Τα εγκαίνια του αγωγού φυσικού αερίου TAP (Trans- Atlantic Pipeline) που θα διασχίζει τη βόρειο Ελλάδα φέρνοντας αέριο από το Αζερμπαϊτζάν προκάλεσαν καθολική ευφορία.
Σε μια χώρα που υπερηφανεύεται για τον πολιτισμό και την πολιτική της παιδεία, ένα γεγονός τέτοιας σημασίας, εγκαινιάστηκε υπο ιαχές που αναπαράγονται με στερεότυπα τα οποία καλλιεργήθηκαν εδώ και αρκετά χρόνια.
Αυτό το γνωρίζει καλά ο κ. Τσίπρας και γι αυτό αναδεικνύεται σε Έλληνα ηγέτη. Τονίζω το «Έλληνα» διότι αλλού, ίσως και να μην εύρισκε καν ακροατήριο. Ποιος άνθρωπος που σέβεται τον εαυτό του θα άκουγε έναν πολιτικό ηγέτη, με διαφορά μηνών, να χαρακτηρίζει ένα έργο «ενεργειακή μπανανία» και στη συνέχεια να το εξυμνεί ;
Αναζήτησα να διαβάσω κείμενα που θα προσέγγιζαν με κάποια αναλυτική διάθεση και με προβολή στο μέλλον ένα γεγονός τέτοιας γεωπολιτικής σημασίας, όπως ο TAP, αλλά δεν βρήκα.
ΤΑ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ
Ο αγωγός αλλάζει τα γεωπολιτικά δεδομένα της χώρας και, σε τέτοιες περιπτώσεις, αυτού του είδους οι μεταβολές πρέπει να μελετώνται σε βάθος χρόνου για τις επιπτώσεις τους.
Τα κράτη δεν είναι επιχειρηματίες για να ενδιαφέρονται μόνο για το πιθανό κέρδος. Από ό,τι φαίνεται τέτοιο κέρδος θα υπάρξει. Και για μια χώρα σαν την Ελλάδα, αυτά που θα προσφέρει ο TAP δεν είναι αμελητέα.
Το κείμενο δεν θέλει να αμφισβητήσει τα οφέλη από τον αγωγό και, πολύ περισσότερο, δεν θέλει να κινδυνολογήσει. Αλλά, η εμπειρία που έχουμε από περιοχές από τις οποίες διέρχονται αγωγοί ή διαθέτουν ενεργειακά αποθέματα, είναι ανησυχητική.
Από την επιλογή του, ακόμη, ο αγωγός απέκτησε ανταγωνιστικά χαρακτηριστικά. Επελέγη του ρωσικού, για να ανεξαρτητοποιήσει την Ευρώπη από την μονομερή προμήθεια ενέργειας από τη Ρωσία. Το υποστηρίζουν αυτό, βεβαίως, οι αμερικανοί, το υποστηρίζουν, όμως, και οι Ευρωπαίοι, με πρωταγωνίστρια τη Γερμανία. Αλλά, αν οι Γερμανοί ανησυχούν , γιατί φρόντισαν από νωρίς να κατασκευάσουν τον North Stream, για να προμηθεύονται αέριο από τη Ρωσία από το βόρειο διάδρομο, και επιχειρούν και την κατασκευή και δεύτερου αγωγού, πάλι από το βορρά;
Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΓΩΝΙΑ ΤΩΝ ΗΠΑ
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως αποτελεί πρόβλημα για μια χώρα, και μια περιοχή, να προμηθεύεται ενέργεια από μια μόνο πηγή. Καθίσταται ευάλωτη. Αλλά, η αμερικανική αγωνία με τη Ρωσία δεν είναι αυτή. Η αποφασιστικότητα και η επιμονή τους για εναλλακτικές, της ρωσικής, πηγές προμήθειας ενέργειας αποκαλύπτουν περισσότερο μύχιες προθέσεις.
Ούτε και έχουν κάποια μονομανία με τη Ρωσία οι αμερικανοί. Ιδιαίτερα, σήμερα, που δεν έχουν το άλλοθι του «κομμουνιστικού κινδύνου». Θα έκαναν το ίδιο με οποιαδήποτε χώρα κατελάμβανε, ως εδαφική έκταση, την περιοχή που κατέχει σήμερα η Ρωσία.
