Η ευκαιρία του 1973
Μέχρι το 1936, η νομοθετική αντιμετώπιση της αιγιαλίτιδας ζώνης στην Ελλάδα, ήταν ασαφής. Με το Νόμο 360/1936, καθορίστηκαν τα χωρικά μας ύδατα στα 6 ναυτικά μίλια (1ν.μ = 1852 μ).
Με το άρθρο 139 του Ν.Δ 187/1973 περί Κώδικα Δημοσίου Ναυτικού Δικαίου – ΚΔΝΔ (ΦΕΚ 261 Α/ 3-10-1973) επικαιροποιήθηκε ο καθορισμός των 6 ν.μ και προστέθηκε η δυνατότητα επέκτασής τους (χωρίς να προσδιορίζεται το μέγεθος του εύρους), με έκδοση Προεδρικού Διατάγματος, μετά από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου.
Η ενέργεια αυτή δεν ήταν τυχαία. Είχε προηγηθεί, τον Ιούνιο του 1973, για πρώτη φορά, ανακάλυψη ελληνικού πετρελαίου μέσα στη ζώνη των 6 νμ, στη θέση Πρίνος δυτικά της Θάσου (ο Πρίνος λειτουργεί μέχρι και σήμερα) και ενός τεράστιου κοιτάσματος στην περιοχή Μπάμπουρα, έξω από τη ζώνη των 6 νμ νότια της Θάσου.
Το ελληνικό πετρέλαιο «ξύπνησε» την Τουρκία και άρχισε ο «πόλεμος του Αιγαίου». Το Νοέμβριο του 1973, στην εφημερίδα της κυβερνήσεως της Τουρκίας δημοσιεύτηκε χάρτης που περιελάμβανε θαλάσσιες περιοχές που εθεωρούντο ελληνική υφαλοκρηπίδα και τις παραχωρούσε στην Τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίων.
Την ιδία περίοδο, που η Τουρκία ξυπνούσε, η πατρίδα μας έμπαινε σε βαθιά εσωτερική πολιτική κρίση που διήρκησε μέχρι την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο.
Η δυνατότητα, που έδινε το άρθρο 139 του Ν.Δ 187/1973, για την επέκταση των χωρικών μας υδάτων, δυστυχώς, δεν πρόλαβε να υλοποιηθεί.
Στις 23 Μαΐου, είχαμε το κίνημα του Ναυτικού, στις 29 Ιουλίου, το δημοψήφισμα για την κατάργηση της μοναρχίας και την έγκριση τροποποίησης του Συντάγματος του 1968, στις 8 Οκτωβρίου (πέντε μέρες μετά τη δημοσίευση του Ν.Δ.187/1973) την πτώση της Κυβέρνησης Γ. Παπαδόπουλου, η οποία είχε επεξεργαστεί το Ν.Δ και την άνοδο της κυβέρνησης Σ. Μαρκεζίνη, στις 17 Νοεμβρίου την εξέγερση του Πολυτεχνείου, στις 25 Νοεμβρίου την πτώση της κυβέρνησης Σ. Μαρκεζίνη και την άνοδο της κυβέρνησης Αδ. Ανδρουτσόπουλου η οποία έπεσε στις 24 Ιουλίου 1974 με τη εισβολή στην Κύπρο και ανέλαβε η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, η οποία αποκατέστησε τη Δημοκρατία και οδήγησε τη χώρα σε δημοκρατικές εκλογές στις 21 Νοεμβρίου 1974.
Να σημειωθεί ότι, η έκδοση Προεδρικού Διατάγματος, για την επέκταση των χωρικών μας υδάτων, κατ’ επίκληση του άρθρου 139 του Ν.Δ 187/1973, μπορούσε να υλοποιηθεί μόνο μέχρι τις 11 Ιουνίου 1975, ημερομηνία που τέθηκε σε ισχύ το Σύνταγμα του 1975.
Δυο άρθρα του Συντάγματος του 1975 καταργούσαν πλέον την εξουσιοδότηση του άρθρου 139. Συγκεκριμένα, το άρθρο 111 παρ 1 αναφέρει «Κάθε διάταξη νόμου ή διοικητική πράξη με κανονιστικό χαρακτήρα, που είναι αντίθετη προς το Σύνταγμα, καταργείται από την έναρξη της ισχύος του».Το άρθρο 27 παρ 1 αναφέρει «για την μεταβολή (σ.σ ο όρος μεταβολή εμπεριέχει τόσο την αύξηση όσο και τη μείωση) των ορίων της Επικρατείας απαιτείται ψήφιση νόμου με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών». Όπως και έγινε πρόσφατα με την ψήφιση του Ν. 4767/2021 (ΦΕΚ 9 Α/21- 01- 2021) για την επέκταση των χωρικών μας υδάτων, από τα 6 στα 12 ν.μ, στο Ιόνιο, από το βορειότερο σημείο της Περιφέρειας Ιονίων νήσων μέχρι το Ακρωτήριο Ταίναρο της Πελοποννήσου.
