Εξήντα χρόνια συμπληρώνει φέτος η προσπάθεια των ευρωπαϊκών χωρών να ενώσουν τις τύχες τους και να προχωρήσουν μπροστά και ο απολογισμός αυτής της εξηκονταετίας θα γίνει στις 25 Μαρτίου σε Σύνοδο Κορυφής που θα συγκληθεί στη Ρώμη, όπου και υπεγράφη η πρώτη ιδρυτική διακήρυξη.

Στα εξήντα αυτά χρόνια κύλησε πολύ νερό στις όχθες των ευρωπαϊκών ποταμών από τον Βιστούλα, τον Έλβα και το Ρήνο, μέχρι τον Τίβερη και τον Αξιό. Έγιναν πολλά, πολλά παραλήφθηκαν και άλλα αναβλήθηκαν. Σήμερα, η ΕΕ περνά μια υπαρξιακή κρίση. Οι παγκόσμιες μεταβολές ξεπέρασαν τους αργούς ρυθμούς προσαρμογής των ευρωπαϊκών εθνικών κρατών σε ομοσπονδιακές δομές και οι νέες προκλήσεις θέτουν επί τάπητος το ερώτημα πιο μπορεί να είναι το μέλλον της Ευρώπης.

Τα αποτελέσματα αυτής της πορείας άλλους ευνόησαν (συνήθως τους ισχυρότερους και πιο ευπροσάρμοστους) και άλλους έβλαψαν. Για την Ελλάδα είναι δύσκολο να πει κανείς σε ποια κατηγορία ανήκει: Των ωφελημένων ή των χαμένων. Η ένταξη στην ΕΕ ωφέλησε, μάλλον, τη χώρα, αλλά δεν διέθετε τις κυρίαρχες πολιτικές οικονομικές και πνευματικές δυνάμεις που θα αξιοποιούσαν αυτήν τη συμμετοχή.

Με αφορμή αυτήν την επέτειο και τη Σύνοδο Κορυφής, η Κομισιόν συνέταξε μια «Λευκή Βίβλο» στην οποία διατυπώνει τα πέντε σενάρια που, κατά τη γνώμη της, είναι πιθανά για την μελλοντική πορεία της Ένωσης. Στη Βίβλο αυτή δεν προβλέπεται το σενάριο της παντελούς αποτυχίας και κατάρρευσης της Ένωσης, αλλά σε μια κρίση ειλικρίνειας, η Κομισιόν παραδέχεται ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση κινδυνεύει, διότι μεγάλα τμήματα του ευρωπαϊκού πληθυσμού έχουν αποξενωθεί από τις διαδικασίες και έχουν περιθωριοποιηθεί από την κατανομή του πλούτου.

Τα πέντε σενάρια της Επιτροπής για την ΕΕ μετά το 2025 είναι τα εξής:

Σενάριο 1: Συνεχίζουμε όπως είμαστε
Αυτό το σενάριο προτείνει τη συνέχιση της υπάρχουσας κατάστασης, με «σταδιακή πρόοδο» και πορεία από κρίση σε κρίση. Το έγγραφο εξηγεί: «Οι προτεραιότητες αναδιατυπώνονται τακτικά, τα προβλήματα αντιμετωπίζονται, όπως αυτά προκύπτουν και αναλόγως διαμορφώνεται νέα νομοθεσία. Η ταχύτητα της λήψης αποφάσεων εξαρτάται από την υπέρβαση των διαφόρων απόψεων, προκειμένου να ανταποκριθούμε στη συλλογικές μακροπρόθεσμες προτεραιότητες».

Σενάριο 2: Μένουμε στην ενιαία αγορά
Αυτό το σενάριο οραματίζεται μια ΕΕ που θα επικεντρωθεί εκ νέου στην ενιαία αγορά, δηλαδή στην ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων και ανθρώπων. «Σε ένα σενάριο όπου η ΕΕ των 27 δεν μπορεί να συμφωνήσει να κάνει περισσότερα σε πολλούς τομείς πολιτικής, επικεντρώνεται όλο και περισσότερο στην εμβάθυνση σε ορισμένες βασικές πτυχές της ενιαίας αγοράς. Δεν υπάρχει κοινή βούληση να εργαστούμε περισσότερο μαζί σε τομείς όπως η μετανάστευση, η ασφάλεια ή η άμυνα. Η λειτουργία της ενιαίας αγοράς γίνεται ο κύριος λόγος ύπαρξης της ΕΕ των 27», σημειώνει η Κομισιόν.