ΜΑΚΚΙΝΤΕΡ ΚΑΙ ΧΑΡΤΛΑΝΤ
Οι αμερικανοί πείστηκαν από τον βρετανό γεωγράφο και γεωπολιτικό Halford John Mackinder. Όποιος κατέχει την Heartland, την περιοχή που βρίσκεται σήμερα η Ρωσία, μπορεί υπο κατάλληλες προϋποθέσεις, να κυριαρχήσει στον κόσμο. Για να αποφευχθεί μια τέτοια κυριαρχία, στην προκειμένη περίπτωση της Ρωσίας, πρέπει να διαμορφωθεί μια ζώνη γύρω από την Heartland, η καλούμενη και Rimland, ώστε το κράτος που την κατέχει να ελέγχεται. Αυτό κάνουν εδώ και χρόνια οι αμερικανοί. Προσπαθούν να περικυκλώσουν τη Ρωσία. Και η Ρωσία, μονίμως, προσπαθεί να βγεί από τον αποκλεισμό. Μάλιστα, κατά την ίδια θεωρία, ο περικλειόμενος, θα πρέπει να αναπτύξει σχέσεις με δύναμη έξω από τη ζώνη, τη Γερμανία. Και αυτή είναι μια άλλη επίμονη προσπάθεια που καταβάλει η Ρωσία. Οι περισσότεροι πόλεμοι γίνονται πάνω, ακριβώς, στη ζώνη περικύκλωσης και, κυρίως, στα ευαίσθητα σημεία της ζώνης αυτής .
ΤΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ
Υπάρχουν και σημεία που ονομάζονται στρατηγικά. Για παράδειγμα, στρατηγικά σημεία θεωρούνται τα διεθνή στενά. Και ένα από αυτά είναι και τα στενά του Βοσπόρου και του Ελλησπόντου. Κοντά στη Θράκη, ως ενιαίας γεωγραφικής οντότητας. Όλα τα σχέδια αγωγών, δρόμων, σιδηροδρόμων κλπ, περνούν από τη Θράκη, η οποία αντιμετωπίζεται, στους διεθνείς σχεδιασμούς, ως ενιαία οντότητα. Δεν ενδιαφέρει αν ένα μικρό μέρος της Θράκης βρίσκεται στην Ελλάδα, ένα μεγαλύτερο στην Τουρκία και ένα τρίτο, το πιο μεγάλο, στη Βουλγαρία.
Το γεγονός ότι η σύγχρονη Τουρκία κατόρθωσε να ελέγξει τα ευαίσθητα αυτά σημεία χωρίς την παρουσία, ή διεκδίκηση, άλλης δύναμης, παρέτεινε την ειρηνική περίοδο στην περιοχή. Η Τουρκία δεν το έκανε αυτό τυχαία. Επεδίωξε, και πέτυχε, τον έλεγχό τους, ακριβώς, γιατί γνώριζε ότι αν δεν το πετύχαινε η δύναμη και η επιρροή της θα εξασθενούσαν.
Γνωρίζουν, επίσης στην Άγκυρα πως και οι ιδιαιτερότητες του Αιγαίου προϋποθέτουν, από αρχαιοτάτων χρόνων, πως μια δύναμη πρέπει να ελέγχει και τις δύο πλευρές του. Αυτό το επιδιώκουν, τουλάχιστον, στο επίπεδο της δορυφοροποίησης, αλλά, δεν είναι σίγουρο αν το πετύχουν.
Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ SYKES- PICOT ΚΑΙ Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ
Πριν μερικές ημέρες ο διεθνής τύπος έκανε αναφορά στη γνωστή Συμφωνία Sykes-Picot. Ο πρώτος ήταν άγγλος και ο δεύτερος γάλλος διπλωμάτης που, με εντολή των κυβερνήσεών τους, μεσούντος του Α! Π.Π. μοίρασαν τη Μέση Ανατολή στη βάση των συμφερόντων τους. Αυτή τη μοιρασιά κατέγραψε το 1920 η Συμφωνία των Σεβρών. Μια μοιρασιά που δεν έλαβε υπόψη της ούτε φυλές, ούτε θρησκείες ούτε οτιδήποτε άλλο παρά μόνο τα συμφέροντα των δύο δυνάμεων της εποχής.
Η Συμφωνία αυτή θέλει επαναδιατύπωση για τη Μέση Ανατολή, της οποίας σημαντικά κράτη έχουν καταρρεύσει. Αυτό γίνεται αυτήν τη στιγμή στη Γενεύη. Ξαναμοιράζεται η Μέση Ανατολή εκατό χρόνια μετά τη Συμφωνία Sykes- Picot. Τίποτε δεν αποκλείει στο τραπέζι των διεθνών σχεδιαστών να βρίσκονται και άλλες περιοχές.
