὁποία διερωτᾶται σέ σχέση μέ τήν πρό διετίας γνωμάτευση τῆς Ἐπιτροπῆς εἰδικῶν:

«Τί συγκλονιστικό ἄλλαξε ἀπό τότε μέχρι σήμερα, ὥστε νά κάνετε δεκτή τήν πρόταση γιά δεύτερο γάμο στούς ἐν χηρείᾳ (μόνο;) κληρικούς;»

Ἐκθέτει δέ στή συνέχεια τούς θεολογικούς καί ποιμαντικούς λόγους, γιά τούς ὁποίους δέν πρέπει νά ἐπιτραπεῖ ὁ δεύτερος γάμος[13].

6. Ἡ ἀπαγόρευση τοῦ β´ γάμου ἔφθασε καί στήν «Σύνοδο» τῆς Κρήτης

Ἡ ἐπιτάχυνση τῆς σύγκλησης τῆς «Συνόδου», ὥστε αὐτή νά συνέλθει τόν Ἰούνιο τοῦ 2016, ἀποφασίσθηκε τόν Μάρτιο τοῦ 2014 στή «Σύναξη τῶν Προκαθημένων» πού συνῆλθε στό Φανάρι. Στήν σύναξη αὐτή ἀποφασίσθηκε νά συσταθεῖ «Εἰδική Διορθόδοξη Ἐπιτροπή», ἡ ὁποία ἀνέλαβε νά ἐπικαιροποιήσει καί νά «βελτιώσει» τά κείμενα πού εἶχαν προετοιμασθῆ ἐνωρίτερα. Ἡ Ἐπιτροπή συνῆλθε καί ἐργάσθηκε, δέν πρόλαβε ὅμως νά ὁλοκληρώσει τό ἔργο της καί ἀπό τά ἐννέα κείμενα πού εἶχαν πρός ἐπεξεργασία γιά τέσσερα δέν ἔγινε καθόλου συζήτηση (Διασπορά, Αὐτοκέφαλο, Αὐτόνομο, Δίπτυχα), ἐνῶ ἀπό τά ὑπόλοιπα πέντε δέν ὑπῆρξε συμφωνία στά δύο, στό ζήτημα τοῦ Ἡμερολογίου καί τῶν Κωλυμάτων τοῦ γάμου, ὅπου περιλαμβανόταν καί τό θέμα τοῦ β´ γάμου τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν. Ἔτσι ἡ «Εἰδική Ἐπιτροπή» μέ ἀτελές ἤ ἡμιτελές τό ἔργο της ὁλοκλήρωσε τίς ἐργασίες της στίς 2 Ἀπριλίου τοῦ 2015 καί παρέδωσε τά κείμενα πρός περαιτέρω ἐπεξεργασία στήν «Ε´ Προσυνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψη», πού συνῆλθε τόν Ὀκτώβριο τοῦ 2015 στήν Γενεύη, καί ἔκλεισε τόν κύκλο τῆς προετοιμασίας τῆς Συνόδου.

Ἡ τελική ἔγκριση τῶν προσυνοδικῶν κειμένων ἔγινε τόν Ἰανουάριο τοῦ 2016 σέ νέα «Σύναξη τῶν Προκαθημένων» στήν Γενεύη, στήν ὁποία ἀπό τά δέκα θέματα πού ἀποφάσισε νά ἔλθουν στήν Σύνοδο ἡ «Α´ Προσυνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψη» τῆς Γενεύης τό 1976, τελικῶς παρέμειναν ἕξη, γιατί τελευταία στιγμή ἐξέπεσε καί τό θέμα τοῦ κοινοῦ Ἡμερολογίου, ἐπειδή καί σ᾽ αὐτό τό ἐπεῖγον καί φλέγον θέμα, πού προκάλεσε διαιρέσεις καί σχίσματα, δέν ὑπῆρξε συμφωνία. Ἀνάμεσα πάντως στά θέματα πού ἀπέμειναν περιλαμβάνεται καί τό θέμα τῶν κωλυμάτων τοῦ γάμου, τοῦ ὁποίου διευρύνθηκε τό περιεχόμενο καί ἄλλαξε ὁ τίτλος. Ὁ πρῶτος τίτλος ἦταν «Κωλύματα γάμου», ἐνῶ ὁ τελικός διατυπώθηκε ὡς ἑξῆς: «Τό Μυστήριο τοῦ γάμου καί τά κωλύματα αὐτοῦ».

Αὐτό πού μᾶς ἐνδιαφέρει ἐδῶ εἶναι ὅτι μέχρι καί τήν τελική ἔγκριση τῶν προσυνοδικῶν κειμένων ἀπό τήν «Σύναξη τῶν Προκαθημένων» τόν Ἰανουάριο τοῦ 2016 ὁ β´ γάμος τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν ἀπαγορευόταν, διότι ἡ διατύπωση πού ἔγινε στήν «Β´ Προσυνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψη» τοῦ 1982 παρέμεινε ἀμετάβλητη καί στήν τελευταία «Ε´ Προσυνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψη» (Ὀκτώβριος 2015) καί στήν «Σύναξη τῶν Προκαθημένων» τόν Ἰανουάριο τοῦ 2016. Ἡ διατύπωση αὐτή ἔχει ὡς ἑξῆς:

«Ἡ Ἱερωσύνη ἀποτελεῖ συμφώνως πρός τήν ἰσχύουσαν κανονική παράδοσιν (κανών 3 τῆς Πενθέκτης ἐν Τρούλλῳ συνόδου), κώλυμα πρός σύναψιν γάμου[14].»

Ἀπό τίς ἀσήμαντες λεκτικές τροποποιήσεις ἐπισημαίνουμε μόνον ὅτι κακῶς ἀπαλείφθηκε ὁ χαρακτηρισμός τῆς ἐν Τρούλλῳ ὡς οἰκουμενικῆς πού ὑπῆρχε στό κείμενο τοῦ 1982, προφανῶς γιά νά ὑποβαθμισθεῖ ἡ κανονική ἀπαγόρευση. Μέ αὐτήν λοιπόν τήν διατύπωση ἔφυγε τό κείμενο ἀπό τούς Προκαθημένους καί ἦλθε στήν «Σύνοδο» τῆς Κρήτης, καί αὐτήν τήν διατύπωση ἐγνώριζαν προσυνοδικά ὅλες οἱ τοπικές ἐκκλησίες καί ὅσοι ἀρχιερεῖς, λοιποί κληρικοί, μοναχοί καί θεολόγοι ἐνδιαφέρθηκαν νά μάθουν γιά τό τί ἐπρόκειτο νά ἀποφασισθεῖ στήν ψευδοσύνοδο. Γι᾽ αὐτό καί δέν προτάθηκαν ἀλλαγές, ἐφ᾽ ὅσον ἡ διατύπωση ἀκολουθοῦσε τήν σταθερή καί ἀδιάκοπη ἀπαγορευτική θέση τῆς Ἐκκλησίας γιά τόν β´ γάμο τῶν κληρικῶν.

7. Ἀθέμιτη καί ὕποπτη προσθήκη

Οἱ ἀντιπαραδοσιακοί πάντως καινοτόμοι τῆς γραμμῆς Μελετίου Μεταξάκη καί Ἀθηναγόρα δέν ἦσαν εὐχαριστημένοι μέ τήν ἀπαγορευτική διατύπωση τοῦ προσυνοδικοῦ κειμένου, μέ τήν ὁποία ὅλοι συμφωνοῦσαν, ἀφοῦ κανείς δέν ἔκανε τροποποιητικήπρόταση. Γι᾽ αὐτό σοφίσθηκαν ἱεροκρυφίως καί ὑπόπτως νά ἀλλάξουν τό κείμενο, ὥστε μελλοντικῶς νά μπορεῖ κανείς νά τό ἐπικαλεσθεῖ ὑπέρ τοῦ β´ γάμου τῶν κληρικῶν. Πρόσθεσαν λοιπόν πρίν ἀπό τήν ἀπαγορευτική τοῦ β´ γάμου διατύπωση, ἄλλη εὐνοϊκή πρόταση, ἡ ὁποία θεολογικά δέν στηρίζεται πουθενά, οὔτε στήν Ἁγία Γραφή οὔτε στήν Κανονική, Συνοδική καί Πατερική Παράδοση, ἀλλά ὁμοιάζει μόνο μέ τίς ἀποφάσεις τοῦ «Πανορθοδόξου Συνεδρίου» τοῦ Μεταξάκη καί τίς γνῶμες τοῦ Ἀθηναγόρα πού παραθέσαμε. Τό κείμενο, ὅπως βγῆκε ἀπό τήν «Ε´ Προσυνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψη» (Ὀκτώβριος 2015) καί ὅπως ἔφυγε ἀπό τήν «Σύναξη τῶν Προκαθημένων» ἀμετάβλητο (Ἰανουάριος 2016) εἶχε ὡς ἑξῆς:

«Ἡ ἱερωσύνη ἀποτελεῖ συμφώνως πρός τήν ἰσχύουσαν κανονικήν παράδοσιν (κανών 3 τῆς Πενθέκτης ἐν Τρούλλῳ συνόδου) κώλυμα πρός σύναψιν γάμου.»

Τώρα ἀπό τήν «Σύνοδο» τῆς Κρήτης, βγῆκε ἀλλαγμένο, παραμορφωμένο, ἀλλά καί ἀντιφατικό καί αὐτοαναιρούμενο. Τό παραθέτουμε:

«Ἡ ἱερωσύνη αὐτή καθ᾽ ἑαυτήν δέν ἀποτελεῖ κώλυμα γάμου, ἀλλ᾽ ὅμως συμφώνως πρός τήν ἰσχύουσα κανονικήν παράδοσιν (κανών 3 τῆς Πενθέκτης ἐν Τρούλλῳ Συνόδου) μετά τήν χειροτονίαν κωλύεται ἡ σύναψις γάμου.»

Ἡ προσθήκη «ἡ ἱερωσύνη αὐτή καθ᾽ ἑαυτήν δέν ἀποτελεῖ κώλυμα γάμου» ἀνοίγει τήν πόρτα γιά νά ἐπιτραπεῖ ὁ γάμος καί στούς ἀγάμους, ἀλλά καί στούς ἐγγάμους κληρικούς πού βρίσκονται σέ χηρεία. Ἀφοῦ ἡ ἱερωσύνη δέν ἀποτελεῖ κώλυμα, μποροῦν νά νυμφεύονται. Μέ ἄλλα λόγια λέγει τά ἴδια πού εἶπε ὁ Ἀθηναγόρας στόν δημοσιογράφο Π. Παλαιολόγο:

«Οὐδέν μυστήριον ἐμποδίζει ἄλλο μυστήριο. Ἡ ἱερωσύνη δέν ἐμποδίζει τόν γάμον, ὅπως ὁ γάμος δέν ἐμποδίζει τήν ἱερωσύνην διά τούς διακόνους καί ἱερεῖς.»

Τό τοῦ Ἀθηναγόρα «ἡ ἱερωσύνη δέν ἐμποδίζει τόν γάμον» ἔγινε στή γλώσσα τοῦ συνοδικοῦ κειμένου «ἡ ἱερωσύνη καθ᾽ ἑαυτήν δέν ἀποτελεῖ κώλυμα γάμου». Πραγματοποιεῖται ἔτσι καί ἡ σχετική ἀπόφαση τοῦ «Πανορθοδόξου Συνεδρίου» τοῦ Μεταξάκη, ὅτι ἐπιτρέπεται ἡ τροποποίηση τῆς ἀπαγορευτικῆς τῶν ἱερῶν κανόνων διατάξεως, ἀφοῦ αὐτή «δέν ἔχει ἄθικτον τήν ἱερότητα καί τό κῦρος ἀναλλοίωτον».

Γιά νά μή θεωρηθεῖ ὅτι καταργεῖται ἡ ἀπαγόρευση, τήν ἄφησαν ἄθικτη στήν ἴδια φραστική περίοδο, συνδέοντάς την μέ τήν εὐνοϊκή πρόταση μέ ἕνα ἀντιθετικό «ἀλλ᾽ ὅμως», εἰς τρόπον ὥστε κατορθώνεται τό ἀκατόρθωτο: Καί νά ἐπιτρέπεται ὁ β´ γάμος τῶν κληρικῶν, ἀφοῦ «ἡ ἱερωσύνη καθ᾽ ἑαυτήν δέν ἀποτελεῖ κώλυμα γάμου» καί νά ἀπαγορεύεται, ἀφοῦ «συμφώνως πρός τήν ἰσχύουσαν κανονικήν παράδοσιν... μετά τήν χειροτονίαν κωλύεται ἡ σύναψις γάμου».

Διαλέγετε καί παίρνετε ὅ,τι θέλετε, καί τήν ἄδεια καί τήν ἀπαγόρευση, καί τίκτετε καί παρθενεύετε. Ἡ διγλωσσία, ἡ διπλωματία, ἡ ὑποκρισία καί ἡ ἀντιφατικότητα, πού χαρακτηρίζουν πολλές ἀποφάσεις τῆς «Συνόδου», ὅπως ἔχουν ἐπισημάνει συνοδικοί ἀρχιερεῖς, στό ἀποκορύφωμά τους. Ἡ σαφήνεια καί εὐθύτητα τῶν παλαιῶν ὀρθοδόξων συνοδικῶν ἀποφάσεων, πού ἀκολουθοῦν τό τοῦ Κυρίου «ἔστω δέ ὁ λόγος ὑμῶν ναί ναί, οὔ οὔ· τό δέ περισσόν τούτων ἐκ τοῦ πονηροῦ ἐστιν»[15], εἶναι παντελῶς ἄγνωστες καί ξένες στά συνοδικά κείμενα τῆς ψευδοσυνόδου. Ὑπάρχει ὅμως ἐδῶ καί κάτι πολύ χειρότερο, πού ξεπερνᾶ τό θράσος καί φθάνει στά ὅρια τῆς βλασφημίας, εἶναι ὄντως ἐκ τοῦ πονηροῦ, γιατί ἀντιπαραθέτει ἀνθρώπινους ἐπισφαλεῖς λογισμούς, πού δέν ἔχουν κανένα βιβλικό καί πατερικό ἔρεισμα, δηλαδή τό «ἡ ἱερωσύνη δέν ἀποτελεῖ καθ᾽ ἑαυτήν κώλυμα γάμου», πρός τήν ἐπί αἰῶνες σταθερή καί ἀμετάβλητη συνοδική ἀπαγόρευση, κατά τήν ὑποία «συμφώνως πρός τήν ἰσχύουσαν κανονικήν παράδοσιν... μετά τήν χειροτονίαν κωλύεται ἡ σύναψις γάμου». Αὐτό σημαίνει, ὅτι ναί μέν ἰσχύει τώρα ἡ κανονική παράδοση πού ἀπαγορεύει τόν μετά τήν χειροτονία γάμο, ἀλλά αὐτό μπορεῖ νά ἀλλάξει, νά τροποποιηθεῖ, ἀφοῦ ἐμεῖς ἀποφαινόμαστε μεταπατερικῶς, ἀντιπατερικῶς, ἀντικανονικῶς, ἀντορθοδόξως, «ἐκ κοιλίας» ὅτι «ἡ ἱερωσύνη δέν ἀποτελεῖ καθ᾽ ἑαυτήν κώλυμα γάμου».

Ποιά τοπική ἐκκλησία, ποιός προκαθήμενος, ποιός ἐπίσκοπος ἐπρότεινε στήν «Σύνοδο» αὐτήν τήν βλάσφημη ἀλλαγή; Ἔγινε συζήτηση γιά τήν ἔγκριση ἤ ἀπόρριψή της; Ποιοί τήν ὑποστήριξαν καί ποιοί τήν ἀπέρριψαν; Μήπως προστέθηκε ἱεροκρυφίως καί δέν ἔγινε ἀντιληπτή κατά τήν ὑπογραφή τοῦ κειμένου, ὁπότε πρόκειται γιά ὑποκλοπή ἀποφάσεως καί γιά νόθευση τοῦ κειμένου; Μέχρι νά δημοσιευθοῦν τά «Πρακτικά» τῆς «Συνόδου» θά αἰωροῦνται τά ἐρωτήματα αὐτά, ἐκτός καί ἄν εὐαισθητοποιηθοῦν οἱ ὑπεύθυνοι καί δώσουν τίς ἀπαραίτητες πειστικές ἐξηγήσεις. Παραμένει πάντως εὔλογα καί τό σχετικό ἐρώτημα: Γιατί μετά ἀπό δύο χρόνια καθυστερεῖ ἡ ἔκδοση τῶν «Πρακτικῶν»; Μήπως ἡ δημοσίευσή τους θά ἐπιβαρύνει περισσότερο τό φορτισμένο κλῖμα ἐναντίον τῆς «Συνόδου, καί θά φουντώσει τίς ἀντιδράσεις; Ἐλπίζουμε νά μή ἐπιχειρηθεῖ καί ἀλλοίωση τῶν «Πρακτικῶν». Ὁπωσδήποτε αὐτή ἡ ὕποπτη, ἡ μή φανερή ἀλλαγή ἀποτελεῖ ἕνα πρόσθετο σοβαρό πλῆγμα γιά τήν ἀξιοπιστία τῆς ψευδοσυνόδου καί δικαίωση ὅσων ἀγωνίζονται γιά τήν ἀπόρριψη καί καταδίκη της.

8. Σημαντικές μαρτυρίες τοῦ μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱεροθέου καί τοῦ ἡγουμένου τῆς Ἱ. Μ. Σταυρονικήτα ἀρχιμανδρίτου Τύχωνος

Ὑπάρχουν πάντως γιά τό θέμα δύο ἀξιόπιστες μαρτυρίες συνοδικῶν μελῶν, ὁ συνδυασμός τῶν ὁποίων δείχνει ὅτι κάτι ὕποπτο συνέβη μέ τό θέμα τοῦ β´ γάμου τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν· οἱ μαρτυρίες αὐτές προέρχονται ἀπό τόν μητροπολίτη Ναυπάκτου Ἱερόθεο καί ἀπό τόν ἡγούμενο τῆς Ἱ. Μονῆς Σταυρονικήτα Ἁγίου Ὄρους ἀρχιμανδρίτη Τύχωνα. Ὁ μητροπολίτης Ναυπάκτου Ἱερόθεος στό ἀποκαλυπτικό ὀγκῶδες βιβλίο του γιά τήν «Σύνοδο», πού ἔχει τίτλο «Ἡ ῾῾Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος᾽᾽ στήν Κρήτη. Θεολογικές καί ἐκκλησιολογικές θέσεις», ἀφιερώνει ἕνα κεφάλαιο στίς δώδεκα παρεμβάσεις πού ἔκανε κατά τήν διάρκεια πού συνεζητοῦντο τά κείμενα. Ἡ ὄγδοη παρέμβασή του ἔγινε κατά τήν συζήτηση τοῦ κειμένου πού μᾶς ἀφορᾶ «Τό μυστήριο τοῦ γάμου καί τά κωλύματα αὐτοῦ», ὅπου παρατηρεῖ τά ἑξῆς:

«Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος δέν πρότεινε στό κείμενο αὐτό κάποια ἀλλαγή, γιατί θεώρησε ὅτι ἔχει γραφῆ σύμφωνα μέ τίς κανονικές διατάξεις καί εἶχε συμβάλει καί ἡ ἴδια σέ αὐτό κατά τίς Προσυνοδικές Πανορθόδοξες Διασκέψεις. Αὐτό σημαίνει ὅτι οἱ μικτοί γάμοι, δηλαδή οἱ γάμοι μεταξύ Ὀρθοδόξων καί ἑτεροδόξων Χριστιανῶν, ὅπως καί μεταξύ Ὀρθοδόξων καί ἀλλοθρήσκων ἀπαγορεύονται κατ᾽ ἀκρίβειαν ἀπό τούς ἱερούς Κανόνες. Τό ἴδιο ἀπαγορεύεται ὁ δεύτερος γάμος τῶν Κληρικῶν, μετά τήν χηρεία τους[16].»

Μᾶς παραθέτει δέ στή συνέχεια πῶς εἶχε διαμορφωθῆ τό κείμενο στό σημεῖο αὐτό, τό κείμενο δηλαδή πού εἶχε μπροστά του, ὅταν στήν «Σύνοδο» συζητοῦσαν τό θέμα. Τό κείμενο εἶχε ὡς ἑξῆς, ὅπως δηλαδή ἔφυγε ἀπό τήν «Σύναξη τῶν Προκαθημένων», τόν Ἰανουάριο τοῦ 2016:

«Ἡ ἱερωσύνη ἀποτελεῖ, συμφώνως πρός τήν ἰσχύουσαν κανονικήν παράδοσιν (κανών 3ος τῆς Πενθέκτης ἐν Τρούλλῳ συνόδου) κώλυμα πρός σύναψιν γάμου.»

Καί ἐνῶ προβαίνει σέ κάποιες προτάσεις φραστικῆς βελτίωσης, γιά νά γίνει τό κείμενο σέ ἄλλα σημεῖα σαφέστερο, ὡς πρός τό θέμα αὐτό δέν κάνει καμμιά παρατήρηση ἤ σχόλιο, πρᾶγμα πού σημαίνει ὅτι ἡ προσθήκη στό κείμενο, ἡ εὐνοϊκή γιά τόν β´ γάμο τῶν κληρικῶν, δηλαδή τό ὅτι «ἡ ἱερωσύνη καθ᾽ ἑαυτήν δέν ἀποτελεῖ κώλυμα γάμου», δέν ὑπῆρχε στό κείμενο οὔτε προτάθηκε ἀπό κάποιον, ἀκόμη καί ὅταν συνεζητεῖτο τό θέμα στήν «Σύνοδο». Ἄν εἶχε προστεθῆ ἤ ἄν εἶχε προταθῆ, θά τό ἄφηνε ἀπαρατήρητο καί ἀσχολίαστο ὁ προσεκτικός ἱεράρχης; Πότε λοιπόν ἔγινε ἡ ἀλλαγή καί ἡ προσθήκη; Εἰς τό παρασκήνιο τῆς Γραμματείας, καί ἦλθε στό τέλος ἀπαρατήρητα πρός ὑπογραφή;

Τήν ἀλλαγή τοῦ κειμένου τήν ἐπισημαίνει ἀρνητικά καί ὁ ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Σταυρονικήτα ἀρχιμανδρίτης Τύχων, πού ἐκπροσώπησε τό Ἅγιον Ὄρος στήν «Σύνοδο». Μᾶς πληροφορεῖ ὅτι στό κείμενο γιά τά κωλύματα τοῦ γάμου ἔγιναν κάποιες μεταβολές, πού δίνουν τό δικαίωμα νά ὑποπτεθεῖ κανείς ὅτι ἀλλάζει στάση ἡ Ἐκκλησία στό θέμα τοῦ δευτέρου γάμου τῶν κληρικῶν. Δέν μᾶς λέγει βέβαια πότε ἔγιναν αὐτές οἱ μεταβολές, ποιός τίς πρότεινε, ποιοί τίς δέχθηκαν καί ποιοί διεφώνησαν. Ὁ ἴδιος ὡς Ἁγιορείτης ἀντέδρασε γιά τήν ἀθέτηση τῶν Ἱερῶν Κανόνων; Τοῦ ὀφείλουμε πάντως εὐχαριστίες καί συγχαρητήρια, διότι ἀντελήφθη ὅτι κάτι ὕποπτο συσκευάζεται, καί προφητικά διεῖδε αὐτό πού ἔπραξε ἡ σύνοδος τοῦ Φαναρίου, μετά τήν «Σύνοδο» τῆς Κρήτης, νά ἐγκρίνει δηλαδή τόν β´ γάμο τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν, καταστρατηγώντας τήν σαφῆ ἀπαγόρευση τῶν Ἱερῶν Κανόνων. Παραθέτουμε ἐπί λέξει ὅσα σχετικά ἔγραψε ὁ ἀρχιμανδρίτης Τύχων σέ «Ἔκθεση», πού ἔστειλε τήν 21η Ἰουλίου 2016 πρός τήν Ἱερά Κοινότητα τοῦ Ἁγίου Ὄρους, γιά τήν «Σύνοδο» τῆς Κρήτης, ἡ ὁποία δημοσιεύθηκε στόν ἔντυπο καί ἠλεκτρονικό τύπο:

«Εἰς τά κωλύματα τοῦ γάμου ἐγένοντο ὡρισμέναι μεταβολαί, αἱ ὁποῖαι δέν φαίνεται μέν νά ἐπιφέρουν κάποιαν ἀλλαγήν εἰς τήν ἐπικρατοῦσαν κατάστασιν, δίδουν ὅμως τό δικαίωμα διά ὑποψίαν τινά ἀλλαγῆς τῆς στάσεως τῆς Ἐκκλησίας ἀπέναντι τοῦ θέματος τοῦ δευτέρου γάμου τῶν κληρικῶν. Συγκεκριμένως τό 4ο ἐδάφιο, ἐνῶ ἔλεγε: ῾῾Ἡ ἱερωσύνη ἀποτελεῖ συμφώνως πρός τήν ἰσχύουσαν κανονική παράδοσιν (κανών 3 τῆς Πενθέκτης ἐν Τρούλλῳ συνόδου) κώλυμα πρός σύναψιν γάμου᾽᾽, διεμορφώθη ὡς ἑξῆς: ῾῾Ἡ ἱερωσύνη αὐτή καθ᾽ ἑαυτήν δέν ἀποτελεῖ κώλυμα γάμου, ἀλλ᾽ ὅμως συμφώνως πρός τήν ἰσχύουσαν κανονικήν παράδοσιν (κανών 3 τῆς Πενθέκτης ἐν Τρούλλῳ συνόδου) μετά τήν χειροτονίαν κωλύεται ἡ σύναψις γάμου᾽᾽. Ἄς ἐλπίσωμεν ὅτι δέν θά χρησιμοποιηθῆ ἡ διατύπωσις αὐτή ἀπό ὁποιονδήποτε διά καταστρατήγησιν τῆς σαφοῦς ἐντολῆς τῶν Ἱερῶν Κανόνων[17].»

