Σύντομο ιστορικό
Η ανάγκη ανάπτυξης του λιμένα Αλεξανδρούπολης, επίσημα και για πρώτη φορά, δημοσιοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 1985, με την παρουσίαση της μελέτης «Σχεδιασμός Ανάπτυξης του λιμενικού συστήματος της χώρας». Η μελέτη είχε ανατεθεί από το Ελληνικό Κράτος, στο Γραφείο Δοξιάδη, με αφορμή την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ.
Από τότε, πέρασαν πάνω από τριάντα χρόνια και ακόμα ψαχνόμαστε για την ανάπτυξή του...
Ελπίζαμε, με την έναρξη των έργων επέκτασής του, το καλοκαίρι του 1995...
Αναπτερώθηκαν οι ελπίδες μας με την μετατροπή του Λιμενικού Ταμείου σε ΟΛΑ ΑΕ, το 2001...
Είδαμε την κρίση σαν ευκαιρία ανάπτυξης, μέσα από το ΤΑΙΠΕΔ, το 2011...
Νοιώσαμε κάποια βεβαιότητα, με την σχεδόν ολοκλήρωση των έργων, το 2015...
Και λίγες μέρες πριν την ανατολή του 2017, αρχίζουν και πάλι, συζητήσεις, δημοσιεύματα, αναρτήσεις, συνεντεύξεις, για την αξιοποίηση, ιδιωτικοποίηση, πώληση... Τι ακριβώς συμβαίνει;
Χωρίς κομματικές και ιδεολογίες προκαταλήψεις, καταθέτω ορισμένα στοιχεία, προς γνώση κάθε ενδιαφερομένου, όπως αυτά προκύπτουν από την ελληνική - ευρωπαϊκή νομοθεσία, τη διεθνή πρακτική, καθώς και τα τρία «μνημόνια» που υπέγραψαν οι ελληνικές κυβερνήσεις.
Ορολογία, ορισμοί και επεξηγήσεις
Η αξιοποίηση για κάθε λιμάνι, επιτυγχάνεται με δυο κυρίως τρόπους: (α) Με τη συνεργασία του με κάποιο άλλο λιμάνι εσωτερικού ή εξωτερικού ανεξάρτητα από τον δημόσιο ή ιδιωτικό χαρακτήρα του, (β) Με την ιδιωτικοποίηση.
Η ιδιωτικοποίηση επιτυγχάνεται με δυο τρόπους: (α) Με συμβάσεις παραχώρησης, (β) Με πώληση μετοχών.
Η ιδιωτικοποίηση του λιμένα συνεπώς, είναι ευρύτερη έννοια καθώς μπορεί να προκύψει είτε από την πώληση των μετοχών του, είτε από τη σύμβαση παραχώρησης.
Η Σύμβαση Παραχώρησης, αφορά παραχώρηση συγκεκριμένου χώρου του λιμένα σε ιδιώτη για συγκεκριμένες δραστηριότητες, και έγκειται στην εκμετάλλευσή του για συγκεκριμένη χρονική περίοδο και έναντι συγκεκριμένου ανταλλάγματος. Στη Σύμβαση Παραχώρησης, μπορεί να προβλέπεται και η χρηματοδότηση μελέτης, κατασκευής ή συντήρησης ή κατασκευής και συντήρησης ενός έργου. Εδώ, ουσιαστικά, αναφερόμαστε σε ενοικίαση και όχι πώληση της δημόσιας περιουσίας. Η επιλογή του αναδόχου γίνεται με διεθνή πλειοδοτικό διαγωνισμό.
Η «Σύμβαση Παραχώρησης», ως νομοθετημένη διαδικασία υπήρχε και πριν από την κρίση, τα μνημόνια και το ΤΑΙΠΕΔ.
