Από την Φανούλα Αργυρού *
«Ο Μακάριος άρχισε να επαναφέρει δημαγωγικά και εποχιακά την αξίωση για Ένωση σε μια άχαρη, άγονη και απολίτικη προσπάθειά του να λυτρωθεί από τις σκληρές κατηγορίες των πολιτικών αντιπάλων του ότι πρόδωσε την Ένωση για να γίνει Πρόεδρος του κράτους…την συντήρηση ψευδαισθήσεων, την εποχική συνθηματολόγηση, την πλήρη παραγνώριση της Τουρκίας και των επεκτατικών αλαλαγμών της, την έκαναν δόγμα όλοι οι συνεργάτες του Μακαρίου… Η δημοκρατία δεν λειτουργούσε…με τις πρώτες προεδρικές εκλογές του 1968 και τις πρώτες βουλευτικές του 1970 , άρχισε δειλά δειλά και νοθευμένα να λειτουργεί μια στοιχειώδης δημοκρατική ζωή, αλλά και πάλι κάτω από τη σκιά του Μακαρίου, που έλεγε τα πάντα. «Η Κύπρος είμαι εγώ…». Όποιος διαφωνούσε μαζί του στιγματιζόταν από τους φανατικούς οπαδούς του ως αντιμακαριακός και επικίνδυνος. Όταν ο ίδιος διακήρυττε την Ένωση ήταν πατριώτης και εθνάρχης , ενώ όταν οι αντίπαλοι του διακήρυτταν ακριβώς τα ίδια με εκείνον ήταν αντιμακαριακοί, ακραίοι, εθνικιστές και επικίνδυνοι…» («7 Προεδρικά Πορτραίτα» Κ. Ν. Χατζηκωστή 2023).
Αυτό το μικρό απόσπασμα συμπλήρωμα για το Α’ και Β’ μέρος που προηγήθηκαν.
Το τουρκικό έγγραφο για πραξικόπημα εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας
Έγγραφο που αποκάλυψε το προμελετημένο τουρκικό έγκλημα εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας, με υπογραφές του αντι-προέδρου της Κύπρου Δρ. Φαζίλ Κουτσουκ και προέδρου της Κοινοτικής Συνέλευσης Ραούφ Ντενκτάς 13 Σεπτεμβρίου 1963, βρήκαν οι αρχές της ΚΔ στο γραφείο του Τουρκοκύπριου υπουργού Γεωργίας Φαζίλ Πλουμέρ. Στην βιασύνη του να το εγκαταλείψει στις 22 Δεκεμβρίου 1963 εγκατέλειψε αριθμό εγγράφων. Το περιεχόμενο του εγγράφου το οποίο προηγήθηκε των προτάσεων Μακαρίου με τα 13 σημεία, κατέγραφε τις τουρκικές εγκληματικές, κακόβουλες και προσχεδιασμένες προθέσεις εναντίον των Ελληνοκυπρίων και της Κυπριακής Δημοκρατίας. (Δημοσίευση στο βιβλίο του πρώην Υπ. Άμυνας Χριστόδουλου Βενιαμίν «Τα δύσκολα χρόνια – Αναμνήσεις μιας ζωής» και Φ.Α. «Διζωνική vs Δημοκρατία 1955-2019»).
Καθώς εξελισσόταν το τουρκικό πραξικόπημα για διάλυση της ΚΔ και αντικατάστασής της με δύο ομόσπονδα κράτη, έγραφε πλέον ο κυπριακός τύπος:
Φιλελεύθερος – 21 Φεβρουαρίου 1964: « Το σατανικό σχέδιο –Δημιουργία τουρκικής Κυπριακής Δημοκρατίας –ΤΟ ΕΓΓΡΑΦΟΝ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΣΥΝΩΜΟΣΙΑΣ- Πλήρης συνεργασία της Τουρκίας δια την εφαρμογή της ανταρσίας προς κατάλυση της Δημοκρατίας (Αναφερόταν στο έγγραφο που βρέθηκε στο γραφείο του Τουρκοκύπριου υπουργού Plumer).
