Η σκλαβωμένη Μονή του Απόστολου Ανδρέα βρίσκεται σε βραχώδη παραλία στο ανατολικότερο άκρο του ακρωτηρίου της Καρπασίας. Κτίστηκε το 1867 με την πρωτοβουλία του οικονόμου ιερέα Ιωάννη και εγκαινιάστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Σωφρόνιο Α’.
Σε βραχώδη έκταση στα νότια του ακρωτηρίου κτίστηκε το 1867 η μονή του Αποστόλου Ανδρέα, στο μέρος όπου πιστεύεται ότι αποβιβάστηκε ο Απόστολος Ανδρέας. Η παράδοση αναφέρει ότι ο Άγιος με θαύμα φανέρωσε πηγή νερού. Μέχρι την Τούρκικη εισβολή του 1974 ήταν από τα σημαντικότερα προσκυνήματα της Κύπρου.
Το κτίριο ανοικοδομήθηκε στο χώρο όπου κατά την πρώτη ιεραποστολική περιοδεία ο Απόστολος Ανδρέας αναγκάστηκε να αποβιβαστεί από το καράβι του και με θαυματουργό τρόπο φανέρωσε πηγή νερού.
Τα διάφορα κτίσματα που αποτελούν το σύνολο της Μονής του Αποστόλου Ανδρέα είναι διατεταγμένα γύρω από μια κεντρική πλατεία. Το ανατολικό της άκρο καταλαμβάνεται από τον παλαιότερο γοτθικό ναό του 15ου αιώνα, ο οποίος αντικατέστησε παλαιότερη εκκλησία, πιθανόν παλαιοχριστιανική, την οποία δεν γνωρίζουμε. Ο γοτθικός ναός είναι τετράγωνος (διαστάσεις: 6,42 μ. Χ 6,42 μ.) με δύο κλίτη.
Το βόρειο κλίτος καταλήγει στα ανατολικά σε μικρή αψίδα. Ένας κεντρικός πεσσός υποβαστάζει τα άκρα τεσσάρων σταυροθολίων που στεγάζουν το ναό. Στα νότια του ναού διατηρούνται δύο συνεχόμενες αψίδες από πελεκητή πέτρα και στα ανατολικά του ναού υπάρχει τοίχος με θύρα που οδηγεί στο αγίασμα κοντά στη θάλασσα όπου έλαβε χώρα το θαύμα του Αγίου. Δεν γνωρίζουμε εάν ο παλαιότερος αυτός ναός συνδεόταν με μοναστηριακά κτίρια.
Στα δυτικά του γοτθικού ναού και σε ψηλότερο επίπεδο βρίσκεται ο ναός του 1867. Πρόκειται για μονόκλιτο ναό (25,40 μ. Χ 7,92 μ.) και καλύπτεται με ένα ευρύ οξυκόρυφο θόλο. Το δυτικό τμήμα του ναού περιλαμβάνει διώροφο κτίσμα που λειτουργεί σαν γυναικωνίτης και βαπτιστήριο. Κατά μήκος της νότιας και της δυτικής πλευράς του ναού αναπτύσσονται στοές με τόξα. Το 1914 προστέθηκε στα δυτικά του ναού ένα επίμηκες κτίσμα και το 1930 προστέθηκαν τα κελιά πάνω από τη νότια στοά του ναού, το κωδωνοστάσιο και ένα νέο-αναγεννησιακό κτίριο με δωμάτια φιλοξενίας στα βορειοδυτικά του ναού. Τέλος, το 1960 κτίστηκε κτιριακό συγκρότημα σε σχήμα Γ, που καταλαμβάνει τμήμα της δυτικής και τη βόρεια πλευρά της πλατείας.
Από το 1974 η «Τουρκοκυπριακή αστυνομία» και ο στρατός εισβολής σε συνεργασία με αρχαιοκαπήλους, έκλεψαν ανεκτίμητης αξίας εκκλησιαστικές εικόνες και εκκλησιαστικά αντικείμενα από το μοναστήρι, όπως έπραξαν και με τις υπόλοιπες 550 εκκλησίες και μοναστήρια της Κύπρου.
Η παράδοση και το θαύμα
Λέγεται πώς γύρω στον 1ο αι. μ.Χ., ο Άγιος «ξέμεινε» στην Κύπρο, όταν το καράβι που τον μετέφερε αγκυροβόλησε στο νησί λόγω νηνεμίας. Τότε ένα άλλο καράβι έκανε στάση στο ακρωτήρι και ο Άγιος ζήτησε από τον καπετάνιο να τον πάρει μαζί του. «Μπορώ να σε πάω μέχρι την Πάτρα, αφού εκεί πηγαίνουμε, φτάνει να μας δείξεις που έχει λίγο νερό να πιούμε». Ο Άγιος, απάντησε πως εκεί κοντά του σε ένα βράχο ανέβλυζε νερό. Όμως οι ναύτες και ο καπετάνιος δεν βρήκαν ούτε σταγόνα και εκνευρισμένος τον ξαναρώτησε που είδε το νερό.