Η πώληση λιμένα, σημαίνει την πώληση των μετοχών του λιμένα μέσω των οποίων, αποκτώνται δικαιώματα διαχείρισης, εκμετάλλευσης και λειτουργίας του. Εδώ όμως, κινδυνεύουμε, ανάλογα με τα ποσοστά των μετοχών που θα πουληθούν, να περάσουμε από το δημόσιο στο ιδιωτικό μονοπώλιο. Η χερσαία και θαλάσσια ζώνη του λιμένα, ως περιουσιακό στοιχείο του Ελληνικού Δημοσίου, παραμένει στο Δημόσιο. Το λιμάνι δεν μπορεί να πωληθεί όπως ένα ακίνητο (κτίσμα, οικόπεδο κλπ) ιδιοκτησίας του δημοσίου.
Η Διυπουργική Επιτροπή αναδιαρθρώσεων και αποκρατικοποιήσεων, με την 195/27-10-2011 Απόφασή της (ΦΕΚ 2501 Β/4-11-2011) μετέφερε στο Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ Α.Ε, τις μετοχές των 12 Οργανισμών Λιμένα Α.Ε. καθώς και τα πλήρη δικαιώματα ψήφου.
Με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΦΕΚ 175 Α/7-9-2012) καταργήθηκε το ελάχιστο ποσοστό (51%) το οποίο έπρεπε να κατέχει το Δημόσιο στα 12 λιμάνια - Οργανισμούς Λιμένα Α.Ε.
Το ΤΑΙΠΕΔ, για την καλύτερη «αξιοποίηση» των λιμένων προσέλαβε ως χρηματοοικονομικούς συμβούλους την Τράπεζα Πειραιώς και την Morgan Stanley.
Και τα τρία μνημόνια, πέρασαν από τη Βουλή με ένα μόνο άρθρο γι αυτό δεν μπορεί να γίνει αναφορά σε άρθρο αλλά στη σελίδα του ΦΕΚ όπου έχει δημοσιεύει ο σχετικός νόμος.
Ο διαγωνισμός για την πώληση των μετοχών του ΟΛΠ ΑΕ ξεκίνησε το Μάρτιο του 2014 με την δημοσίευση της σχετικής πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος από το ΤΑΙΠΕΔ, όχι για το 23,1% που προέβλεπε το πρώτο μνημόνιο αλλά για το 67% και με αυτό το ποσοστό, ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2016.
Ο διαγωνισμός για την πώληση των μετοχών του ΟΛΘ ΑΕ ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2014, με την δημοσίευση της σχετικής πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος από το ΤΑΙΠΕΔ, αλλά έχει βαλτώσει.
Κανένας διαγωνισμός για την πώληση των μετοχών, των άλλων δέκα λιμανιών που λειτουργούν ως ΑΕ, δεν έχει ξεκινήσει.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Λιμένων (European Sea Ports Organization - ESPO), προτείνει το μοντέλο: Λιμάνια δημόσιας ιδιοκτησίας, διοικούμενα από δημόσιες λιμενικές αρχές (που έχουν μετασχηματιστεί σε αυτόνομες εταιρικές οντότητες) να επιτρέπουν μέσω διαδικασιών «παραχώρησης», την ανάληψη εμπορικών δραστηριοτήτων σε ιδιώτες...
Τα λιμάνια στα τρία «μνημόνια»
Και στα τρία «μνημόνια», για τα λιμάνια, δεν υπάρχει ο όρος αξιοποίηση αλλά ο όρος αποκρατικοποίηση. Αυτό σημαίνει ότι αφαιρείται η εκμετάλλευσή τους από το κράτος και περνά σε ιδιώτη (ιδιωτικοποίηση).
Συνεπώς, η ιδιωτικοποίηση και των δώδεκα λιμένων που λειτουργούν ως Οργανισμοί Λιμένα Α.Ε. είναι μνημονιακή δέσμευση.
Πρώτο «Μνημόνιο» (Κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου)
Νόμος 3845/2010 (ΦΕΚ 65 Α/6-5-2010) «Μέτρα για την εφαρμογή του μηχανισμού στήριξης της Ελληνικής οικονομίας από τα κράτη της ζώνης του ευρώ και το ΔΝΤ».
Τα λιμάνια, όπως και το σύνολο της περιουσίας του ελληνικού κράτους, δεσμεύονται από τους δανειστές και μάλιστα με όρους Αγγλικού Δικαίου.
