Από την Φανούλα Αργυρού *
«Μαθήματα Ιστορίας – πυρήνας πολιτισμών και μάθησης
Τα έθνη γράφουν τις αυτοβιογραφίες τους σε τρεις τόμους: το βιβλίο των πράξεων τους, το βιβλίο των λόγων τους και το βιβλίο της τέχνης τους. Κανένα από αυτά δεν μπορεί να γίνει κατανοητό χωρίς να διαβαστούν τα άλλα δύο… Γιατί μια ανθρώπινη ζωή δεν είναι καλύτερη από αυτή ενός κατώτερου ζώου, εκτός κι αν υφαίνεται στη ζωή των προγόνων του από την ιστορία… Η ιστορία είναι κάτι περισσότερο από ένα εργαλείο… είναι ένα θέμα που μας καθορίζει όλους…»
“History Lessons – Civilisation’s core and the core curriculum
…Nations write their autobiographies in three volumes: the book of their deeds, the book of their words and the book of their art. None of them can be understood without reading the other two… For a human life is no better than that of a lesser animal unless it is woven into the life of its ancestors by the record of history…History is more than a tool…it is a subject that defines us all…”
«Times» Λονδίνου 23.11.1998
Δυστυχώς στην Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας υπάρχουν πολλά κενά στα δύο πρώτα «βιβλία». Ακόμα επικρατεί από κάποιους η προσπάθεια φίμωσης, σπίλωσης για συγκάλυψη μοιραίων λαθών και ψευδαισθήσεων, από εκείνους που πρωτοστάτησαν σ΄αυτά, ως αποτέλεσμα να έχουμε εδώ και 50 χρόνια μια ημι-κατεχόμενη πατρίδα στα πρόθυρα πλήρους τουρκοποίησης. Γράφεται ότι ενόσω θυσιάζονταν οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ το 1958, το 1959 αποδεχτήκαμε τη Ζυρίχη με τα τραγικά αποτελέσματα. Αποφεύγεται το ΓΙΑΤΙ, τι μεσολάβησε μεταξύ 1958-1959. Θα ξεκινήσω από το ΠΩΣ γιατί αυτό ξεκίνησε πολύ πιο πριν. Επειδή το «ψάρι βρωμάει από το κεφάλι». Τα υπόλοιπα ήταν προδιαγραμμένα πλέον…
Αυτού λεχθέντος δεν δικαιολογούνται και όσοι ακολούθησαν τον Αρχ. Μακάριο και τα λάθη του μέχρι σήμερα. Ούτε βέβαια οι αρχιτέκτονες της καταστροφής της πατρίδας μας Βρετανοί και Τούρκοι. Η ιστορία πρέπει να λέγεται, να γράφεται και να διδάσκεται σωστά. Και οι Βρετανοί μας αποκάλυψαν προ καιρού τόσο τις δικές των εγκληματικές ενέργειες όσο και τις ασυγχώρητες και άνευ λαϊκή εντολή υποχωρήσεις δικών μας, ξεκινώντας από τον Αρχ. Μακάριο, τον οποίο είχαν επιτήδεια εγκλωβίσει στο δίκτυ των ενεργειών τους αφού τον επέλεξαν ως πιο ευέλικτο γι΄αυτούς ως ηγέτη της Ε/κ πλευράς απορρίπτοντας τον Γρίβα…
1 Απριλίου 1955 ξεκινά ο αγώνας της ΕΟΚΑ για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Με πολιτικό αρχηγό τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και στρατιωτικό τον Στρατηγό Γρίβα Διγενή.
Επισημαίνω κάποιες εξάρσεις του Αρχ. Μακαρίου υπέρ της Ένωσης αφενός και το πως οι νέοι της Κύπρου επιστρατεύθηκαν αφετέρου. Θυσιάζοντας τις ζωές τους πριν καλά καλά τις γνωρίσουν, για ένα σκοπό, που εγκατέλειψε πρώτος ο ίδιος που τους παρότρυνε, (Μακάριος). Φοβερίζοντας τους μάλιστα ότι θα αμαύρωναν όσους εγκατέλειπαν τον στόχο της ΄Ενωσης ως προδότες και δεν θα μπορούσε να τους προστατεύσει από την οργή του λαού.