Τότε ο Απόστολος Ανδρέας γονάτισε μπροστά στον βράχο, προσευχήθηκε κι αφού χτύπησε την πέτρα με τη ράβδο του άρχισε να τρέχει νερό. Έκτοτε, σε εκείνο το σημείο αναβλύζει το «αγίασμα του Αποστόλου Ανδρέα». Όταν αργότερα ξεκίνησαν το ταξίδι προς την Πάτρα, ο τυφλός γιος του καπετάνιου φώναξε «πατέρα, τα πανιά μας έχουν μια τρύπα». Ο καπετάνιος από τον ενθουσιασμό του, ζήτησε από τον Άγιο να τους βαφτίσει όλους χριστιανούς. Αργότερα επέστρεψε στην Κύπρο όπου έκτισε το Μοναστήρι στο όνομα του Αγίου στο ομώνυμο ακρωτήρι της κατχόμενης Αγίας Καρπασίας, γης Αγίων και ηρώων….
Η κάρα του Αποστόλου Ανδρέα έφτασε στο νησί της Κύπρου στις 7 Οκτωβρίου 1967, με την ευκαιρία της εκατονταετηρίδας της ομώνυμης εκκλησίας και εκτέθηκε για μια βδομάδα σε λαϊκό προσκύνημα. Ήταν ένα από τα μεγαλύτερα χριστιανικά γεγονότα του νησιού.
Πηγή: ORTHODOXIANEWS
Τα τρία της Κύπρου περιστέρια. Απόσπασμα. A.A.
Τζιαί επί τέλους οι Κυπραίοι τζιαί ούλλoς,/ ο Ελληνισμός αυτός ο μαρτυρικός λαός να πνάσουσιν…,/απ αύτηνν του κόσμου την μαυροσκότεινη/ μαυρογέρημη τραγωδία να ησυχάσουσιν…., ειρήνη/ τζιαί αναπαμό νάχουν, διότι δεν έχουν ποτέ λυγίσει/ τζιαι αν τα ματωμένα τους γόνατα τους,/ καμιά φορά ακούμπαγαν το χώμα/ ήταν γιατί μόνο στους νεκρούς τους ήρωες,/ γονάτιζαν τζιαι για προσευχή…..
……Τζιαί άφησε τον τελευταίο στεναγμό,/ το τρίτο ματοβαμμένο περιστέρι….,/ στον τρούλλο του Αποστόλου Ανδρέα,/ στ΄Άγιο υπόδουλο μοναστήρι της Ουρανίας Καρπασίας…./ποτίζοντας τζιαι τούτο, το πικροχολωμένο/ το δακρύβρεχτο με το αίμα του το Άγιο Αθάνατο Δέντρο της Ελευθερίας…./.και προσδοκώμενης Ανάστασης της πικροβασανισμένης Κύπρου…,/ το μοναχικό χρυσοπράσινο φύλλο που κλυδωνίζετε,/ στη φουρτουνιασμένη θάλασσα της Μεσογείου…...
Οι βάρβαρες σημαίες της Τουρκίας και του ψευδοκράτους μολύνουν το άγιο μοναστήρι.
Ως των Αποστόλων Πρωτόκλητος
και του κορυφαίου αυτάδελφος
τον Δεσπότην των όλων, Ανδρέα,
ικέτευε, ειρήνην, τη οικουμένη δωρήσασθαι
και ταις ψυχαίς ημών το μέγα έλεος.
Εσύ της Κύπρου προστάτη Άγιε μας Ανδρέα πού στην Κύπρο,/ όταν πάτησες το άγιο σου πόδι/ ανάβλυσε αγίασμα που μ΄ αυτό,/ ξεδίψασαν οι θαλασσοδαρμένοι σύντροφοι σου / ευλόγησε πάλι το ποίμνιο σου, τους πιστούς Χριστιανού Κυπραίους,/ Έλα πίσω Απόστολε μας, συγχώρεση να δώσεις,/ για τις αμαρτίες μας τζιαί τούτην μόνον την φοράν,/ τους βάρβαρους θε να λυγίσεις τζιαί γονατίσεις,/ και απ΄τα τιμημένα χώματα της Κύπρου, να αποσείσεις /Αυτούς τους βαρβάρους που αμάχους κατάκαψαν,/ εκκλησιές λεηλάτησασιν, ιερά και όσια καταπατήσασιν…/ το ιερό σου μοναστήρι το σκλαβωμένο συλήσαν και μολύνασιν… Υστάτη ικεσία με πύρρεια δάκρυα αναπέμπουμε, απόδιωξε τους Άγιε μας, απόδιωξε τους …..
Πρόσθετες πληροφορίες για τον Άγιο και Απόστολο Ανδρέα.