9. Κωνσταντινούπολη καί Μόσχα νά ἀναλάβουν τίς εὐθύνες τους

Οἱ ἐλπίδες τοῦ Ἁγιορείτη ἡγουμένου διαψεύσθηκαν παταγωδῶς, καί δέν εἶναι βέβαια ἡ πρώτη φορά πού ὁ πατριάρχης Βαρθολομαῖος καταστρατηγεῖ τούς Θείους καί Ἱερούς Κανόνες. Τούς ἐπικαλεῖται μόνον, ὅταν πρόκειται νά κατοχυρώσει τό «πρωτεῖο» τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, λησμονώντας ὅτι πρόκειται περί πρωτείου τιμῆς καί ὄχι ἐξουσίας, ὅτι ἐξακολουθεῖ νά εἶναι πρῶτος μεταξύ ἴσων (primus inter pares), καί ὅτι δέν μπορεῖ νά ἐνεργεῖ τυραννικά χωρίς τήν συναίνεση τῶν ἴσων, ὡς πάπας τῆς Ἀνατολῆς, καί ὅτι σέ κάθε περίπτωση περιφρονώντας τούς Ἱερούς Κανόνες κόβει ὁ ἴδιος τό ὑψηλό κλαδί ἐπάνω στό ὁποῖο ἐκεῖνοι τόν ἀνέβασαν. Κατηγορεῖ τίς τέσσερις ἐκκλησίες πού δέν ἔλαβαν μέρος στήν «Σύνοδο» γιά ἀσυνέπεια, ἐπειδή εἶχαν ὑπογράψει τά προσυνοδικά κείμενα. Ἀλλά καί ἡ Ἐκκλησία Κωνσταντινουπόλεως, εἶχε ὑπογράψει προσυνοδικά τήν ἀπαγόρευση του β´ γάμου τῶν κληρικῶν καί ἔκανε τό πᾶν καί κατάφερε νά ἀλλάξει τό κείμενο ὄχι ἐμφανῶς, ἐπί τοῦ ὄρους τῆς Συνόδου, ἀλλ᾽ ἱεροκρυφίως. Καί δέν εἶναι ἡ μοναδική παρόμοια περίπτωση· εἶναι γνωστή ἡ καταγγελία ἱεραρχῶν ὅτι δέν ἐγνώριζαν τά προσυνοδικά κείμενα, καί μόνον ὅταν διαμαρτυρήθηκαν τούς ἐστάλησαν.

Ἀξίζει λοιπόν νά μετέχει κανείς σέ μία σύνοδο, ὅπου τά θέματα δέν συζητοῦνται, ἀλλά συσκευάζονται καί ὅπου «Γιάννης κερνάει καί Γιάννης πίνει». Ποῦ νά φαντασθεῖ ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας ὅτι ἡ ἀπαγόρευση τοῦ β´ γάμου τῶν κληρικῶν, πού ὁμόφωνα εἶχε ἀποφασισθῆ σέ ὅλες τίς προσυνοδικές συναντήσεις, θά ἀνατρεπόταν στήν Κρήτη μέ μία ὕποπτη ἀλλαγή τοῦ κειμένου. Ἐξακολουθεῖ νά πιστεύει στήν τελευταία «Δήλωση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας γιά τήν παράνομη εἰσπήδηση τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στό κανονικό ἔδαφος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας», ὅτι στήν Κρήτη ἀποφασίσθηκε ἡ ἀπαγόρευση τοῦ β´ γάμου, χωρίς προφανῶς νά γνωρίζει τήν ὕποπτη προσθήκη στό κείμενο. Ἐπειδή πάντως ἡ ἀπόφαση τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας, μιᾶς προέχουσας καί δυνατῆς Ἐκκλησίας, παραμένει στήν τήρηση τῆς διαχρονικῆς καί σταθερῆς παράδοσης τῶν Συνόδων καί τῶν Πατέρων, τήν παραθέτουμε μέ πολλή χαρά, ἐλπίζοντες καί εἰς ἄλλα σοβαρότερα θέματα νά τηρεῖται ἡ ἴδια στάση, καί νά μήν ἀκολουθεῖ τήν Κωνσταντινούπολη στήν ἐπιλεκτική ἐπίκληση τῶν Ἱερῶν Κανόνων. Λέγει ἡ «Δήλωση» τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας:

«Ἰδιαίτερο πόνο προκάλεσε στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας ἡ πρόσφατη ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως περί τοῦ ἀποδεκτοῦ τοῦ δευτέρου γάμου τῶν κληρικῶν. Αὐτή ἡ ἀπόφαση παραβιάζει τούς ἱερούς κανόνες (17ο Ἁγίων Ἀποστόλων, 3ο τῆς Πενθέκτης, 1ο τῆς ἐν Νεοκαισαρείας, 13ο Βασιλείου τοῦ Μεγάλου), καταπατᾶ τήν Πανορθόδοξη συμφωνία καί στήν πραγματικότητα ἀποτελεῖ ἀπόρριψη τῶν ἀποτελεσμάτων τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης 2016, τῆς ὁποίας ἀναγνώριση τό Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως τόσο ἐπίμονα ζητᾶ ἀπό τίς ἄλλες κατά τόπους Ἐκκλησίες[18].»

Δέν θά ἀποφύγουμε παρεμπιπτόντως νά ποῦμε, μιά καί ἡ ἀπόφαση τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας, ἀφορᾶ στήν εἰσπήδηση τῆς Κωνσταντινούπολης σέ ξένη ἐκκλησιαστική δικαιοδοσία, στήν Οὐκρανία δηλαδή, ἡ ὁποία ἀναμφισβήτητα ἀποτελεῖ κανονικό ἔδαφος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας, ὅτι νιώθουμε καί ἐμεῖς μεγάλο πόνο γιά τό ἐπιχειρούμενο νέο σχισματικό τόλμημα τοῦ πατριάρχου Βαρθολομαίου, ἰδιαίτερα ὅσοι ἐπί ἔτη ἀγωνιζόμαστε νά συγκρατήσουμε τήν παράφορη ὁρμή του στήν κατάλυση καί περιφρόνηση τῶν δογμάτων τῆς Πίστεως καί τῶν Ἱερῶν Κανόνων. Εὐχόμαστε νά ἐπέλθει ἡ συνεννόηση καί ἡ καταλλαγή ὄχι μόνον γιά τό θέμα τῆς Οὐκρανίας, ἀλλά γιά τό πολύ σοβαρότερο θέμα τῆς καταδίκης τοῦ Οἰκουμενισμοῦ καί τῆς ψευδοσυνόδου τῆς Κρήτης. Ὁ Θεός βοηθός καί ὑπερασπιστής καί ὄχι οἱ ἄρχοντες καί οἱ πλανητάρχες.

* * * * * *

[1]. Βλ. εἰς Πρακτικά καί Ἀποφάσεις τοῦ ἐν Κωνσταντινουπόλει Πανορθοδόξου Συνεδρίου (10 Μαΐου-8 Ἰουνίου 1923). Ἐν Κωνσταντινουπόλει ἐκ τοῦ Πατριαρχικοῦ Τυπογράφου 1923, σελ. 215-218.

[2]. Περισσότερα βλ. εἰς Πρωτοπρεσβυτέρου Θεοδωρου Ζηση, «Παλαιό καί Νέο Ἡμερολόγιο καί ὁ κοινός ἑορτασμός τοῦ Πάσχα. Γιατί ἀπέσυρε τό φλέγον θέμα ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος;, Θεοδρομία 18 (2016) 264-291. Τό ἴδιο καί στό βιβλίο μας Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος. Πρέπει νά ἐλπίζουμε ἤ νά ἀνησυχοῦμε; Ἐκδόσεις «Τό Παλίμψηστον», Θεσσαλονίκη 2016, σελ. 179-216.

[3]. Βλ. Αντωνιου Παπαδοπουλου, «Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἔναντι ζητημάτων τινων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν Πανορθοδόξου ἐνδιαφέροντος», εἰς τό βιβλίο Του Ιδιου, Μαρτυρία καί διακονία τῆς Ὀρθοδοξίας σήμερα ΙΙ, Ἐκδοτικός οἶκος Ἀδελφῶν Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1998, σελ. 165-173: «Περί τοῦ δευτέρου γάμου τῶν κληρικῶν».

[4]. Νικοδημου Μιλας, Ὀρθοδόξου ἐπισκόπου Ζάρας τῆς Δαλματικῆς, Τό Ἐκκλησιαστικόν Δίκαιον τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, Ἐν Ἀθήναις, Τύποις Σακελλαρίου 1906, σελ. 374.

[5]. Εἰς Θρησκευτική καί Ἠθική Ἐγκυκλοπαιδεία 4, 209, λῆμμα «Γάμος» (Δογματική).

[6]. Αὐτόθι 4, 221, λῆμμα «Γάμος» (Καν. - Ἐκκλ. Δίκαιον).

[7]. Παντελεημονσ Ροδοπουλου, Μητροπολίτου Τυρολόης καί Σερεντίου, Καθηγητοῦ Πανεπιστημίου, Μαθήματα Κανονικοῦ Δικαίου, Ἐκδ. οἶκος Ἀδελφῶν Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1993, σελ. 226-228.

[8]. Κων. Αναστ. Βαβουσκου, Ἐγχειρίδιον Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαίου, Δ´ Ἔκδοσις, ἀναθεωρηθεῖσα καί συμπληρωθεῖσα, Ἐκδόσεις Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη 1986, σελ. 293.

[9]. Βλ. σχετικῶς Αγιορειτου Μοναχου, «Γάμος Κληρικῶν μετά τήν χειροτονίαν», εἰς Ὀρθόδοξος Τύπος, τεῦχος 129 (1970). Ἐπίσης Ηλια Τσακου, Θεολόγου, «Ὁ Γάμος τῶν Κληρικῶν», Ὀρθόδοξος Τύπος, τεῦχος 122 (1970).

[10]. Γιά τίς ἀλλαγές στήν θεματολογία τῆς «Συνόδου» βλ. μνημονευθέν ἔργο μας Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος. Πρέπει νά ἐλπίζουμε ἤ νά ἀνησυχοῦμε;, σελ. 95 ἑ. καί σελ. 148 ἑ.

[11]. Βλ. σχετικῶς: «Γάμος τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν. Ἐπιστολή π. Σαράντη Σαράντου πρός τήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος», στόν ἱστότοπο ΑΒΕΡΩΦ, δημοσιευθέν ἀπό τήν Φαίη στίς 4 Σεπτεμβρίου 2018. Στήν δημοσίευση ἐπισυνάπτεται καί ἡ ἀπάντηση τοῦ ἀρχιεπισκόπου Χριστοδούλου πρός τόν πατριάρχη Βαρθολομαῖο.

[12]. Τό κείμενο τοῦ π. Ἐπιφανίου Οἰκονόμου μᾶς ἔγινε γνωστό ἀπό δημοσίευσή του στόν ἱστότοπο ΑΒΕΡΩΦ ἀπό τήν Φαίη. Τό παραθέτει μετά ἀπό βίντεο, ὅπου δίνει ἐνδιαφέρουσα καί ἀποκαλυπτική συνέντευξη γιά τήν θετική στάση τοῦ πατριάρχου Βαρθολομαίου ἔναντι τοῦ β´ γάμου τῶν κληρικῶν πρό τῆς «Συνόδου» τῆς Κρήτης, ὁ ἀρχιδιάκονος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί ἐπί κεφαλῆς τοῦ Γραφείου Τύπου τῆς «Συνόδου π. Ιωαννησ Χρυσαυγησ. Ὁ τίτλος τῆς Φαίη γιά τό θέμα εὑρηματικός: «Δεύτερος γάμος κληρικῶν - λίγο Κανόνες, λίγο κρασί, λίγο θάλασσα καί τ᾽ ἀγόρι μου!» Ἡ διαδικτυακή πηγή τοῦ ἄρθρου τοῦ π. Ἐπιφανίου εἶναι ἡ ἑξῆς: http://www.ecclesia.gr/greek/holysynod/ commitees/press/epifanios/epifanios_text5.htm

[13]. Βλ. γιά τήν ἐπιστολή στήν ὑποσημ. 11.

[14]. Βλ. τό κείμενο εἰς: Συνοδικά ΧΙΙΙ. Ε´ Προσυνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψις. Σαμπεζύ 10-17 Ὀκτωβρίου 2015. Πρακτικά-Κείμενα, Ὀρθόδοξον Κέντρον Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, Σαπεζύ-Γενεύη, 2016, σελ. 335.

[15]. Ματθ. 5, 37.

[16]. Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ιεροθεου, Ἡ «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος», στήν Κρήτη, Θεολογικές καί ἐκκλησιολογικές θέσεις, Ἱερά Μονή Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας), 2018, σελ. 367 ἑ.

[17]. Βλ. ὁλόκληρο τό κείμενο τῆς «Ἐκθέσεως» τοῦ ἡγουμένου μεταξύ ἄλλων καί στόν «Ὁρθόδοξο Τύπο», φ. 2132/23.09.2016.

[18]. Ἡ «Δήλωση» υἱοθετήθηκε ἀπό τήν ἔκτακτη συνεδρία τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας στίς 14 Σεπτεμβρίου 2018 (Πρακτικά Ν. 69). Βλ. Ρωσική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Τμῆμα Ἐξωτερικῶν Ἐκκλησιαστικῶν Σχέσεων. Εἰδήσεις-Διορθόδοξες Σχέσεις - Δήλωση Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας γιά τήν παράνομη εἰσπήδηση τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στό κανονικό ἔδαφος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας. 14.09.2018 18:21.

Πηγή: Ακτίνες

«Καί τρόπων μέτοχος καί θρόνων διάδοχος τῶν Ἀποστόλων εὖρες θεόπνευστε εἰς θεωρίας ἐπίβασιν. Διά τοῦτο τόν λόγον τῆς ἀληθείας ὀρθοτομῶν καί τή πίστει ἐνήθλησας μέχρις αἵματος, Ἱερομάρτυς Πολυχρόνιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ σωθῆναι τάς ψυχάς ἠμῶν». Ἡ ἁγία μας ἐκκλησία τιμᾶ σήμερα, 7ην Ὀκτωβρίου, τήν μήμην τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἠμῶν Πολυχρονίου τοῦ Ἱερομάρτυρος καί θαυματουργοῦ «ὅστις καί μίας τινός ἐκκλησίας τῶν κατά τήν Κύπρον κειμένων , Έπίσκοπος ἐχρημάτισεν».

Του κ. Πολυχρόνη Στεφ.Νταλάση* 

«Καί τρόπων μέτοχος καί θρόνων διάδοχος τῶν Ἀποστόλων εὖρες θεόπνευστε εἰς θεωρίας ἐπίβασιν. Διά τοῦτο τόν λόγον τῆς ἀληθείας ὀρθοτομῶν καί τή πίστει ἐνήθλησας μέχρις αἵματος, Ἱερομάρτυς Πολυχρόνιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ σωθῆναι τάς ψυχάς ἠμῶν.»

Ἡ ἁγία μας ἐκκλησία τιμᾶ σήμερα, 7ην Ὀκτωβρίου, τήν μήμην τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἠμῶν Πολυχρονίου τοῦ Ἱερομάρτυρος καί θαυματουργοῦ «ὅστις καί μίας τινός ἐκκλησίας τῶν κατά τήν Κύπρον κειμένων, Έπίσκοπος ἐχρημάτισεν»(2).

Ὁ ἅγιος Ἱερομάρτυς Πολυχρόνιος, κατάγονταν ἀπό τήν ἐπαρχία Γαμφανίτιδας(ἡ Γαμφάνης) της Μ. Άσίας.

«Οὗτος εἶλκε μέν τό γένος ἐκ τῆς τῶν Ἀλαμάνων χώρας, ἐξ εὐγενῶν γεννητόρων καί εὐσεβῶν καταγόμενος, ἀλλά νηπιόθεν τῆς τοῦ γένους λαμπρότητος καί τῶν βιωτικῶν ἁπάντων καταφρονήσας , ἐπειδή τά ἱερά γράμματα ἐξεπαιδεύθη, καί πλήρης τούτων ἐγένετο ταίς ἱεραίς ἐκκλησίαις ἐσχόλαζε , τάς θείας γραφάς καθ ‘ ἑκάστην ἐπαναγινώσκων, καί βίον λιτόν μετερχόμενος . Καί προϊούσης τῆς ἡλικίας, πάσαν ἔφεσιν αὐτοῦ εἰς ἐπίδοσιν ἀρετῆς καί Θεοῦ ἀρέσκειαν ἐπιδούς , πάση σκληραγωγία καί ἐγκρατεία ἑαυτόν καθυπέβαλε, καί πάντα βαθμόν ἐκκλησιαστικόν οὕτω παραλλάξας , ἀσκήσει καί γνώσει ἑλλαμφθεῖς(2)...»

Ἦταν σύγχρονός του Μεγάλου Κωνσταντίνου καί ἔζησε στά χρόνια του αὐτοκράτορα. Ὁ πατέρας τοῦ ὀνομάζονταν Βαρδάνης. Ἦταν εὐσεβής ἄνθρωπος καί στήν τέχνη, στό ἐπάγγελμα, γεωργός. Μέ φιλοπονία ἐκπαίδευσε τόν γυιό τοῦ Πολυχρόνιο στά ἱερά γράμματα.

Ὁ ἀοίδημος Πολυχρόνιος εἶχε μεγάλη σύνεση, φρόνηση καί ἐγκράτεια. Ἀξιώθηκε ἐνῶ ἦταν ἀκόμη παιδί νά λαβή χάρη ἀπό τόν Θεόν, διότι καί μέ τήν προσευχή του ἀνέβλυσε νερό. Ἐπειδή τό νερό πού ὑπῆρχε προτύτερα, καί ἀπό τό ὁποῖο ὑδρεύονταν αὐτός καί οἱ συμπατριῶτες του, ἦταν μακρυά ἀπό τήν πόλη καί προξενοῦσε σ' αύτούς πολύν κόπο, ὁ Πολυχρόνιος προσευχήθηκε εἰς τόν θεόν καί, ὤ τοῦ θαύματος! ἀνέβλυσε παραδόξως πηγή ὕδατος νεροῦ, δίπλα, κοντά εἰς τήν οίκίαν του πατέρα του.

Ὁ Πολυχρόνιος, ὅταν ἀνδρώθηκε (ἔφθασε σέ ἀνδρική ἡλικία), ἐπειδή δέν μποροῦσε νά ἐξοικονόμηση τά πρός τό ζῆν στήν πατρίδα του, ἀφοῦ συνενοήθηκε μαζί μέ μερικούς ἐργάτες συγχωριανούς του καί μετέπειτα συναθλητές του, τόν Παρμένιον, Πολυτέλειον, Ἐλυμᾶν, Μώκιον, Χριστοτελή, Μάξιμον, Λουκᾶν, Ἀβδίαν, Σέμνιον καί Ὀλυμπιάδην, πῆγε στήν Κωνσταντινούπολη καί ἐκεῖ ἐργάζονταν μ’ αὐτούς στά ἀμπέλια.

Διακρίνονταν γιά τήν φιλοπονία(ἐργατικότητα) καί τήν εὐσέβειά του. Σέ διάστημα δυό-τριῶν ἡμερῶν ἔτρωγε μόνο μία φορά!.. Ὁ κυριός τῶν ἀμπελώνων, βλέποντας αὐτόν καί θαυμάζοντας αὐτόν τόν ἔργατήν του Θεοῦ, ὁ ἴδιος ντράπηκε γιά τήν ἀρετή του. Λοιπόν, ἀφοῦ τοῦ ἔδωσε ποσότητα χρημάτων, τόν ἀπέστειλε λέγοντάς του:

› Πήγαινε στήν πατρίδα σου, ἄνθρωπε τοῦ Θεοῦ καί νά προσεύχεσαι γιά μένα.

Γιά τήν πίστη καί τήν εὐλάβεια πού εἶχε πρός αὐτόν ὁ κύριος τῶν ἀμπελώνων, κράτησε τό δικέλλι του, τό ὁποῖο πολλά θαύματα ἐνήργησε.

Ἀπό ἐκεῖ ὁ Πολυχρόνιος, ἀφοῦ ἐπέστρεψε εἰς τήν πατρίδα του, ἵδρυσε «Εὐκτήριον οἶκον» καί παρέμεινε σ αὐτόν, ὑπηρετώντας τόν Κύριον. Ὅπως εἴπαμε, τότε, συγκροτήθηκε ἡ Α'. Οἰκουμενική Συνοδός στή Νίκαια τῆς Βιθυνίας καί, ὅπως λέγει ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης στόν Συναξαριστή (Α, σ.112), ὁ Πολυχρόνιος παρευρέθη σ αὐτήν (3). Καί ἔγινε πρόμαχος τῆς εὐσεβείας.

Ὁ Πολυχρόνιος ἦταν πρῶτα Ἀναγνώστης καί ὕστερα ἔλαβε τό ἀξίωμα τού Διακόνου καί Πρεσβυτέρου. Κατά τόν ἐγκωμιαστή Νεόφυτο: «φασί δέ τινες ὅτι μετά ταῦτα καί εἰς τόν τῆς ἀρχιερωσύνης θρόνον ἀνακεκομίσθαι»(2).

Κατά τήν ἀκολουθίαν του Αγίου(2), ὁ ἐν ἁγίοις Πατήρ ἠμῶν Πολυχρόνιος, ὁ Ἱερομάρτυς καί Θαυματουργός, «Ὅστις, καί μιάς τινός ἐκκλησίας τῶν κατά Κύπρον κειμένων, Ἐπίσκοπος εχρηματισε»(2), ἐκεῖ (στήν Κύπρο), ἔγινε διδάσκαλος ἀκριβεστατος τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἦτο πράος, ἐλεήμων, ὀρφανῶν πατέρας, ὑπερασπιστής χηρῶν, ὁδηγός πλανεμένων, γιατρός των νοσούντων, παραμυθία (παρηγοριά) τῶν θλιβομένων. Καί ὅλοι χαίρονταν καί εὐφραίνονταν γιά τήν πρόνοια καί δικαιοσύνη του.

Στά χρόνια ἐκεῖνα, μετά τόν θάνατο τοῦ Μ. Κωνσταντίνου, ἔλαβε μεγάλη ἔκταση ἡ αἵρεση τοῦ Ἀρείου. Ὁ ἅγιος Πολυχρόνιος κρατοῦσε στερά τήν εὐσεβῆ πίστη καί σπούδαζε νά τήν αὐξάνη καί νά τήν στερεώνη. Ἑπόμενο ἦταν, οἱ κακόδοξοι ἀρειανοί, βλέποντας τόν ἐνάρετον καί εὐσεβῆ βίον του, νά λειώνουν ἀπό τόν φθόνο τους, συλλαβόντες αὐτόν, τόν ἀποκεφάλισαν.

Κατά τήν Ἀκολουθίαν τοῦ Ἁγίου (2) , ἔγινε ἐπιδρομή τῶν ἀλλοφύλων Ἀράβων κατά τῆς Κύπρου «ὅποτε καί Μοναστήρια πολλά καί ἐκκλησίαι ὕπ αὐτῶν κατεσκάφησαν, καί πολλούς ἀνηλεῶς κατέσφαξαν». Κάποια, μέρα, τόν βρῆκαν νά ἱερουργῆ στό ἅγιο θυσιαστήριο. Πήδηξαν μέσα (σ’ αὐτό καί μέ τα ξίφη τους κατέσφαξαν τόν ἀοίδημον καί τόν κατάκοψαν καί ἔσμιξαν τό μαρτυρικό του αἷμα μέ τό μυστικό καί θεῖον αἷμα τοῦ Κυρίου καί τόν παρέπεμψαν, χωρίς νά θέλουν θυσίαν εις τόν Θεόν.

Περί τό σῶμα τοῦ μακαρίου Πολυχρονίου, ὠδές καί μελωδίες ἀσωμάτων δυνάμεων κατεπέμποντο καί τό παράξενο θέαμα ἐκίνησε τούς πιστούς εἰς εὐχαριστίαν. Τούς δέ σφαγεῖς κετέπληξε καί μεταμελήθηκαν γιά τό ἄνομο αὐτό ἀτόπημα. Κηδεύτηκε ἀπό τούς πιστούς, «τήν ἀτελεύτητο καί ἀγήρω μακαριότητα κεκλήρωται», καί τό τίμιον αὐτοῦ λείψανον μετεκομίσθη, ὅπως λέγουν, εἰς τήν Βασιλεύουσαν τῶν Πόλεων (τήν Κωνσταντινούπολη).

Χριστέ ὁ Θεός μας, μέ τίς πρεσβεῖες τοῦ Ἁγίου Ἱεράρχου Πολυχρονίου, ἐλέησον καί σῶσον ἠμᾶς.

Ἀμήν.

Σημειώσεις

(1)Τό παρόν σημείωμα ἀφιερώνεται εἰς τήν ὀνομαστικήν ἑορτήν τοῦ συνεορτάζοντος ἐγγονοῦ μας Πολυχρόνη (γέν.21-9-2006).