Φιλελεύθερος – 23 Φεβρουαρίου 1964: ΣΥΝΤΑΡΑΚΤΙΚΑΙ αποκαλύψεις της συνωμοσίας ΑΠΡΟΚΑΛΥΠΤΟΣ η συνενοχή της Τουρκίας – ΘΑ ΜΑΣ ΕΠΕΒΑΛΛΕΤΟ Ο ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ – Συμφώνησαν μετά του Μεντερές προ της υπογραφής των συμφωνιών Ζυρίχης επί της «τελικής λύσεως» (Η αναφορά αυτή καλύπτει την μυστική συμφωνία Βρετανού υπ. Αποικιών και Τούρκου πρωθυπουργού Menderes στην Κωνσταντινούπολη στις 16 Δεκεμβρίου 1956).
27 Φεβρουαρίου 1974: Η βρετανική Υπάτη Αρμοστεία στην Λευκωσία ανέφερε στο Λονδίνο ότι τα πράγματα στην Κύπρο χειροτέρευσαν λόγω της διαμάχης για την «ομοσπονδία» και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος σε τελευταία δήλωσή του σε Βέλγο δημοσιογράφο στις 20 Φεβρουαρίου είπε: « Οι τουρκικές απαιτήσεις θα οδηγήσουν αναπόφευκτα σε πολιτική και γεωγραφική διχοτόμηση».
Ελευθερία – 23 Απριλίου 1964: « Επιβεβαίωσης χθεσινών τηλεγραφημάτων της «Ελευθερίας» Η ΒΡΕΤΑΝΙΑ ‘ΑΠΕΦΑΣΙΣΕ’ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΙΝ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ
ΤΑΥΤΟΣΗΜΟΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΙ ΤΩΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ ‘ΤΑΙΜΣ’ ΚΑΙ ‘ΝΤΕΙΛΥ ΤΕΛΕΓΚΡΑΦ’ ΠΡΟΕΡΧΟΜΕΝΑΙ ΕΚ ΤΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΟΥ ΒΡΕΤΑΝΟΥ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ – ΔΙΑ ΤΟΝ ΔΙΑΜΕΛΙΣΜΟΝ ΕΔΡΑΣΕ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΑΚΩΣ Ο ΠΙΚΑΡΝΤ, ΟΠΙΣΘΕΝ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ ΕΥΡΙΣΚΕΤΑΙ Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΠΟΛΙΤΕΙΑΣ …
Φιλελεύθερος 28 Φεβρουαρίου 1964: Κύριο άρθρο – ΚΑΙ ΠΑΛΙΝ Η ΚΑΤΟΧΗ.- Αναφέρει «… Οι Άγγλοι σήμερον διεκπεραιώνουν μόνοι των το κοινό σατανικό σχεδόν της στρατιωτικής κατακτήσεως της Κύπρου και του αποικιοκρατικού διαμελισμού της μπροστά στα μάτια μας…»
Φιλελεύθερος 1 Απριλίου 1964: «Άγγλοι σκανδαλοθήραι ενσπείρουν ανησυχίας όσον αφορά τα καθήκοντα της εις Κύπρο δυνάμεως του ΟΗΕ».
Μάχη, 1 Μαΐου 1964: «Βρετανοί και βρετανίδες ενίσχυαν παντοιοτρόπως τους τρομοκράτες Πενταδακτύλου – 8η σελίδα – Και άλλο επεισόδιο μεταφοράς Τούρκων δι’ αυτοκινήτου της ΡΑΦ»
Ελευθερία 16 Μαΐου 1964: «Ο Αγγλικός Τύπος ενθαρρύνει την Τουρκία να διενεργήσει αποβάσεις εις την Κύπρο».
