Η ΕΕ έχει δύο ατού που πάντα θεωρούσα ακλόνητα, όσο κι αν έχω αμφισβητήσει διάφορες αποφάσεις. Το πρώτο είναι μια έλλειψη εναλλακτικών. Πώς αλλιώς θα αντιμετωπίσουν οι Ευρωπαίοι την κλιματική αλλαγή, μια προσφυγική κρίση ή έναν υπερβολικά δυναμικό Ρώσο πρόεδρο, αν όχι μέσω της ΕΕ;

Το δεύτερο είναι η ηθική υπεροχή. Έναντι των περισσοτέρων μελών της, η ΕΕ είναι λιγότερο διεφθαρμένη, πιο ηθική και πιστή στους κανόνες. Παρότι ο κόσμος των εθνικών πολιτικών είναι γεμάτος ειδικούς στην τακτική που επιδιώκουν το βραχυπρόθεσμο κέρδος, το μπλοκ επιτυγχάνει ένα καλύτερο μείγμα πολιτικής και πολιτικών. Οικοδομεί ευρείς συνασπισμούς και διαμορφώνει στρατηγικούς πολιτικούς στόχους. Ο ορίζοντάς του ξεπερνά τον κύκλο ζωής ενός κοινοβουλίου.

Μέσα σε ελάχιστα χρόνια, αυτά τα πλεονεκτήματα έχουν κατεδαφιστεί. Η κακοδιαχείριση της κρίσης της ευρωζώνης κατέστησε δυνατό το να υπάρξει ένα εύλογο οικονομικό επιχείρημα για μια έξοδο.

Έπειτα, την Παρασκευή η ΕΕ έχασε το άλλο της βασικό ατού. Η συμφωνία με την Τουρκία είναι ό,τι πιο ποταπό έχω δει στη σύγχρονη ευρωπαϊκή πολιτική. Την ημέρα που οι Ευρωπαίοι ηγέτες υπέγραψαν τη συμφωνία, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο Τούρκος πρόεδρος, έριξε τις μάσκες: «Η δημοκρατία, η ελευθερία και το κράτος δικαίου (...) για μας, αυτές οι λέξεις δεν αξίζουν πλέον απολύτως τίποτα». Σε εκείνο το σημείο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα έπρεπε να δώσει τέλος στη συζήτηση με τον Αχμέτ Νταβούτογλου, τον Τούρκο πρωθυπουργό, και να τον στείλει σπίτι του. Αντ' αυτού, σύναψε συμφωνία μαζί του -χρήματα και πολλά περισσότερα, σε αντάλλαγμα βοήθειας με την προσφυγική κρίση.

Η Τουρκία θα μετεγκαταστήσει περίπου 72.000 πρόσφυγες στην ΕΕ -μια ανταλλαγή ενός προς καθέναν παράνομο μετανάστη που η Τουρκία μεταφέρει με βάρκες μέσω του Αιγαίου. Σε αντάλλαγμα, η ΕΕ πληρώνει στην Τουρκία έξι δισ. ευρώ και ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στις διαπραγματεύσεις για την προσχώρησή της στην ΕΕ -όλα αυτά με μια χώρα της οποίας η ηγεσία μόλις ακύρωσε τη δημοκρατία. Η ΕΕ πρόκειται επίσης να επιτρέψει τη μετακίνηση χωρίς βίζα για 75 εκατ. κατοίκους της Τουρκίας. Η ΕΕ όχι μόνο πούλησε την ψυχή της εκείνη την ημέρα, αλλά διαπραγματεύτηκε και μια πραγματικά άθλια συμφωνία.

Δεν είμαι σε θέση να κρίνω το αν αυτή η συμφωνία συμμορφώνεται με τη Σύμβαση της Γενεύης και άλλα σημεία του διεθνούς δικαίου. Υποθέτω πως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σιγουρεύτηκε πως θα μπορούσε να σταθεί στις δικαστικές αίθουσες. Αλλά ακόμη κι αν κριθεί νόμιμη, αμφιβάλλω για το αν μπορεί να εφαρμοστεί. Θα έχει ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κανείς αν οι ΕΕ θα αθετήσει τις υποσχέσεις της σε περίπτωση που η Άγκυρα δεν εκπληρώσει τη δική της πλευρά.