(2) Ἀκολουθία τοῦ Ἁγίου Ἱερομάρτυρος Πολυχρονίου τοῦ θαυματουργοῦ. Ἀνατύπωση στήν Κύπρο (Τυπογραφεῖο & Ὄφφσετ «ΛΟΝΤΟΣ», Λούης Χρ. Παπακυριακού, τηλ 031-24588 Μακαρίου 50 Δερύνεια, Ἀμμόχωσατος). Στό τέλος τῆς ἀκολουθίας ἀναγράφονται τά ἑξῆς: «Μνήσθητι, ὤ ἀδελφοί ἱερεῖς , κατά τήν παροῦσαν ἡμέραν τῆς μνήμης τοῦ Ἁγίου ἐν τῇ θείᾳ προσκομιδή καί τοῦ ἐμοῦ ὀνόματος ΑΝΤΩΝΙΟΥ ζῶντος καί τελευτήσαντος καί ἔξετε τόν μισθόν παρά Θεοῦ. Ἔτος 1893, ὁ Γράψας Α. ΚΑΛΛΙΑΔΗΣ».

(3) Μεγάλη Θρησκευτική καί Ἠθική Ἐγκυκλοπαίδεια.

* Ο Πολυχρόνης Στέφ. Νταλάσης, είναι: Διδάσκαλος, Καθηγητής Μουσικής, Μουσικοδιδάσκαλος Βυζαντινής Μουσικής, Πρωτοψάλτης Ι.Ν.Ζ.Πηγής Τρικάλων. Ὀφφικιάλιος (μὲ χειροθεσία) Ἄρχων Πρωτοψάλτης τῆς Ἱ.Μ. Τρίκκης καὶ Σταγῶν.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ἐργάτης γενόμενος, τῆς ἀρετῆς ἐκ παιδός, θαυμάτων ἐπλούτησας, τὴν δωρεὰν ἐκ Χριστοῦ, σοφὲ Πολυχρόνιε· ὅθεν ἱερατεύσας, τῷ Θεῷ θεοφρόνως, ἤθλησας καὶ καθεῖλες, τοῦ Ἀρείου τὴν πλάνην· διὸ Ἱερομάρτυς, ἀξίως δεδόξασαι.

Κοντάκιον. Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.
Ἱερεὺς θεόληπτος Πάτερ ἐδείχθης, καὶ στερρῶς ἐνήθλησας, ὑπὲρ τῆς δόξης τοῦ Χριστοῦ· διὸ ἀξίως δεδόξασαι, Ἱερομάρτυς σοφὲ Πολυχρόνιε.

Μεγαλυνάριον
Ἀρετῆς ἐργάτης ὢν ἐκ παιδός, τῆς ἱερωσύνης, ἀνεδείχθης στήλη λαμπρά, καὶ ὑπὲρ τῆς δόξης, Χριστοῦ ἤθλησας χαίρων, ἐκχέας σου τὸ αἷμα, ὦ Πολυχρόνιε.

Πηγή: συν-οδοιπορία, Μέγας Συναξαριστής

«Τίμιος εναντίον Κυρίου ο θάνατος των οσίων αυτού». Τα λόγια τούτα του ψαλμωδού βρίσκουν πλήρη την εφαρμογή τους στον όσιο Κενδέα τον θαυματουργό, που τη μνήμη του γιορτάζει ή Εκκλησία μας στις 6 του Οκτώβρη. Με ανυπολόγιστες τιμές ή αγάπη του Θεού τον στεφάνωσε απ' τον καιρό που ζούσε. Μια σύντομη ματιά στη ζωή του μας το βεβαιώνει. Ό όσιος Κενδέας ήταν ένας από τους Αλαμάνους αγίους, που ήρθαν στο νησί μας από την Παλαιστίνη. Όταν έφυγε απ' την Αλαμανία για τα Ιεροσόλυμα ήταν μόλις δεκαοκτώ χρόνων. Εκεί ασπάστηκε τη μοναχική ζωή κι έφυγε για την έρημο του Ιορδανού. Στο μέρος αυτό σε μια απόκρημνη πλαγιά βρήκε ένα μικρό σπήλαιο και με χαρά εγκαταστάθηκε σ' αυτό και τρεφόταν με ακρίδες, όπως άλλοτε κι ο μέγας πολιστής της ερήμου, ο Πρόδρομος Ιωάννης.

«Τίμιος εναντίον Κυρίου ο θάνατος των οσίων αυτού.»

Τα λόγια τούτα του ψαλμωδού βρίσκουν πλήρη την εφαρμογή τους στον όσιο Κενδέα τον θαυματουργό, που τη μνήμη του γιορτάζει ή Εκκλησία μας στις 6 του Οκτώβρη. Με ανυπολόγιστες τιμές ή αγάπη του Θεού τον στεφάνωσε απ' τον καιρό που ζούσε. Μια σύντομη ματιά στη ζωή του μας το βεβαιώνει.

Ό όσιος Κενδέας ήταν ένας από τους Αλαμάνους αγίους, που ήρθαν στο νησί μας από την Παλαιστίνη. Όταν έφυγε απ' την Αλαμανία για τα Ιεροσόλυμα ήταν μόλις δεκαοκτώ χρόνων. Εκεί ασπάστηκε τη μοναχική ζωή κι έφυγε για την έρημο του Ιορδανού. Στο μέρος αυτό σε μια απόκρημνη πλαγιά βρήκε ένα μικρό σπήλαιο και με χαρά εγκαταστάθηκε σ' αυτό και τρεφόταν με ακρίδες, όπως άλλοτε κι ο μέγας πολιστής της ερήμου, ο Πρόδρομος Ιωάννης.

Στην ίδια ερημική περιοχή ζούσε τότε κι ένας άλλος ασκητής με μεγάλη φήμη, που είχε τ' όνομα Ανανίας. Σε τούτο τον ασκητή κάποια μέρα έστειλε το δαιμονιζόμενο παιδί του ένας ευγενής άρχοντας, για να του το θεραπεύσει. Ό Ανανίας όμως από ταπεινοφροσύνη αρνήθηκε και να συναντήσει το άρρωστο παιδί και τό έστειλε παρακάτω προς τον Κενδέα. Ύστερα από αρκετή περιπλάνηση στα έρημα εκείνα μέρη οι συνοδίτες του δύστυχου παιδιού βρήκαν τον Κενδέα, και με παρακλήσεις του ζήτησαν να κάμει καλά τον άρρωστο τους. Ό ιερός ασκητής στην αρχή δεν θέλησε ούτε και ν' ακούσει την αίτηση τους. Αργότερα όμως μπροστά στις παρακλήσεις τους υποχώρησε, κι αφού προσευχήθηκε θερμά, στράφηκε στο άρρωστο παιδί και με φωνή επιβλητική είπε:

› Πνεύμα πονηρό κι ακάθαρτο! Στο όνομα του Ιησού Χριστού ο δούλος του Θεού Κενδέας σε διατάζει να βγεις από το άρρωστο παιδί και να το αφήσεις ήσυχο.

Το πονηρό πνεύμα υπήκουσε την ίδια στιγμή. Και βγήκε απ' το παιδί, χωρίς να το βλάψει καθόλου. Μετά τη θαυματουργική τούτη θεραπεία ο Κενδέας χειροτονήθηκε Ιερέας και μπήκε σ' ένα μοναστήρι. Ή ζωή όμως στο μοναστήρι, δεν ήταν όπως την περίμενε κι έτσι πολύ γρήγορα ο μακάριος ασκητής έφυγε και γύρισε πάλι στην έρημο.

Εκεί ένα πρωί τον ξύπνησαν τα κλάματα κάποιου παιδιού, που ήταν πεταμένο μπροστά στη σπηλιά του. Όταν ο άγιος βγήκε να δει τι συμβαίνει, αντιλήφθηκε, πώς το παιδί βασανιζόταν από πονηρό πνεύμα. Το σπλαγχνίστηκε, και το θεράπευσε. Το δαιμονόπληκτο παιδί ήταν του ασκητή Ανανία.

Οι εχθροί της πίστεως του Χριστού που με φθονερό μάτι παρακολουθούσαν την πρόοδο των ασκητών στην έρημο εκείνη περιοχή του Ιορδάνου, άρχισαν να τους παρενοχλούν. Κι αυτοί, για να γλιτώσουν, μαζεύτηκαν μια μέρα όλοι στην παραλία και μπήκαν σ' ένα καράβι που τους έφερε στο πολύπαθο νησί. Βγήκαν στην περιοχή της Πάφου, γιατί το πλοίο τους τσακίσθηκε πάνω στους βράχους. Με πολύ κόπο σώθηκαν κι απ' εκεί σκορπίστηκαν σε διάφορα μέρη, για να μονάσουν ό καθένας, όπου θα 'βρισκε τον κατάλληλο χώρο.

Ό άγιος Κενδέας στην αρχή τακτοποιήθηκε σε μια καλύβα που έστησε σ' ένα απόκρημνο βράχο κοντά στην ακρογιαλιά της Πάφου. Ή ταπείνωση κι ή γλυκύτητα της μορφής του τράβηξαν αμέσως την προσοχή των κατοίκων της περιοχής, που τον επισκέπτονταν καθημερινά, για ν' ακούσουν από το στόμα του λόγια παρηγοριάς κι ελπίδας. Οι επισκέπτες έπαιρναν μαζί τους κι άρρωστους, που τους θεράπευε ά άγιος με τις προσευχές του. Την εποχή αυτή δοκίμασε και τους πιο πολλούς πειρασμούς από μέρους του μισόκαλου δαίμονα. Αναφέρουμε μερικούς:

• Κάποιο πρωινό, την ώρα που ο άγιος έβγαινε από την καλύβα του, ο διάβολος πήρε μορφή ανθρώπινη κι έπεσε στα πόδια του ζητώντας ευλογία. Ό άγιος τρόμαξε τόσο, που έχασε την ισορροπία κι έπεσε στον γκρεμό με το κεφάλι κάτω. Κτύπησε δυνατά, μα δεν έπαθε τίποτα. Τον έσωσε ή χάρη του Θεού.

• Μια άλλη φορά ο Σατανάς, παρουσίασε μπροστά στον άγιο μια όμορφη γυναίκα που, αφού έπεσε στα πόδια του, τον παρακαλούσε με δάκρυα να πάει στο σπίτι της και να το ευλογήσει. Ό όσιος στη φαινομενική συντριβή της με συγκίνηση δέχτηκε να πάει. Μόλις όμως έφτασε και μπήκε στο σπίτι ή διεφθαρμένη εκείνη γυναίκα σαν μια «άλλη Πετεφρή» πέταξε από πάνω της τα ενδύματα της, για να σκανδαλίσει τον άγιο και να προσβάλει την αγνότητα του. Τρομερή αλήθεια ή δοκιμασία. Μα ο όσιος σώθηκε και τούτη τη φορά με τη δύναμη της προσευχής.

• Κάποια μέρα πάλι ο διάβολος παρέδωκε τον άγιο στα χέρια ενός σκληρού κι άγριου ληστή, που καθημερινά τον βασάνιζε με διάφορους τρόπους. Πότε τον κτυπούσε, πότε του έκαιε την καλύβα, πότε του έσχιζε τα ρούχα, πότε τον πετούσε χαμαί. Ό άρχοντας του τόπου που σεβόταν πολύ τον άγιο, έστειλε κι έπιασαν τον ληστή και τον θανάτωσαν.

Τα δείγματα αυτά των πειρασμών μας παρέχουν μια εικόνα των δυσκολιών που αντιμετώπιζαν καθημερινά οι ούρανοπολίτες αυτοί αθλητές από τον άρχοντα του Σκότους. Ένας συνεχής αγώνας και μια πορεία για την κατάκτηση της τελειότητας. Ένας αγώνας και μια επίμονη πορεία είναι κι ή ζωή του κάθε πιστού. Μια πορεία προς την αγιότητα, για την οποία είμαστε πλασμένοι.

Στους αγώνες τους αυτούς οί άγιοι με τον διάβολο, που κατά τον κορυφαίο απόστολο Πέτρο, «ως λέων ωρυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίη» (Α' Πέτρ. ε', 8) βγαίνανε πάντα νικητές. Με τη βοήθεια του όπλου του Σταυρού και της προσευχής οι έμπειροι τούτοι αγωνιστές περνούσαν πάνω από τις παγίδες του διαβόλου και νικούσαν. Με το όπλο του Σταυρού και τη θερμή προσευχή μπορούμε κι εμείς της ζωής οι αγωνιστές και μαχητές να νικήσουμε. Ναι! Μπορούμε να νικήσουμε, αρκεί μονάχα να το θελήσουμε, και ν' αγωνισθούμε με συνέπεια, επιμονή κι υπομονή και πάθος για μια ανώτερη ζωή, που θα 'χει σαν σκοπό της την ασταμάτητη ανάβαση στα σκαλοπάτια της ενάρετης ζωής.

Αυτό τον σκοπό έβαλε κι ό άγιος Κενδέας στη ζωή του. Γ' αυτό κι ή αγάπη του Θεού τον ελέησε και τον χαρίτωσε, τον εξύψωσε και τον αξίωσε, ώστε και τα αδύνατα να μπορεί να τα κάμει δυνατά. Ένα τέτοιο θάμα είναι και τούτο που έκαμε ή Πρόνοια του Θεού για να ικανοποιήσει ευγενικό του πόθο:

Σ' ένα χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου έμαθε ό Κενδέας πώς διέμενε ό συνασκητής του Ίωνάς. Θερμός ό πόθος άναψε στην ψυχή του να επισκεφθεί τον φίλο του και ν' ανταλλάξει μαζί του λόγια πνευματικής οικοδομής. Ένα πρωί άφησε την καλύβα του κι αφού έκαμε την προσευχή του, σταυροκοπήθηκε και ξεκίνησε. Απ' τα χωριά που περνούσε οι χριστιανοί που το μάθαιναν έτρεχαν κοντά του να τον ιδούν και να πάρουν την ευλογία του. Πολλοί του έφερναν κι αρρώστους. Κι ό καλοκάγαθος ασκητής τους θεράπευε με την προσευχή του. Όταν έφτασε σ' ένα τόπο, που είναι γνωστός με τ' όνομα Μάνδρες της Τραχιάς, κοντά στο Αυγόρου, ό μακάριος αθλητής βρήκε μια σπηλιά και κουρασμένος, όπως ήταν, μπήκε μέσα με την απόφαση να μη ξαναβγεί από εκεί. Ή φλογερή επιθυμία όμως να συναντήσει τον φίλο του, τον βασάνιζε πολύ. Και να!

Μια μέρα που ό άγιος έκαμνε την προσευχή του, ένας Άγγελος σήκωσε στα χέρια τον όσιο Ίωνά και τον έφερε μπροστά στη σπηλιά του. Οι δύο φίλοι άγιοι, αφού με βαθιά συγκίνηση ασπασθήκανε ό ένας τον άλλο «φιλήματι άγίω» δόξασαν τον Θεό για τη θαυμαστή συνάντηση, κι άρχισαν να συνομιλούν για την άπειρη αγάπη Του και τις αμέτρητες ευεργεσίες Του.

› Δόξα να έχει ό Κύριος, έλεγε ό Κενδέας, που με αξίωσε, αδελφέ μου, να σε ιδώ. Ευλογημένο να 'ναι στους αιώνες το Πανάγιο Όνομα Του.

Σαν του μιλούσε, και προτού ακόμη προφθάσει να αποτελειώσει τον λόγο του, ό φίλος του Ίωνάς χάθηκε από κοντά του. Ένας άγγελος τον πήρε και τον ξανάφερε στη σπηλιά που ασκήτευε. Η παράδοξη αυτή περιπέτεια έβαλε σε πολλές σκέψεις τον άγιο μας.

› Μήπως έπεσα θύμα φαντασιοπληξίας, έλεγε και ξανάλεγε μόνος του.

Γι' αυτό, παρά τον όρκο που έκαμε να μη ξαναβγεί από τη σπηλιά του, ένα πρωί σηκώθηκε και πήρε τον δρόμο για το κελί του φίλου του. Ποθούσε να μάθει την αλήθεια. Κάποιο δειλινό έφτασε. Ό φίλος του Ίωνάς σαν τον είδε, με ενθουσιασμό του διηγήθηκε τον θαυμαστό τρόπο με τον όποίο ο άγγελος τον είχε μεταφέρει κοντά του. Οι άγιοι με δάκρυα στα μάτια δόξασαν τον Θεό κι αφού ασπασθήκανε και πάλι ό ένας τον άλλο «ασπασμόν άγιον» αποχωριστήκανε. Ό Κενδέας ξεκίνησε πάλι για τη σπηλιά του. Ύστερα από μεγάλη οδοιπορία έφτασε κι έμεινε πια εκεί, όπου κι απέθανε σε βαθιά γηρατειά.

Ν' αναφερθούμε σ' όλα τα θαύματα του αγίου δεν μας είναι δυνατό. Ωστόσο λέμε, πώς όλα τα θαύματα του είναι πράξεις και έργα, τα όποια ή αγάπη του Θεού επιτελούσε μέσον του υστέρα από θερμές προσευχές και δεήσεις. Πολλοί άρρωστοι βρήκαν τη θεραπεία τους από τον άγιο. Πολλά δαιμόνια έβγαλε από πάσχοντες ανθρώπους. Κάποτε που ή ανομβρία είχε απειλήσει επικίνδυνα τον τόπο ό όσιος Κενδέας προσευχήθηκε θερμά στον Θεό, που άνοιξε τους κρουνούς του ουρανού κι έβρεξε πολύ. Ή διψασμένη γη χόρτασε, κι οι άνθρωποι ευφράνθηκαν και δόξα σαν τον Θεό. Με την προσευχή και την αγάπη του ό ιερός αυτός αθλητής στάθηκε γενικά προστάτης και πατέρας κάθε πονεμένου και πάσχοντα.

Πόσα δεν πρέπει να μας πει το παράδειγμα του. Στην εποχή μας που ό εγωισμός κι ή υλοφροσύνη έκλεισαν τις καρδιές κι ό καθένας τόσο από τους μεγάλους, όσο κι από τους μικρούς κοιτούν μονάχα το δικό τους το συμφέρον και τη δική τους ικανοποίηση, το παράδειγμα του μεγάλου ασκητή κι ή φιλανθρωπία του πρέπει να στέκεται πάντα μπροστά μας. Για να μας διδάσκει. Να μας ενισχύει. Να μας δείχνει και τον δικό μας δρόμο. Και να μας υπενθυμίζει. Να μας υπενθυμίζει πώς και σήμερα μια θερμή προσευχή και λίγο νερό από το άγιασμα του είναι αρκετά, για να σκορπίσουν τη θεραπεία σ' εκείνους που υποφέρουν από δερματικές ενοχλήσεις και ρευματισμούς και νευραλγίες (τζιεγκές), αλλά και που μ' ευλάβεια και πίστη καταφεύγουν στη χάρη του.

Μ' ευλάβεια και πίστη ας πάμε κι εμείς να προσκυνήσουμε στους μεγαλόπρεπους ναούς που φέρουν τ' όνομα του, και βρίσκονται ό ένας στο Αυγόρου κι ό άλλος στην πόλη της Πάφου. Είναι κι οι δύο τα μεγάλα προσκυνήματα, που ή ευσέβεια του λαού μας ανήγειρε για τον άγιο. Μα και που θυμίζουν σ' όλους το μεγάλο και ιερό καθήκον μας να τιμούμε τις άγιες αυτές μορφές.

Ναι! Να τις τιμούμε. Και με πίστη στην ψυχή κι ευλάβεια στην καρδιά να γονατίζουμε νοερά κάθε φορά μπροστά στην άγια εικόνα τους και να ζητούμε τις ικεσίες τους. Τις θεοπειθείς προς Κύριον ικεσίες τους.

Για την ενότητα του λαού μας.

Την ειρήνευση της αγίας του Εκκλησίας.

Την επικράτηση σ' αύτη του ορθοδόξου φρονήματος που είναι το καύχημα κι ό πιο πολύτιμος θησαυρός μας. Κάτι περισσότερο.

Για τον φωτισμό και τη μετάνοια όλων μας. Την ειλικρινή μετάνοια για να έλθει και πάλι σαν επιστέγασμα κι ή λύτρωση και ή απαλλαγή μας από τα δεινά. Της σκλαβιάς τα δεινά και το μίασμα του βάρβαρου κατακτητή.

Με κραυγή ισχυρά και συντριβή ψυχής ας παρακαλούμε κι ας λέμε στην προσευχή μας:

Τέκνα της Κύπρου, ευλογημένα. Απόστολοι ευκλεείς και μάρτυρες ιερείς και θείοι ιεράρχες. Όσιοι και δίκαιοι και όλος ό χορός των αγίων. Το νησί που αγαπήσατε και που σ' αυτό ζήσατε την επίγεια ζωή σας, στενάζει τούτο τον καιρό εξαιτίας των αμαρτιών του λαού μας. Εχθροί φοβεροί το πάτησαν. Αρπάζουν και σκοτώνουν χωρίς οίκτο. Γκρεμίζουν σπίτια κι εκκλησίες. Μολύνουν τα ιερά. Ξαπλώνουν παντού τη συμφορά.

Λυπηθήτέ το... Βοηθήστε το... Ικετεύσατε σεις τον Κύριο και Θεό μας να το σπλαγχνιστεί. Να μας λυπηθεί. Να μας απαλλάξει από τα φοβερά δεινά. Να αξιώσει τα καταδιωγμένα αδέλφια μας να γυρίσουν και πάλι στα χωριά και ατά σπίτια τους. Να ξαναδούν οι πονεμένοι τους δικούς τους. Κι ακόμη να χαρούμε όλοι την ποθητή λευτεριά μας. Τη λευτεριά που σώζει. Και λεύτεροι στο εξής, με ευγνωμοσύνη στην ψυχή να υμνούμε και να δοξάζουμε το Πανάγιο και υπερύμνητο Όνομα του Θεού μας, του Πατρός και του Υιού και του Άγιου Πνεύματος.

Αμήν.

Ἀπολυτίκιον. Ήχος πλ. α΄. Τον συνάναρχον Λόγον.
Αρετών τη ασκήσει Πάτερ κοσµούµενος, εν τη Κύπρω εκλάµπεις ως εωσφόρος αστήρ, των αγγέλων µιµητά Κενδέα Όσιε, και θαυµάτων τω φωτί, την οµίχλην των παθών, εκάστοτε διαλύεις, και τω Σωτήρι πρεσβεύεις, ελεηθήναι τας ψυχάς ηµών.