Νόμος 3985/2011 (ΦΕΚ 151 Α/1-7-2011) «Μεσοπρόθεσμο πλαίσιο δημοσιονομικής στρατηγικής 2012-2015», προβλέπει πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων των λιμένων για το 2011 μέσω της πώλησης μετοχών, ποσοστού 23,1% για τον ΟΛΠ ΑΕ και 23,3 για τον ΟΛΘ ΑΕ. Για τα άλλα δέκα λιμάνια Α.Ε. (περιλαμβανομένου του ΟΛΑ ΑΕ) προβλέπει πώληση μετοχών ποσοστού 100% μέσα στην περίοδο 2012-2013. (βλέπε σελ. 3225 του ΦΕΚ).
Δεύτερο «Μνημόνιο» (Κυβέρνηση Α. Σαμαρά)
Νόμος 4093/2012 (ΦΕΚ 222 Α/12-11-2012) «Έγκριση μεσοπρόθεσμου πλαισίου δημοσιονομικής στρατηγικής 2013-2016», έχει πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων για την περίοδο 2013-2016 και για τα δώδεκα λιμάνια Α.Ε. (βλέπε σελ. 5633 του ΦΕΚ).
Τρίτο «Μνημόνιο» (Κυβέρνηση Αλ. Τσίπρα)
Νόμος 4334/2015 (ΦΕΚ 80 Α/16-7-2015) «Επείγουσες ρυθμίσεις για τη διαπραγμάτευση και σύναψη συμφωνίας με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης» και Νόμος 4336/2015 (ΦΕΚ 94 Α/14-8-2015) «Κύρωση του Σχεδίου Σύμβασης από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης και ρυθμίσεις για την υλοποίηση της Συμφωνίας».
Προβλέπει: (i) μέχρι τέλος Οκτωβρίου 2015, να εξαγγελθούν δεσμευτικές προσφορές για ΟΛΠ και ΟΛΘ και (ii) το ΤΑΙΠΕΔ να ρευστοποιεί περιουσιακά στοιχεία της Ελλάδος με ιδιωτικοποιήσεις και άλλα μέσα. (βλέπε σελ. 1030 του Ν. 4336/2015)
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι επί επτά ολόκληρα χρόνια, από το ξέσπασμα της κρίσης, με πέντε Πρωθυπουργούς (Γ. Παπανδρέου, Λ. Παπαδήμα, Π. Πικραμένο, Α. Σαμαρά, Α. Τσίπρα), με ποικιλόμορφες (μονοκομματικές, δικομματικές, τρικομματικές, υπηρεσιακές και ειδικού σκοπού) κυβερνήσεις, με τρία μνημόνια, με πλήθος εφαρμοστικών νόμων και πράξεων νομοθετικού περιεχομένου, με πλήθος υποσχέσεις για την πολυπόθητη ανάπτυξη, καμία κυβέρνηση δεν είχε την πολιτική βούληση να εφαρμόσει - ολοκληρώσει τις νομοθετημένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για τα λιμάνια.
Η εκάστοτε αντιπολίτευση τορπίλιζε τις προσπάθειες της εκάστοτε κυβέρνησης. Κι όμως όταν γινόταν κυβέρνηση υιοθετούσε τις θέσεις της προηγουμένης κυβέρνησης. Έτσι χάθηκε πολύτιμος χρόνος με αποτέλεσμα σήμερα να βρισκόμαστε στο χείλος της ολοκληρωτικής καταστροφής της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας.
Δεν δικαιολογούμαστε, να έχει υποστεί τόσα και τόσα η οικονομία μας, εθνική και τοπική, και να μη γνωρίζουμε τι θα γίνει με τα λιμάνια και ειδικά με το λιμάνι μας, έναν από τους λιγοστούς μοχλούς ανάπτυξης του τόπου μας, για το οποίο τα τελευταία χρόνια δαπανήθηκαν περισσότερα από ογδόντα εκατομμύρια ευρώ.
Κυβέρνηση, αντιπολίτευση και ΤΑΙΠΕΔ έχουν τις ευθύνες τους.
Εμείς, ως τοπική κοινωνία, είμαστε αμέτοχοι ευθυνών;
ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Υποναύαρχος Λ.Σ. (ε.α)