Συνεπώς, όταν στις 20 Οκτωβρίου 2018, ο απερχόμενος Υπουργός Εξωτερικών Ν. Κοτζιάς, έλεγε ότι ήσαν έτοιμα τα Προεδρικά Διατάγματα για την επέκταση στα 12 ν.μ, της Αιγιαλίτιδας ζώνης μόνο στο Ιόνιο, προφανώς έκανε λάθος.
Ο σημερινός Υπουργός Εξωτερικών Ν. Δένδιας επανήλθε στο θέμα της επέκτασης των χωρικών μας υδάτων, αλλά και πάλι, μόνο για το Ιόνιο. Όμως το θέμα σωστά ήρθε στη Βουλή και με ευρύτατη πλειοψηφία 284 ναι, επί της αρχής, ψηφίστηκε ο Νόμος 4767/2021 (ΦΕΚ 9 Α/21- 01- 2021) για την επέκταση από τα 6 στα 12 ν.μ, στο Ιόνιο, από το βορειότερο σημείο της Περιφέρειας Ιονίων νήσων μέχρι το Ακρωτήριο Ταίναρο της Πελοποννήσου.
Η ευκαιρία του 1995
Μετά από χρόνια «παγωμάρας», το θέμα της επέκτασης των χωρικών μας υδάτων από τα 6 στα 12 ν.μ, ήρθε για μια ακόμη φορά στην επιφάνεια, το 1995, με την κύρωση με το Ν. 2321/1995 της ‘’Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982’’ - United Nations Convention on the Law of the Sea – UNCLOS 1982.
Τότε, είχαμε την ευκαιρία για την επέκταση των χωρικών μας υδάτων και με διεθνή νομική κάλυψη και αφού από την ιδία την UNCLOS 82 (άρθρα 17-19) αναγνωρίζεται το δικαίωμα της αβλαβούς διέλευσης των πλοίων όλων των Κρατών από την αιγιαλίτιδα ζώνη. Μαζί με την κύρωση της UNCLOS 1982 στη Βουλή να ψηφιζόταν και ο νόμος για την επέκτασή τους.
Στο κείμενο της UNCLOS 82, που κυρώθηκε με το Ν. 2321/1995 και δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 136 Α/ 23-6-1995, εκτός από το τυποποιημένο και υποχρεωτικό ‘’άρθρο πρώτο’’ το οποίο αναφέρει : «Κυρώνεται και έχει την ισχύ, που ορίζει το άρθρο 28 παρ. 1 του Συντάγματος, η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας…» προστέθηκε και ‘’άρθρο δεύτερο’’ το οποίο αναφέρει : «Η Ελλάδα έχει το αναφαίρετο δικαίωμα κατ’ εφαρμογή του άρθρου 3 (Κάθε Κράτος έχει το δικαίωμα να καθορίσει το εύρος της χωρικής του θάλασσας. Το εύρος αυτό δεν υπερβαίνει τα 12 ναυτικά μίλια, μετρούμενα από γραμμές βάσεως καθοριζόμενες σύμφωνα με την παρούσα Σύμβαση) της κυρούμενης Συμβάσεως, να επεκτείνει σε οποιονδήποτε χρόνο το εύρος της χωρικής θάλασσας μέχρι αποστάσεως 12 ν.μ. Για την εφαρμογή στην εσωτερική έννομη τάξη της διατάξεως αυτής και την εφαρμογή ή εκτέλεση των λοιπών διατάξεων που αφορούν την αιγιαλίτιδα ζώνη, καθώς και των σχετικών με τη συνορεύουσα ζώνη, τα στενά διεθνούς ναυσιπλοΐας και την ερμηνευτική δήλωση που έκανε η χώρα μας σχετικά με αυτά κατά την υπογραφή της Συμβάσεως, την υφαλοκρηπίδα, τη θαλάσσια επιστημονική έρευνα, την προστασία και διαφύλαξη του θαλάσσιου περιβάλλοντος και κάθε άλλης διατάξεως της με τον παρόντα νόμο κυρούμενης Συμβάσεως, εκδίδονται σχετικά προεδρικά διατάγματα μετά από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου».
Εδώ, προφανώς από πολιτικές σκοπιμότητες της εποχής, έγιναν δυο λάθη.