Πηγή: pigizois.net , Ἱερά Μητρόπολις Πάφου

«Τίμιος εναντίον Κυρίου ο θάνατος των οσίων αυτού».
Τα λόγια τούτα του ψαλμωδού βρίσκουν πλήρη την εφαρμογή τους στον όσιο Κενδέα τον θαυματουργό, που τη μνήμη του γιορτάζει ή Εκκλησία μας στις 6 του Οκτώβρη.
Με ανυπολόγιστες τιμές ή αγάπη του Θεού τον στεφάνωσε απ' τον καιρό που ζούσε. Μια σύντομη ματιά στη ζωή του μας το βεβαιώνει.
Ό όσιος Κενδέας ήταν ένας από τους Αλαμάνους αγίους, που ήρθαν στο νησί μας από την Παλαιστίνη.
Όταν έφυγε απ' την Αλαμανία για τα Ιεροσόλυμα ήταν μόλις δεκαοκτώ χρόνων.
Εκεί ασπάστηκε τη μοναχική ζωή κι έφυγε για την έρημο του Ιορδανού.
Στο μέρος αυτό σε μια απόκρημνη πλαγιά βρήκε ένα μικρό σπήλαιο και με χαρά εγκαταστάθηκε σ' αυτό και τρεφόταν με ακρίδες, όπως άλλοτε κι ο μέγας πολιστής της ερήμου, ο Πρόδρομος Ιωάννης.
Στην ίδια ερημική περιοχή ζούσε τότε κι ένας άλλος ασκητής με μεγάλη φήμη, που είχε τ' όνομα Ανανίας.
Σε τούτο τον ασκητή κάποια μέρα έστειλε το δαιμονιζόμενο παιδί του ένας ευγενής άρχοντας, για να του το θεραπεύσει. Ό Ανανίας όμως από ταπεινοφροσύνη αρνήθηκε και να συναντήσει το άρρωστο παιδί και τόστειλε παρακάτω προς τον Κενδέα. Ύστερα από αρκετή περιπλάνηση στα έρημα εκείνα μέρη οι συνοδίτες του δύστυχου παιδιού βρήκαν τον Κενδέα, και με παρακλήσεις του ζήτησαν να κάμει καλά τον άρρωστο τους. Ό ιερός ασκητής στην αρχή δεν θέλησε ούτε και ν' ακούσει την αίτηση τους. Αργότερα όμως μπροστά στις παρακλήσεις τους υποχώρησε, κι αφού προσευχήθηκε θερμά, στράφηκε στο άρρωστο παιδί και με φωνή επιβλητική είπε:
- Πνεύμα πονηρό κι ακάθαρτο! Στο όνομα του Ιησού Χριστού ο δούλος του Θεού Κενδέας σε διατάζει να βγεις από το άρρωστο παιδί και να το αφήσεις ήσυχο.
Το πονηρό πνεύμα υπήκουσε την ίδια στιγμή. Και βγήκε απ' το παιδί, χωρίς να το βλάψει καθόλου.
Μετά τη θαυματουργική τούτη θεραπεία ο Κενδέας χειροτονήθηκε Ιερέας και μπήκε σ' ένα μοναστήρι. Ή ζωή όμως στο μοναστήρι, δεν ήταν όπως την περίμενε κι έτσι πολύ γρήγορα ο μακάριος ασκητής έφυγε και γύρισε πάλι στην έρημο.
Εκεί ένα πρωί τον ξύπνησαν τα κλάματα κάποιου παιδιού, που ήταν πεταμένο μπροστά στη σπηλιά του. Όταν ο άγιος βγήκε να δει τι συμβαίνει, αντιλήφθηκε, πώς το παιδί βασανιζόταν από πονηρό πνεύμα. Το σπλαγχνίστηκε, και το θεράπευσε. Το δαιμονόπληκτο παιδί ήταν του ασκητή Ανανία.
Οι εχθροί της πίστεως του Χριστού που με φθονερό μάτι παρακολουθούσαν την πρόοδο των ασκητών στην έρημο εκείνη περιοχή του Ιορδάνου, άρχισαν να τους παρενοχλούν. Κι αυτοί, για να γλιτώσουν, μαζεύτηκαν μια μέρα όλοι στην παραλία και μπήκαν σ' ένα καράβι που τους έφερε στο πολύπαθο νησί. Βγήκαν στην περιοχή της Πάφου, γιατί το πλοίο τους τσακίσθηκε πάνω στους βράχους. Με πολύ κόπο σώθηκαν κι απ' εκεί σκορπίστηκαν σε διάφορα μέρη, για να μονάσουν ό καθένας, όπου θα 'βρισκε τον κατάλληλο χώρο.
Ό άγιος Κενδέας στην αρχή τακτοποιήθηκε σε μια καλύβα που έστησε σ' ένα απόκρημνο βράχο κοντά στην ακρογιαλιά της Πάφου. Ή ταπείνωση κι ή γλυκύτητα της μορφής του τράβηξαν αμέσως την προσοχή των κατοίκων της περιοχής, που τον επισκέπτονταν καθημερινά, για ν' ακούσουν από το στόμα του λόγια παρηγοριάς κι ελπίδας. Οι επισκέπτες έπαιρναν μαζί τους κι άρρωστους, που τους θεράπευε ά άγιος με τις προσευχές του. Την εποχή αυτή δοκίμασε και τους πιο πολλούς πειρασμούς από μέρους του μισόκαλου δαίμονα.
Αναφέρουμε μερικούς:
Κάποιο πρωινό, την ώρα που ο άγιος έβγαινε από την καλύβα του, ο διάβολος πήρε μορφή ανθρώπινη κι έπεσε στα πόδια του ζητώντας ευλογία. Ό άγιος τρόμαξε τόσο, που έχασε την ισορροπία κι έπεσε στον γκρεμό με το κεφάλι κάτω. Κτύπησε δυνατά, μα δεν έπαθε τίποτα. Τον έσωσε ή χάρη του Θεού.
Μια άλλη φορά ο Σατανάς, παρουσίασε μπροστά στον άγιο μια όμορφη γυναίκα που, αφού έπεσε στα πόδια του, τον παρακαλούσε με δάκρυα να πάει στο σπίτι της και να το ευλογήσει. Ό όσιος στη φαινομενική συντριβή της με συγκίνηση δέχτηκε να πάει. Μόλις όμως έφτασε και μπήκε στο σπίτι ή διεφθαρμένη εκείνη γυναίκα σαν μια «άλλη Πετεφρή» πέταξε από πάνω της τα ενδύματα της, για να σκανδαλίσει τον άγιο και να προσβάλει την αγνότητα του. Τρομερή αλήθεια ή δοκιμασία. Μα ο όσιος σώθηκε και τούτη τη φορά με τη δύναμη της προσευχής.
Κάποια μέρα πάλι ο διάβολος παρέδωκε τον άγιο στα χέρια ενός σκληρού κι άγριου ληστή, που καθημερινά τον βασάνιζε με διάφορους τρόπους. Πότε τον κτυπούσε, πότε του έκαιε την καλύβα, πότε του έσχιζε τα ρούχα, πότε τον πετούσε χαμαί. Ό άρχοντας του τόπου που σεβόταν πολύ τον άγιο, έστειλε κι έπιασαν τον ληστή και τον θανάτωσαν.
Τα δείγματα αυτά των πειρασμών μας παρέχουν μια εικόνα των δυσκολιών που αντιμετώπιζαν καθημερινά οι ούρανοπολίτες αυτοί αθλητές από τον άρχοντα του Σκότους. Ένας συνεχής αγώνας και μια πορεία για την κατάκτηση της τελειότητας.
Ένας αγώνας και μια επίμονη πορεία είναι κι ή ζωή του κάθε πιστού. Μια πορεία προς την αγιότητα, για την οποία είμαστε πλασμένοι.
Στους αγώνες τους αυτούς οί άγιοι με τον διάβολο, που κατά τον κορυφαίο απόστολο Πέτρο, «ως λέων ωρυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίη» (Α' Πέτρ. ε', 8) βγαίνανε πάντα νικητές. Με τη βοήθεια του όπλου του Σταυρού και της προσευχής οι έμπειροι τούτοι αγωνιστές περνούσαν πάνω από τις παγίδες του διαβόλου και νικούσαν. Με το όπλο του Σταυρού και τη θερμή προσευχή μπορούμε κι εμείς της ζωής οι αγωνιστές και μαχητές να νικήσουμε. Ναι! Μπορούμε να νικήσουμε, αρκεί μονάχα να το θελήσουμε, και ν' αγωνισθούμε με συνέπεια, επιμονή κι υπομονή και πάθος για μια ανώτερη ζωή, που θα 'χει σαν σκοπό της την ασταμάτητη ανάβαση στα σκαλοπάτια της ενάρετης ζωής
Αυτό τον σκοπό έβαλε κι ό άγιος Κενδέας στη ζωή του. Γ' αυτό κι ή αγάπη του Θεού τον ελέησε και τον χαρίτωσε, τον εξύψωσε και τον αξίωσε, ώστε και τα αδύνατα να μπορεί να τα κάμει δυνατά. Ένα τέτοιο θάμα είναι και τούτο που έκαμε ή Πρόνοια του Θεού για να ικανοποιήσει ευγενικό του πόθο.
Σ' ένα χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου έμαθε ό Κενδέας πώς διέμενε ό συνασκητής του Ίωνάς. Θερμός ό πόθος άναψε στην ψυχή του να επισκεφθεί τον φίλο του και ν' ανταλλάξει μαζί του λόγια πνευματικής οικοδομής. Ένα πρωί άφησε την καλύβα του κι αφού έκαμε την προσευχή του, σταυροκοπήθηκε και ξεκίνησε. Απ' τα χωριά που περνούσε οι χριστιανοί που το μάθαιναν έτρεχαν κοντά του να τον ιδούν και να πάρουν την ευλογία του. Πολλοί του έφερναν κι αρρώστους. Κι ό καλοκάγαθος ασκητής τους θεράπευε με την προσευχή του. Όταν έφτασε σ' ένα τόπο, που είναι γνωστός με τ' όνομα Μάνδρες της Τραχιάς, κοντά στο Αυγόρου, ό μακάριος αθλητής βρήκε μια σπηλιά και κουρασμένος, όπως ήταν, μπήκε μέσα με την απόφαση να μη ξαναβγεί από εκεί. Ή φλογερή επιθυμία όμως να συναντήσει τον φίλο του, τον βασάνιζε πολύ. Και να!
Μια μέρα που ό άγιος έκαμνε την προσευχή του, ένας Άγγελος σήκωσε στα χέρια τον όσιο Ίωνά και τον έφερε μπροστά στη σπηλιά του. Οι δύο φίλοι άγιοι, αφού με βαθιά συγκίνηση ασπασθήκανε ό ένας τον άλλο «φιλήματι άγίω» δόξασαν τον Θεό για τη θαυμαστή συνάντηση, κι άρχισαν να συνομιλούν για την άπειρη αγάπη Του και τις αμέτρητες ευεργεσίες Του.
- Δόξα να έχει ό Κύριος, έλεγε ό Κενδέας, που με αξίωσε, αδελφέ μου, να σε ιδώ. Ευλογημένο να 'ναι στους αιώνες το Πανάγιο Όνομα Του.
Σαν του μιλούσε, και προτού ακόμη προφθάσει να αποτελειώσει τον λόγο του, ό φίλος του Ίωνάς χάθηκε από κοντά του. Ένας άγγελος τον πήρε και τον ξανάφερε στη σπηλιά που ασκήτευε.
Η παράδοξη αυτή περιπέτεια έβαλε σε πολλές σκέψεις τον άγιο μας.
- Μήπως έπεσα θύμα φαντασιοπληξίας, έλεγε και ξανάλεγε μόνος του.
Γι' αυτό, παρά τον όρκο που έκαμε να μη ξαναβγεί από τη σπηλιά του, ένα πρωί σηκώθηκε και πήρε τον δρόμο για το κελί του φίλου του. Ποθούσε να μάθει την αλήθεια. Κάποιο δειλινό έφτασε. Ό φίλος του Ίωνάς σαν τον είδε, με ενθουσιασμό του διηγήθηκε τον θαυμαστό τρόπο με τον όποίο ο άγγελος τον είχε μεταφέρει κοντά του. Οι άγιοι με δάκρυα στα μάτια δόξασαν τον Θεό κι αφού ασπασθήκανε και πάλι ό ένας τον άλλο «ασπασμόν άγιον» αποχωριστήκανε. Ό Κενδέας ξεκίνησε πάλι για τη σπηλιά του. Ύστερα από μεγάλη οδοιπορία έφτασε κι έμεινε πια εκεί, όπου κι απέθανε σε βαθιά γηρατειά.
Ν' αναφερθούμε σ' όλα τα θαύματα του αγίου δεν μας είναι δυνατό. Ωστόσο λέμε, πώς όλα τα θαύματα του είναι πράξεις και έργα, τα όποια ή αγάπη του Θεού επιτελούσε μέσον του υστέρα από θερμές προσευχές και δεήσεις. Πολλοί άρρωστοι βρήκαν τη θεραπεία τους από τον άγιο. Πολλά δαιμόνια έβγαλε από πάσχοντες ανθρώπους. Κάποτε που ή ανομβρία είχε απειλήσει επικίνδυνα τον τόπο ό όσιος Κενδέας προσευχήθηκε θερμά στον Θεό, που άνοιξε τους κρουνούς του ουρανού κι έβρεξε πολύ. Ή διψασμένη γη χόρτασε, κι οι άνθρωποι ευφράνθηκαν και δόξα σαν τον Θεό. Με την προσευχή και την αγάπη του ό ιερός αυτός αθλητής στάθηκε γενικά προστάτης και πατέρας κάθε πονεμένου και πάσχοντα.
Πόσα δεν πρέπει να μας πει το παράδειγμα του. Στην εποχή μας που ό εγωισμός κι ή υλοφροσύνη έκλεισαν τις καρδιές κι ό καθένας τόσο από τους μεγάλους, όσο κι από τους μικρούς κοιτούν μονάχα το δικό τους το συμφέρον και τη δική τους ικανοποίηση, το παράδειγμα του μεγάλου ασκητή κι ή φιλανθρωπία του πρέπει να στέκεται πάντα μπροστά μας. Για να μας διδάσκει. Να μας ενισχύει. Να μας δείχνει και τον δικό μας δρόμο. Και να μας υπενθυμίζει. Να μας υπενθυμίζει πώς και σήμερα μια θερμή προσευχή και λίγο νερό από το άγιασμα του είναι αρκετά, για να σκορπίσουν τη θεραπεία σ' εκείνους που υποφέρουν από δερματικές ενοχλή σεις και ρευματισμούς και νευραλγίες (τζιεγκές), αλλά και που μ' ευλ βεια και πίστη καταφεύγουν στη χάρη του,
Μ' ευλάβεια και πίστη ας πάμε κι εμείς να προσκυνήσουμε στους μεγαλόπρεπους ναούς που φέρουν τ' όνομα του, και βρίσκονται ό ένας στο Αυγόρου κι ό άλλος στην πόλη της Πάφου. Είναι κι οι δύο τα μεγάλα προσκυνήματα, που ή ευσέβεια του λαού μας ανήγειρε για τον άγιο. Μα και που θυμίζουν σ' όλους το μεγάλο και ιερό καθήκον μας να τιμούμε τις άγιες αυτές μορφές.
Ναι! Να τις τιμούμε. Και με πίστη στην ψυχή κι ευλάβεια στην καρδιά να γονατίζουμε νοερά κάθε φορά μπροστά στην άγια εικόνα τους και να ζητούμε τις ικεσίες τους. Τις θεοπειθείς προς Κύριον ικεσίες τους.
Για την ενότητα του λαού μας.
Την ειρήνευση της αγίας του Εκκλησίας.
Την επικράτηση σ' αύτη του ορθοδόξου φρονήματος που είναι το καύχημα κι ό πιο πολύτιμος θησαυρός μας. Κάτι περισσότερο.
Για τον φωτισμό και τη μετάνοια όλων μας. Την ειλικρινή μετάνοια για να έλθει και πάλι σαν επιστέγασμα κι ή λύτρωση και ή απαλλαγή μας από τα δεινά. Της σκλαβιάς τα δεινά και το μίασμα του βάρβαρου κατακτητή.
Με κραυγή ισχυρά και συντριβή ψυχής ας παρακαλούμε κι ας λέμε στην προσευχή μας:
Τέκνα της Κύπρου, ευλογημένα. Απόστολοι ευκλεείς και μάρτυρες ιερείς και θείοι ιεράρχες. Όσιοι και δίκαιοι και όλος ό χορός των αγίων. Το νησί που αγαπήσατε και που σ' αυτό ζήσατε την επίγεια ζωή σας, στενάζει τούτο τον καιρό εξαιτίας των αμαρτιών του λαού μας. Εχθροί φοβεροί το πάτησαν. Αρπάζουν και σκοτώνουν χωρίς οίκτο. Γκρεμίζουν σπίτια κι εκκλησίες. Μολύνουν τα ιερά. Ξαπλώνουν παντού τη συμφορά.
Λυπηθήτέ το... Βοηθήστε το... Ικετεύσατε σεις τον Κύριο και Θεό μας να το σπλαγχνιστεί. Να μας λυπηθεί. Να μας απαλλάξει από τα φοβερά δεινά. Να αξιώσει τα καταδιωγμένα αδέλφια μας να γυρίσουν και πάλι στα χωριά και ατά σπίτια τους. Να ξαναδούν οι πονεμένοι τους δικούς τους. Κι ακόμη να χαρούμε όλοι την ποθητή λευτεριά μας. Τη λευτεριά που σώζει. Και λεύτεροι στο εξής, με ευγνωμοσύνη στην ψυχή να υμνούμε και να δοξάζουμε το Πανάγιο και υπερύμνητο Όνομα του Θεού μας, του Πατρός και του Υιού και του Άγιου Πνεύματος. Αμήν.
Ἀπολυτίκιον. Ήχος πλ. α΄. Τον συνάναρχον Λόγον.
Αρετών τη ασκήσει Πάτερ κοσµούµενος, εν τη Κύπρω εκλάµπεις ως εωσφόρος αστήρ, των αγγέλων µιµητά Κενδέα Όσιε, και θαυµάτων τω φωτί, την οµίχλην των παθών, εκάστοτε διαλύεις, και τω Σωτήρι πρεσβεύεις, ελεηθήναι τας ψυχάς ηµών.
Πηγή: pigizois.net http://www.pigizois.net/kiprioi_agioi/kendeas_o_thaumatourgos.htm, Ἱερά Μητρόπολις Πάφου http://www.impaphou.org/agios_kendeas.aspx

Διαβάζοντας αυτές τις ημέρες, με ερευνητική ματιά, τις θέσεις της Ένωσης Άθεων σκέπτεται κανείς: Τι επιδιώκουν με αυτά που κάνουν; Ποιο είναι το όραμά τους για την Ελλάδα. Επιθυμούν άραγε, ηθική, πνευματική, κοινωνική, πολιτισμική ή θρησκευτική ανανέωση και πρόοδο της χώρας ή κάτι άλλο; Είναι φανερό ότι θέματα που έχουν διερευνηθεί και λυθεί από την Ιστορία και τον Πολιτισμό έρχεται να προβάλει η Ένωση Άθεων Ελλάδος.

Αν κοιτάξει κανείς την ταυτότητα αυτής της Ένωσης, από αυτά που οι ίδιοι δημοσιεύουν, θα διαπιστώσει ότι ιδρύθηκε το 2010 ως ΜΚΟ, δηλαδή χρηματοδοτούμενο Σωματείο και ότι στις μέχρι τώρα εκλογές της, για την ανάδειξη των στελεχών της διοίκησής της, ψήφισαν σε κάθε αρχαιρεσίες της, γύρω στα 15-20 άτομα.

Και όμως οι άθεοι, ως Σωματείο, παρεμβαίνουν στη ζωή της χώρας και ζητούν να καθορίζουν αυτοί τη θρησκευτική παιδεία όλων των ένθεων Ελλήνων. Υποστηρίζουν ως ά- θεοι την μη ύπαρξη Θεού, είναι κατά της λειτουργίας της Εκκλησίας και της μισθοδοσίας του Ιερού Κλήρου, υπέρ του κοσμικού κράτους, αλλά υπέρ της ανέγερσης ισλαμικών τεμενών, όπως εκείνο της Αθήνας, με έξοδα του κράτους.

Ταυτόχρονα, ενώ έχει ρυθμιστεί, κατά τρόπο σύμφωνο με το ελληνικό και το διεθνές δίκαιο, να απαλλάσσονται οι άθεοι μαθητές από το μάθημα των Θρησκευτικών, βρίσκουν νομικά σημεία για να παρεμβαίνουν στη διαμόρφωση της θρησκευτικής αγωγής στην Ελλάδα, είτε με πλειάδα εγγράφων προς το Υπουργείο Παιδείας είτε με δημοσιεύσεις στον τύπο είτε με προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του ανθρώπου (ΕΔΔΑ).

Αυτό που παρατηρεί κανείς είναι η ασυνέπεια με τα πιστεύω τους και οι επιλεκτικές τους δράσεις. Τις τελευταίες μέρες παρακολουθήσαμε όσα συνέβησαν στο ΣτΕ. Διαμαρτύρονται και προσφεύγουν στο ΣτΕ, επειδή θεωρούν ότι είναι παράνομη η δήλωση που ζητά το σχολείο να κάνουν οι άθεοι γονείς, προκειμένου να πάρουν απαλλαγή τα παιδιά τους από το Μάθημα των Θρησκευτικών και επικαλούνται την παραβίαση των προσωπικών δεδομένων. Δεν είδαμε, όμως, να διαμαρτυρηθούν ποτέ, για παραβίαση των προσωπικών, όταν οι Έλληνες Μουσουλμάνοι μαθητές, νομίμως και δικαίως, καλούνται από το κράτος να δηλώνουν στο σχολείο ότι είναι Μουσουλμάνοι, προκειμένου να εισέλθουν με ευνοϊκούς όρους στα ΑΕΙ και ΑΤΕΙ της χώρας ή όταν στον ελληνικό στρατό κάποιοι Έλληνες στρατιώτες δηλώνουν ότι είναι Χιλιαστές για να μην πάρουν όπλο!

Και, επιπλέον, ενώ χρησιμοποιούν δημοκρατικούς νόμους για να διεκδικήσουν τα δικά τους δικαιώματα, δεν σέβονται τα δημοκρατικά δικαιώματα της πλειοψηφίας των ορθοδόξων, να πιστεύουν για παράδειγμα στα ιερά τους σύμβολα, γεγονός που έχει πλέον επιλυθεί σε ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ιταλία και η Γερμανία και απαίτησαν στις 21-09-2018 να κατέβουν οι χριστιανικές Εικόνες από τη δικαστική αίθουσα του ΣτΕ, επειδή εκείνοι θεωρούν ότι προσβάλλεται η προσωπικότητά τους, όταν βλέπουν τα χριστιανικά σύμβολα.

Είναι σαφές ότι η απαίτηση μιας τόσο ισχνής μειοψηφίας να ρυθμίζει εκείνη την πνευματική ζωή της πλειοψηφίας των Ελλήνων θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ενέργεια που σηματοδοτεί ασέβεια στις δημοκρατικές αξίες. Στις δημοκρατίες το ατομικό δικαίωμα είναι θεμιτό όταν δεν προσβάλλει και δεν αποκλείει τα δικαιώματα των άλλων. Το να επιλέγει μια μικρή ομάδα να είναι άθεη είναι δημοκρατικό της δικαίωμα. Αλλά το να επιμένει να αλλάξει τόσο τη λειτουργία και τον χαρακτήρα του κράτους όσο και τις αρχές και τα πρότυπα της παιδείας ολόκληρης της κοινωνίας θεωρούμε ότι είναι τουλάχιστον ασεβές έναντι των Ελλήνων και των δημοκρατικών αξιών τους.

Οι Έλληνες -και όχι μόνον- όπως φαίνεται μέσα από την Ιστορία, από τότε που έχουμε ενδείξεις πολιτισμικής ζωής, υπήρξαν πάντοτε ένθεοι (με εξαίρεση τους Επικούρειους που δήλωναν Άθεοι). Ο Πλούταρχος διατύπωσε με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο το χαρακτηριστικό αυτό γνώρισμα: «Στις περιπλανήσεις σου μπορεί να συναντήσεις πόλεις ατείχιστες, χωρίς γραφή, χωρίς βασιλιάδες, χωρίς σπίτια, χωρίς ιδιοκτησίες, που δεν χρειάζονται νόμισμα, που δεν γνωρίζουν θέατρα και γυμναστήρια. Πόλη όμως χωρίς ιερά και θεούς, που δεν καταφεύγει σε προσευχές, όρκους, μαντείες, θυσίες για την απόκτηση των αγαθών ούτε για την αποτροπή των κακών, δεν υπήρξε ποτέ κανείς που να είδε, ούτε θα υπάρξει ποτέ. Τούτο λοιπόν το βάθρο και έρεισμα, που συνέχει κάθε κοινωνία και νομοθεσία, ανατρέπουν (οι Επικούρειοι) (Πλουτάρχου, Προς κωλώτην 1125Ε, εκδ. Κάκτος).

Σύμφωνα επίσης με τις χριστιανικές παραδόσεις ακόμη και ο άψυχος και φυσικός κόσμος αποδέχεται τον Θεό και διηγείται σε κάθε λογικό άνθρωπο για τον Δημιουργό του, όπως ομολογεί ο Δα­βίδ: «Οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού, ποίησιν δε χειρών αυτού αναγγέλλει το στερέωμα» (Ψαλμ. ΙΗ’, 2).

Και η Σοφία του Σολομώντα, επίσης, τονίζει: «Εκ γαρ μεγέθους καλλονής κτισμάτων αναλόγως ο γενεσιουργός αυτών θεωρείται» (Σοφ. Σολ. ΙΓ’, 5).Αλλά και ο Απόστολος των Εθνών Παύλος μαρτυρεί: «Τα γαρ αόρατα αυτού από κτίσεως κόσμου τοις ποιήμασι νοούμενα καθοράται, ή τε αΐδιος αυτού δύναμις και θειότης, εις το είναι αυτούς αναπολογήτους» [Ρωμ. Α’, 20:

Πώς, λοιπόν, όταν και τα άψυχα όντα ομολογούν τον Πλάστη τους, τον Σωτήρα και ευεργέτη τους, υπάρχουν άνθρωποι, που όχι μόνον αρνούνται, αλλά και πολεμούν με μανία εναντίον της υπάρξεως του Θεού- Δημιουργού, δικαιολογώντας έτσι τον Προφήτη Δαβίδ που γράφει: «Είπεν άφρων εν καρδία αυτού· ουκ έστι Θεός» (Ψαλμ. ΙΓ’, 1).

Παρ’ όλα αυτά, όπως με εκκλησιαστικό ήθος αναφέρει και ο Θεοδώρητος στο έργο του «Ελληνικών θεραπευτική παθημάτων», που γράφτηκε λίγο πριν από το 423 μ. Χ., «αν και έχουν απομείνει πολὺ λίγοι άπιστοι, πρέπει και αυτοὶ να τύχουν της ποιμαντικής φροντίδας της Εκκλησίας, ώστε να διαλυθεί η θολούρα, η ομίχλη που τους περιβάλλει, για να δουν τη λαμπρότητα του θεϊκού φωτός»

Τα μέλη της Ένωσης Άθεων, φαίνεται να επιδιώκουν με τις ενέργειές τους να εγκαταλείψουν οι ορθοδόξως χριστιανικώς ένθεοι τις αιώνιες παραδόσεις τους και να γίνουν μαζί τους ένα κοσμικό και άθεο κράτος.