Ακόμη κι αν η συμφωνία εφαρμοστεί πλήρως, δε θα χαλαρώσει πολύ την πίεση. Ο αναμενόμενος αριθμός προσφύγων που θα φτάσουν στην ΕΕ θα αποτελέσει μεγάλο πολλαπλάσιο των 72.000 που συμφωνήθηκε με την Τουρκία. Γερμανικό think tank έχει υπολογίσει τις προσφυγικές ροές αυτού του έτους και έχει καταλήξει σε ένα εκτιμώμενο εύρος 1,8 με 6,4 εκατ. Το τελευταίο νούμερο αποτελεί τη χειρότερη περίπτωση, η οποία θα μπορούσε να περιλαμβάνει μεγάλους αριθμούς από τη βόρεια Αφρική.

Το κλείσιμο της Οδού των δυτικών Βαλκανίων για τους πρόσφυγες -από την Ελλάδα μέσω της ΠΓΔΜ, της Σερβίας, της Κροατίας, της Σλοβενίας και έπειτα στην Αυστρία και τη Γερμανία- προσέφερε βραχυπρόθεσμη ανακούφιση στους βορειοευρωπαίους, αλλά υπάρχουν πολλές εναλλακτικές οδοί για να ακολουθήσουν οι πρόσφυγες. Μπορούν να περάσουν από τον Καύκασο και την Ουκρανία ή μέσω της Μεσογείου στην Ιταλία και την Ισπανία. Όταν οι χώρες κλείνουν τα σύνορά τους, δε μειώνουν τη ροή των προσφύγων αλλά μόνοτους αλλάζουν πορεία. Αποτελεί κλασικό παράδειγμα μιας πολιτικής «παρασιτισμού». Αυτό καταδεικνύει πως τα επιχειρήματα υπέρ μιας προσφυγικής πολιτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι συντριπτικά.

Μία από τις πιο εξωφρενικές περιπτώσεις μονομερούς δράσης είναι το κλείσιμο των συνόρων της Αυστρίας. Η χώρα πλέον θα επανεισάγει ελέγχους στα κύρια σύνορά της με την Ιταλία -στον αυτοκινητόδρομο του Μπρέννερο. Είναι μία από τις οδούς με την πιο έντονη διέλευση, μεταξύ νότιας και βόρειας Ευρώπης. Μόλις οι πρόσφυγες φτάσουν στην Ιταλία, να αναμένετε περισσότερες εξελίξεις στα βόρεια σύνορα της χώρας. Η Γαλλία, η Ελβετία και η Σλοβενία μπορούμε να είμαστε βέβαιοι πως στο σημείο αυτό θα επανεισάγουν ελέγχους. Η Ιταλία τότε θα αποκλειστεί από τη ζώνη ελεύθερης διέλευσης της οποίας είναι μέλος και η Σένγκεν θα γίνει ένα μικρό club των χωρών της βόρειας Ευρώπης -πιθανώς το μοντέλο μιας μελλοντικής ευρωζώνης. Αυτό θα είναι το πρώτο βήμα για έναν κατακερματισμό της ΕΕ.

Η συμφωνία με την Τουρκία θα επηρεάσει επίσης το debate επί του βρετανικού δημοψηφίσματος. Δε θα έχει το στρατόπεδο της εξόδου να πει κάτι για την ελεύθερη μετακίνηση 75 εκατομμυρίων Τούρκων; Οποιοσδήποτε ενδιαφέρεται για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα θα νιώσει απέχθεια γι' αυτή τη συμφωνία. Το ίδιο θα κάνει οποιοσδήποτε φοβάται μια γερμανική κυριαρχία στην ΕΕ, εφόσον όλο αυτό ξεκίνησε από την Άνγκελα Μέρκελ. Η Γερμανίδα καγκελάριος χρειαζόταν απελπισμένα να βγει από ένα λάκκο που έσκαψε η ίδια. Αποτέλεσε δική της μονομερή απόφαση η διάνοιξη των γερμανικών συνόρων που κατέστησε μια διαχειρίσιμη προσφυγική κρίση σε μη διαχειρίσιμη.

Δεν είναι εύκολο να αναπτύξει κανείς μια εύλογη επιχειρηματολογία υπέρ της εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ. Αλλά όταν η ΕΕ χάνει την ηθική υπεροχή της, δε θα έπρεπε να εκπλησσόμαστε που ο κόσμος αρχίζει να αναρωτιέται τι αυτή αντιπροσωπεύει ή για ποιο λόγο είναι απαραίτητη.

Πηγή: Euro2day