Επιστολή Μακαρίου προς τουρκική κυβέρνηση
Την 1η Απριλίου 1964 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος επανήλθε στο θέμα της Συνθήκης Συμμαχίας και έστειλε επιστολή στην τουρκική κυβέρνηση ενημερώνοντάς την για την απόφασή του να τερματίσει τη Συνθήκη επικαλούμενος τις δραστηριότητες και ανάμιξη της τουρκικής δύναμης στα γεγονότα από τις 25 Δεκεμβρίου 1963 και μετά που αποτελούσαν παραβίαση των όρων εντολής της Συνθήκης. ΄Όμως με κανένα αποτέλεσμα…
Μεσολάβηση Ντίν Άτσεσον Αύγουστος 1964: Ναυάγησε καθώς τα προτεινόμενα απέρριψαν πρώτοι οι Τούρκοι, ο Μακάριος και τελικά και η Ελληνική Κυβέρνηση με τη χαριστική βολή από το Λονδίνο προς τον Αμερικανό ΥΠΕΞ να τερματιστεί η προσπάθεια. Και πως δίχως την αποδοχή της Τουρκίας δεν μπορούσε να προχωρήσει. Δεν υπήρχε εν πάση περίπτωση καμία πιθανότητα γνήσιας Ένωσης…
Κοφίνου
Στο χωριό Κοφίνου στη περιοχή Λάρνακας δημιουργήθηκε ένα ισχυρό στρατιωτικό προπύργιο των Τουρκοκυπρίων. Ήταν μία διαρκής εστία επεισοδίων. Η κυπριακή κυβέρνηση ζήτησε βοήθεια από την ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ αλλά καθυστερούσε και στις 14 Νοεμβρίου 1967 ο πρόεδρος Μακάριος διέταξε τον Γεώργιο Γρίβα να επέμβει με την Εθνική Φρουρά. Ο Γρίβας, ο οποίος ήταν ο στρατιωτικός διοικητής των κυπριακών στρατιωτικών δυνάμεων δεν δεχόταν, πίστευε ότι ήταν δουλειά της Αστυνομίας, όμως, η κυβέρνηση Μακαρίου επέμενε να αναλάβει ο στρατός οπόταν και υπάκουσε. Ο Γρίβας έστειλε ισχυρές δυνάμεις, πρώτα επιτέθηκε στο μικτό χωριό Άγιος Θεόδωρος και κατέλαβε σχεδόν χωρίς μάχη την τουρκοκυπριακή συνοικία. Στη συνέχεια προχώρησε στο γειτονικό χωριό Κοφίνου όπου σκοτώθηκαν 24 Τουρκοκύπριοι και 9 τραυματίστηκαν, σκοτώθηκε ένας Ελληνοκύπριος και τραυματίστηκαν 2…
Ο Βρετανός ΄Υπ. Αρμοστής στην Λευκωσία διαβεβαίωσε το Λονδίνο ότι όντως οι πρώτες εκτιμήσεις για ευθύνες του Γεωργίου Γρίβα δεν ευσταθούσαν. Σε συνομιλία του με τον τότε υπ. Εξωτερικών Σπύρο Κυπριανού, επανειλημμένα του έδωσε την ευκαιρία να επιρρίψει την ευθύνη στο Γρίβα αλλά ο Κυπριανού αρνήθηκε τονίζοντας ότι η απόφαση δεν ήταν δική του αλλά της κυπριακής κυβέρνησης.