Πέρα από το γεγονός ότι αυτό θα σήμαινε για τους ορθόδοξους άρνηση της πίστεώς τους και απόρριψη των σωτηριωδών ευεργεσιών της θείας Αποκαλύψεως, οι ορθόδοξοι Χριστιανοί γνωρίζουν επίσης πολύ καλά ότι έχουν Πατρίδα και συνειδητοποιούν σε ποια εποχή ζουν και ποια είναι τα διεθνή δεδομένα, σε σχέση με τα θέματα που αντιμετωπίζει, εδώ και τώρα, αυτή η Πατρίδα. Σε αυτήν τη φάση, επομένως, είναι πολύ σημαντικά αυτά που τονίζει σε πρόσφατο άρθρο του, επί του συγκεκριμένου θέματος της προσφυγής των Άθεων στο ΣτΕ, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μάνης Χρυσόστομος:

«Στο βάθος της ελληνικής ψυχής κρύπτεται η ζύμη της Εκκλησίας και η επιδιωκόμενη αλλοίωση, μετατροπὴ του ελληνικού κράτους σε άθεο ή άθρησκο ή ουδέτερο ή étatlaïc ή άλλο τι, δεν τυγχάνει της ιδιοσυγκρασίας του Έλληνα… Είναι θλιβερό στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, με αρχέγονο ύψιστο πολιτισμό, να εμφανίζονται εκδηλώσεις και δηλώσεις κατακερματισμού αυτού του πολιτισμού. Δημιουργεί γενικότερα παραπικρασμό η συστηματική πολεμική κατά του μαθήματος των θρησκευτικών, η εναντίωση στην εκμάθηση της ορθόδοξης χριστιανικής διδασκαλίας, η προσπάθεια παραμέλησης της εκφοράς της προσευχής στα σχολεία, η απαξίωση του εκκλησιασμού των μαθητών και η αλλοίωση των θρησκευτικών εορτών. Όσον αφορά στα ανθρώπινα ατομικά δικαιώματα, η Εκκλησία, πρώτη αυτή, τα υποστηρίζει, αφού, από το Ευαγγέλιο του Χριστού γεννήθηκαν και στον Χριστιανισμό ανεπτύχθησαν. Εν προκειμένω, αν καταστρατηγηθεί ο χριστιανισμός, τότε και τα ανθρώπινα δικαιώματα σαλεύονται και καταρρακώνονται. Ακόμη, λόγος περί ουδετεροθρησκείας δεν είναι πρόοδος. Είναι οπισθοδρόμηση στον 18ο αιώνα… Όταν ο Ηρόδοτος μιλούσε για το ομόαιμον, το ομόγλωσσον, το ομότροπον, μιλούσε για την αυτοσυνειδησία ενὸς λαού. Αν εμείς δεν κρατήσουμε αυτὰ και συνεχώς τα κτυπούμε ποικιλοτρόπως, τότε είμαστε κλέπτες του μέλλοντος των παιδιών μας και έχουμε μεγίστη ευθύνη γι᾿ αυτό».

Μια έφηβη Γιεζίντι που είχε πιαστεί αιχμάλωτη από το Ισλαμικό Κράτος και ζήτησε άσυλο στη Γερμανία, επιστρέφει τώρα στο Ιράκ αφού ήρθε πρόσωπο με πρόσωπο με τον πρώην δεσμοφύλακα της ο οποίος είχε καταγραφεί ως πρόσφυγας στη Στουτγάρδη.

Η Ασουάκ Ταλό δήλωσε ότι την σταμάτησε ο Αμπού Χουμάμ – ένας φρουρός της ISIS στη Συρία που την αγόρασε για 100 δολάρια – ενώ περπατούσε για το σπίτι της στη Στουτγάρδη.

«Πάγωσα όταν κοίταξα προσεκτικά το πρόσωπό του», δήλωσε στο Bas News, ένα Κουρδικό πρακτορείο ειδήσεων. «Ήταν ο Αμπού Χουμάμ, με την ίδια τρομακτική γενειάδα και το άσχημο πρόσωπο».

Είπε ότι κατά την απροσδόκητη συνάντησή της με τον πρώην δεσμοφύλακα της, ο Χουμάμ της είπε: “Είμαι ο Αμπού Χουμάμ και ήσουν μαζί μου για λίγο στη Μοσούλη. Και ξέρω πού ζείς, με ποιόν ζείς, και τι κάνεις”.

Η κοπέλα κατέγραψε ένα βίντεο όπου περιγράφει λεπτομερώς τη συνάντηση:

Ashwaq a Yazidi girl, kidnapped by ISIS in 2014, she fled to Germany. And there she saw the ISIS man who bought her for 100$ walking free in Germany. He even confronted her After talking to German police, the officers told her that the man is an asylum seeker just like her pic.twitter.com/wGrEFkZHfN

— Rênas (@Rojavian) August 14, 2018

Η Ασουάκ είπε αμέσως στον αδελφό της το περιστατικό και ανέφερε τον Χουμάμ στη Γερμανική αστυνομία, που μπόρεσε να τον ταυτοποιήσει από το υλικό των καμερών ασφαλείας CCTV. Ωστόσο, οι Γερμανικές αρχές δήλωσαν ότι δεν είχαν λόγους για σύλληψη, καθώς ο Χουμάμ ήταν επίσης εγγεγραμμένος πρόσφυγας.

Η έφηβη Γιεζίντι αποφάσισε να φύγει από τη Γερμανία, πιστεύοντας ότι θα είναι πιο ασφαλής στο Κουρδιστάν, όπου ζει ο πατέρας της. «Δεν θα γυρίσω ποτέ», είπε.

Πηγές:

https://www.thetimes.co.uk

https://www.rt.com

http://www.offtherecord.net.gr

Αὐτὴν τὴν ἔξοδό του τὴν συνοδεύει πλῆθος ἀστυνομικῶν. Μάζεψαν ὅλα τὰ παλληκάρια τῆς Ἑλλάδος καὶ τὰ τοποθέτησαν τεῖχος καὶ προμαχῶνα στὸν πρωθυπουργό! Ἂν ἦταν ἐκλεκτὸς καὶ ἀγαπητὸς στὸν λαό, τί χρειαζόταν αὐτὴ ἡ παρεμβολή; Καὶ ἂν γιὰ κάθε ἔξοδο τοῦ πρωθυπουργοῦ χρειάζεται τόσο προσωπικό, ἡ Ἑλλαδίτσα πόθεν θὰ οἰκονομῆ τὰ χρήματα τῆς ὑπεράσπισής του; Ἴσως τὰ ἀμυντικὰ σώματα στοιχίζουν πιὸ πολὺ ἀπὸ τὴν Διεθνῆ Ἔκθεση τῆς Θεσσαλονίκης.

Εἴδαμε ἡγεμόνες, προέδρους δημοκράτες, νὰ περιδιαβαίνουν τοὺς δρόμους τῶν πόλεων σὰν κοινοὶ ἄνθρωποι. Στὴν κρίσιμη αὐτὴν οἰκονομικὴ κατάσταση ποὺ βρισκόμαστε, πρέπει νὰ ὑπάρχουνε τέτοιες πολυτέλειες; Ὁ λαὸς πεινᾶ καὶ οἱ ἀρχηγοί του τὸν τρῶνε σὰν βλασερὸ ψωμί. Φρέσκο εἶναι τὸ ψωμί. Ποῦ εἶναι ὁ πραότατος Δαυΐδ, νὰ ἰδῆ ἀρματωσιά, ποὺ δὲν ἔχει ἐμφανισθῆ ἄλλη φορὰ κάτω ἀπὸ τὶς ἀκτῖνες τοῦ ἡλίου; Ἂς ὑπάρξη σ᾽ αὐτὸν τὸν κόσμο ἡ σύνεση, ἡ εὐλογημένη οἰκονομία, γιὰ νὰ μὴ γυρίζη ὁ κόσμος μὲ τὰ πανέρια τῆς ζητείας. Ὅλοι αἰσθανόμαστε ὅτι ζοῦμε μέσα σὲ χαλάσματα, σὰν ἐκεῖνα ποὺ ἀφήνουν οἱ βάρβαροι λαοὶ μετὰ τὴν πυρπόληση μιᾶς πόλεως. Ἄλλος διώκεται ἀπὸ τὸ σπίτι του, ξεστεγάζεται μὲ τὴν γυναίκα του καὶ τὰ παιδιά του. Ἄλλου ἀποδεκατοῦται ἡ περιουσία του. Ἄλλος αὐτοκτονεῖ. Μόνον ὁ Κύριος καὶ Θεός μας μπορεῖ νὰ συντρίψη θρόνους δυναστῶν.

Βοήθα, κυβέρνηση, τὴν ἀπόγνωση τοῦ λαοῦ. Ἐμεῖς τὴν ζοῦμε κάθε μέρα στὰ συσσίτια τῶν ἐκκλησιῶν, στὰ φιλόπτωχα ταμεῖα καὶ στὰ φιλανθρωπικὰ ἱδρύματα ποὺ ἀνήγειραν πτωχοὶ ἄνθρωποι μὲ τὸν κόπο τους καὶ τὸ ὑστέρημά τους. Μὲ τὴν δικαιολογία ὅτι δὲν πληροῦν τοὺς λειτουργικοὺς ὅρους τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως, τὰ κλείνουν. Γιατί, Ἕλληνα; Μέχρι τώρα τὸ σπίτι σου πληροῦσε ὅρους καλῆς διαβίωσης; Ἡ πουρνάρα κι ἡ σχινιὰ ἦταν ὁ καλύτερος τόπος γιὰ ἀποπάτηση. Δὲν πρέπει νὰ λησμονοῦμε τὶς συνθῆκες ποὺ ζήσαμε καὶ μεγαλώσαμε μέχρι τελευταῖα.

Μάννα μοῦ ἀφηγεῖτο ὅτι τὸ σαπούνι στὶς μπουγάδες της ἦταν ἡ στάχτη καὶ τὸ σύνηθες φαγητὸ τὰ λουλούδια τῆς κολοκυθιᾶς γεμιστά. Ζῆ Κύριος ὁ Θεός, νὰ μὴ στερηθοῦμε καὶ τὸν ἀνθὸ τῆς κολοκυθιᾶς. Τὸ φαγητὸ τῶν λαϊκῶν εἶναι φτωχότερο σήμερα ἀπὸ τῆς ἐρήμου.

Νὰ μᾶς κυκλώση τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ, νὰ μὴν ἀπογοητευθοῦμε. Καὶ τὸν κύριο Τσίπρα ἔνοπλες δυνάμεις, γιὰ νὰ μὴ φοβᾶται τὴν ζωή του!

Ὁ κόσμος ποὺ συγκεντρώθηκε στὴν Ἔκθεση, γυναῖκες, παιδιά, ἡλικιωμένοι, δὲν πῆγαν γιὰ νὰ θωρήσουνε τὸν ἀρχηγὸ ἑνὸς μισεροῦ κράτους. Σκοπὸ εἴχανε νὰ διαμαρτυρηθοῦνε, γιατὶ ὑποκλέπτεται τὸ ὄνομα τῆς Μακεδονίας, ἑνὸς κομματιοῦ τῆς Ἑλλάδος, τὸ ὁποῖο κρατήσαμε μὲ αἷμα. Καὶ ρίξανε δακρυγόνα, γιὰ νὰ ἐξαφανίσουνε τὴν φωνὴ τοῦ Ἕλληνα! Μοῦ φαίνεται ὅτι ξεχάσαμε τὶ εἶναι Ἕλληνας, ξεχάσαμε ὅτι ἡ ἑλληνικὴ καρδιὰ εἶναι λεβεντογέννα καὶ δὲν πεθαίνει ποτέ. Ὅλη ἡ Ἑλλάδα ἤτανε μιὰ ἐκκλησία καὶ τώρα, μὲ τοὺς τάχατες πρόσφυγες, χρειάζονται βαβυλώνια τείχη, νὰ προφυλαχθῆ ὁ λαός. Μπιλιάρδο παίζει ἡ Εὐρώπη στὴν πλάτη τῶν Ἑλλήνων. Τὸ πάθαμε σὰν τὸν μπαρμπα-Γιάννη μὲ τὴν Μαρουσάρα, ἡ ὁποία τοῦ ἔδινε μὲ τὸ τσόκαρο μὲς στὰ μοῦτρα, κι ὁ ἀγαθὸς μπαρμπα-Γιάννης ἔλεγε: «Μαρουσώ μου, μὲ τὰ σωστά σου τὸ κάνεις ἢ χωρατεύεις;». Ἀλλὰ τοῦ μπαρμπα-Γιάννη τὰ μοῦτρα εἴχανε σπάσει.

Ἕλληνες, ἀντισταθῆτε μὲ ὅποιον ἰσχυρὸ τρόπο μπορεῖτε. Τέρμα οἱ εὐγένειες, γιατὶ δουλεύει τὸ τσόκαρο τῆς Μαρουσάρας. Ἕλληνες, σφίγξτε τὶς γροθιές σας, φύγετε ἀπὸ τὴν πλαδαρότητα, ἀπολέστε τὸν σεβασμὸ τῆς ἐξουσίας. Ἡ κατρακύλα μεγάλη. Δὲν τὴν σταματάει τὸ χαλικάκι, παρὰ μόνον ἡ ὀργὴ τοῦ λαοῦ, ποὺ δὲν ἀπέχει ἀπὸ τὴν ὀργὴ τοῦ Θεοῦ.

Οἱ ξένοι μᾶς βλέπουν ζιζάνια πάνω στὴν γῆ καὶ θέλουνε νὰ μᾶς 5ἐξολοθρεύσουν, εἴτε μὲ τὴν πείνα εἴτε μὲ τὴν στέρηση. Ἐξεγέρθητε. Μὴ ὑπνῆτε. Διάβηκε ἡ ὥρα. Μήπως εἶναι καὶ ἀργά.

Ὁ Κύριος νὰ ἐνισχύση τοὺς βραχίονες τοῦ Ἕλληνα. Τουρκιὰ καὶ Εὐρώπη, Εὐρώπη καὶ Τουρκιά, πάντα ὁ Ἕλληνας πρέπει νὰ τὰ ἔχη στὰ ἴδια σταθμά, στὴν ἴδια ζυγαριά.

Γρηγόριος ὁ Ἀρχιπελαγίτης

Πηγή: Τρελο-γιάννης, Αβέρωφ

Ένα δημοτικό σχολείο στην Αγγλία βάζει παιδιά μόλις 6 ετών να γράφουν “ερωτικές επιστολές” εισάγοντάς τα σε ένα ομοφυλοφιλικό παραμύθι, σύμφωνα με πρόσφατο βίντεο από το BBC Radio Manchester.

Το Radio Manchester του BBC μοιράστηκε το βίντεο στη σελίδα Facebook του οργανισμού το Σεπτέμβριο κάνοντάς το viral. Το βίντεο δείχνει 6χρονα να γράφουν γράμματα από έναν ανδρικό χαρακτήρα σε έναν άλλο ανδρικό χαρακτήρα, παρακαλώντας τον να τον παντρευτεί.

Με τη συμμετοχή μαθητών από το δημοτικό σχολείο Bewsey Lodge – που βρίσκεται στο Warrington, στην περιοχή Cheshire της Αγγλίας – το βίντεο δείχνει ότι τα παιδιά γράφουν ένα σημείωμα από τον “Πρίγκιπα Χένρι” στον υπηρέτη του “Thomas”.

Η καθηγήτρια των μαθητών, η Sarah Hopson, είπε στο BBC τι συμβαίνει στο βίντεο – το οποίο έχει ήδη προβληθεί πάνω από 180.000 φορές.

“Αυτή η τάξη 6χρονων μαθαίνει για το γάμο ομοφυλόφιλων. Σε αυτό το παραμύθι, ο πρίγκιπας θέλει να παντρευτεί τον [αρσενικό] υπηρέτη του. Και τα παιδιά γράφουν ένα ερωτικό γράμμα”, δήλωσε η Hopson.
Σημείωσε ότι πιστεύει ότι είναι σημαντικό για τα παιδιά να μάθουν για το γάμο των ομοφυλόφιλων σε τόσο μικρή ηλικία επειδή τα ίδια παιδιά θα “βγουν σε αυτόν τον κόσμο και θα βρουν αυτή την διαφορετικότητα γύρω τους και θα το ανακαλύψουν και σε νεαρή ηλικία.”

“Όσα περισσότερα τα παιδιά μπορούν να αποδεχθούν σε αυτή την ηλικία, δεν πρόκειται να τα αντιμετωπίσετε περαιτέρω, επειδή τα παιδιά θα τα αποδεχθούν τώρα και θα αποδεχτούν αυτή την διαφορετικότητα γύρω τους”, πρόσθεσε.

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Δημοτικού Σχολείου Bewsey Lodge, το σχολείο διδάσκει το “PSHE“, το οποίο σημαίνει “Προσωπική, Κοινωνική και Εκπαίδευση Υγείας”. Κάτω από την ομπρέλα του PSHE, συζητούνται θέματα όπως η τρανσεξουαλικότητα, η σεξουαλικότητα και οι σχέσεις. Το PSHE διδάσκεται από την ηλικία των βρεφών μέχρι 6 ετών. Επιπλέον, το σχολείο έχει στολές «μη συγκεκριμένου φύλου».

Τον Ιούνιο, το σχολείο έλαβε ένα βραβείο και έγινε το πρώτο σχολείο στην περιοχή που κέρδισε βραβείο LGBT +.

Σύμφωνα με την Warrington Guardian, το σχολείο έλαβε το χρυσό βραβείο καλύτερης πρακτικής “Εκπαιδεύστε και Γιορτάστε”.

Το βραβείο ήταν για την αντιμετώπιση του “ομοφοβικού, διφοβικού και τρανσφοβικού εκφοβισμού στα σχολεία”, σύμφωνα με την εφημερίδα.

Πηγή: offtherecord, Ακτίνες

Είναι η γιόγκα ως μυϊκή άσκηση κατάλληλη για τη βελτίωση της υγείας;

Περιεχόμενα.

– Γιόγκα και γυμναστική. Εισαγωγή.

– Διάφορες πλευρές του θέματος.

α) Ποιες είναι οι κατάλληλες αθλητικές δραστηριότητες για τη βελτίωση της υγείας; (ιατρική – αθλητιατρική προσέγγιση).

β) Αν δει κανείς τη γιόγκα ως γυμναστική, είναι κατάλληλη, ως μέθοδος σωματικής άσκησης, για τη βελτίωση της υγείας; (ιατρική – αθλητιατρική προσέγγιση).

γ) Μπορεί να δει κανείς τη γιόγκα ως απλή γυμναστική, αποκομμένη από τον ινδουισμό και το βουδισμό; (θρησκειολογική προσέγγιση).

δ) Πού οφείλεται η ευφορία που νιώθει κάποιος όταν κάνει τη γιόγκα ως "γυμναστική"; Σε τι διαφέρει αυτή η ευφορία από την ευχάριστη κατάσταση που νιώθει αυτός που συμμετέχει σε συνηθισμένες αθλητικές δραστηριότητες;

– Συμπεράσματα.

– Επίλογος.

– Βιβλιογραφία – σημειώσεις.

α. Αθλητιατρική.

β1. Η θρησκειολογική άποψη για τη γιόγκα.

β2. Γιόγκα και νοερή προσευχή.

γ. Συγγραφικό έργο του ιδίου (επιστημονικές δημοσιεύσεις και βιβλία, ενδεικτική αναφορά).

ε) Σύντομο βιογραφικό σημείωμα του συγγραφέα.

Η Ευρώπη [των τελευταίων 3.000 ετών] και ο αθλητισμός γεννήθηκαν στην Ελλάδα.*

Αυτή την ιστορική πραγματικότητα παρουσιάζει στην διεθνή κοινότητα, ο Πρύτανης του Γερμανικού Πανεπιστήμιου Αθλητισμού της Κολωνίας (στην Γερμανία), Καθηγητής Βάλτερ Τοκάρσκι (Walter Tokarski).

* "Η Ευρώπη ήρθε από την Μικρά Ασία, στην ηπειρωτική Ελλάδα. "Αυτή ήταν η στιγμή κατά την οποία γεννήθηκε η ελληνιστική Ευρώπη" (Weitz 1997, 22), η οποία έγινε στην συνέχεια το κέντρο του τότε Ευρωπαϊκού κόσμου (περίπου 1.000 προ Χριστού). Με αυτόν τον τρόπο [η Ελλάδα] έγινε ο αρχικός πυρήνας της σημερινής Ευρώπης. Επίσης σε αυτόν τον χώρο γεννήθηκε και ο αθλητισμός. Κατά συνέπεια, η Ελλάδα μπορεί να χαρακτηριστεί με διπλή έννοια, ως η γεννέτειρα των σημερινών σύγχρονων εξελίξεων [Ευρώπη – αθλητισμός]."(Ελεύθερη απόδοση – ή έμφαση ορισμένων σημείων δόθηκε κατά τη μετάφραση.)

* "Europa kam aus Kleinasien, … der kontinentalen Griechen. … "Das war die Geburtsstunde des hellenistischen Europas" (Weitz 1997, 22), das in der Folge zum Zentrum der damaligen abendländischen Welt wurde (ca. 1.000 v.Chr.) und damit zur Keimzelle des heutigen Europas. Die Geburtsstunde des Sports wird ebenfalls hier gesehen, sodass Griechenland in doppeltem Sinne als Pate für heutige moderne Entwicklungen bezeichnet werden kann."

Πηγή: Spuren. Sportpolitik und Sportstrukturen in der Europäischen Union. Tokarski Walter und Steinbach Dirk, Meyer und Meyer Verlag, Aachen, 2001. (Ίχνη. Πολιτική για τον αθλητισμό και τις αθλητικές δομές στην Ευρωπαïκή Ένωση, σελίδα 13).

Γιόγκα και γυμναστική. Εισαγωγή

Εδώ και αρκετές δεκαετίες, ορισμένοι κύκλοι προβάλλουν στο δυτικό κόσμο τη γιόγκα ως ιδανική μορφή σωματικής άσκησης. Επίσης γίνονται μαθήματα – σεμινάρια γυμναστικών ασκήσεων· διδάσκονται στάσεις και κινήσεις του σώματος, όπως αυτές εφαρμόζονται στον ινδουισμό και στον βουδισμό (γιόγκα).

Στο παρόν κείμενο γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστεί το θέμα με τον απλούστερο δυνατό τρόπο. Σκοπός της μικρής αυτής εργασίας είναι να μπορέσει να αντιληφθεί ο καθένας, ανεξαρτήτως των θρησκευτικών, πολιτικών ή άλλων προτιμήσεών του, τις διάφορες πλευρές του ζητήματος.

Η σωματική άσκηση είναι κοινό αγαθό, όπως και η ελευθερία. Ο κάθε ένας έχει το δικαίωμα να γνωρίσει ποια είναι η αλήθεια για το συγκεκριμένο θέμα. Μόνο έτσι, θα είναι σε θέση να επιλέξει ελεύθερα, αυτό που ο ίδιος κρίνει ως σωστό. Η μελέτη γίνεται με βάση τις σύγχρονες απόψεις της ιατρικής, της αθλητιατρικής και της θρησκειολογίας. Στο τέλος του κειμένου παρουσιάζονται, κατά θέματα, ορισμένες βασικές πηγές. Επιπλέον, δίνονται πληροφορίες, που διευκολύνουν τον ενδιαφερόμενο αναγνώστη στην περαιτέρω μελέτη.

Διάφορες πλευρές του θέματος.

α) Ποιες είναι οι κατάλληλες μορφές μυϊκής άσκησης και με ποιες προϋποθέσεις μπορούν να εφαρμοστούν για τη βελτίωση της υγείας; (ιατρική – αθλητιατρική προσέγγιση).

Είναι γνωστό από πλήθος επιστημονικών ερευνών (οι οποίες γίνονται στους χώρους της αθλητιατρικής, καρδιολογίας και άλλων ιατρικών ειδικοτήτων αλλά και των αθλητικών επιστημών), ότι η κατάλληλη σωματική άσκηση μπορεί να βοηθήσει: στη βελτίωση της υγείας και της ποιότητας ζωής, αλλά και στην πρόληψη και την αντιμετώπιση (σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό θεραπεία – αποκατάσταση) διαφόρων παθολογικών καταστάσεων π.χ. παχυσαρκία, σακχαρώδη διαβήτη, υπέρταση, έμφραγμα του μυοκαρδίου, άλλες παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος, εγκεφαλικό επεισόδιο κ.τ.λ.

Οι κατάλληλες αθλητικές δραστηριότητες που εφαρμόζονται για τον σκοπό αυτό, βασίζονται κυρίως στη δυναμική αερόβιου τύπου αντοχή. Οι ασκήσεις αυτές είναι δυναμικές, δηλαδή υπάρχει συνεχής εναλλαγή μυϊκής σύσπασης και μυϊκής χαλάρωσης (π.χ. βάδισμα). Με κάθε κίνηση π.χ. με κάθε βήμα, οι μύες συσπώνται (σφίγγουν) και στη συνέχεια χαλαρώνουν. Λέγονται αερόβιου τύπου, επειδή ενεργοποιούν κυρίως τον αερόβιο μεταβολισμό (μεταβολισμός με την χρήση οξυγόνου) για την παραγωγή ενέργειας. Επιπλέον, είναι ασκήσεις αντοχής, δηλαδή γίνονται για σχετικά μακρύ χρονικό διάστημα (π.χ. διάρκεια τουλάχιστον 15′ – 30′ λεπτά), με μέτρια ένταση (π.χ. τρέξιμο κατά το δυνατόν μεγάλων αποστάσεων με χαμηλή ταχύτητα).

Επιπλέον, για να μπορέσει η σωματική άσκηση να οδηγήσει στη βελτίωση της φυσικής καταστάσεως και της υγείας, επιδιώκεται η ενεργοποίηση – λειτουργία όσο το δυνατόν μεγαλυτέρων ομάδων μυών, π.χ. οι μύες των ποδιών, των χεριών και του κορμού. Τέτοιες μορφές μυϊκής άσκησης είναι το γρήγορο βάδισμα, το αργό τρέξιμο (τζόγκινγκ – jogging) ή τρέξιμο αντοχής με γρηγορότερο ρυθμό, η κολύμβηση, η αεροβική γυμναστική (γυμναστική η οποία γίνεται με την συνοδεία μουσικής – aerobics) κ.τ.λ. Αυτές οι μορφές μυϊκής άσκησης, οδηγούν, μεταξύ άλλων, στη βελτίωση της αντοχής του αθλούμενου και σε μία καλύτερη φυσική κατάσταση, όταν πληρούν ορισμένα κριτήρια.

