Στις περισσότερες χώρες, η ύπαρξη ενός πιστωτικού συστήματος (εννοεί συστήματος πιστωτικής αξιολόγησης πελατών από τις Τράπεζες στο πλαίσιο χορήγησης δανείων) δεν είναι αμφιλεγόμενο. Οι προηγούμενες οικονομικές πληροφορίες χρησιμοποιούνται για να προβλέψουμε εάν τα άτομα θα πληρώσουν τα υποθήκες τους ή το λογαριασμό τους με πιστωτική κάρτα στο μέλλον.
Ωστόσο, η Κίνα πηγαίνει την ιδέα αυτή μερικά βήματα πιο μακρυά. Η κινεζική κυβέρνηση οικοδομεί ένα παντοδύναμο σύστημα "κοινωνικής πίστης" το οποίο προορίζεται να αξιολογεί την αξιοπιστία του κάθε πολίτη.
Μέχρι το 2020, όλοι στην Κίνα θα εγγραφούν σε μια τεράστια εθνική βάση δεδομένων, η οποία θα συγκεντρώνει φορολογικές και κυβερνητικές πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένων των μικρών παραβάσεων της κυκλοφορίας, και θα βγάζει έναν ενιαίο αριθμό που θα κατατάσσει τον κάθε πολίτη.
Το σύστημα αυτό δεν είναι ακόμα σε ισχύ. Προς το παρόν, η κυβέρνηση παρακολουθεί πως οκτώ κινεζικές εταιρείες εκδίδουν τα δικά τους αποτελέσματα "κοινωνικής πίστης" στα πλαίσια πιλοτικών σχεδίων που έχουν εγκριθεί από το κράτος.
Ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα έργα είναι η Sesame Credit, η οικονομική πτέρυγα του Alibaba.Με 400 εκατομμύρια χρήστες, η Alibaba είναι η μεγαλύτερη πλατφόρμα ηλεκτρονικών αγορών στον κόσμο. Χρησιμοποιεί τη μοναδική βάση δεδομένων για την πληροφόρηση των καταναλωτών για να συγκεντρώσει βαθμολογίες ατομικών "κοινωνικών πιστώσεων".
Οι χρήστες ενθαρρύνονται να επιδεικνύουν τις καλές πιστωτικές τους βαθμολογίες σε φίλους και ακόμη και δυνητικούς συντρόφους. Η μεγαλύτερη υπηρεσία εύρεσης συντρόφου (matchmaking) της Κίνας, η Baihe, συνεργάστηκε με το Sesame για να προωθήσει τους πελάτες με καλές πιστωτικές αποδόσεις, τοποθετώντας τους σε εμφανή σημεία στην ιστοσελίδα της εταιρείας.
"Η εμφάνιση ενός ατόμου είναι πολύ σημαντική", εξηγεί ο αντιπρόεδρος της Baihe, Ζουάν Γιρόνγκ. "Αλλά είναι πιο σημαντικό να είστε σε θέση να ζήσετε. Η περιουσία του συντρόφου σας εγγυάται μια άνετη ζωή."
Όλο και περισσότεροι από τους 90 εκατομμύρια πελάτες της Baihe εμφανίζουν τα πιστωτικά τους αποτελέσματα στα προφίλ εύρεσης συντρόφου, καταργώντας την ιδέα ότι ένα πιστωτικό αποτέλεσμα είναι ιδιωτικό θέμα.
Ωστόσο, η Sesame Credit δεν θα αποκαλύψει ακριβώς πώς υπολογίζει τα πιστωτικά αποτελέσματά της, εξηγώντας ότι είναι ένας "πολύπλοκος αλγόριθμος".
Η εταιρεία αρνήθηκε να δώσει συνέντευξη στο BBC, επικαλούμενη τις ανησυχίες της ότι η κυβέρνηση θα αρνιόταν να της χορηγήσει μόνιμη άδεια για την έκδοση πιστωτικών αποτελεσμάτων εάν ασχολούνταν με τα ξένα μέσα ενημέρωσης.
Αντ 'αυτού, ο εκπρόσωπός τους εξέδωσε δήλωση, αγνοώντας τις επίμονες φήμες ότι ο οργανισμός παρακολουθεί τη δραστηριότητα των κοινωνικών μέσων των χρηστών κατά την αξιολόγηση της κοινωνικής τους βαθμολόγησης.
Τα Sesame Credit παρακολουθεί τις "οικονομικές και καταναλωτικές δραστηριότητες των χρηστών μας και τα στοιχεία που δημοσιεύονται σε πλατφόρμες κοινωνικών μέσων δεν επηρεάζουν το σκορ στο σύστημα "Sesame Credit" των χρηστών μας", εξήγησε η εκπρόσωπος Miranda Shek.
Το Sesame αποτιμά τις ηλεκτρονικές οικονομικές συναλλαγές εκείνων που χρησιμοποιούν το σύστημα πληρωμών της Alibaba, πέραν των στοιχείων που αποκτά από τους συνεργάτες της, συμπεριλαμβανομένης της υπηρεσίας ταξί Didi Kuaidi, βαθμολογώντας εάν οι χρήστες έχουν οχληθεί για να διευθετήσουν τις πληρωμές ταξί.
Κατά τρόπο αμφιλεγόμενο, η εταιρεία δεν κρύβει ότι αξιολογεί τους τύπους των προϊόντων που αγοράζουν οι αγοραστές στο διαδίκτυο.