Το επεισόδιο αυτό εκμεταλλεύτηκε άγρια η Τουρκία, μεγαλοποίησε το θέμα και αντέδρασε απειλώντας με εισβολή και απαιτώντας την αποχώρηση της Ελληνικής Μεραρχίας, του Γεώργιου Γρίβα και διάλυση της Εθνικής Φρουράς (τη διάλυση της τελευταίας υποστήριζαν και οι Βρετανοί καθώς και την αποχώρηση της Ε.Μ). Κατάφερε τα δύο πρώτα εντός ημερών (η Αθήνα μαζί με την Μεραρχία απέσυρε και τον Γ. Γρίβα) και το τρίτο, ο Μακάριος το υποστήριζε το 1974…
Το Νοέμβριο 1967, η Μόσχα υποκινούσε με ψίθυρους για πραξικόπημα από την Ελλάδα…Στις 5 Ιουλίου 1967 ο Ρώσος πρέσβης στο Λονδίνο προέβη σε ένα δριμύ κατηγορητήριο εναντίον της ελληνικής κυβέρνησης (σε συνάντησή του στο Φόρειν ΄Οφις)… Η Μόσχα με παντιέρα την υποστήριξη της Ανεξαρτησίας της Κύπρου στήριζε το τουρκικό αίτημα για αποχώρηση της Ελληνικής Μεραρχίας για τα δικά της συμφέροντα…
Ο Μακάριος υποστήριζε την αποχώρηση της Μεραρχίας αλλά δεν το έλεγε δημόσια
22 Νοεμβρίου 1967: Η βρετανική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον έγραψε προς το Φόρειν ΄Οφις:«… Ο Μακάριος απέρριψε την αμερικανική εισήγηση να ζητούσε ο ίδιος την μείωση των Ελληνικών Δυνάμεων στο νησί. Είπε πως αν ο ίδιος προέβαινε σε τέτοια απαίτηση θα θεωρείτο προδότης προς την Ελλάδα. ΄Ομως, θα ήταν σύμφωνος αν η μείωση των στρατευμάτων ερχόταν ως ελληνική πρωτοβουλία. Ο Belcher (Αμερικανός πρέσβης) πήρε εντολές να δείξει στον Μακάριο αναφορά από την Αθήνα που φέρει τον Βασιλέα Κωνσταντίνο να υποστηρίζει την ιδέα…»
Το 1967 και πάλι (η πρώτη φορά ήταν το 1964 όταν και η Μόσχα έκανε το ίδιο) ο Αμερικανός πρόεδρος Lyndon B. Johnson μέσω του απεσταλμένου του Cyrus Vance (αλλά και το ΝΑΤΟ) επενέβησαν και σταμάτησαν την όποια πρόθεση της Τουρκίας για εισβολή.
7 Δεκεμβρίου 1967: Ο Βρετανός πρωθυπουργός σε επιστολή του προς τον Johnson επιβεβαίωσε την συνδρομή του τελευταίου, όπως και επιστολή του ΓΓ του ΝΑΤΟ Manlio Brosio προς τον Τούρκο πρωθυπουργό στις 20 Νοεμβρίου 1967 επιβεβαίωσε την συνδρομή της συμμαχίας.
Οι ενδοκοινοτικές συνομιλίες 1968 – 1974 – Επιστροφή Ντενκτάς διευθετήθηκε από τον Μακάριο
Με την αποχώρηση της Ελληνικής Μεραρχίας και το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, στις 22 Δεκεμβρίου 1967 ο ΓΓ του ΟΗΕ υιοθέτησε ενδοκοινοτικές τοπικές συνομιλίες. Η ιδέα υποστηριζόταν από τον Αρχ. Μακάριο και την βρετανική κυβέρνηση.
13 Μαρτίου 1968: Ο Γλαύκος Κληρίδης είπε στον Βρετανό ΄Υπ. Αρμοστή ότι ο Μακάριος είχε εξουσιοδοτήσει τον Γενικό Εισαγγελέα (Κρ. Τορναρίτη) ο οποίος είχε φύγει την προηγούμενη για Λονδίνο, Στρασβούργο και Βιέννη να κάνει επαφές με τον Ραούφ Ντενκτάς για απευθείας συνομιλίες μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Στόχος, η διακοπή του ελληνο-τουρκικού διαλόγου.
8 Απριλίου 1968 : Η βρετανική «Guardian» έγραψε « ο Μακάριος έστειλε νέο διαβατήριο στον Ντενκτάς». Ο αρχιτρομοκράτης, που η κυβέρνηση Μακαρίου από το 1964 θεωρούσε προδότη της πατρίδας του και πράκτορα ξένων δυνάμεων και ένοχο εγκλημάτων (δηλώσεις Υπεξ Σπ. Κυπριανού 5.8.1965), δεν θα επέστρεφε παράνομα στην Κύπρο. Όλες οι κατηγορίες εναντίον του μπήκαν κατά μέρος και αντί να δικαστεί ορίστηκε αντιπρόσωπος των Τουρκοκυπρίων στις δικοινοτικές διαπραγματεύσεις.