Μερικά από αυτά είναι: η διάρκεια της άσκησης (για πόση ώρα χρειάζεται π.χ. να τρέχει κάποιος), η ένταση της άσκησης (με πόση ταχύτητα τρέχει), η συχνότητα της άσκησης (πόσες φορές την εβδομάδα γυμνάζεται) κ.τ.λ. Η αξιολόγηση της καταλληλότητας μιας μορφής άσκησης, για τη βελτίωση της αντοχής (και της υγείας) γίνεται στα ερευνητικά κέντρα.

Έχουν γίνει σε παγκόσμια κλίμακα εκτεταμένες έρευνες, για τα χαρακτηριστικά που θα πρέπει να έχει η σωματική άσκηση, προκειμένου να βοηθήσει στη βελτίωση της υγείας. Πολλές από τις πιο πρωτοποριακές και αναγνωρισμένες διεθνώς έρευνες, έχουν γίνει εδώ και αρκετές δεκαετίες στο Πανεπιστήμιο Αθλητισμού της Κολωνίας (είχαν ήδη συμπεριληφθεί στην πρώτη έκδοση του βιβλίου που αναφέρεται στην συνέχεια το 1976). Επιπρόσθετες νεότερες έρευνες και εκτενής βιβλιογραφική μελέτη παρουσιάζονται διεξοδικά στο βιβλίο της ερευνητικής μας ομάδας (θεωρείται διεθνώς η "Βίβλος της Αθλητιατρικής" – βλέπε και σχετικά σχόλια: Βιβλιογραφία – σημειώσεις. α. Αθλητιατρική.):

Hollmann W., Strüder H. K., Diehl J., Tagarakis C. V. M. Sportmedizin. Grundlagen für körperliche Aktivität, Training und Präventivmedizin. Schattauer Verlag, Stuttgart, New York, 2009 (5. Auflage). (Αθλητιατρική. Βασικές αρχές για την σωματική άσκηση, την προπόνηση και την προληπτική ιατρική, 5^η έκδοση).

Ο αντικειμενικότερος τρόπος εξέτασης της καταλληλότητας μιας μορφής άσκησης για τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης, είναι η μέθοδος που είναι γνωστή ως σπειροεργομετρία. Πρόκειται για μία δοκιμασία κοπώσεως, με ταυτόχρονη μέτρηση της αναπνευστικής λειτουργίας. Τα στοιχεία αυτά, αλλά και δεδομένα από την διεθνή βιβλιογραφία, παρουσιάζονται αναλυτικά στο βιβλίο (περιέχει ερευνητικά πορίσματα περίπου εξήντα ετών):

Hollmann W., Strüder H. K., Predel H. G., Tagarakis C. V. M. Spiroergometrie. Kardiopulmonale Leistungsdiagnostik des Gesunden und Kranken. Schattauer Verlag, Stuttgart, New York, 2006. (Σπειροεργομετρία. Εξέταση της ικανότητας αποδόσεως του καρδιοαναπνευστικού συστήματος του υγειούς και του ασθενούς [ανθρώπου]).

Ο κάθε φοιτητής φυσικής αγωγής διδάσκεται τις βασικές αρχές άθλησης (μορφές μυïκής άσκησης, ένταση, διάρκεια, συχνότητα της προπόνησης, κ.τ.λ.). Επίσης μαθαίνει, ότι οι αθλητικές δραστηριότητες, οι οποίες αποτελούν τη βάση για τη βελτίωση της υγείας, έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό τους την δυναμική αερόβιου τύπου αντοχή. Τα στοιχεία αυτά αποτελούν απαραίτητες στοιχειώδεις γνώσεις. Όταν ένας πτυχιούχος φυσικής αγωγής (γυμναστής) προτείνει ως γυμναστικές ασκήσεις για τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και κατ’ επέκτασιν της υγείας, δραστηριότητες που δεν πληρούν τις παραπάνω προϋποθέσεις, τότε μπορεί να συμβαίνουν τα εξής: α) είτε δεν έχει γνώση του επαγγέλματός του, β) είτε δεν έχει γνώση του θρησκευτικού χαρακτήρα της γιόγκα, γ) είτε εξυπηρετεί (εν αγνοία ή ακόμη χειρότερα εν γνώσει του) σκοπούς ξένους προς την ιδιότητά του. Στην περίπτωση της γιόγκα, όπως εκτείθεται και στην συνέχεια του παρόντος κειμένου, εξυπηρετεί τη διάδοση μίας καθαρώς θρησκευτικής πρακτικής, η οποία παρουσιάζεται με τον μανδύα της σωματικής- γυμναστικής άσκησης.

Η προαναφερθείσα βασική αρχή (εφαρμογή ασκήσεων που χαρακτηρίζονται από τη δυναμική αερόβιου τύπου αντοχή) αποτελεί κεντρικό σημείο και στην κοινή διακήρυξη που έκαναν η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO) με την Παγκόσμια Εταιρεία Αθλητιατρικής (FIMS). Είναι γνωστή ως η Διακήρυξη της Κολωνίας. Πρόκειται για το σημαντικότερο και εγκυρότερο ντοκουμέντο, που αναφέρεται στην εφαρμογή της σωματικής άσκησης για τη βελτίωση της υγείας:

WHO/FIMS: Health promotion and physical activity. Declaration of Cologne. Joint Meeting of WHO and FIMS. The Club of Cologne (ed.), Sport u. Buch Strauß, Köln 1994. (Η βελτίωση της υγείας και η σωματική άσκηση. Η Διακήρυξη της Κολωνίας. Κοινή διακήρυξη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (WHO) και της Παγκόσμιας Εταιρείας Αθλητιατρικής (FIMS), Κολωνία 1994).

Την ίδια θέση αποδέχονται και πολλοί άλλοι οργανισμοί, όπως π.χ. η Αμερικανική Εταιρία Αθλητιατρικής (American College of Sports Medicine), η Γερμανική Εταιρία Αθλητιατρικής κ.τ.λ. Όπως προαναφέρθηκε, μια εκτενέστερη παρουσίαση την επίδρασης των διαφόρων μορφών της σωματικής άσκησης στην υγεία, που συμπεριλαμβάνει δεδομένα από τη διεθνή βιβλιογραφία, γίνεται στο βιβλίο που αναφέρθηκε ανωτέρω (Hollmann W., Strüder H. K., Diehl J., Tagarakis C. V. M. Sportmedizin. 2009 – Αθλητιατρική).

Ήδη πριν είκοσι ένα χρόνια, ο συγγραφέας του παρόντος κειμένου είχε κάνει μία ανακοίνωση, που αφορά στην εφαρμογή της σωματικής άσκησης για τη βελτίωση της υγείας (Ταγαράκης Χρήστος Β.Μ. και Γεώργιος Π. Ροντογιάννης, Λιπίδια και μυïκή άσκηση. Πανελλήνιο Συνέδριο Προληπτικής Ιατρικής Αθλητών. Αθήνα, Ελλάδα, 06.-09.10.1988). Ένα χρόνο αργότερα, ακολούθησε και μια δημοσίευση, που περιέχει όλες τις σχετικές πληροφορίες, καθώς επίσης και εκτεταμένη βιβλιογραφία (Ταγαράκης Χρήστος Β.Μ. και Γεώργιος Π. Ροντογιάννης, Λιπίδια και άσκηση. ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ 1989; 2 (2): 143-53).

Ένα σημαντικό ζήτημα είναι ότι, πριν αρχίσει κάποιος να ασχολείται συστηματικά με τις προαναφερθείσες μορφές μυϊκής άσκησης, χρειάζεται να εξεταστεί από ιατρό. Έτσι γίνεται γνωστό, το κατά πόσο μπορεί να επιβαρυνθεί ο οργανισμός του και να προληφθούν επικίνδυνες καταστάσεις (π.χ. ο αιφνίδιος θάνατος). Αν ληφθεί υπ’ όψιν, ότι από την ηλικία των 30-35 ετών υπάρχει αυξημένος κίνδυνος καρδιαγγειακών παθήσεων (π.χ. έμφραγμα του μυοκαρδίου), γίνεται κατανοητή η σπουδαιότητα της ιατρικής εξέτασης, ιδιαιτέρως για άτομα άνω των 30-35 ετών. Επιπλέον, κατά την αρχική τουλάχιστον περίοδο άσκησης, χρειάζεται ο αθλούμενος να καθοδηγείται από γυμναστή.

Επομένως, για τη βελτίωση της υγείας είναι απαραίτητα: 1) η εφαρμογή δυναμικής άσκησης αντοχής (αερόβιου τύπου), 2) να έχει προηγηθεί ιατρική εξέταση και 3) να υπάρχει άμεση επίβλεψη, ή τουλάχιστον καθοδήγηση, από ειδικά εκπαιδευμένο γυμναστή. Στη συνέχεια θα δούμε τι σχέση έχει η γιόγκα-γυμναστική με τα τρία αυτά σημαντικά σημεία.

β) Αν δει κανείς τη γιόγκα ως γυμναστική, είναι κατάλληλη, ως μέθοδος σωματικής άσκησης, για την βελτίωση της υγείας; (ιατρική – αθλητιατρική προσέγγιση).

Οι ασκήσεις γυμναστικής που γίνονται κατά την γιόγκα είναι στατικές ή πολύ αργές. Στατικές σημαίνει ότι ο ασκούμενος μένει ακίνητος, σε μία στάση, για αρκετή ώρα. Στην καλύτερη περίπτωση γίνονται κατά την διάρκεια της γιόγκα – γυμναστικής πολύ αργές κινήσεις. Επομένως, δεν υπάρχει η προαναφερθείσα πρώτη απαραίτητη προϋπόθεση (δυναμική άσκηση αντοχής – άσκηση αερόβιου τύπου).

Αυτό το σημείο είναι πολύ βασικό, ιδιαίτερα στις ημέρες μας. Λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής, οι περισσότεροι άνθρωποι πάσχουν από την υποκινητικότητα (κάνουν καθιστική ζωή).

Η υποκινητικότητα (για σχετικές πηγές στις τράπεζες βιβλιογραφίας, π.χ. στο PubMed, βλέπε: sedentary life style, physical inactivity) αποτελεί έναν τεράστιο κίνδυνο για την δημόσια υγεία. Αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες (παράγοντας κινδύνου – risk factor), που μαζί με άλλους παράγοντες (π.χ. μη υγιεινή διατροφή) μπορεί να οδηγήσει σε πλήθος καρδιαγγειακών και εγκεφαλικών παθήσεων (π.χ. έμφραγμα του μυοκαρδίου, εγκεφαλικό επεισόδιο, περιφερική αγγειοπάθεια, κ.τ.λ.). Το δημόσιο οικονομικό κόστος που προκαλεί η υποκινητικότητα είναι τεράστιο (είναι και αυτό μία πλευρά του προβλήματος – υπάρχουν εκτεταμένες έρευνες και γι’ αυτό το θέμα). Γι’ αυτούς τους λόγους, γίνονται σε παγκόσμια κλίμακα εκστρατείες (διεθνείς οργανισμοί, υπουργεία υγείας, ασφαλιστικές εταιρείες – που τους συμφέρει οικονομικά η διατήρηση της υγείας των ασφαλισμένων – και πολλοί άλλοι παράγοντες). Η κοινή διακήρυξη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (WHO) και της Παγκόσμιας Εταιρείας Αθλητιατρικής (FIMS), που προαναφέρθηκε, αποτελεί μέρος αυτής ακριβώς της προσπάθειας (βλέπε: WHO/FIMS: Health promotion and physical activity. Declaration of Cologne. 1994. (Η βελτίωση της υγείας και η σωματική άσκηση. Η Διακήρυξη της Κολωνίας. Κοινή διακήρυξη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (WHO) και της Παγκόσμιας Εταιρείας Αθλητιατρικής (FIMS), Κολωνία 1994). Σκοπός όλων αυτών των προσπαθειών είναι να δραστηριοποιηθούν οι άνθρωποι, να περιοριστεί η υποκινητικότητα και να αυξηθεί η σωματική – φυσική δραστηριότητα:

π.χ. να αντικαταστήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο:

α) την "κίνηση" που γίνεται με το ασανσέρ, τις κυλιόμενες σκάλες ή το αυτοκίνητο, με

β) την κίνηση που γίνεται με το βάδισμα, να ασχολούνται με αθλητικές δραστηριότητες κ.τ.λ.

Στον λίγο ελεύθερο χρόνο που έχει ο σύγχρονος άνθρωπος, είναι πολύ προτιμότερο (για να βελτιώσει τη φυσική αλλά και την ψυχολογική του κατάσταση), να ασχολείται με δραστηριότητες που θέτουν σε σχετικά έντονη κίνηση μεγάλες ομάδες μυών (π.χ. βάδισμα, ποδηλασία, κολύμβηση, κ.τ.λ.). Αν αντί αυτού κάνει γιόγκα (π.χ. ξαπλωμένος ή καθιστός σε ένα στρώμα), θα προσθέσει περισσότερο χρόνο υποκινητικότητας, στην ήδη καθιστική ζωή του.

Για τον λόγο αυτό, υπάρχει ένας μεγάλος κίνδυνος για την υγεία αυτών που εσφαλμένως νομίζουν ότι η γιόγκα είναι γυμναστική:περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους με καθιστικές στάσεις τύπου γιόγκα. Αντιθέτως, για να βελτιωθεί η υγεία τους, αυτό που πραγματικά χρειάζεται να κάνουν, είναι να κινούνται (επειδή είναι πολύ σημαντικό, επαναλαμβάνεται για πολλοστή φορά: είναι απαραίτητο να εφαρμόζεται δυναμική αερόβιου τύπου άσκηση αντοχής – βάδισμα, τρέξιμο, ποδηλασία, κολύμβηση, κ.τ.λ.).

Το ίδιο ισχύει και για τους μαθητές. Περνούν πολλές ώρες την ημέρα καθισμένοι στα θρανία, στα φροντιστήρια ή μπροστά στις οθόνες (π.χ. ηλεκτρονικός υπολογιστής, τηλεόραση). Οι λίγες ώρες σχολικής γυμναστικής την εβδομάδα (θα ήταν καλό για την βελτίωση της υγείας τους, οι ώρες αυτές να αυξηθούν) είναι γι’ αυτούς μία ευκαιρία να κινηθούν, να τρέξουν, να παίξουν, να δραστηριοποιηθούν.

Ένα ακόμη βασικό σημείο, που έχει άμεση σχέση με τους μαθητές (επειδή βρίσκονται στην φάση της ανάπτυξης) αλλά ισχύει και για όλες τις ηλικίες, είναι η επίδραση της σωματικής άσκησης στη λειτουργία και τη δομή του εγκεφάλου. Έχει βρεθεί, ότι η δυναμική αερόβιου τύπου άσκηση αντοχής, βοηθάει στην καλύτερη ανάπτυξη του εγκεφάλου κατά την νεαρή ηλικία. Επιπλέον βοηθάει στην καλύτερη λειτουργία του εγκεφάλου σε όλες τις ηλικίες, με συνέπειες μεταξύ άλλων, την καλύτερη διανοητική απόδοση, την καλύτερη ψυχολογική κατάσταση, και σε μεγάλο βαθμό, την πρόληψη των συμπτωμάτων της γήρανσης. Τα θέματα αυτά παρουσιάζονται διεξοδικά σε δύο (αναφέρονται ενδεικτικά) δημοσιεύσεις:

– Hollmann W., Strüder H. K., Tagarakis C. V. M. Körperliche Aktivität fördert Gehirngesundheit und Leistungsfähigkeit – Übersicht und eigene Befunde. Nervenheilkunde. Nervenheilkunde 2003; 22 (9): 467-74 (Η σωματική άσκηση βελτιώνει την κατάσταση της υγείας του εγκεφάλου και την απόδοσή του – Ανασκόπηση της βιβλιογραφίας και δικά μας ερευνητικά δεδομένα).

– Hollmann W., Strüder H. K., Tagarakis C. V. M. Gehirn und körperliche Aktivität. Sportwissenschaft 2005; 35 (1): 3-14. (Εγκέφαλος και σωματική άσκηση).

Αν ληφθούν υπ’ όψιν τα ανωτέρω, τίθεται το ερώτημα: Γιατί, αντί να αυξηθεί ο χρόνος για δραστηριότητες – ασκήσεις αντοχής και αθλοπαιδιές (π.χ. ποδόσφαιρο, μπάσκετ, κ.τ.λ.), θα πρέπει να περιοριστεί ακόμη περισσότερο η κινητικότητα των ανθρώπων, με καθιστικές "ασκήσεις" τύπου γιόγκα;

Επιπλέον, εάν η γιόγκα ήταν μορφή σωματικής άσκησης, που βελτιώνει τη φυσική κατάσταση, γιατί δεν την εφαρμόζουν για αυτόν τον σκοπό οι αθλητές; Ο κάθε αθλητής αντί να τρέχει, να ιδρώνει και να κουράζεται, θα προτιμούσε, να είναι ξαπλωμένος αναπαυτικά σε ένα στρώμα, να τεντώνει λίγο το ένα χέρι και λίγο το άλλο πόδι, ή να φαντάζεται ήρεμες λίμνες ή πράσινα λιβάδια (όπως συμβαίνει π.χ. με τις μεθόδους χαλάρωσης). Με αυτόν όμως τον τρόπο δεν βελτιώνεται η φυσική κατάσταση.

Όσοι ασκούμενοι εφαρμόζουν πέραν της προπόνησής τους τη γιόγκα ή άλλες παρεμφερείς μεθόδους, το κάνουν για να χαλαρώσουν, να ξεκουραστούν και όχι για να γυμναστούν. Το κατά πόσο οι τεχνικές αυτές χαλάρωσης, παρέχουν ουσιαστική ηρεμία και όχι μία προσωρινή ξεκούραση παρουσιάζεται στη συνέχεια του κειμένου.

Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι το γεγονός, ότι τα άτομα που εφαρμόζουν τη γιόγκα ως γυμναστική, συνήθως δεν κάνουν προηγουμένως κάποια ιατρική εξέταση. Άρα, στην περίπτωση που υπάρχει κάποια παθολογική κατάσταση σε βαριά μορφή, π.χ. υπέρταση, ή άλλες παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος, θα μπορούσε να προκύψει κίνδυνος για την υγεία τους. Είναι γνωστό, ότι όσοι πάσχουν από υπέρταση ή έχουν υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου ή εγκεφαλικό επεισόδιο διατρέχουν ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο για την υγεία τους, όταν κάνουν στατικές ασκήσεις (ορισμένες στατικές ασκήσεις, αν δεν γίνουν με κατάλληλο τρόπο, και γίνουν πολύ έντονα, αυξάνουν κατά πολύ την αρτηριακή πίεση). Εάν κάποιος, κατόπιν γραπτής συγκατάθεσης ενός γιατρού, κάνει ορισμένες σωματικές ασκήσεις και προκύψει σοβαρό πρόβλημα υγείας, τότε μπορεί να κινηθεί νομικώς κατά του ιατρού του. Το θέμα αυτό είναι πολύ καίριο. Για τον λόγο αυτό, στις προηγμένες χώρες γίνεται λεπτομερής έλεγχος της υγείας και στην συνέχεια δίνεται η έγγραφη ιατρική βεβαίωση.

Το κατά πόσο είναι ασφαλής η γιόγκα και κάτω από ποιες συνθήκες θα μπορούσε να εφαρμοστεί είναι ένα τεράστιο ζήτημα. Πρώτα απ’ όλα, υπάρχουν πολλά είδη γιόγκα και πολλές διαφορετικές στάσεις σώματος. Ίσως κάποιες από αυτές να είναι λιγότερο ή περισσότερο ακίνδυνες ή επικίνδυνες. Αυτό θα μπορούσε να εξεταστεί:

α) εάν υπήρχε το ενδεχόμενο η γιόγκα να γυμνάζει πραγματικά το σώμα – αυτό όπως προαναφέρθηκε δεν ισχύει (βλέπε δυναμική άσκηση αντοχής, αερόβιου τύπου), και

β) εάν επίσης υπήρχε το ενδεχόμενο να είναι η γιόγκα απλή γυμναστική άσκηση – και αυτό δεν ισχύει, επειδή, όπως θα δειχθεί στην συνέχεια, η γιόγκα είναι θρησκευτική πρακτική – προσευχή.

Ένα άλλο σύνηθες πρόβλημα είναι ότι πολλά από τα άτομα που εφαρμόζουν τη γιόγκα ως γυμναστική δεν έχουν αθληθεί κατά το παρελθόν. Κατά συνέπεια δεν γνωρίζουν "τα όριά τους", δηλαδή πόσο επιτρέπεται να επιβαρύνουν τον σώμα τους. Έτσι μεταξύ άλλων, διατρέχουν κίνδυνο τραυματισμών του μυοσκελετικού συστήματος (π.χ. μυϊκές κακώσεις). Επιπλέον, επειδή τα περισσότερα άτομα που διδάσκουν τη γιόγκα ως γυμναστική δεν έχουν ούτε τις θεωρητικές, αλλά ούτε τις πρακτικές γνώσεις των πτυχιούχων φυσικής αγωγής, είναι εκ των πραγμάτων ανεπαρκείς για να διδάξουν γυμναστικές ασκήσεις. Συνήθως πρόκειται για άτομα τα οποία μπορεί να έχουν σπουδάσει ψυχολογία ή δεν έχουν πανεπιστημιακή παιδεία και έχουν παρακολουθήσει κάποια ιδιωτικά σεμινάρια γιόγκα. Στη συνέχεια γίνονται δάσκαλοι γιόγκα έναντι, συνήθως, αδράς αμοιβής. Ποιος υγιώς σκεπτόμενος άνθρωπος εμπιστεύεται την υγεία του σε έναν τέτοιου είδους ερασιτέχνη; Όπως κατάλληλος σύμβουλος για τις νομικές υποθέσεις είναι ο δικηγόρος, για τις καρδιολογικές παθήσεις ο καρδιολόγος και για τον σχεδιασμό οικοδομών ο αρχιτέκτονας, έτσι ο πιο κατάλληλος σύμβουλος για σωματικές ασκήσεις και αθλητικές δραστηριότητες είναι ο (επαρκώς καταρτισμένος) πτυχιούχος γυμναστής. Υπάρχει σε ορισμένους γυμναστές η τάση να εφαρμόζουν ασκήσεις γιόγκα, επειδή είναι της μόδας ή επειδή αυτό συμβαίνει και σε άλλες χώρες. ΄Οπως θα εκτεθεί αναλυτικά και στην συνέχεια του κειμένου, επειδή η γιόγκα αποτελεί θρησκευτική πρακτική, βρίσκεται έξω από των χώρο της αρμοδιότητος του γυμναστή. Η δουλειά του γυμναστή είναι (όπως το λέει και η ίδια η λέξη) να γυμνάζει και όχι να καθοδηγεί με πλάγιους τρόπους τους αθλουμένους σε θρησκευτικές πρακτικές.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι, από καθαρά ιατρική – αθλητιατρική άποψη, η γιόγκα είναι ακατάλληλη ως άσκηση γυμναστικής για τη βελτίωση της αντοχής και κατ’ επέκτασιν της υγείας, επειδή είναι κατά κύριο λόγο στατική. Εκτός τούτου, μπορεί να προκύψουν κίνδυνοι για την υγεία αυτών που εφαρμόζουν την γιόγκα ως γυμναστική, εξ αιτίας της έλλειψης ιατρικής εξέτασης και των ανεπαρκών γνώσεων (αθλητικής παιδείας) των διδασκόντων.

γ) Μπορεί να δει κανείς τη γιόγκα ως απλή γυμναστική, αποκομμένη από τον ινδουισμό και το βουδισμό; (Θρησκειολογική προσέγγιση).

Εάν θέλει κάποιος να έχει μία σφαιρική ενημέρωση για τη γιόγκα, ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές, ιδεολογικές ή άλλες πεποιθήσεις του, είναι απαραίτητο να λάβει υπ’ όψιν του και τις θέσεις αυτών που ασχολούνται συστηματικά με τις διάφορες θρησκείες (θεολόγων και θρησκειολόγων). Στο μέρος αυτό της εργασίας, γίνεται σκόπιμα η τεκμηρίωση με βάση μία μη χριστιανική πηγή, που είναι το διεθνούς κύρους Λεξικό της Οξφόρδης για τις παγκόσμιες θρησκείες. Η πηγή αυτή χρησιμοποιείται στα βασικά σημεία της ως έργο αναφοράς από όσους ενδιαφέρονται για θέματα που έχουν σχέση με τις διάφορες θρησκείες (π.χ. θρησκειολογία, φιλοσοφία της θρησκείας κ.τ.λ.), ανεξάρτητα από το θρήσκευμα στο οποίο ανήκουν οι ίδιοι (π.χ. χριστιανοί, βουδιστές, κ.τ.λ.) ή ακόμη και στην περίπτωση που είναι άθεοι. Οι θέσεις του λεξικού αυτού περιέχονται και σε όλες σχεδόν τις εγκυκλοπαίδειες (είτε είναι θρησκευτικές είτε όχι). Ένα επιπλέον κείμενο (Γιαννουλάτος, Αναστάσιος. Επίσκοπος Ανδρούσης νυν Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας. ΓΙΟΓΚΑ), που χρησιμοποιείται δευτερευόντως, προέρχεται και αυτό από έναν θρησκειολόγο, δηλαδή από έναν επιστήμονα που μελετά όλες τις θρησκείες. Τέλος, αναφέρονται απλώς, χωρίς καν να συζητηθούν, και λίγες Ορθόδοξες πηγές. Αντικείμενό τους είναι οι διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στη γιόγκα και την νοερή προσευχή (βλέπε: Βιβλιογραφία – σημειώσεις, β2. Γιόγκα και νοερή προσευχή). Έτσι, μπορεί ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης, εάν το θέλει, να βρει και μία Ορθόδοξη άποψη για το συγκεκριμένο θέμα. Χάρη σε αυτή την επιλογή των πηγών, μπορεί ο κάθε αντικειμενικός και καλοπροαίρετος αναγνώστης να δει την αλήθεια από πολλές πλευρές, χωρίς να είναι αναγκασμένος να διαβάσει μία χριστιανική ή μια ορθόδοξη άποψη για το θέμα.