24 Ιουνίου 1951 στο χωριό Λύση. «Θέλουμε ΄Ενωση. Ποτέ δεν θα κατεβάσουμε τη σημαία της Ένωσης. Θα συνεχίσουμε τον αγώνα αγονάτιστοι».
30 Ιανουαρίου 1952, Λευκωσία. «Ήδη καλά οργανωμένοι σε όλο το νησί, οι νέοι μας θα δώσουν νέα υποστήριξη στην Ένωση. Αφήστε τους νέους της Κύπρου να κρατήσουν ψηλά το επίπεδο του αγώνα… Θα ξανακτυπήσουμε τη πόρτα των κυβερνώντων. Αν δεν την ανοίξουν, θα ξανακτυπήσουμε και πάλι μέχρι να σπάσει και να ανοίξει».
10 Ιανουαρίου 1955, Καθεδρικός Ναός Αγίου Ιωάννη Λευκωσία. « Δεν θα συμβιβαστούμε με τον δυνάστη. Δεν θα συνεργαστούμε κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες μαζί του. Θα συνεχίσουμε τον αδυσώπητο αγώνα μας μέχρι τέλους, απορρίπτοντας συνταγματικές παγίδες».
Η δήλωση Μακαρίου 10.1.1955 στη Φανερωμένη ότι θα αποκαλούνταν προδότες όσοι ενέδιδαν…
16 Ιανουαρίου 1955 Εκκλησία Φανερωμένης, Λευκωσία. « Το ξεκαθαρίζουμε για ακόμα μια φορά ότι θα απορρίψουμε το σύνταγμα και κάθε συνεργασία με την κυβέρνηση και ότι θα θεωρούμε ως εχθρούς του εθνικού μας στόχου εκείνους που θα ενδώσουν στις συνταγματικές πιέσεις της κυβέρνησης. Θα αποκαλέσουμε τέτοια πρόσωπα ως προδότες και δεν θα μπορούμε να τους προστατεύσουμε από την οργή του λαού και τη ντροπή».
Εν τω μεταξύ στο Λονδίνο, 21 Ιουνίου 1955, οι Βρετανοί ενημέρωσαν τους Τούρκους να μην ανησυχούν και τα σχέδιά τους θα έφερναν τους Τούρκους της Κύπρου επί ίσοις όροις (equal footing) με τους Έλληνες. Γι’ αυτό σχεδιάστηκε εξάλλου η επαναφορά της Τουρκίας ως ενδιαφερόμενου μέρους με την Τριμερή που ακολούθησε τον Αύγουστο του 1955 από τον Sir Ivone Kirkpatrick …
Δηλώσεις αδυναμίας και υπονόμευσης του αγώνα από τον Μακάριο
Στις 27 Ιουνίου 1955 ο Αγγλικανός Αρχιδιάκονος Goldie επισκέφθηκε τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Η συνάντηση εκείνη αποκάλυψε τις αδυναμίες του Μακαρίου και την αμφίβολη υποστήριξή του προς τον σκοπό της Ένωσης.
Στο βιβλίο του « Britain and the Revolt in Cyprus 1954-1959» ο Βρετανός καθηγητής Robert Holland έγραψε: «Η πρώτη ένδειξη ότι η θέση του Μακαρίου δεν ήταν και τόσο αδιάλλακτη, φάνηκε κατά την συνάντησή του με τον Αγγλικανό Αρχιδιάκονο λίγες μέρες πριν την επίσκεψη του υπουργού Αποικιών Lennoxd-Boyd, όταν του είπε ότι κατανοούσε πλήρως το πόσο στείρο είχε καταντήσει το σύνθημα ‘ Ένωσης και μόνον Ένωσης’… Εξηγώντας στον Αρχιδιάκονο τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε, του είπε και κάτι άλλο: Ότι δεν μπορούσε ανοικτά να αποκηρύξει τη βία της ΕΟΚΑ δίχως να θέσει τη ζωή του σε κίνδυνο. Αργότερα, ο Μακάριος σε διάφορες περιπτώσεις θα αναφερόταν για αυτές τις δυσκολίες, σε συνομιλίες του με άλλους διαπραγματευτές», έγραψε ο Βρετανός καθηγητής. (Ο υπουργός έφθασε στην Κύπρο στις 9 Ιουλίου 1955).