Σενάριο 3: Όσοι θέλουν, κάνουν περισσότερα
Σύμφωνα με το σενάριο αυτό έχουμε μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων στην οποία ορισμένα κράτη μέλη θα μπορούν να προχωρήσουν με την ένταξη σε ορισμένους τομείς, ενώ άλλα όχι. «Η ΕΕ των 27 προχωρά όπως σήμερα, αλλά ορισμένα κράτη μέλη θέλουν να κάνουν περισσότερα κοινά. Διαμορφώνονται «συμμαχίες των προθύμων» για να συνεργαστούν σε συγκεκριμένους τομείς πολιτικής. Αυτές οι πολιτικές μπορεί να καλύπτουν την άμυνα, την εσωτερική ασφάλεια, τη φορολογία ή κοινωνικά θέματα», αναφέρεται.

Σενάριο 4: Κάνουμε λιγότερα, αλλά πιο αποτελεσματικά
Αυτό το σενάριο οραματίζεται την ΕΕ να δίνει μεγαλύτερη έμφαση σε ορισμένους τομείς πολιτικής, μειώνοντας παράλληλα το ενδιαφέρον της για άλλους. «Η ΕΕ των 27 αποφασίζει να εστιάσει την προσοχή της και τους περιορισμένους πόρους της σε μια μείωση του αριθμού των θεμάτων που την ενδιαφέρουν… Ως αποτέλεσμα, η ΕΕ-27 είναι σε θέση να ενεργεί πολύ πιο γρήγορα και πιο αποφασιστικά σε επιλεγμένους τομείς προτεραιότητάς της […] Αλλού, η ΕΕ-27 σταματά να ενεργεί ή κάνει λιγότερα […] Το βάρος της στον κόσμο, αλλάζει», αναφέρει η έκθεση της Επιτροπής.

Σενάριο 5: Κάνουμε πολύ περισσότερα όλοι μαζί
Αυτό το σενάριο είναι η επιλογή που προτιμά η ΕΕ, ο ευρωπαϊκός φεντεραλισμός. «Σε ένα σενάριο όπου υπάρχει συναίνεση ότι ούτε η ΕΕ των 27, όπως είναι, ούτε οι ευρωπαϊκές χώρες μόνες τους, μπορούν να αντιμετωπίσουν τις καθημερινές προκλήσεις, τα κράτη μέλη αποφασίζουν να μοιραστούν περισσότερη δύναμη, πόρους και να λαμβάνουν κοινές αποφάσεις σε όλους τους τομείς.

«Στη διεθνή σκηνή, η Ευρώπη μιλά και ενεργεί με μια φωνή στο εμπόριο και αντιπροσωπεύεται από μία έδρα στα περισσότερα διεθνή φόρα. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει τον τελευταίο λόγο για τις διεθνείς εμπορικές συμφωνίες. Η Άμυνα και η Ασφάλεια αποτελούν προτεραιότητα. Σε πλήρη συμπληρωματικότητα με το ΝΑΤΟ, δημιουργείται η Ευρωπαϊκή Ένωση Άμυνας. Η συνεργασία σε θέματα ασφάλειας αποτελεί ρουτίνα», καταγράφει η Επιτροπή.

Η Λευκή Βίβλος δίνει και μια γεύση του τι μπορεί να προσφέρει η ευρωπαϊκή ενοποίηση: «Οι πολίτες που ταξιδεύουν στο εξωτερικό απολαμβάνουν προξενικής προστασίας και βοήθειας από τις πρεσβείες της ΕΕ, οι οποίες σε ορισμένα μέρη του κόσμου έχουν αντικαταστήσει τις εθνικές».

Η Μαρίν Λεπέν και ο Γκερτ Βίλντερς υποσχέθηκαν να προχωρήσουν σε δημοψηφίσματα για την παραμονή ή μη των χωρών τους στην Ένωση. Αν μία ή και οι δύο αυτές χώρες αποχωρήσουν από την ΕΕ, σε μια εποχή που η Ιταλία και η Ελλάδα βρίσκονται σε οικονομική κρίση, μάλλον το μέλλον της ΕΕ θα είναι δυσοίωνο.

Αλλά, η Επιτροπή δεν εξετάζει το ενδεχόμενο η ΕΕ να μην υπάρχει το 2025. Ένα σενάριο μάλλον απευκταίο για χώρες όπως η Ελλάδα.