Ὅταν ἀνηφορίζαμε στά βουνά τοῦ Spac  μέ λίγους συναγωνιστές, προκειμένου νά ἐπισκεφτοῦμε τὸ κολαστήριο τοῦ Χότζα ὅπου μαρτύρησαν χιλιάδες παλικάρια τῆς Βορείου Ἠπείρου, δέν μπορούσαμε νά φανταστοῦμε αὐτά πού ἀντίκρυσα τά μάτια μας στόν αἱματοβαμμένο ἐκεῖνο τόπο. Μαζί μας ἦταν καί δυό ἐκλεκτοί φίλοι, λεβέντες ἀπό τή Δερβιτσιάνη, ἕνας ἐκ τῶν ὁποίων πέρασε σ’ αὐτή τή φυλακή, πάνω ἀπό 20 χρόνια δουλεύοντας στίς σήραγγες, βγάζοντας χρώμιο καί νικέλιο σέ ὑψόμετρο πάνω ἀπό 1500 μ.

Κι ὅμως, παρ’ ὅλα τά ὅσα τράβηξαν «μαρτυρώντας καί τό γάλα τῆς μάνας τους» -προσφιλῆ φράση τῶν φυλακισμένων βορειοηπειρωτῶν-, τό φρόνημα καί ἡ ψυχή τους παρέμεινε ἀδούλωτη. Γι’ αὐτό στίς 21 Μαΐου τοῦ 1973 πραγματοποίησαν τήν πρώτη ἐξέγερση σέ ὅλη τήν Ἀλβανία, ἀναγκάζοντας τόν ἴδιο τόν δικτάτορα Χότζα νά στείλει μεραρχίες στρατοῦ καί τὸν ὑπουργό του Σέχου στά κατσάβραχα γιά νά καταστείλει τήν ἐξέγερση.Μία ἐξέγερση πού κράτησε 5 μέρες καί πού εἶχε σάν θλιβερό ἀπολογισμό τό σάπισμα στό ξύλο ἀρκετῶν, τήν ἐκτέλεση λιγότερων καί πέταμα στίς γύρω χαράδρες τῶν ἄψυχων κορμιῶν τους.

Συνελήφθησαν τότε 73 κρατούμενοι ἀπό τούς ὁποίους 12 πού ἀρνήθηκαν νά παραδοθοῦν, τούς ἔβγαλαν μέ φορεῖο… καί τούς μετέφεραν δεμένους χειροπόδαρα στά Τίρανα ὅπου τό στρατοδικεῖο τούς....

καταδίκασε καί σέ ἄλλα χρόνια φυλακή, ἐνῶ 4 σέ ἐκτέλεση. Ἀνάμεσά τους, καί ὁ φίλος Ἡρακλῆς Σύρμος πού ἀποφυλακίστηκε μέ τήν πτώση τοῦ κομμουνισμοῦ καί ἐπέστρεψε στήν οἰκογένειά του.

Δέν ξέχασε ποτέ τά ὅσα πέρασε ἐκεῖ, καί δέν ἔσβησε ποτέ ἀπό τήν καρδιά του ἡ ἀγάπη γιά τήν Μάνα Ἑλλάδα. Γι’ αὐτό καί δέν σταμάτησε νά ἀγωνίζεται μετά τό 1990 μέ περισσότερο θάρρος γιά τή Λευτεριά τῆς Βορείου Ἠπείρου, αἰτία πού τόν ὁδήγησε ξανά στή φυλακή τοῦ Μπερίσα μέ τή δίκη τῶν «5» τό 1994.

Υ.Γ. 1. Στην φωτογραφία ὁ Ἡρακλῆς, μᾶς «ξεναγεῖ» στό χῶρο τῶν φυλακῶν, ἐκεῖ πού μαζεύτηκαν αὐτοί πού ἀρνήθηκαν νά παραδοθοῦν, καί τό σημεῖο στὸ κελλί του ὅπου ξάπλωνε κάτω στό δάπεδο μέ ἕνα λιωμένο στρῶμα καί σκεπαζόταν μέ μία τριμένη παλιοκουβέρτα πού δέν ἔκανε τίποτα τό χειμώνα καί παρακαλοῦσε ὅπως ὅλοι οἱ κρατούμενοι νά μποῦν στίς σήραγγες νά δουλέψουν, παρά νά μείνουν στό κελλί, γιατί μέσα σ’ αὐτές εἶχε 40 βαθμούς ἐνῶ ἔξω -20.

Υ.Γ. 2. Γι' αὐτόν ἀλλά καί πολλούς ἄλλους Ἕλληνες πού φυλακίστηκαν γιά τήν Ἑλλάδα, τό ἑλληνικό κράτος δέν ἔδειξε τό μητρικό του ἐνδιαφέρον….ὅπως θά ἔπρεπε….

Πηγή: Βορειοηπειρωτικό Βήμα, Ῥωμαίϊκο Ὁδοιπορικό