Αυτά όλα τόσο νωρίς μετά την έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, φανέρωσαν την αδυναμία του ως πολιτικού (που δεν ήταν), ένδειξη προσωπικής δειλίας και απόγνωσης για έναν αγώνα που ξεκίνησε δίχως σοβαρή προετοιμασία και μελέτη της βρετανικής πολιτικής.
Η απαρχή μιας επικίνδυνης και επιπόλαιης πλέον διαχείρισης του Κυπριακού μέχρι το τέλος της ζωής του…
9 Ιουλίου 1955 – Συνάντηση στο ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου με τον υπουργό Αποικιών Lennox-Boyd, ο οποίος συνοδευόταν από τον αξιωματούχο του Γραφείου Αποικιών Sir John Martin και τον κυβερνήτη Sir Robert Armitage. Παρευρέθηκαν ο Νίκος Κρανιδιώτης, Γραμματέας του Εθναρχικού Γραφείου και ο Πασχάλης Πασχαλίδης Γραμματέας του Αρχιεπισκόπου.
Από τα πρακτικά της συνάντησης Μακαρίου και Υπ. Αποικιών 9.7.1955
Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, Υπ. Αποικιών Lennox-Boyd
Ο υπουργός ανέφερε ότι υπήρχε και τουρκικό ενδιαφέρον για την Κύπρο και ότι δεν μπορούσε να αγνοηθεί το γεγονός ότι ιστορικά, ήταν από τους Τούρκους που η Βρετανία πήρε τη διοίκηση της νήσου. Ο Αρχιεπίσκοπος χαρακτήρισε ως ‘crooked approach’(διεφθαρμένη προσέγγιση) την ετοιμασία της Τριμερούς Διάσκεψης και ότι τα αποτελέσματά της δεν θα ήταν δεσμευτικά για τους Κύπριους (ψευδαίσθηση Μακαρίου). Δεν μπορούσε να καταδικάσει τη βία (είπε) γιατί θα ερχόταν σε αντιπαράθεση με το λαό. Θα έχανε την υποστήριξη του λαού του αν διαμαρτυρόταν και ότι έπαιρνε μέτρα και για την προσωπική του προστασία. Ο Μακάριος ρώτησε κατά πόσον, αν με το Σύνταγμα οι Τούρκοι έπαιρναν αντιπροσώπευση βάση της αριθμητικής τους αναλογίας, θα ικανοποιούνταν, ο υπουργός Αποικιών απάντησε ότι έπρεπε να πάρουν εγγυημένη αντιπροσώπευση, ενώ ο κυβερνήτης Sir Robert Armitage πρόσθεσε πως με το Σύνταγμα η μία κοινότητα δεν θα αναμειγνυόταν στα εσωτερικά θέματα της άλλης. Σύμφωνα με τα πρακτικά της συνάντησης θα πρέπει να συζητήθηκε και το θέμα των βρετανικών βάσεων και ο Μακάριος να είπε ότι οι Κύπριοι θα έβλεπαν με δυσαρέσκεια τις βάσεις ενόσω τα συνταγματικά τους αιτήματα παρέμεναν ανεκπλήρωτα (ψευδαίσθηση Μακαρίου τελικά ο ίδιος τις διαπραγματεύθηκε).
