18/4/2025

Γράφει ο Θεόδωρος Χαραλάμπους,

Καθηγητής Πανεπιστημίου

Ο Κίσινγκερ, τις κρίσιμες μέρες της διάσκεψης της Γενεύης, τον Αύγουστο του 1974, βρισκόταν σε άμεση και συνεχή επαφή με τον Πρωθυπουργό  της Τουρκίας  Μπουλέντ Ετζεβίτ. Με τις ευλογίες του  αφέθηκε η Τουρκία να υλοποιήσει, την προγραμματισμένη  δεύτερη φάση, της βάρβαρης Τούρκικης επιχείρησης εναντίον της Κύπρου. Ο Ετζεβίτ, μέσω του πρέσβη των ΗΠΑ στην Άγκυρα, ενημέρωσε λεπτομερειακά τον  Κίσινγκερ, για την τελική γραμμή Αττίλα.

Παρουσιάζουμε στην συνέχεια,  αποσπάσματα από αποχαρακτηρισμένα τηλεγραφήματα και πρακτικά συνεδριάσεων από το αρχείο του Κίσινγκερ και της Αμερικανικής Κυβέρνησης. Αυτά,  την κρίσιμη περίοδο, λίγο πριν  και αμέσως  μετά το ναυάγιο της διάσκεψης της Γενεύης (βράδυ 13ης προς 14η Αυγούστου 1974). 

 Μέσα από τα κείμενα που παρατίθενται διαφαίνεται η σαφής πολιτική θέση του Κίσινγκερ να διευκολύνει   τους  σχεδιασμούς  της Τουρκίας. Αδίσταχτα, χωρίς ίχνος πολιτικής ηθικής και ανθρώπινης  ευαισθησίας. 

Πρακτικά συνεδρίας στο Λευκό Οίκο, Τρίτη 13 Αυγούστου 1974, 9.00 π.μ., ώρα Ουάσιγκτον, (4.00 μ.μ. ώρα Κύπρου).

Συμμετείχαν ο Προέδρος των ΗΠΑ Τζέραλντ Φορντ, ο Υπουργός Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ και ο Στρατηγός Βρεντ Σκοουκροφτ.  Κίσινγκερ: Το πρόβλημα στη Γενεύη είναι ότι οι Τούρκοι βλέπουν ότι όσο παρατείνεται η διαπραγμάτευση τόσο πιο δύσκολη γίνεται η μονομερής στρατιωτική επιχείρηση. Οι Έλληνες καθυστερούν, θέλουν αναστολή των διαπραγματεύσεων για 36 ώρες. Οι Τούρκοι μέχρι στιγμής έχουν αρνηθεί να χορηγήσουν την  αναστολή των 36 ωρών, γιατί θα δυσκολεύονταν στην ανάληψη μονομερούς δράσης. Πρόεδρος Φόρντ: Τι θα κάνουμε αν οι Τούρκοι προχωρήσουν; Κίσινγκερ: Θα πρέπει να τους καταψηφίσουμε στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Έτσι έχουμε άλλοθι για να μην πάνε οι Έλληνες σε πόλεμο. Οι Τούρκοι αυτή τη στιγμή είναι εξαιρετικά εθνικιστές. Εδώ και μερικά χρόνια, η Τουρκική  τακτική είναι σωστή. Αρπάζουν ότι θέλουν και μετά διαπραγματεύονται με βάση την κατοχή. Σίγουρα δεν θέλουμε έναν πόλεμο μεταξύ των δύο, αλλά αν συνέβαινε, η Τουρκία είναι πιο σημαντική για μας. 

Τηλεγράφημα του Κίσινγκερ προς τον Πρέσβη των ΗΠΑ στην Άγκυρα,  Γουίλιαμ Μακόμπερ, 15 Αυγούστου 1974, ώρα  01.50 π.μ. Ζ (Απόρρητο 178616). 

Αναφέρει στο τηλεγράφημα του ο Κίσινγκερ : Θα πρέπει να δείτε τον Ετζεβίτ το συντομότερο δυνατό για να του δώσετε το ακόλουθο προφορικό μήνυμα (να μην αφήσετε τίποτα γραπτώς). Θα πρέπει να γνωρίζει ότι οι Έλληνες έχουν ζητήσει από τη Βρετανική Κυβέρνηση να παράσχει αεροπορική κάλυψη για τη μεταφορά  Ελληνικής Μεραρχίας από την Κρήτη στην Κύπρο. Αποθαρρύνουμε έντονα τους Βρετανούς να το κάνουν. Θα ενίσχυε, ωστόσο την θέση  μας εάν ο Ετσεβίτ μπορούσε να μας διαβεβαιώσει ότι οι Τουρκικές δυνάμεις δεν θα κινηθούν  νότια της γραμμής που ο Ετσεβίτ μας περιέγραψε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, ως την βασική ζώνη. Συνεχίζει και διαβεβαιώνει ο Κίσινγκερ τον Ετσεβίτ: “We are trying to be helpful to the Turkish Government….. We are sympathetic to the Turkish position”. 

Τηλεγράφημα από τον Πρέσβη των ΗΠΑ στην Άγκυρα, Γουίλιαμ Μακόμπερ, προς τον Κίσινγκερ, 15 Αυγούστου 1974, ώρα 10.20 π.μ. Ζ. 