Η γιόγκα είναι μέρος της θρησκευτικής λατρείας του ινδουισμού και του βουδισμού. Οι κινήσεις του σώματος (οι λεγόμενες "γυμναστικές ασκήσεις") που εφαρμόζονται, συνοδεύονται με επικλήσεις θεοτήτων. Συνήθως λέγεται το "ΟΜ", επαναλαμβάνεται κάποιο "μάντρα", δηλαδή μία φράση που επαναλαμβάνει κανείς προσευχόμενος σε μια θεότητα (όπως οι Χριστιανοί επαναλαμβάνουν την ευχή – νοερή προσευχή – "Κύριε Ιησού Χριστέ Υιέ του Θεού ελέησον με"). Επιπλέον, αυτοί που εφαρμόζουν τη γιόγκα, κάνουν και διάφορες άλλες προσευχές, οι οποίες απευθύνονται σε κάποια άγνωστη υπέρτατη δύναμη ή σε κάποιους θεούς. Οι λίγες ομοιότητες και οι σημαντικές διαφορές που υπάρχουν μεταξύ του διαλογισμού (π.χ. με την επανάληψη των μάντρα) και της νοερής προσευχής (προσευχή του Ιησού, ευχή, κομποσκοίνι), παρουσιάζονται αναλυτικά σε άλλες πηγές. Μερικά βιβλία, που αναφέρονται σε αυτό το θέμα, παρουσιάζονται στην Βιβλιογραφία – σημειώσεις, β2. Γιόγκα και νοερή προσευχή. Το θέμα αυτό θα αποτελέσει και αντικείμενο ενός επόμενου συγγραφικού πονήματος.

Η γιόγκα παρουσιάζεται στις δυτικές κοινωνίες ως γυμναστική, με στόχο να γίνει πιο εύκολα αποδεκτή, από άτομα που ανήκουν σε μία τουλάχιστον από τις εξής κατηγορίες:

– έχουν περιορισμένες γνώσεις για τις μεγάλες παγκόσμιες θρησκείες (χριστιανισμό, ινδουισμό, βουδισμό, ισλάμ),

– έχουν επιφανειακή γνώση για την δική τους πίστη,

– είναι αδιάφοροι ή μισό-αδιάφοροι θρησκευτικά,

– είναι άθεοι.

Αν η γιόγκα παρουσιαζόταν ευθέως, ως μέρος της ινδουιστικής ή της βουδιστικής θρησκείας, θα προκαλούσε πολλές αντιδράσεις. Για παράδειγμα οι συνειδητοί χριστιανοί (ανεξαρτήτως ομολογίας, δηλαδή ορθόδοξοι, ρωμαιοκαθολικοί ή προτεστάντες) ή οι συνειδητοί μουσουλμάνοι, θα καταλάβαιναν ότι δεν μπορούν να προσεύχονται ταυτόχρονα σε δύο διαφορετικούς θεούς. Οι χριστιανοί (ορθόδοξοι, ρωμαιοκαθολικοί, προτεστάντες) αποδέχονται σε γενικές γραμμές ως πραγματικό θεό τον Τριαδικό (Αγία Τριάδα), (οι θεολογικές διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των χριστιανών, παρουσιάζονται σε άλλες πηγές). Οι μουσουλμάνοι αποδέχονται ως θεό τον Αλλάχ (όπως αυτός διδάσκεται σύμφωνα με το Κοράνιο – το δικαίωμα τους να έχουν αυτή την πίστη είναι πλήρως σεβαστό). Έτσι και οι ινδουιστές έχουν τους δικούς τους θεούς (και αυτών το δικαίωμα να έχουν αυτή την πίστη είναι επίσης σεβαστό). Οι δε άθεοι, λόγω των πεποιθήσεών τους, θα αρνούνταν να εφαρμόσουν μία θρησκευτική πρακτική.

Όταν όμως κάποιος παρουσιάζει τη γιόγκα ως γυμναστική άσκηση, συνειδητά ή ασυνείδητα παραπλανά και οδηγεί στον ινδουισμό – βουδισμό όσους ανήκουν στις προαναφερθείσες κατηγορίες ανθρώπων. Το να παρουσιάζει κανείς τις σωματικές ασκήσεις της γιόγκα, ισχυριζόμενος ότι είναι απλή γυμναστική, η οποία δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τον ινδουισμό ή τον βουδισμό, ισοδυναμεί με το να ισχυρίζεται ότι το άγαλμα της Ελευθερίας δεν βρίσκεται στην Νέα Υόρκη ή ο πύργος του Άιφελ δεν ανήκει στο Παρίσι. Θα γίνει πιστευτός μόνο από όσους ζουν σε περιοχές απομακρυσμένες από τον πολιτισμό και δεν έχουν επικοινωνία με το σύγχρονο κόσμο.

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι πολλοί γνήσιοι ινδουιστές δεν αποδέχονται την παρουσίαση ενός μικρού μέρους του ινδουισμού, δηλαδή μερικών σωματικών ασκήσεων, ως ασκήσεων γυμναστικής. Θεωρούν (και έχουν δίκιο) ότι μια τέτοια αντιμετώπιση είναι προσβλητική για την θρησκεία τους.

Τα βασικά σημεία των προαναφερθέντων παρουσιάζονται με συντομία στο Λεξικό της Οξφόρδης για τις παγκόσμιες θρησκείες. Αναφέρεται χαρακτηριστικά (ελεύθερη απόδοση στα ελληνικά):

"Γιόγκα. …. Τα μέσα και οι τεχνικές για να μεταβάλλεται η συνειδητότητα και για να επιτυγχάνεται η απελευθέρωση (μόκσα) από το κάρμα και την μετεμψύχωση (σαμσάρα) στις Ινδικές θρησκείες. …. Σήμερα η γιόγκα είναι αναπόσπαστο μέρος του Ινδουισμού. Σπουδαίοι σύγχρονοι Ινδουιστές παρουσιάζουν – συνιστούν διάφορα είδη γιόγκα."

"Yoga. …. The means or techniques for transforming consciousness and attaining liberation (*mokşa) from *karma and rebirth (*samsara) in Indian religions. ….. Today yoga is an integral part of Hinduism. Important modern Hindus have advocated various kinds of yoga." (σελ. 651)

Επιπλέον, αναφέρεται ότι:

"Πολλές από τις νέες θρησκείες ενθαρρύνουν την εφαρμογή – άσκηση κάποιου από τα διάφορα είδη γιόγκα. …. Η χάθα γιόγκα έχει διαδοθεί πολύ στο πλατύ κοινό [ή κατά άλλη μετάφραση: είναι πολύ δημοφιλής] στον Δυτικό κόσμο, αν και χρησιμοποιείται περισσότερο για να βοηθηθεί η υγεία, παρά για την σωτηρία [του ανθρώπου]."

"Many of the new religions encourage the practice of some kind of yoga. …. Haţha yoga has become very popular in the West, though more as an aid to the health than as a soteriology." (σελ. 652)

Πηγή: Bowker, John (editor). The concise Oxford dictionary of world religions. Oxford University Press, 2005. (Το συνοπτικό λεξικό της Οξφόρδης για τις παγκόσμιες θρησκείες).

Η ανωτέρω πηγή αναφέρθηκε ενδεικτικά. Το γεγονός ότι η γιόγκα είναι θρησκευτική πράξη αναφέρεται σε όλες τις εγκυκλοπαίδειες (είτε είναι θρησκευτικές είτε όχι) και αποτελεί κοινό τόπο. Θα ήταν καλό ο ενδιαφερόμενος, σε όποια θρησκεία και αν ανήκει ή και ακόμη και αν δεν ανήκει πουθενά, να μελετήσει ένα σχετικό κείμενο. Πρόκειται για την τεκμηρίωση (θεολογική – θρησκειολογική προσέγγιση) του γεγονότος, ότι η γιόγκα δεν είναι γυμναστική, αλλά θρησκευτική πρακτική:

Γιαννουλάτος, Αναστάσιος. Επίσκοπος Ανδρούσης νυν Αρχιεπίσκοπος Τυράνων και πάσης Αλβανίας. ΓΙΟΓΚΑ, ιστοσελίδα της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, (Πηγή: Αποστολική Διακονία)

Όπως αναφέρεται στην ανωτέρω πηγή, η θεώρηση της γιόγκα ως απλής γυμναστικής, ισοδυναμεί με το να εκλαμβάνει κανείς τις γονυκλισίες "μετάνοιες", οι οποίες εφαρμόζονται στην Ορθόδοξη Εκκλησία, ως γυμναστικές ασκήσεις. Οι ίδιες θέσεις με αυτές των πηγών που προαναφέρθηκαν, αλλά και μια εκτεταμένη θρησκειολογική προσέγγιση του θέματος γιόγκα – γυμναστική παρουσιάζονται και στην ιδιαιτέρως αξιόλογη δημοσίευση: Ζιάκκας, Γρηγόριος. Τι είναι η γιόγκα; Γυμναστική ή θρησκεία; Περιοδικό Πεμπτουσία, Έτος 2008, τεύχος 27 (Αύγουστος – Νοέμβριος), σελίδες 144 – 150.

Επιπλέον, είναι καλό να ληφθεί υπ’όψιν, ότι πολλοί από τους δασκάλους της γιόγκα – γυμναστικής, εφαρμόζουν και οι ίδιοι πιο "προχωρημένες" (με πιο έντονο το θρησκευτικό στοιχείο) μορφές γιόγκα. Ξεκίνησαν και αυτοί κάποτε να γυμνάζονται με τη γιόγκα και στην συνέχεια άρχισαν να πιστεύουν, άλλος λιγότερο και άλλος περισσότερο στο κάρμα, στην μετενσάρκωση και σε άλλες θρησκευτικές διδασκαλίες. Στην ουσία, η γιόγκα – γυμναστική λειτουργεί σε πολλές περιπτώσεις ως προστάδιο, για την εισαγωγή στις ανατολικές θρησκείες (ινδουισμός, βουδισμός).

Ένα ακόμη πολύ σημαντικό στοιχείο (ακόμη και αν δεν λάβουμε υπ’ όψιν το θρησκευτικό μέρος της γιόγκα – γυμναστικής) είναι το υψηλό οικονομικό κόστος. Μετά από ένα αρχικό στάδιο δωρεάν ενημερωτικών μαθημάτων και ασκήσεων, αρχίζει η συστηματική συμμετοχή στην ομάδα έναντι αδράς αμοιβής. Αρκετοί από τους δασκάλους της γιόγκα ξεκίνησαν ως απλοί μαθητές, και στην συνέχεια άρχισαν να ασχολούνται επαγγελματικά, για λόγους βιοποριστικούς. Δηλώνουν δε ότι έχουν δεχθεί μία ιδιαίτερη "φώτιση" από κάποιον θεό ή κάποια υπέρτατη δύναμη.

Μία προσωπική μαρτυρία. Κατά την ενασχόληση μου με τον αθλητισμό για τριάντα περίπου χρόνια, κατά την επικοινωνία μου με άλλους αθλούμενους, με άτομα του ευρύτερου αθλητικού χώρου, αλλά και κατά την μακρόχρονη και συστηματική μελέτη της διεθνούς βιβλιογραφίας, δεν βρήκα ούτε μία περίπτωση ανθρώπου, ο οποίος έχει κάνει συστηματική σωματική άσκηση – προπόνηση και να δηλώνει ότι το αποτέλεσμα είναι ότι "φωτίστηκε". Αν υπήρχε κάποια τέτοια περίπτωση, ή ο άνθρωπος αυτός θα γινόταν περίγελος στον αθλητικό χώρο ή στην καλύτερη περίπτωση, θα του συνιστούσαν ψυχιατρική θεραπεία. Άρα, οι απόψεις περί "φωτισμού", κάρμα κ.τ.λ., είναι ξένες προς την αθλητική άσκηση – γυμναστική και ανήκουν στον χώρο της θρησκείας ή σε αρκετές περιπτώσεις και της παραθρησκείας.

Επομένως, η σκόπιμη επικάλυψη του θρησκευτικού στοιχείου, οδηγεί στην παραπλάνηση των μη ινδουιστών – βουδιστών και προσβάλει τους πραγματικούς ινδουιστές – βουδιστές. Η γιόγκα και οι κινήσεις του σώματος που αυτή περιλαμβάνει, είναι μία θρησκευτική πρακτική. Είτε κάποιος θέλει να το πιστέψει είτε δεν το θέλει, όταν κάνει τις συγκεκριμένες "σωματικές ασκήσεις" και λέει το "ομ" ή κάποιο μάντρα, εκτελεί συνειδητά ή ασυνείδητα μία θρησκευτική πράξη (οι πνευματικές και ψυχολογικές – ψυχιατρικές συνέπειες αυτής της θρησκευτικής πράξης είναι ένα επιπλέον τεράστιο ζήτημα). Το ίδιο συμβαίνει (δηλαδή μία θρησκευτική πράξη) και όταν ένας άθεος κάνει άλλες κινήσεις του σώματος π.χ. το σημείο του Σταυρού ή προσκυνάει μία εικόνα.

Ένα άλλο θέμα, που είναι καλό να ληφθεί υπ’ όψιν, είναι και το εξής. Τα σχολικά βιβλία των θρησκευτικών – θρησκειολογίας (σε διάφορες χώρες του κόσμου), περιέχουν πληροφορίες για τις διάφορες θρησκείες (χριστιανισμός, ινδουισμός, βουδισμός, κ.τ.λ.). Αν η γιόγκα δεν αποτελεί θρησκευτική πρακτική, γιατί αναφέρεται στα σχολικά βιβλία των θρησκευτικών – θρησκειολογίας και όχι στα βιβλία της φυσικής, της χημείας ή των μαθηματικών; Και μόνο από αυτό το στοιχείο, γίνεται αντιληπτός ο θρησκευτικός χαρακτήρας της γιόγκα.

Κατά συνέπεια, η γιόγκα είναι μία θρησκευτική πρακτική. Ο κάθε άνθρωπος είναι ελεύθερος να πιστεύει σε όποια θρησκεία θέλει ή να είναι άθεος. Μήπως έρχεται σε αντίθεση με αυτήν την ελευθερία ενός π.χ. άθεου, η προσπάθεια ορισμένων να τον οδηγήσουν εν αγνοία του, στην εφαρμογή μιας ορισμένης θρησκευτική πρακτικής, στην περίπτωση αυτή της γιόγκα; Πώς θα ένιωθε ο άνθρωπος αυτός, εάν ήταν αναγκασμένος (με την χρησιμοποίηση αληθοφανών επιχειρημάτων) να πηγαίνει π.χ. δύο φορές την εβδομάδα σε μία χριστιανική εκκλησία ή σε ένα μουσουλμανικό τέμενος; Δεν θα προσβαλλόταν η θρησκευτική του ελευθερία; Πώς θα ένιωθε ο ίδιος άνθρωπος, εάν επιπλέον του λέγανε ότι αυτό δεν είναι θρησκευτική πρακτική, αλλά είναι ένας καλός τρόπος για να γυμνάζεται (με τις μετάνοιες, με την ορθοστασία, κ.τ.λ.), για τη βελτίωση της υγείας του; Μήπως θα προσβαλλόταν και η νοημοσύνη του; Ποιος έχει το δικαίωμα να οδηγεί τους ανθρώπους σε θρησκευτικές πρακτικές χωρίς την ελεύθερη (και με πλήρη επίγνωση) συγκατάθεσή τους;

Αυτό το θέμα έχει άμεση εφαρμογή στην περίπτωση που ορισμένοι θέλουν να οδηγήσουν τα παιδιά, που βρίσκονται στο σχολικό περιβάλλον, σε αθλητικούς χώρους ή σε άλλους χώρους κοινής χρήσεως (π.χ. κατασκηνώσεις), στην εφαρμογή της γιόγκα ή άλλων παρόμοιων θρησκευτικών πρακτικών με το πρόσχημα της γυμναστικής. Μία τέτοια πράξη έρχεται σε αντίθεση με την θρησκευτική ελευθερία. Η ευθύνη των γονέων και των διδασκόντων – ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές, πολιτικές ή άλλες προτιμήσεις τους – στο θέμα αυτό είναι πολύ μεγάλη. Στην περίπτωση αυτή, ο κάθε ένας έχει το δικαίωμα και την ευθύνη, να αντιδράσει με κάθε νόμιμο τρόπο στην επιβολή π.χ. από το σχολικό περιβάλλον θρησκευτικών πράξεων, που δεν είναι σύμφωνες με τις δικές του θρησκευτικές πεποιθήσεις (οποιεσδήποτε και αν είναι αυτές).

Διαφορετική είναι η περίπτωση κατά την οποία τα παιδιά είναι ινδουιστές ή βουδιστές και θέλουν να εφαρμόσουν την γιόγκα ως μέρος της θρησκευτικής τους ζωής (αυτό το θέμα βρίσκεται έξω από τα όρια του παρόντος κειμένου).

δ) Πού οφείλεται η ευφορία που νιώθει κάποιος όταν κάνει τη γιόγκα ως "γυμναστική"; Σε τι διαφέρει αυτή η ευφορία από την ευχάριστη κατάσταση που νιώθει αυτός που συμμετέχει σε συνηθισμένες αθλητικές δραστηριότητες;

Όταν κάποιος γυμνάζεται κάνοντας δυναμική άσκηση αντοχής π.χ. γρήγορο βάδισμα για αρκετή ώρα, συμβαίνουν δύο κύρια φαινόμενα:

α) Εκκρίνονται στον εγκέφαλο ορισμένες ουσίες, οι οποίες λέγονται ενδορφίνες (το θέμα αυτό παρουσιάζεται και στις εξής δημοσιεύσεις: ι) Hollmann W., και συνεργάτες, Nervenheilkunde 2003, ιι) Hollmann W., και συνεργάτες, Sportwissenschaft 2005, βλέπε: Βιβλιογραφία – σημειώσεις, α. Αθλητιατρική). Το αποτέλεσμα είναι ένα αίσθημα χαράς, ευφορίας και ηρεμίας.

β) Επιπλέον, αν αυτό το άτομο αθλείται μαζί με άλλους (π.χ. οδοιπορία, ομαδικά αθλητικά παιχνίδια), μπορεί να κάνει μία ευχάριστη κουβέντα μαζί τους και να "ξεφεύγει" για λίγο από τα καθημερινά προβλήματα. Έτσι μαζί με την βιολογική αιτία της ευχαρίστησης (ενδορφίνες) υπάρχει και μία κοινωνική – ψυχολογική (η απόσπαση από την καθημερινότητα).

Όλοι συμφωνούν, ότι και τα δύο προαναφερθέντα φαινόμενα είναι ωφέλιμα. Συνέπεια αυτής της μορφής άσκησης μπορεί είναι η βελτίωση της αντοχής, της σωματικής και της ψυχολογικής υγείας.

Μπορεί όμως κάποιος να ξεφύγει από τα καθημερινά προβλήματα, αν κάνει χρήση ναρκωτικών ή αλκοόλ. Όλοι όμως συμφωνούν ότι αυτό έχει, μεταξύ άλλων, καταστρεπτικές σωματικές και της ψυχολογικές συνέπειες.

Τι συμβαίνει όμως όταν κάποιος κάνει γιόγκα – γυμναστική;

Σε ψυχολογικό επίπεδο, ο άνθρωπος "ξεχνάει" για λίγο τα καθημερινά του προβλήματα και συγκεντρώνει την προσοχή του στην εκτέλεση ορισμένων σωματικών κινήσεων – "γυμναστικών ασκήσεων". Αυτές οι ασκήσεις είναι τόσο περιορισμένες, που δεν μπορούν να βελτιώσουν την αντοχή και κατά συνέπεια την υγεία.

Η γιόγκα – "γυμναστική", μπορεί να περιλαμβάνει (ανάλογα με το είδος των μεθόδων που εφαρμόζονται) ορισμένες ασκήσεις χαλάρωσης. Με την καθοδήγηση – υποβολή κάποιου "δασκάλου", ο "αθλούμενος" μπορεί να κοιτάζει έντονα για λίγη ώρα ένα αιωρούμενο (εκκρεμές) ή ένα ακίνητο σημείο, και στην συνέχεια κλείνει τα μάτια πέφτοντας σε μια κατάσταση μισο-ύπνου. Κατά περίπτωση, επαναλαμβάνει ορισμένες γενικές φράσεις ή φράσεις ινδουιστικής προσευχής (μάντρα) ή το "ΟΜ". Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί κλείνει τα μάτια και να συγκεντρώνει την προσοχή του διαδοχικά σε διάφορα μέρη του σώματος του π.χ. πρώτα στο δεξί χέρι, ύστερα στον δεξιό ώμο κ.τ.λ. ή να φαντάζεται διάφορες εικόνες π.χ. μία ήρεμη λίμνη ή μία πράσινη κοιλάδα.

Αφού συμπληρωθούν 10-20′ λεπτά σε αυτήν την κατάσταση χαλάρωσης – μισο-ύπνου, ο "δάσκαλος" ξυπνάει – ενεργοποιεί τα μέλη της ομάδας. Γίνονται για 2-3′ λεπτά μερικές ασκήσεις γυμναστικής, για να ξυπνήσει πλήρως ο οργανισμός. (Θα μπορούσε αυτό να χαρακτηριστεί ως "αθλητική δραστηριότητα – γυμναστική";) Είναι γνωστό (ως βιοψυχολογικό φαινόμενο), ότι εάν η κατάσταση του μισό-ύπνου έχει την προαναφερθείσα διάρκεια ο οργανισμός ξεκουράζεται και επανέρχεται στην κατάσταση του ξυπνημένου σχετικά γρήγορα. Εάν όμως η φάση του μισο-ύπνου κρατήσει περισσότερο (π.χ. 30 λεπτά), ο ύπνος γίνεται βαθύτερος και χρειάζεται ακόμη περισσότερος χρόνος για το ξύπνημα. Αυτό ακριβώς το φαινόμενο (μισο-ύπνος με διάρκεια όχι περισσότερο από 10-20 λεπτά, για να νιώθει κάποιος στην συνέχεια πιο ελαφρύς και ξεκούραστος) εφαρμόζουν και οι διάφορες μέθοδοι χαλάρωσης.

Αντίστοιχα προγράμματα χαλάρωσης με διάφορες παραλλαγές είναι πολύ διαδεδομένα. Αν τα δει κανείς με κριτήρια καθαρά επιστημονικά (ως βιοψυχολογικό φαινόμενο), αγνοώντας ακόμη και το στοιχείο της ινδουιστικής προσευχής (π.χ. το μάντρα ή το "ΟΜ") μπορεί να αποδώσει την κατάσταση ηρεμίας που προκαλείται στα εξής:

α) Ο άνθρωπος για λίγη ώρα αποσπάται από την πραγματικότητα, ξεχνάει τα καθημερινά του προβλήματα.

Θα μπορούσε όμως κανείς να ξεχάσει για λίγο την καθημερινότητα κάνοντας οποιαδήποτε άλλη αντίστοιχη καθιστική δραστηριότητα (να διαβάσει κάποιο βιβλίο, να δει τηλεόραση ή να πάει στον κινηματογράφο, να συναντήσει φίλους κ.τ.λ.). Από ψυχολογική πλευρά θα είχε την ίδια συνέπεια: προσωρινή ηρεμία λόγω απόσπασης από την συνήθως δυσάρεστη καθημερινότητα. Από την άποψη της βελτίωσης της αντοχής θα είχε το ίδιο ακριβώς αποτέλεσμα, δηλαδή καμία βελτίωση.

β) εξ αιτίας του μισο-ύπνου το σώμα χαλαρώνει και ξεκουράζεται για λίγη ώρα.

Αυτό είναι ένα οργανικό – βιολογικό φαινόμενο, που μπορεί να το πετύχει κανείς και στο σπίτι ή στο γραφείο. Αρκεί να ξαπλώσει ή να καθίσει κάπου και να κλείσει τα μάτια του για 15′ λεπτά, αποφεύγοντας να σκέφτεται τα καθημερινά προβλήματα. Αν στην συνέχεια κάνει για 2-3′ λεπτά μερικές γρήγορες και ρυθμικές ασκήσεις απλής γυμναστικής θα ξυπνήσει. Αυτό συμβαίνει επειδή οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις μεγάλων μυϊκών ομάδων (π.χ. κινήσεις των χεριών και των ποδιών) αυξάνουν την αιμάτωση του εγκεφάλου και τον ενεργοποιούν. Η ενεργοποίηση του εγκεφάλου, λόγω των κινήσεων διαφόρων μυϊκών ομάδων, παρουσιάζεται και στις προαναφερθείσες δημοσιεύσεις μας:

– Hollmann W., Strüder H. K., Tagarakis C. V. M. Nervenheilkunde 2003, και

– Hollmann W., Strüder H. K., Tagarakis C. V. M. Sportwissenschaft 2005.