Ο ευσεβής ψαράς έσπευσε να ακολουθήσει πρώτος τον Ναζωραίο, γι’ αυτό και ονομάστηκε Πρωτόκλητος: «καὶ ἤκουσαν αὐτοῦ οἱ δύο μαθηταὶ λαλοῦντος, καὶ ἠκολούθησαν τῷ Ἰησοῦ» (Κατά Ιωάννη 1, 37). Ανδρέας και Φίλιππος εμφανίζονται κατόπιν να εκφράζουν τη δυσπιστία τους για τον χορτασμό των τόσων ανθρώπων με τους πέντε κρίθινους άρτους και τα δύο ψάρια (Κατά Ιωάννη, 6, 6-10). Αναφέρεται επίσης και στην περίπτωση της παράκλησης των προσύλητων Ελλήνων να δουν τον Κύριο (Κατά Ιωάννη 12, 20-22). Τελευταία φορά το όνομα του Ανδρέα αναφέρεται στην Καινή Διαθήκη όταν ανέβηκε μαζί με τους άλλους αποστόλους στο υπερώο της Ιερουσαλήμ «προσκαρτερούντες ομοθυμαδόν τη προσευχή και τη δεήσει συν γυναιξί και Μαρία τη μητρί του Ιησού και συν τοις αδελφοίς αυτού» (Πράξεις Αποστόλων 1, 13-14), όπου και έλαβε μαζί με τους άλλους τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (Πράξεις Αποστόλων 2, 4). Όλα τα υπόλοιπα που τον αφορούν μας παραδίδονται από κατοπινές χριστιανικές διηγήσεις, εκκλησιαστικούς λόγιους και λαϊκούς θρύλους…
Η δράση του ήταν μεγάλη αλλά και τα θαύματα που έκανε πολλά. Το κήρυγμά του μετέστρεψε πολλούς στην χριστιανική πίστη, με αποτέλεσμα να ενοχληθεί ο Λέσβιος και να θέλει να τον συλλάβει και να τον θανατώσει.
Ωστόσο ο Λέσβιος αρρώστησε βαριά και αναζήτησε τη βοήθεια του Ανδρέα, ο οποίος τον θεράπευσε και πλέον απολάμβανε του σεβασμού και του κύρους στην Αχαΐα. Πολλοί ήταν εκείνη μετά που πήγαιναν τους αρρώστους τους στον Πρωτόκλητο του Ιησού.
Ο Λέσβιος μεταστράφηκε κι αυτός στον χριστιανισμό, και αντικαταστάθηκε από τον σκληροπυρηνικό Αιγεάτη. Η σύζυγός όμως του Αιγεάτη, Μαξιμίλλα, πίστεψε στον Χριστό μέσα από το κήρυγμα, αλλά και μετά από θαυματουργική ίασή της από τα χέρια του του Ανδρέα.
Στον χριστιανισμό μετέστρεψε επίσης και τον αδελφό του ανθύπατου, Στρατοκλή, γεγονός που επέσυρε το θυμό και την ενόχληση του Ρωμαίου ηγεμόνα. Ο Αιγεάτης τον συλλαμβάνει και τον κατηγορεί πως διαδίδει μια νέα θρησκεία.
Ο Ανδρέας φυλακίζεται, μέσα από το κελί χειροτονεί ωστόσο τον Στρατοκλή επίσκοπο Πατρών. Αυτό ήταν που ενόχλησε περισσότερο και τον Αιγεάτη, ο οποίος θα τον υποβάλλει στο φρικτό και βασανιστικό μαρτύριο της σταύρωσης, έπειτα από τη σύμφωνη γνώμη -ή την παρότρυνση, κατά κάποιες πηγές- του τοπικού ειδωλολατρικού ιερατείου. Η απόφαση πάρθηκε και δεν ήταν άλλη από την μαρτυρική σταύρωση, όπως ακριβώς και ο δάσκαλός του ο Ιησούς.
Ο Ρωμαίος αξιωματούχος εξοργίστηκε και διέταξε στην σταύρωση του Απόστολου Ανδρέα σε σταυρό σχήματος Χ, που ονομάστηκε από τότε «Σταυρός του Αγίου Ανδρέα».
Με την ευλογία του Αγίου Ανδρέα μας,
Χρόνια Πολλά και Λεύτερα στη πολύπαθη Ελληνική Κύπρο.
Χρόνια πολλά στους εορτάζοντες.
Χρόνια πολλά στον Ελληνισμό.
Του Αντώνη Αντωνά εις μνήμη της χαροκαμένης μάνας Ανδριάνας και όλων των μανάδων και πατέρων, που πρόωρα φύγαν, για να παν να συναντήσουν τα μονάκριβα τους παιδιά, που πρόσφεραν την ζωή τους αντίδωρο θυσίας και αθανασίας στην αγαπημένη τους πατρίδα.
