Η επίσκεψη Μπάιντεν στην Τουρκία επιβεβαίωσε τις προβλέψεις πολλών ότι στόχος της ήταν να βάλει μερικούς επιδέσμους στις βαθιά τραυματισμένες σχέσεις της χώρας με τη Δύση και με όλους σχεδόν τους γείτονές της και να προλάβει τα χειρότερα. Κοινός παρονομαστής των εξελίξεων είναι ότι καμία δύναμη, μικρή ή μεγάλη, δεν έχει συμφέρον να προωθεί την ενδυνάμωση της υπερφίαλης, ισλαμιστικής και απρόβλεπτης Τουρκίας. Επομένως, η τελική λύση του Ανατολικού Ζητήματος –που πλησιάζει ταχύτατα– αναγκαστικά θα προβλέπει τη συρρίκνωσή της.
Η ανακοίνωση ότι το «Μπαρμπαρός» θα αποχωρήσει από την κυπριακή ΑΟΖ στις αρχές Δεκεμβρίου (προφανώς πριν από την έναρξη του ελληνοτουρκικού συμβουλίου συνεργασίας στην Αθήνα) δείχνει ότι ορισμένα μηνύματα έχουν ληφθεί στην Άγκυρα, όπου οι λίγοι εχέφρονες θα πρέπει να βρίσκονται σε κατάσταση πανικού. Προς το παρόν το επίκεντρο των εξελίξεων βρίσκεται στη Συρία. Τόσο ο Λευκός Οίκος όσο και το Πεντάγωνο διαμηνύουν σταθερά στην Άγκυρα ότι δεν τίθεται θέμα «ζώνης απαγόρευσης πτήσεων» ούτε και απομάκρυνσης του Άσαντ από την εξουσία. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ βέβαια εξακολουθεί να εκδίδει τις «ποντιοπιλατικές» δηλώσεις του που υποκρύπτουν πολλούς κινδύνους για τα ελληνικά δικαιώματα και δίκαια στην περιοχή. Υπάρχει ίσως και το ενδεχόμενο να ακολουθεί το Στέιτ Ντιπάρτμεντ πολιτική συσκότισης των αληθινών προθέσεών του – που δεν δείχνουν να περιλαμβάνουν ενίσχυση της τουρκικής αλαζονείας αλλά απλώς ενδιαφέρεται να ελεγχθεί κατά το δυνατόν η απρόβλεπτη ηγεσία της… Δεν πας κόντρα σε κάποιον αποδεδειγμένα τρελό, εκτός κι αν έχεις τη δύναμη να του φορέσεις ζουρλομανδύα, θα το λέγαμε απλά… Έτσι, το Πεντάγωνο και ο Λευκός Οίκος κάνουν αυτά που πρέπει –και κυρίως στέλνουν βοήθεια στους Κούρδους του PKK και του YPG–, ενώ το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επιδίδεται σε ασκήσεις κατευνασμού της Άγκυρας με δηλώσεις εν είδει ηρεμιστικών χαπιών… Το συμπέρασμα αυτό άλλωστε επιβεβαιώνεται και από την παρακάτω ανάλυση των διαπραγματεύσεων με το Ιράν.
Η τουρκική ηγεσία έχει πράγματι παρανοήσει και παραγνωρίζει ότι ο Άσαντ είναι στενός σύμμαχος του Ιράν και φυσικά της Ρωσίας. Το μεν Ιράν εκτός από τη Δαμασκό ελέγχει την εξουσία στη Βηρυττό (Χεζμπολάχ), τη Βαγδάτη (Σιίτες του Ιράκ) και πολύ πρόσφατα στη Σάναα (Υεμένη). Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε προ ημερών ανώτατος Ιρανός αξιωματούχος, με την επέκταση της ιρανικής επιρροής οι πρίγκιπες της Σ. Αραβίας «έχουν τις μέρες τους μετρημένες». Η δε Ρωσία έχει αποδείξει έμπρακτα ότι σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να εγκαταλείψει τη μόνη βάση της στη Μεσόγειο, τη Συρία.