Όταν υλοποιείται μια πολιτική εμείς βλέπουμε τα συμφωνημένα αποτελέσματά της. Ελάχιστες φορές γνωρίζουμε τα σενάρια που συζητήθηκαν. Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο η δύναμη που αναδύθηκε ήταν οι ΗΠΑ. Θεώρησαν ευθύνη τους να διαμορφώσουν τον παγκόσμιο χάρτη. Πόσοι γνωρίζουν πως μεταξύ των σεναρίων που μας αφορούσαν ήταν και το να δοθεί η Μακεδονία στη Βουλγαρία, σενάριο που, τελικά, αποκλείστηκε;
ΘΑ ΜΕΙΝΕΙ Η ΡΩΣΙΑ ΕΚΤΟΣ;
Ας μην έχουμε, λοιπόν, καμιά αμφιβολία ότι και για την περιοχή μας συζητούνται ανάλογα σενάρια. Και, κυρίως, για την ευαίσθητη περιοχή για την οποία, ως ενιαίας οντότητας, έκανα μνεία παραπάνω. Συγκεντρώνει μεγάλο γεωοικονομικό ενδιαφέρον, συνεπώς, και διεθνείς δρώντες. Ανοικτά της Αλεξανδρούπολης σχεδιάζεται η κατασκευή εξέδρας υγροποίησης φυσικού αερίου (LNG). Η εταιρία που θα την κατασκευάσει είναι γνωστή για τις σχέσεις της με τη Ρωσία. Η Μόσχα είναι αδύνατον να λείψει από την περιοχή.
Η Θράκη έχει σημαντικό γεωπολιτικό και γεωοικονομικό ενδιαφέρον και για άλλους λόγους (ορυκτά, σπάνιες γαίες, σχιστολιθικό αέριο κλπ). Αποκτά, τώρα, και γεωστρατηγικό. Πόσο έτοιμη είναι η Ελλάδα για να αντιμετωπίσει τις εξελίξεις;
Η προέκταση, στη στεριά, του 25ου Μεσημβρινού, τον οποίο επιδιώκει ως όριο δικών της αρμοδιοτήτων η Τουρκία στο Αιγαίο, αφήνει ανατολικά τη Δυτική Θράκη. Η κλιμάκωση διεκδίκησης των αμφισβητούμενων από την Τουρκία βραχονησίδων έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις. Την κλιμακούμενη, αυτή απειλή της Τουρκίας χρησιμοποιεί το ΝΑΤΟ για να αναλάβει το ίδιο συγκεκριμένες αρμοδιότητες στο Αιγαίο, τις οποίες ασκούσε η χώρα μας. Και στη Θράκη, η Τουρκία εργάζεται μεθοδικά εδώ και πολλά χρόνια. Είναι σε θέση σήμερα να δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα στην Ελλάδα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η Τουρκία του Ερντογάν θα προκαλέσει αντιπερισπασμό στην περίπτωση που, όπως, φαίνεται, αποτύχει παταγωδώς, η μεσανατολική της πολιτική και ο κουρδικός εφιάλτης της γίνει πραγματικότητα.
Και ο αντιπερισπασμός θα είναι δυτικά. Στις άλλες γεωγραφικές κατευθύνσεις της είναι δύσκολο.
Χρειάζεται, λοιπόν, μεγάλη προσοχή στη βαφή της περιοχής για την οποία μιλάμε. Εκτός από τα γειτονικά χρώματα, υπάρχει και το ουδέτερο. Τη δεκαετία του ’90 είχαμε εθισθεί στον όρο “buffer zone”. Και, όπως καλά γνωρίζετε, υπάρχει και ο όρος “buffer state”.
Όλα αυτά μπορεί να είναι φαντασιώσεις. Έχει, όμως, κανείς αμφιβολίες ότι ο κόσμος επανασχεδιάζεται;
Βεβαίως, και πρέπει να χαιρόμαστε που η χώρα «αναβαθμίζεται». Ας προσέξουμε, όμως, και ας διασφαλίσουμε , παράλληλα, και τη μελλοντική της ασφάλεια. Αυτά πηγαίνουν μαζί.
Πηγή: Ανιχνεύσεις, Αβέρωφ