Συνάντηση Μακαρίου/Υπ. Αποικιών 9.7.1955 πρακτικά
Ταυτόχρονα με την Τριμερής – Προσχεδιασμένη η εξορία ως διέξοδος
Η αποτυχία των συνομιλιών για λύση τέλος του 1955 με τον Σερ Χιού Φούτ που αντικατέστησε τον προκάτοχό του, δεν υπήρξαν ‘χαμένη ευκαιρία’ όπως τις αποκάλεσαν κάποιοι. Στην ουσία η εξορία του Μακαρίου (9.3.1956) ετοιμάστηκε ως μια διέξοδος γι΄αυτόν για να μπορέσει αργότερα να κάνει τις υποχωρήσεις που έκανε. Η εξορία τον έβγαλε από τα αδιέξοδά του… Εξού και η προετοιμασία ξεκίνησε αμέσως μετά την επιστροφή του υπουργού Αποικιών από τη Λευκωσία με επαφές με τον κυβερνήτη των Σεϋχελλών τέλος Αυγούστου 1955 ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ με την Τριμερή, που έφερε την Τουρκία πίσω ως ενδιαφερόμενο μέρος στο Κυπριακό!…
Στις 27 Οκτωβρίου 1955 ο Εργατικός Βρετανός βουλευτής Reginald Paget επισκέφθηκε την Κύπρο και μεταξύ άλλων προσωπικοτήτων είχε συνάντηση και με τον Αρχ. Μακάριο. Σε λεπτομερή, άκρως μυστική έκθεσή του για το τι άκουσε και είδε στο νησί, έγραψε : « Ο Μακάριος μας έδωσε την εντύπωση φοβισμένου ανθρώπου. Από δεξιά και αριστερά περιβάλλεται από εξτρεμιστές… Κατά τη γνώμη μας θέλει ειρήνη και στην πραγματικότητα είναι ικανοποιημένος με το στάτους κβο. Όμως, χρειάζεται κάποιας μορφής δικαιολογία για να καλύψει την οπισθοχώρησή του και αυτή για να του είναι χρήσιμη πρέπει να περιλαμβάνει τη λέξη «αυτοδιάθεση». Αν μπορεί να έχει αυτό, δεν τον ενδιαφέρει σε πόσο καιρό θα επιτευχθεί και συγκεκριμένα δεν χρειάζεται ούτε μορατόριουμ χρόνου… Η ελληνική εμπορική κοινότητα συμμερίζεται τον συναισθηματισμό των συμπατριωτών της (για ένωση) με την προϋπόθεση ότι δεν θα συμβεί ποτέ. Δεν θέλουν να περάσουν από τη στερλίνα στη δραχμή…»
«Σεϋχέλλες 1956-57: Αρχή ωδίνων για την Κύπρο»
Την εγκατάλειψη της Ένωσης από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο επιβεβαιώνει και το βιβλίο του δημοσιογράφου Νίκου Παπαναστασίου, «Σεϋχέλλες 1956-57: Αρχή ωδίνων για την Κύπρο – Τα πριν και κατά την εξορία των «4» με την πένα του Πολύκαρπου Ιωαννίδη» Λευκωσία 2014. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί πρωτογενές υλικό από τα άρθρα του Πολύκαρπου Ιωαννίδη (αλλά και ορισμένα βρετανικά) ενός εκ των τεσσάρων εξόριστων στις Σεϋχέλλες από τους Βρετανούς και τη γνώση του για τις θέσεις του Αρχ. Μακαρίου έναντι της Ένωσης.
Στις 8 Ιανουαρίου 1958 το Φόρειν ΄Οφις ενημερώνει τον Αμερικανό υπ. Εξωτερικών, Foster Dulles, ότι δεν μπορούσαν να εγκαταλείψουν τις διαβεβαιώσεις που έδωσαν στους Τούρκους με τη δήλωση της 19ης Δεκεμβρίου 1956 (για ξεχωριστή αυτοδιάθεση των Τ/κ μη αποκλείοντας την διχοτόμηση).