Ραούφ Ντενκτάς
Ο Ντενκτάς είχε διαφύγει στην Τουρκία τον Ιανουάριο του 1964 και συνελήφθη από την ελληνοκυπριακή αστυνομία κατά την διάρκεια της μυστικής καθόδου του στην Κύπρο σε ακτή της περιοχής Καρπασίας το 1967. Αντί να δικαστεί βοηθήθηκε από τον Γλ. Κληρίδη και την κυβέρνηση Μακαρίου να διαφύγει στην Τουρκία. Την διαφυγή του απαίτησε η Τουρκία μέσω των Βρετανών. (Λεπτομέρειες και στο βιβλίο του Χαράλαμπου Χαραλαμπίδη «Ραούφ Ντενκτάς», 2003)
Οι συνομιλίες ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 1968 μεταξύ Κληρίδη και Ντενκτάς. Όμως καμία προσπάθεια δεν έγινε για λύση του θέματος. Οι Βρετανοί κάθισαν σε αναμονή και παρακολούθηση, αφήνοντας τα πράγματα να παίρνουν τον δρόμο τους…Ανταλλαγές προτάσεων. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έλεγε: «΄Οχι κράτος εν κράτει» και οι Τουρκοκύπριοι «αυτονομία στην δική μας περιοχή»…Στις 18 Οκτωβρίου 1971… συνομιλίες με νομικούς ειδικούς συνεχίστηκαν μέχρι τον Δεκέμβριο του 1973 όταν ο νέος Τούρκος πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετσεβίτ πήρε πιο σκληρή γραμμή για ομοσπονδιακή προσέγγιση. Οι συνομιλίες έφθασαν σε αδιέξοδο στις 2 Απριλίου 1974. Ξανάρχισαν στις 11 Ιουνίου 1974. Οι θέσεις διέφεραν κατά πολύ. Τελευταία συνάντηση πριν το πραξικόπημα, στις 9 Ιουλίου, 1974.
1972 – Ρωσικές υποσχέσεις προς Μακάριο
Αρχ. Μακάριος
Φεβρουάριος 1972 εφημερίδα «Εστία» Αθηνών: Ο Μακάριος διευθέτησε τη συμφωνία για εισαγωγή τσεχοσλοβακικών όπλων κατά την επίσκεψή του στη Μόσχα (περασμένο Ιούνιο), τρεις Ρώσοι στρατιωτικοί στάλθηκαν στη Κύπρο για να εκπαιδεύσουν ένοπλους του Λυσσαρίδη ενώ άλλοι Κύπριοι στάλθηκαν στη Πράγα…Όταν έκλεισε η συμφωνία οι Ρώσοι είπαν στο Μακάριο ότι η Σοβιετική Ένωση μπορούσε να επέμβει σε υποστήριξη της κυβέρνησης της Λευκωσίας μόνο αν υπήρχε στρατιωτική επέμβαση από έξω, δηλαδή μια τουρκική απόβαση…Σε περίπτωση εσωτερικών ταραχών ο Μακάριος θα έπρεπε να ξεκαθαρίσει με τους αντιπάλους του και να απαλλαγεί από την ελληνική επιρροή με τις δικές του προσπάθειες και με την βοήθεια των συνεργατών του…» (Έκθεση Βρετ. Πρεσβείας Αθηνών).
Η Μόσχα το 1974 έδωσε, ταυτόχρονα με το Λονδίνο, την συγκατάθεσή της στον Ετσεβίτ να εισβάλει.