Αναφέρει στο τηλεγράφημα του ο Πρέσβης: Αναφορικά με το δεύτερο σας μήνυμά ρώτησα τον Πρωθυπουργό  Ετζεβίτ αν  μπορούσε να  δώσει  διαβεβαίωσή  ότι οι Τουρκικές δυνάμεις δεν θα κινηθούν νότια της γραμμής που μας περιέγραψε νωρίτερα, ως το νότιο άκρο της «βασικής ζώνης» του. Για να μην  υπάρξει παρεξήγηση, έφερα μαζί μου τον χάρτη που μου είχε δώσει νωρίτερα ο Πρωθυπουργός  και στον οποίο είχε χαράξει τις Τουρκικές προτεινόμενες γραμμές. 

Ο Ετζεβίτ  μου έδειξε  την δεύτερη γραμμή. Αυτή  ξεκινά από το ίδιο σημείο στη Λευκωσία και συνεχίζει σε ευθεία προς την Τύμπου, όπου υπάρχει ένα μικρό αεροδρόμιο. Ο  Ετζεβίτ ισχυρίστηκε ότι οι Τούρκοι  το έχουν ήδη καταλάβει. Η γραμμή  πηγαίνει απευθείας στην Αμμόχωστο, μπαίνοντας στην Αμμόχωστο στο ίδιο σημείο όπως  πριν. Η τελευταία επισήμανσή του ήταν ότι όταν η Τουρκική επιχείρηση  ολοκληρωθεί η Τουρκία θα ήταν διατεθειμένη να κάνει παραχωρήσεις στους Έλληνες. Ρώτησα εάν αυτές θα περιλαμβάνουν και εδαφικές παραχωρήσεις. Είπε ναι.

Πρακτικά συνεδρίας στο Υπουργείο Εξωτερικών στη Ουάσιγκτον 15 Αυγούστου 1974, 4.30 μ.μ. Ζ. Με την συμμετοχή των  Χένρι Κίσινγκερ, Τζόζεφ Σίσκο και άλλων αξιωματούχων του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ. Ακολουθεί μέρος των πρακτικών. Κίσινγκερ: Οι Έλληνες πήγαν στη Γενεύη με την ιδέα ότι θα  τους στήριζε  η Βρετανία και ότι θα μπορούσαν να βασιστούν  στους Βρετανούς. Το να φτάσουν σε αδιέξοδο σε 48 ώρες μετά τη σύγκληση της διάσκεψης είναι ένδειξη  ανικανότητας. Αν ο Κάλαχαν ενεθάρρυνε  τον Κληρίδη να υποβάλει κάτι, τότε θα μπορούσε να χτίσει πάνω σε αυτό. Χάρτμαν*: Ο Κληρίδης είχε συνεννοηθεί με τον Καραμανλή ότι όταν ο Κληρίδης του έλεγε  ποια είναι η ελάχιστη θέση του  ο Καραμανλής θα τον υποστήριζε. Κίσινγκερ: Γιατί δεν το έκανε; Μπάφουμ*: Δεν έχει εμπειρία. Αντιμετώπιζε αυτές τις διαπραγματεύσεις σαν να ήταν συνδικαλιστική συνάντηση. Κίσινγκερ: Του τηλεφώνησα και δεν ήξερε τι επρόκειτο να προτείνει…. Ο Καραμαλής θεωρείται ότι ξεπουλά Ελληνικά συμφέροντα έναντι των Βρετανών. Αυτή την στρατηγική δεν την συζήτησε ποτέ μαζί μας…..Ο Κάλαχαν  πίεζε για  συνάντηση στις 8 Αυγούστου, οι Τούρκοι ήθελαν την 12η ή την 14η. Αν είχε λογική, όσο αργότερο  τόσο το καλύτερο. Επικεντρώθηκε σε μικρό-παραβιάσεις της κατάπαυσης του πυρός.

(* Arthur Hartman, Assistant Secretary EUR, William Buffum, Assistant Secretary IO)

Ο Κάλαχαν  γνώριζε για τις Τουρκικές προετοιμασίες για την δεύτερη εισβολή, από τις 9  Αυγούστου 1974. Τον ενημέρωσαν τα Βρετανικά επιτελεία και οι μυστικές του υπηρεσίες και  με την σειρά του ενημέρωσε τον Κίσινγκερ. Οι πρέσβεις των ΗΠΑ και Η.Β. στην Άγκυρα συναντώνται, ενημερώνονται και ανταλλάσσουν  πληροφορίες. Σημαντική η αναφορά του  Γουίλιαμ Μακόμπερ προς τον Βρεττανό συνάδελφο του (όπως καταγράφετε σε απόρρητο τηλεγράφημα του προς τον Κίσινγκερ (15 Αυγούστου 1974, 08.52 π.μ.) Αναφέρει:  “ I said that with the fall of Famagusta, I expected Turkish intention might now turn westward. But the purport of the Prime Minister’s (Ecevit) conversation with me was westward not southward.”

Καταλήγοντας κάνω έκκληση όπως ανατεθεί, η εξέταση του Φακέλου Κύπρου σε έγκριτους ιστορικούς (όχι σε πολιτικούς και  κομματικούς).Το πόρισμα της Βουλής των Αντιπροσώπων βρίθει ιστορικών ανακριβειών, περιέχει χαλκευμένα έγγραφα, αναληθείς “μαρτυρίες” και αναφορές. Ακόμη  πρέπει  να μελετηθούν τα νέα στοιχεία, τα αποδεσμευμένα έγγραφα αλλά και μαρτυρίες που αγνοήθηκαν η αφέθηκαν στο περιθώριο. Το οφείλουμε στις νέες γενιές. Η ιστορική αλήθεια δεν καταγράφετε με την απλή πλειοψηφία των κομμάτων στη Βουλή.

 

Πηγή: onisilos.gr