Στην επικαιρότητα βρίσκεται για άλλη μια φορά η "δίκη των έξι", λόγω της δικαστικής εκκρεμότητας της υπόθεσης στον Άρειο Πάγο και της αγωγής που κατέθεσαν Μικρασιατικοί και Ποντιακοί σύλλογοι ως έχοντες έννομο συμφέρον από το κλείσιμο άλλης μιας πληγής στην εθνική συλλογική μνήμη. Εμείς τις θέσεις μας για την προαποφασισμένη δολοφονία των έξι τις έχουμε καταθέσει σε δύο προηγούμενα κείμενα μας (Η δίκη των "εξ" (μια κριτική θεώρηση της δίκης, 87 χρόνια μετά την εκτέλεση των "εξ", και Αντίλογος στα επιχειρήματα των υποστηρικτών της νομιμότητας της "δίκης των εξ") και μάλλον δεν χρειάζεται να επανέλθουμε εκ νέου.

Στο σημερινό μας άρθρο θα ασχοληθούμε με μια άλλη πτυχή της τραγωδίας αυτής. Η δικαστική δολοφονία των "έξι" δεν θα είχε πραγματοποιηθεί χωρίς την σιωπηρή επιδοκιμασία του μεγάλου πολιτικού τους αντιπάλου Ελευθέριου Βενιζέλου. Τις κρίσιμες μέρες του Οκτωβρίου και Νοεμβρίου του 1922 που λάμβανε χώρα η παρωδία δίκης της Ελληνικής πολιτικής ηγεσίας από τους στρατιωτικούς που ηττήθηκαν στα υψίπεδα της Μικράς Ασίας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε οριστεί από την "Επαναστατική Επιτροπή" ως αντιπρόσωπος της, στις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία στην Λωζάννη.
 

Καθώς η παρωδία δίκης έβαινε προς το τέλος της και φαινόταν ότι οι εκβιασμοί του Θεόδωρου Πάγκαλου, του Οθωναίου και του Χατζηκυριάκου στον Πλαστήρα, θα πετύχαιναν την τελική δολοφονία των κατηγορούμενων, ο Βενιζέλος δέχτηκε πιέσεις από στενούς του συνεργάτες να μεσολαβήσει στον Πλαστήρα για να αναβληθούν οι δολοφονίες. Η πρώτη πίεση ασκήθηκε από τον παλαιό συνεργάτη του Βενιζέλου σε πολλές κυβερνήσεις του, Εμμανουήλ Ρέπουλη ο οποίος πήγε στην Λωζάννη μόνο και μόνο για να πείσει τον Κρητικό πολιτικό για το απάνθρωπο των εκτελέσεων.

Εμμανουήλ Ρέπουλης
 

Σύμφωνα με την μαρτυρία του ίδιου του Ρέπουλη είπε στον Βενιζέλο ότι "αν οι πολιτικοί θανατωθούν, και εσείς και εγώ και κάθε Έλλην πρέπει να θεωρεί όνειδος ότι ανήκει εις την Ελληνικήν φυλήν". Ο Βενιζέλος όμως αρνήθηκε κατηγορηματικά να προβεί σε οποιαδήποτε ενέργεια που μπορεί να έσωζε τους "έξι". Ακούγοντας μάλιστα τον Ρέπουλη να μιλά με συγκατάβαση σηκώθηκε όρθιος στην αίθουσα φωνάζοντας ότι δεν θέλει να ακούσει ούτε κουβέντα για το θέμα. Από τις αντιδράσεις αυτές ο Ρέπουλης λυπήθηκε τόσο, ώστε να μείνει κλεισμένος 20 μέρες στο ξενοδοχείο του, χωρίς να βλέπει κανέναν.

Το δεύτερο παλαιό βενιζελικό στέλεχος που πίεσε τον Βενιζέλο προς την κατεύθυνση της βοήθειας προς αυτούς που δικάζονταν από τους εχθρούς τους, ήταν ο διπλωμάτης Νικόλαος Πολίτης. Ο Πολίτης δέχθηκε αφόρητες πιέσεις από ξένους διπλωμάτες να μετριαστούν οι εκτελέσεις εκδίκησης που είχαν σχεδιαστεί. Έστειλε λοιπόν επιστολή στον Βενιζέλο στην Λωζάννη προτείνοντας να μετριασθούν οι προαποφασισμένες εκτελέσεις σε δύο μόνο, ώστε να μείνουν όλοι ευχαριστημένοι. Ο Βενιζέλος όμως αρνήθηκε και πάλι να προβεί σε συστάσεις προς την "επανάστασιν". Μάλιστα δήλωσε χαρακτηριστικά στο περιβάλλον του συζητώντας το θέμα "και αν πρόκειται να αναστηθούν πάλι πρέπει να εκτελεσθούν!".

Νικόλαος Πολίτης
  

Αργότερα ο ίδιος ο Βενιζέλος σε επιστολή του στον Παναγή Τσαλδάρη το 1929, θα χαρακτηρίσει σφάλμα την εκτέλεση των "έξι" που όμως "είχε εξουδετερωθεί από τας υπηρεσίας που πρόσφερε η "επανάστασις" στο Έθνος". Στην αναφορά των Μικρασιατικών συλλόγων προς τον Άρειο Πάγο για την υπόθεση της επανάληψης της "δίκης", αναφέρεται πως ο Βενιζέλος δεν εννοούσε όσα έλεγε στην εν λόγω επιστολή για την αθωότητα των "έξι", αλλά η αυτοκριτική του είχε ως στόχο να κατασιγάσουν τα πολιτικά πάθη της εποχής. Εμείς με την σειρά μας θα λέγαμε στους εκπροσώπους των Μικρασιατικών συλλόγων να παραδειγματίζονται περισσότερο από τις προθέσεις του Αρχηγού τους και να τον μιμούνται λιγότερο στις πράξεις του...

 
ΠΗΓΕΣ

1. Δαφνή Γρηγορίου, Η Ελλάς μεταξύ 2 πολέμων, εκδόσεις Κάκτος
2. Κοτζιά Αλεξάνδρου, Η δίκη των "εξ", εκδόσεις Φυτράκη

Πηγή: Θέματα Ελληνικής Ιστορίας