Το πρώτο, γίνεται στο πρώτο εδάφιο όπου, εσφαλμένα επαναλαμβάνεται το αυτονόητο και σαφώς αναφερόμενο στη Σύμβαση δικαίωμα επέκτασης στα 12 ν.μ, Τέτοια αναφορά, στο κείμενο του κυρωτικού νόμου, ελλοχεύει τον κίνδυνο να φανεί ότι το δικαίωμα της Ελλάδας πηγάζει αποκλειστικά και μόνο από τη Σύμβαση, ενώ το δικαίωμά της πηγάζει και από το διεθνές εθιμικό δίκαιο, που σημαίνει ότι μπορεί να αντιτάξει την επέκταση των χωρικών της υδάτων και έναντι κρατών που δεν δεσμεύονται από τη Σύμβαση.
Το δεύτερο, γίνεται στο δεύτερο εδάφιο όπου, εσφαλμένα αναφέρει ότι για την εφαρμογή των 12 ν.μ στην εσωτερική έννομη τάξη, εκδίδονται Προεδρικά Διατάγματα μετά από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου. Το θέμα αυτό, δηλαδή το αν για την επέκταση των χωρικών υδάτων απαιτείται έκδοση ΠΔ ή Νόμου, το αναλύσαμε πιο πάνω.
Τα λάθη συνεχίζονται
Με την επέκταση των χωρικών μας υδάτων, μόνο στο Ιόνιο, με το Ν. 4767/2021, αποδεχόμαστε, εμμέσως πλην σαφώς, τη «θεωρία των κυμαινόμενων χωρικών υδάτων» που η Τουρκία, για δικό της όφελος, παρουσίασε για πρώτη φορά το 2003.
Με αυτή τη θεωρία, η Τουρκία αποδέχεται τον καθορισμό διαφορετικού εύρους χωρικών υδάτων στον ελληνικό ηπειρωτικό χώρο και διαφορετικού στα νησιά.
Όμως, μια τέτοια αποδοχή, από την πλευρά της Ελλάδας, υποκρύπτει θανάσιμους κινδύνους :
Αποδεχόμαστε εμμέσως, αυτό που κατά κόρον ισχυρίζεται η Τουρκία, ότι τα νησιά του Ανατ. Αιγαίου είναι προέκταση της υφαλοκρηπίδας της ηπειρωτικής Τουρκίας (Ανατολίας) και δεν έχουν δική τους. Εδώ να σημειώσουμε ότι η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, δέχεται τη νομική έννοια της υφαλοκρηπίδας και όχι τη γεωλογική και αυτός είναι ένας από τους λόγους που δεν την υπογράφει η Τουρκία.
Αποδεχόμαστε το τουρκικό επιχείρημα περί «ειδικών συνθηκών» στο Αιγαίο, με τα όσα αυτό συνεπάγεται.
Τορπιλίζουμε από μόνοι μας, τη θεμελιώδη αρχή του διεθνούς, αλλά και του εσωτερικού δικαίου περί του αδιαιρέτου της κυριαρχίας του κράτους, σύμφωνα με την οποία «Τα όρια της Επικρατείας περιλαμβάνουν ολόκληρο το έδαφος της χώρας… αιγιαλίτιδα ζώνη…». Άλλη Ελλάδα θα έχουμε στο Ιόνιο, στο δυτικό ηπειρωτικό χώρο και... ολίγη Ελλάδα στα ελληνικά νησιά του Ανατ. Αιγαίου.
Καταστρατηγούμε το άρθρο 4 παρ 1 και 2 του Συντάγματος, σύμφωνα με το οποίο « οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου και έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις».
Εδώ, για να γίνει πιο κατανοητό θα αναφέρω ένα παράδειγμα. Σύμφωνα με το άρθρο 4 παρ 1 του ΒΔ 666/1966 «Περί αδειών αλιευτικών σκαφών», «Αι χορηγούμεναι άδειαι ισχύουσι δι’ άπασαν την Επικράτειαν».Όμως με τα σημερινά δεδομένα ο ψαράς της Σαμοθράκης, για παράδειγμα, έχει δικαίωμα να ψαρεύει σε έκταση 6 ν.μ από τις ακτές ενώ αντίθετα, για παράδειγμα, ο ψαράς της Ζακύνθου έχει δικαίωμα να ψαρεύει σε έκταση 12 ν.μ από τις ακτές (δηλαδή σε διπλάσια έκταση).
Ίσως, αντείπει κάποιος ότι αφού η άδεια αλιείας ισχύει δι’ άπασαν την Επικράτειαν ποιος εμποδίζει τον Σαμοθρακίτη ψαρά να πάει να ψαρέψει στο Ιόνιο (αν είναι δυνατόν !!!)
Έτσι όμως, δεν καταστρατηγούνται τα ίσα δικαιώματα που ορίζει το Σύνταγμα;
Άραγε, με την επέκταση των χωρικών μας υδάτων μόνο στο Ιόνιο, κερδίζουμε ή χάνουμε;
Ο αναγνώστης ανεπηρέαστα ας δώσει τη δική του απάντηση.
Αλεξανδρούπολη Φεβρουάριος 2021
ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Υποναύαρχος ΛΣ (ε.α)