Αλλά η επέκταση της ιρανικής γεωπολιτικής επιρροής έχει τον τελευταίο καιρό διασυνδεθεί όχι μόνο με τη Ρωσία αλλά και με τις ΗΠΑ. Ιράν και Ρωσία μπορεί να έχουν συγκρουόμενα συμφέροντα στον τομέα της ενέργειας, αλλά έχουν συμφωνήσει να συμμαχήσουν στον Καύκασο και τη Μ. Ανατολή. Η προσέγγισή τους αφορά την παραμονή του Σύρου προέδρου Άσαντ στην εξουσία και την ανάγκη να νικηθεί το Ισλαμικό Κράτος. Στην τελευταία συσπείρωση ήρθαν πρόσφατα να προστεθούν και οι ΗΠΑ (που επίσης επιδιώκουν την εξόντωση του ΙΚ, ενώ οι παλιές καλές τους σχέσεις με τη Σ. Αραβία έχουν σαφώς εξασθενήσει). Οι ΗΠΑ κατανοούν ότι μετά από 35 χρόνια κυρώσεων το Ιράν, με πανέξυπνη τακτική, επιβίωσε και είναι έτοιμες για έναν ιστορικό συμβιβασμό. Λέγεται μάλιστα ότι τελευταία, ευφυώς, η Ρωσία έχει αναζητήσει στην Τεχεράνη συμβουλές για την αντιμετώπιση των δυτικών κυρώσεων.
Οι παραπάνω προσεγγίσεις Ρωσίας-Ιράν-ΗΠΑ και οι πρόσφατες εξελίξεις στη Γενεύη, όπου οι 5+1 δυνάμεις –ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ρωσία, Κίνα (και τελευταία έχει προστεθεί και η Lady Ashton από πλευράς ΕΕ)– διαπραγματεύονται με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα, δείχνουν ότι μια γενικότερη συμφωνία πλησιάζει. Καθώς σημαντική πρόοδος έχει ήδη από πέρυσι επιτευχθεί στο θέμα των πυρηνικών, η παράταση των διαπραγματεύσεων για επτά μήνες μαρτυρά ότι πολύ περισσότερα διακυβεύονται στις συνομιλίες αυτές. Είναι ολοφάνερο ότι συζητείται η επαναχάραξη ζωνών επιρροής αλλά και συνόρων σε όλη τη Μέση Ανατολή. Τα ανταλλάγματα που θα λάβει το Ιράν έχουν άλλωστε αρχίσει να διαγράφονται στο χάρτη όπως προαναφέραμε.
Προς το παρόν ένα είναι γεγονός, ότι όλες οι δυνάμεις που συμμετέχουν στις συνομιλίες έχουν στραφεί εναντίον του ΙΚ. Με δεδομένη τη συμφωνία όλων για την παραμονή του Άσαντ στην εξουσία και την έναρξη σχέσεων ΗΠΑ και ΕΕ με το PKK και το συριακό κομμάτι του το YPD, είναι φανερό ότι η Άγκυρα έχει καταστεί έρμαιο των εξελίξεων που με μαθηματική ακρίβεια οδηγούν στη δημιουργία κουρδικού κράτους. Το Ιράν δεν θέλει την ίδρυση του Κουρδιστάν, αλλά εάν λάβει τα κατάλληλα ανταλλάγματα θα συναινέσει… Άλλωστε ακολουθεί απέναντι στο κουρδικό στοιχείο που ζει στο δυτικό Ιράν σαφώς εξυπνότερη πολιτική από αυτήν των γενοκτόνων της Άγκυρας, και θα είναι πιθανότατα σε θέση να ελέγξει οποιαδήποτε αποσχιστική τάση.
Για άλλη μια φορά στην ιστορία της η Τουρκία θα είναι de facto απούσα από την επαναχάραξη των συνόρων της. Όταν ο Σουλτάνος (Ερντογάν), ο Βεζίρης (Νταβούτογλου) και οι πασάδες αναρωτηθούν τι συνέβη και βρέθηκαν ηττημένοι, θα είναι πολύ αργά. Δυστυχώς μέσα στη μεγαλομανία τους δεν είναι σε θέση να καταλήξουν στο ίδιο απλό συμπέρασμα που κατέληξαν όλοι οι γείτονές τους και όσοι συναναστράφηκαν μαζί τους επί δέκα και πλέον αιώνες: ότι η βάση όλων των ανθρώπινων σχέσεων σε ατομικό, κοινωνικό και διεθνές επίπεδο είναι η εμπιστοσύνη και η προβλεψιμότητα, και όχι η «μπαμπεσιά» και η αρπακτικότητα…
Σταματάκης Νικόλαος