γ) Όταν κάποιος βρίσκεται σε κατάσταση μισο-ύπνου, λειτουργεί λιγότερο ο εγκέφαλος του, με αποτέλεσμα να προκαλείται ξεκούραση και σε νευρολογικό επίπεδο. Η ενεργοποίηση του οργανισμού με σωματικές κινήσεις (όπως προαναφέρθηκε), βοηθάει στο ξύπνημα και προκαλεί ευφορία.

Ένα επιπλέον θέμα που χρειάζεται να συζητηθεί, είναι οι συχνές αναφορές ότι η γιόγκα – γυμναστική έχει σε ορισμένες περιπτώσεις θετική επίδραση στην υγεία. Επειδή με την χρήση της εκφράσεως γιόγκα – γυμναστική δημιουργείται σύγχυση στον μέσο άνθρωπο, χρειάζεται να διακριθούν δύο περιπτώσεις:

α) Η γιόγκα – γυμναστική ως μέθοδος σωματικής άσκησης ή γύμνασης ή προπόνησης ή άθλησης ή με οποιονδήποτε άλλο παρόμοιο τρόπο θα μπορούσε κάποιος την αποκαλέσει. Στην περίπτωση αυτή, η γιόγκα είναι εξ ορισμού ακατάλληλη για την βελτίωση της υγείας. Οι λόγοι παρουσιάστηκαν αναλυτικά προηγουμένως (π.χ. περιέχει πολύ αργές κινήσεις ή πλήρη ακινησία). Επομένως, στην περίπτωση αυτή, η άποψη ότι γιόγκα – γυμναστική έχει σε ορισμένες περιπτώσεις θετική επίδραση στην υγεία είναι πέρα για πέρα εσφαλμένη.

β) Η γιόγκα – γυμναστική ως μέθοδος χαλάρωσης. Η χαλάρωση είναι ακριβώς το αντίθετο από την σωματική άσκηση ή σωματική δραστηριότητα ή προπόνηση ή άθληση. Είναι γνωστό (όπως προαναφέρθηκε – βλέπε "δ) Που οφείλεται η ευφορία που νιώθει κάποιος όταν κάνει τη γιόγκα ως "γυμναστική";") ότι η γιόγκα μπορεί να προκαλέσει κάποια μικρότερη ή μεγαλύτερη χαλάρωση. Σε ορισμένες περιπτώσεις η χαλάρωση αυτή είναι πιο προχωρημένη (είναι γνωστή στην διεθνή βιβλιογραφία ως ανταπόκριση χαλαρώσεως – relaxation response). Αυτή όμως η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική, στην ουσία είναι το αντίθετο, από την γύμναση – άθληση -άσκηση – προπόνηση. Γι αυτό τον λόγο, ακόμη και εάν υπάρχει κάποια φαινομενικά προσωρινή θετική επίδραση της γιόγκα στην υγεία (όπως προαναφέρθηκε με την δράση του παυσίπονου), η δραστηριότητα αυτή βρίσκεται έξω από τα όρια της γύμνασης – άθλησης -άσκησης – προπόνησης.

Στην παρούσα εργασία αναλύθηκε το φαινόμενο της γιόγκα ως μία μορφή σωματικής άσκησης. Όμως η γιόγκα επιδρά στην υγεία και ως μέθοδος χαλαρώσεως. Πέρα από όσα εν συντομία εκτέθηκαν παραπάνω, η επίδραση της γιόγκα ως μεθόδου χαλαρώσεως, τόσο από βιολογικής όσο και από ψυχολογικής – ψυχιατρικής απόψεως, θα αποτελέσει αντικείμενο άλλης ξεχωριστής μελέτης. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η άθληση και η χαλάρωση είναι δύο καταστάσεις αντίθετες, που επιδρούν με πολύ διαφορετικούς τρόπους στον οργανισμό (από πλευράς βιολογικής, νευροψυχολογικής, ορμονικής, κ.τ.λ.).

Επομένως, κι αν ακόμη δει κανείς τη γιόγκα ως απλή γυμναστική, αυτή δεν είναι απαραίτητη. Δεν βελτιώνει την αντοχή, ενώ την ξεκούραση – χαλάρωση που μπορεί να προκαλεί, είναι δυνατόν να την πετύχει κανείς με πολύ πιο απλό τρόπο (και χωρίς να αρχίσει να πιστεύει, όπως διδάσκουν ορισμένες θρησκείες ότι σε μία προηγούμενη ζωή του ήταν βάτραχος, ελέφαντας ή ίσως και κοτόπουλο· βλέπε π.χ. μετενσάρκωση. Ίσως αυτό φαίνεται σε κάποιους υπερβολικό ή αστείο. Ωστόσο, υπάρχουν άνθρωποι, που έχουν τέτοιου είδους πίστη).

Συμπεράσματα

α) Το γεγονός ότι οι σωματικές ασκήσεις, που είναι κατάλληλες για τη βελτίωση της υγείας, έχουν ως βάση τους την δυναμική αερόβιου τύπου αντοχή είναι επιστημονικώς αποδεδειγμένο εδώ και πολλές δεκαετίες. Θεωρείται πλέον αυτονόητο στον χώρο της αθλητιατρικής, των αθλητικών επιστημών αλλά και της βιοϊατρικής. Είναι αδιανόητο να ασχολείται κάποιος με τις επιστήμες αυτές (ή με την βιοϊατρική σε σχέση με την μυϊκή άσκηση) και να μην το γνωρίζει.

β) Αν θεωρηθεί η γιόγκα σωματική άσκηση, είναι ακατάλληλη για τη βελτίωση της υγείας (μέσω της βελτίωσης της φυσικής κατάστασης). Αυτό συμβαίνει απειδή περιλαμβάνει στατικές ασκήσεις (υποκινητικότητα).

γ) Η γιόγκα δεν είναι σωματική άσκηση (γυμναστική), αλλά θρησκευτική πρακτική (ινδουισμός – βουδισμός).

δ) Η ευχάριστη κατάσταση που μπορεί να νιώσει κάποιος, όταν κάνει γιόγκα, είναι (στην καλύτερη περίπτωση) ένα απλό βιοψυχολογικό φαινόμενο, ένα προσωρινό παυσίπονο. Αυτός που θέλει να την εφαρμόσει, είτε το παραδέχεται είτε όχι, εφαρμόζει μια θρησκευτική πρακτική.

ε) Εάν κάποιος αντί να κινείται, περνά το ελεύθερο χρόνο του με καθιστικές στάσεις τύπου γιόγκα, τότε (λόγω της υποκινητικότητας) μπορεί να προκύψει μεγάλος κίνδυνος για την υγεία του. Για τον λόγο αυτό, είναι πολύ προτιμότερο, αυτός που θέλει να διαθέσει λίγο χρόνο για να γυμναστεί (για τη βελτίωση της υγείας του), να ασχοληθεί με το βάδισμα, το αργό τρέξιμο (άσκηση αντοχής), την ποδηλασία, την κολύμβηση, ή τα ομαδικά αθλητικά παιχνίδια (π.χ. ποδόσφαιρο, μπάσκετ) κ.τ.λ.

Επίλογος

Ας αναρωτηθεί ο κάθε ένας:

– είναι δυνατόν στον τόπο που γέννησε την Ευρώπη και τον αθλητισμό*, στον τόπο όπου δημιουργήθηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, πρωτοπόρησαν άνθρωποι υψηλής διανόησης και πολιτισμού με παγκόσμια ακτινοβολία (όπως ο Αριστοτέλης, ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας, ο Θουκυδίδης, ο Ιπποκράτης, ο Μέγας Αλέξανδρος και άλλοι), να κάνει κάποιος μια καθαρά θρησκευτική πράξη (γιόγκα) και να φαντάζεται ότι γυμνάζεται – "αθλείται";

Υπάρχει και κάτι ακόμη πιο αδιανόητο και υποτιμητικό για την ανθρώπινη νοημοσύνη (ήδη εφαρμόζεται σε αρκετές περιπτώσεις):

– η προσπάθεια να επι-βληθεί ή να υπο-βληθεί στους άλλους αυτή η ψευδαίσθηση.

* (βλέπε στην αρχική σελίδα: Η σημερινή Ευρώπη και ο αθλητισμός γεννήθηκαν στην Ελλάδα. Πηγή: Spuren. Sportpolitik und Sportstrukturen in der Europäischen Union. Tokarski Walter und Steinbach Dirk, Meyer und Meyer Verlag, Aachen, 2001, Ίχνη. Πολιτική για τον αθλητισμό και αθλητικές δομές στην Ευρωπαïκή Ένωση, σελίδα 13.)

Βιβλιογραφία – σημειώσεις

α. Αθλητιατρική

Στην παρούσα εργασία, προκειμένου να διευκολυνθεί ο μη ειδικός αναγνώστης, έγινε συνειδητή προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί μικρός αριθμός πηγών. Οι πηγές αυτές τεκμηριώνουν επαρκώς τις θέσεις που παρουσιάζονται. Επιπλέον, επιλέχθηκε βιβλιογραφία, που δημοσιεύθηκε από την ερευνητική ομάδα στην οποία ανήκει ο συγγραφέας και έγινε σύντομος σχολιασμός των πηγών. Ο σκοπός είναι να αντιληφθεί ο αναγνώστης, που δεν είναι ειδικός σε θέματα αθλητιατρικής, τόσο το υψηλό επιστημονικό επίπεδο της βιβλιογραφίας που χρησιμοποιήθηκε, όσο και την μακρόχρονη ερευνητική εμπειρία του συγγραφέα.

Υπάρχει τεράστιος όγκος επιστημονικής βιβλιογραφίας, που επιβεβαιώνει το γεγονός ότι οι σωματικές ασκήσεις, που είναι κατάλληλες για τη βελτίωση της υγείας, έχουν ως βάση τους την δυναμική αερόβιου τύπου αντοχή. Ενδεικτικά μπορούν να αναφερθούν οι εξής, ιδιαιτέρως αξιόλογες, πηγές:

– WHO/FIMS: Health promotion and physical activity. Declaration of Cologne. Joint Meeting of WHO and FIMS. The Club of Cologne (ed.), Sport u. Buch Strauß, Köln 1994. (Η βελτίωση της υγείας και η σωματική άσκηση. Η Διακήρυξη της Κολωνίας. Κοινή διακήρυξη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (WHO) και της Παγκόσμιας Εταιρείας Αθλητιατρικής (FIMS), Κολωνία 1994).

Το ίδιο κείμενο είναι δημοσιευμένο και στις εξής πηγές:

– HOLLMANN, W., I. GYÁRFÁS. Gesundheit und körperliche Aktivität (WHO und FIMS). Dt. Ärztebl. 1994; 91 (50): 3511. (Υγεία και σωματική άσκηση (Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO) και Παγκόσμια Εταιρεία Αθλητιατρικής (FIMS)).

– WHO/ FIMS-Committee on Physical Activity for Health. Exercise for Health. BLAIR, S.N., C. BOUCHARD, I. GYRFAS, W. HOLLMANN, H. IWANE, H:G. KNUTTGEN, G. LÜSCHEN, J. MESTER, J.M. MORRIS Bull. World Health Organization 1995; 73: 135. (Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO) / Παγκόσμια Εταιρεία Αθλητιατρικής (FIMS): Επιτροπή για την Σωματική άσκηση με σκοπό τη βελτίωση της υγείας. Άσκηση για την υγεία.)

Εκτεταμένη συζήτηση του θέματος (βασικές αρχές αθλητικής προπόνησης (προπονητική) – ποιες είναι οι κατάλληλες μορφές μυϊκής άσκησης για τη βελτίωση της υγείας και πως πρέπει να εφαρμόζονται) γίνεται και στο εγκυρότερο βιβλίο αθλητιατρικής που υπάρχει στον διεθνή χώρο (προσφάτως κυκλοφόρησε η 5^η έκδοση):

– Hollmann W., Strüder H. K., Diehl J., Tagarakis C. V. M. Sportmedizin. Grundlagen für körperliche Aktivität, Training und Präventivmedizin. Schattauer Verlag, Stuttgart, New York, 2009 (5. Auflage). (Αθλητιατρική. Βασικές αρχές για την σωματική άσκηση, την προπόνηση και την προληπτική ιατρική, 5^η έκδοση).

Ο πρώτος συγγραφέας του ανωτέρω βιβλίου (Βίλντορ Χόλμαν – Wildor Hollmann) είναι επίτιμος πρόεδρος της Παγκόσμιας Εταιρείας Αθλητιατρικής, καθώς επίσης και της Γερμανικής Εταιρείας Αθλητιατρικής. Επιπλέον, είναι ιδρυτής του Ινστιτούτου Αθλητιατρικής του Γερμανικού Πανεπιστημίου Αθλητισμού Κολωνίας και ιδρυτής του Ινστιτούτου Βιοχημείας του ιδίου πανεπιστημίου. Και τα δύο ερευνητικά κέντρα (ινστιτούτα) είναι παγκοσμίως γνωστά. Το Ινστιτούτο Αθλητιατρικής για τις πρωτοποριακές έρευνές του (μεγάλο μέρος από αυτές έχουν ως κύριο αντικείμενο την εφαρμογή της μυϊκής άσκησης για τη βελτίωση της υγείας) και το Ινστιτούτο Βιοχημείας για τους ελέγχους αντιντόπινγκ. Ο συγγραφέας του παρόντος κειμένου (Ταγαράκης Χρήστος), ανήκει, για δύο περίπου δεκαετίες, στην ερευνητική ομάδα του καθηγητή Wildor Hollmann και στην συγγραφική ομάδα του ανωτέρω βιβλίου.

Επιπλέον, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να βρει πλήθος άλλων πηγών, εάν π.χ. δώσει στην τράπεζα βιβλιογραφίας PubMed (υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση στο διαδίκτυο – ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/) μερικές από τις εξής λέξεις – κλειδιά:

physical activity, physical fitness, physical exercise, endurance exercise, aerobic exercise, physical inactivity, immobilization, sedentary life style, health, heart, brain, cardiovascular disease, myocardial infarction, heart failure, cerebrovascular disease, stroke, obesity, diabetes, hypertension, risk factors, prevention, rehabilitation κ.τ.λ. (η κύρια γλώσσα της διεθνούς βιβλιογραφίας στον τομέα αυτό είναι τα αγγλικά).

Σε ορισμένα σημεία του κειμένου αναφέρονται λέξεις – κλειδιά (στα αγγλικά). Αυτό γίνεται για να διευκολυνθεί ο αναγνώστης στην αναζήτηση σχετικής βιβλιογραφίας.

Πέραν της προαναφερθείσας βιβλιογραφίας στα αγγλικά και στα γερμανικά, υπάρχουν και στα ελληνικά αρκετά βιβλία αθλητιατρικής, εργοφυσιολογίας και προπονητικής. Ο ενδιαφερόμενος μπορεί να ανατρέξει στα κεφάλαια, που αναφέρονται:

στην άσκηση αντοχής, στα βασικά χαρακτηριστικά της σωματικής άσκησης (ένταση, διάρκεια, συχνότητα, κ.τ.λ.), στη βελτίωση της φυσικής κατάστασης, στο καρδιαγγειακό και αναπνευστικό σύστημα, στην πρόληψη και αποκατάσταση καρδιαγγειακών και εγκεφαλικών παθήσεων.

β1. Η θρησκειολογική άποψη για τη γιόγκα

– Bowker, John (editor). The concise Oxford dictionary of world religions. Oxford University Press, 2005. (Το συνοπτικό λεξικό της Οξφόρδης για τις παγκόσμιες θρησκείες).

Μία πολύ αξιόλογη τεκμηρίωση του γεγονότος ότι η γιόγκα δεν είναι γυμναστική, αλλά θρησκευτική πρακτική, παρουσιάζεται στα κείμενα:

– Γιαννουλάτος, Αναστάσιος. Επίσκοπος Ανδρούσης νυν Αρχιεπίσκοπος Τυράνων και πάσης Αλβανίας. ΓΙΟΓΚΑ. Πηγή στο διαδίκτυο: http://www.apostoliki-diakonia.gr/gr_main/catehism/theologia_zoi/themata.asp?cat=hist&contents=contents.asp&main=AT_1&file=1.1.htm.

– Ζιάκκας, Γρηγόριος. Τι είναι η γιόγκα; Γυμναστική ή θρησκεία; Περιοδικό Πεμπτουσία, Έτος 2008, τεύχος 27 (Αύγουστος – Νοέμβριος), σελίδες 144 – 150.

β2. Γιόγκα και νοερή προσευχή

– Αλεβιζόπουλος, π. Αντώνιος. Διαλογισμός ή Προσευχή; Εκδ. Διάλογος, Αθήνα 1997.

– Αλεβιζόπουλος, π. Αντώνιος. Αυτογνωσία, αυτοπραγμάτωση, σωτηρία. Εκδ. Ι. Μητρ. Νικοπόλεως, Αθήνα 1991.

– Ρόουζ, Σεραφείμ, Ιερομόναχος. Η Ορθοδοξία και η θρησκεία του μέλλοντος, Εκδόσεις Εγρήγορση, Αθήνα 2000, ηλεκτρονική διεύθυνση: www.unborn.gr.

– Φαρασιώτης, Διονύσιος. Οι γκουρού, ο νέος και ο γέροντας Παΐσιος, Θεσσαλονίκη 2002.

γ. Συγγραφικό έργο του ιδίου (επιστημονικές δημοσιεύσεις και βιβλία, ενδεικτική αναφορά)

– Hollmann W., Strüder H. K., Tagarakis C. V. M. Übertraining – ein Resultat der Hirnplastizität? Dtsch. Z. Sportmed. 2003; 54 (1): 25-6 (Υπερπροπόνηση – ένα αποτέλεσμα της ευπλαστότητος του εγκεφάλου;).

– Hollmann W., Strüder H. K., Tagarakis C. V. M. Körperliche Aktivität fördert Gehirngesundheit und Leistungsfähigkeit – Übersicht und eigene Befunde. Nervenheilkunde. Nervenheilkunde 2003; 22 (9): 467-74 (Η σωματική άσκηση βελτιώνει την κατάσταση της υγείας του εγκεφάλου και την απόδοσή του – Ανασκόπηση της βιβλιογραφίας και δικά μας ερευνητικά δεδομένα).

– Hollmann W., Strüder H. K., Tagarakis C. V. M. Gehirn und körperliche Aktivität. Sportwissenschaft 2005; 35 (1): 3-14. (Εγκέφαλος και σωματική άσκηση).

– Hollmann W., Strüder H. K., Tagarakis C. V. M. Kognition – männliches und weibliches Gehirn. In: Schill W. B., Bretzel R. G., Weidner W. (Hrsg.) MännerMedizin in der allgemeinmedizinischen und internistischen Praxis. München, Jena: Elsevier, Urban & Fischer, 2005; 341-55. (Νοητική λειτουργία – [η διαφορετική λειτουργία] του εγκεφάλου του άνδρα και της γυναίκας. Κεφάλαιο στο βιβλίο: Η ανδρολογία κατά την εξάσκηση της γενικής ιατρικής και της παθολογίας).

– Hollmann W., Strüder H. K., Tagarakis C. V. M. Das Gehirn – der leistungsbegrenzende Faktor bei Ausdauerbelastung. Dtsch. Z. Sportmed. 2006; 57 (6): 155-60 (Ο εγκέφαλος – ένας παράγοντας που περιορίζει την αθλητική απόδοση κατά την άσκηση αντοχής).

– Hollmann W., Strüder H. K., Tagarakis C. V. M. Herz und Gehirn – pathophysiologische Beziehungen. Med. Welt 2006; 57 (9): 1 (Καρδιά και εγκέφαλος – παθοφυσιολογικές σχέσεις).

– Hollmann W., Strüder H. K., Predel H. G., Tagarakis C. V. M. Spiroergometrie. Kardiopulmonale Leistungsdiagnostik des Gesunden und Kranken. Schattauer Verlag, Stuttgart, New York, 2006 (Σπειροεργομετρία. Εξέταση της ικανότητας αποδόσεως του καρδιοαναπνευστικού συστήματος του υγειούς και του ασθενούς [ανθρώπου]).

– Hollmann W., Strüder H. K., Diehl J., Tagarakis C. V. M. Sportmedizin. Grundlagen für körperliche Aktivität, Training und Präventivmedizin. Schattauer Verlag, Stuttgart, New York, 2009 (5. Auflage). (Αθλητιατρική. Βασικές αρχές για την σωματική άσκηση, την προπόνηση και την προληπτική ιατρική, 5^η έκδοση).

– Tagarakis C. V. M., Bloch W., Hartmann G., Hollmann W., Addicks K. Testosterone-propionate impairs the response of the cardiac capillary bed to exercise. Med. Sci. Sports Exerc. 2000; 32 (5): 946-53 (Η τεστοστερόνη καταστρέφει την ανταπόκριση των τριχοειδών αγγείων της καρδιάς στην μυϊκή άσκηση [δηλαδή καταστρέφει τα τριχοειδή αγγεία της καρδιάς]).

– Tagarakis C. V. M., Bloch W., Hartmann G., Hollmann W., Addicks K. Anabolic steroids impair the exercise-induced growth of the cardiac capillary bed. Int. J. Sports Med., 2000; 21 (6): 412-8 (Η τεστοστερόνη καταστρέφει την αύξηση των τριχοειδών αγγείων της καρδιάς, την οποία προκαλεί η μυϊκή άσκηση).

– Ταγαράκης Χρήστος Β.Μ. και Γεώργιος Π. Ροντογιάννης, Λιπίδια και μυïκή άσκηση. Πανελλήνιο Συνέδριο Προληπτικής Ιατρικής Αθλητών (Αθήνα, Ελλάδα, 06.-09.10.1988).

– Ταγαράκης Χρήστος Β.Μ. και Γεώργιος Π. Ροντογιάννης, Λιπίδια και άσκηση. ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ 1989; 2 (2): 143-53.

ε) Σύντομο βιογραφικό σημείωμα του συγγραφέα

Ο συγγραφέας του παρόντος κειμένου είναι ερευνητής αθλητιατρικής (ειδικότητα: αθλητιατρική – καρδιολογία), Γερμανικό Πανεπιστήμιο Αθλητισμού Κολωνίας, στην Γερμανία. Έχει βραβευθεί στο Παγκόσμιο Συνέδριο Αθλητιατρικής (έγινε στην Αθήνα – Ελλάδα, τον Σεπτέμβριο του 1994) για τις έρευνές του, που αναφέρονται στις καταστρεπτικές συνέπειες των αναβολικών στεροειδών στα τριχοειδή αγγεία του μυοκαρδίου: Detrimental effects of anabolic steroids on the capillary bed of the myocardium. C.V.M. Tagarakis, W. Bloch, G. Hartmann, W. Hollmann and K. Addicks, FIMS World Congress of Sports Medicine, Athens, Greece, 1994. Οι σχετικές δημοσιεύσεις (βλέπε: Βιβλιογραφία – σημειώσεις – α. Αθλητιατρική: Tagarakis C.V.M. και συνεργάτες, 2000), έχουν τύχει ευρείας αποδοχής στην διεθνή επιστημονική κοινότητα. Είναι οι μοναδικές στη διεθνή βιβλιογραφία, που αναφέρονται σε αυτό το θέμα.

Τομείς έρευνας του συγγραφέα: α) Η μυïκή άσκηση σε σχέση με την υγεία και πιο συγκεκριμένα: το καρδιαγγειακό σύστημα, τον εγκέφαλο, το στρες, την υπερπροπόνηση – υπερκόπωση των αθλητών, την τρίτη ηλικία. β) Οι παρενέργειες των αναβολικών στεροειδών στην υγεία (ιδιαιτέρως των αθλουμένων).

Ταγαράκης Χρήστος. Ερευνητής Αθλητιατρικής (ειδικότητα: αθλητιατρική – καρδιολογία), Γερμανικό Πανεπιστήμιο Αθλητισμού Κολωνίας, Γερμανία, Πτυχιούχος Τ.Ε.Φ.Α.Α., Α.Π.Θ. (Tagarakis Christos, Deutsche Sporthochschule Köln (DSHS Köln), Deutschland – German Sport University of Cologne, Germany.) *

Περισσότερες πληροφορίες για τον συγγραφέα παρουσιάζονται στην Βιβλιογραφία – σημειώσεις – ε) Σύντομο βιογραφικό σημείωμα του συγγραφέα.

*Ο συγγραφέας, έχει ασχοληθεί, ως αθλούμενος, από την ηλικία των 14 έως των 21 ετών με τον στίβο και το ποδόσφαιρο. Έχει δε συμμετάσχει τόσο σε σεμινάρια μεθόδων χαλαρώσεως, όσο και σε συναντήσεις γιόγκα. Για τον λόγο αυτό, παράλληλα με την μακροχρόνια ερευνητική του δραστηριότητα, έχει και εμπειρική γνώση του θέματος.

(Το παρόν κείμενο δημοσιεύθηκε και στην ιστοσελίδα "Αντίβαρο" (Σάββατο, 29 Αυγούστου 2009). Ευχαριστούμε τον συγγραφέα της μελέτης για την αποστολή του άρθρου και στην ιστοσελίδα μας)

Πηγή: Η άλλη όψη

(Ἀνάλυση τοῦ λόγου περὶ θανάτου τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου Μαξίμοβιτς)