Συνταγματάρχης G. Stocker
Τον ίδιο χρόνο (1972) στην βρετανική Υπ. Αρμοστεία στη Λευκωσία ο επί Αμυντικών Θεμάτων Συνταγματάρχης G. Stocker προέβη σε μια περίεργη ενέργεια ενημερώνοντας το ΓΕΕΦ (Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς) στη Λευκωσία ότι η Τουρκία προτίθετο να εισβάλει στο νησί.
Στις 27 Μαρτίου 1973 έδωσε λεπτομερέστατες πληροφορίες για το τουρκικό σχέδιο εισβολής το οποίο μεταβιβάστηκε στον Αρχηγό Ενόπλων Δυνάμεων στην Αθήνα από τον Αρχηγό του ΓΕΕΦ στη Λευκωσία Στρατηγό Χαραλαμπόπουλο.
Στις 30 Ιουλίου 1973 ο Stocker επανήλθε στο ΓΕΕΦ και έδωσε φωτοτυπία Σχεδίου Εισβολής των Τούρκων που εξασφάλισε από τον συνάδελφό του στην Άγκυρα.
Στις 5 Αυγούστου 1973 ο Αρχηγός του ΓΕΕΦ στην Λευκωσία ενημέρωσε το υπ. Εσωτερικών και Άμυνας της Κύπρου. Ο Stocker ζήτησε η επαφή του να κρατηθεί μυστική. Στα συμπεράσματά του ο Stocker τόνισε ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν επρόκειτο να επέμβουν προς παρεμπόδιση ενός τοιούτου σχεδίου. Οπόταν τόσο η χουντική κυβέρνηση όσο και η κυβέρνηση Μακαρίου, ήταν ενήμερες των τουρκικών προθέσεων με τρομερή λεπτομέρεια.
Από την πρώτη σελίδα του 3λιδου υπομνήματος 10.7.1974 από την Υπ. Αρμοστεία της ΚΔ δια χειρός Υπ. Αρμοστή Κ. Ασσιώτη στο Λονδίνο προς το Φόρειν ΄Οφις με τίτλο «Ανεφάρμοστη η Ομοσπονδία»
Στις 28 Αυγούστου 1973 και ο Αμερικανός Στρατιωτικός Ακόλουθος στη Λευκωσία Συντ. Whitley, συναντήθηκε με τον Διοικητή της ΕΛΔΥΚ (Ελληνική Δύναμη Κύπρου – βάση των Συμφωνιών του 1960) … η Αμερική υποστήριζε μια ανεξάρτητη Κύπρο και ότι οι ενωτικοί Κύπριοι έπρεπε να άλλαζαν το πιστεύω τους αλλιώς θα υπέφεραν. (Βιβλίο Χρ. Βενιαμίν, «Τα Δύσκολα Χρόνια αναμνήσεις μιας ζωής.»)
Αυτά γράφονται για να τονιστεί ότι ο Μακάριος τον Ιούλιο του 1974 (βλέπε Δ’ Μέρος τελευταίο που θα ακολουθήσει) γνώριζε πλήρως πλέον τα τουρκικά σχέδια. Που δεν θα άλλαζαν μέχρι σήμερα.
Στις 12 Ιουλίου 1974 ο κ. Goodison Φ.Ο ενημέρωσε σχετικά την Βρετανική Υπάτη Αρμοστεία στη Λευκωσία.
Ο περίεργος Συνταγματάρχης G. Stocker τέλος Απριλίου 1974 υποστήριξε σε έκθεσή του την αντικατάσταση του Μακαρίου και ότι «θα χρειαστεί μια αποφασιστική αντιμετώπιση από την Αθήνα και πρέπει να αποχωρήσουν τόσο οι Έλληνες διδάσκαλοι όσο και οι Έλληνες αξιωματικοί από την Εθνική Φρουρά…»
* Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
Τέλος Γ’ Μέρους συνεχίζεται με το τελευταίο.
(Πηγές Βρετανικό Εθνικό Αρχείο Φ.Α. « Διζωνική vs Δημοκρατία 1955-2019»).
Πηγή: (Σημερινή, 6/10/2024), onisilos.gr