Το ξεκίνημα των υποχωρήσεων – Ενός κακού μύρια έπονται…
Στις 23 Ιουνίου 1958 ο εθναρχικός σύμβουλος Ζήνων Ρωσσίδης, μετέφερε στον βρετανό πρέσβη στην Αθήνα Sir Roger Allen μήνυμα από το Μακάριο ότι θα μπορούσαν να ξεκινήσουν συνομιλίες για ένα νέο Σύνταγμα, παραμερίζοντας την αυτοδιάθεση (Ένωση).
(Είχε προηγηθεί σύσκεψη στην Αθήνα των δημάρχων της Κύπρου και των εθναρχικών συμβούλων με τον Αρχ. Μακάριο. Εκείνο που δεν ξεκαθαρίζεται είναι το κατά πόσον και οι εθναρχικοί σύμβουλοι και οι δήμαρχοι είχαν συμφωνήσει).
Ο Μακάριος είχε εγκαταλείψει την ‘Ενωση πριν την συνάντησή του με την απεσταλμένη Μπάρμπαρα Κάσλ στις 22 Σεπτεμβρίου 1958 στο πολυτελές ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία στην Αθήνα…
Τον ίδιο μήνα που ο Μακάριος έστειλε τον Ζ. Ρωσσίδη στον Βρετανό πρέσβη, ο Σερ Χιου Φούτ υποσχόταν στους Τουρκοκύπριους ξεχωριστή αυτονομία …
H επιστολή Μακαρίου
Στις 27 Σεπτεμβρίου 1958 η ενυπόγραφη πλέον εγκατάλειψη της Ένωσης από τον Μακάριο που παρέδωσε στον Βρετανό πρέσβη στην Αθήνα:
«Στις 22 Σεπτεμβρίου σε συνάντηση που είχα με την κα Barbara Castle , είπα ότι ο λαός της Κύπρου θα δεχθεί ως λύση για το Κυπριακό πρόβλημα, ένα σύνταγμα για αυτό-κυβέρνηση για ένα χρονικό διάστημα, μετά το οποίο θα δοθεί στο νησί το στάτους της ανεξαρτησίας. Αυτό το στάτους της ανεξαρτησίας θα είναι κάτω από την εγγύηση των Ηνωμένων Εθνών και δεν θα μπορεί να αλλάξει δίχως την έγκριση του ΟΗΕ. Επιθυμώ τώρα και επισήμως, να μεταβιβάσω αυτές τις προτάσεις στην κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητας».
Η επίσημη ενυπόγραφη μεταστροφή από την Ένωση προς Ανεξαρτησία.
Αθήνα 27 Σεπτεμβρίου 1958.
Πότε ρώτησε το λαό, τους αγωνιστές που θυσιάζονταν ;
Αυτή ήταν η μονομερής και δίχως την έγκριση του λαού, επίσημη ενυπόγραφη εγκατάλειψη της Ένωσης, από τον ίδιο τον πολιτικό ηγέτη της ΕΟΚΑ 1955-59 για ΄Ενωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ένας αιματηρός αγώνας θυσιάστηκε με τόσα πολλά παλληκάρια στη βρετανική αγχόνη, τραγουδώντας τον Εθνικό Ελληνικό Ύμνο για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, όμως δεν πρόδωσαν…
4 Οκτωβρίου 1958. Ο Βρετανός πρέσβης στην Αθήνα τηλεγράφησε στο Λονδίνο:
« Αν δεν μπορούμε να πούμε ότι δεν στοχεύουμε το σχέδιο μας από μόνο του να οδηγήσει στη διχοτόμηση, είναι λογικό να υποθέσει ένας ότι αυτό είναι γιατί πιστεύουμε ότι εκ της φύσεώς του θα δημιουργήσει τις συνθήκες που θα οδηγήσουν στη διχοτόμηση. Αυτό βέβαια, είναι που πιστεύουν και οι Έλληνες…»
Τέλος Α’ μέρους, συνεχίζεται. (Πηγές Βρετανικό Εθνικό Αρχείο, βιβλία Φ.Α. « Διζωνική vs Δημοκρατία 1955-2019» «Από την Ένωση στη Κατοχή»1995)
Πηγή: (Σημερινή 22/9/2024), onisilos.gr