"Κάποιος που παίζει βιντεοπαιχνίδια για 10 ώρες την ημέρα, για παράδειγμα, θα θεωρείται αδρανής και κάποιος που αγοράζει συχνά πάνες θα θεωρείται πιθανότατα γονέας, ο οποίος είναι πιο πιθανό να έχει αίσθημα ευθύνης" δήλωσε ο Li Yingyun, διευθυντής τεχνολογίας του Sesame στο Caixin, ένα κινεζικό περιοδικό, τον Φεβρουάριο.
Οι κινεζικές αρχές παρακολουθούν πολύ προσεκτικά την πιλοτική διαδικασία. Το κυβερνητικό σύστημα δεν θα είναι ακριβώς το ίδιο με τα ιδιωτικά συστήματα, αλλά οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι παίρνουν σίγουρα ιδέες από τους αλγορίθμους που αναπτύσσονται στο πλαίσιο των ιδιωτικών έργων.
Ένα έγγραφο αυτού του μακροχρόνιου σχεδιασμού από το κρατικό συμβούλιο των ελίτ της Κίνας, εξηγεί ότι η κοινωνική πίστωση θα "σφυρηλατήσει ένα περιβάλλον κοινής γνώμης που η εμπιστοσύνη είναι λαμπρή", προειδοποιώντας ότι το "νέο σύστημα θα ανταμείβει εκείνους που αναφέρουν πράξεις παραβίασης της εμπιστοσύνης".
Λεπτομέρειες σχετικά με την εσωτερική λειτουργία του συστήματος είναι ασαφείς, αν και είναι σαφές ότι κάθε πολίτης και κινεζική οργάνωση θα βαθμολογηθεί. Ένας μακρύς κατάλογος ατόμων σε ορισμένα επαγγέλματα θα αντιμετωπίσει ιδιαίτερο έλεγχο, συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευτικών, των λογιστών, των δημοσιογράφων και των ιατρών. Ο ειδικός κατάλογος περιλαμβάνει ακόμη κτηνιάτρους και ξεναγούς.
Μια εθνική βάση δεδομένων θα συγχωνεύσει μια ευρεία ποικιλία πληροφοριών για κάθε πολίτη, αξιολογώντας εάν έχουν καταβληθεί φόροι, εάν έχουν πληρωθεί εισιτήρια κυκλοφορίας, αν οι ακαδημαϊκοί τίτλοι έχουν σωστά αποκτηθεί και ακόμη, αν οι γυναίκες έχουν λάβει οδηγίες για έλεγχο των γεννήσεων.
Οι επικριτές λένε ότι το σύστημα κοινωνικών πιστώσεων είναι «εφιαλτικό» και «οργουελικό». Ωστόσο, ορισμένοι πιστεύουν ότι χρειάζεται κάποιο είδος πιστωτικού συστήματος στην Κίνα.
"Πολλοί άνθρωποι δεν έχουν στην ιδιοκτησία τους σπίτια, αυτοκίνητα ή πιστωτικές κάρτες στην Κίνα, έτσι ώστε να μην υπάρχει η δυνατότητα μέτρησης αυτών των πληροφοριών", εξηγεί ο Wen Quan, blogger που γράφει για την τεχνολογία και τη χρηματοδότηση.
"Η κεντρική τράπεζα έχει τα οικονομικά στοιχεία από 800 εκατομμύρια ανθρώπους, αλλά μόνο 320 εκατομμύρια έχουν ένα παραδοσιακό πιστωτικό ιστορικό."
'Πολύ βολικό'
Τα συστήματα βαθμολόγησης δημιουργούν εμπιστοσύνη μεταξύ όλων των πολιτών, λέει η Wen Quan.
"Χωρίς ένα σύστημα σε εφαρμπογή, ένας απατεώνας μπορεί να διαπράξει ένα έγκλημα σε ένα μέρος και στη συνέχεια να κάνει το ίδιο πράγμα και πάλι σε άλλο σημείο. Ένα σύστημα βαθμολόγησης που καταγράφει το παρελθόν των πολιτών σε ένα αρχείο θα οικοδομήσει μια καλύτερη και δικαιότερη κοινωνία", υπόσχεται.
Σε μια μοντέρνα γειτονιά στο κέντρο του Πεκίνου, πολλοί ήταν ενθουσιασμένοι όταν ρωτήθηκαν για το σύστημα βαθμολόγησης "Sesame Credit", εκθέτοντας το βαθμό τους με υπερηφάνεια στα κινητά τους τηλέφωνα.
"Είναι πολύ βολικό," χαμογέλασε μια νέα γυναίκα. "Κλείσαμε ένα ξενοδοχείο χθες το βράδυ χρησιμοποιώντας την Sesame Credit και δεν χρειαζόταν να κάνουμε κατάθεση μετρητών."
Η Sesame προβάλλει τα οφέλη των καταναλωτών από ένα καλό πιστωτικό αποτέλεσμα: από ένα διακεκριμμένο προφίλ εύερεσης συντρόφου στο site εύρεσης συντρόφων Baihe, στις VIP κρατήσεις σε ξενοδοχεία και στις εταιρείες ενοικίασης αυτοκινήτων. Ένα παιχνίδι κινητού τηλεφώνου που σχεδιάστηκε από την Sesame Credit ενθαρρύνει τους χρήστες να μαντέψουν εάν έχουν υψηλότερες ή χαμηλότερες βαθμολογίες από τους φίλους τους, ενθαρρύνοντας τον καθένα να μοιράζεται ανοιχτά τις αξιολογήσεις του.
Αλλά λίγοι άνθρωποι φάνηκαν να καταλαβαίνουν ότι ένα κακό σκορ θα μπορούσε να τους βλάψει στο μέλλον, εμποδίζοντας τους να λάβουν ένα τραπεζικό δάνειο ή να υπογράψουν μια μίσθωση.
Και, ακόμα περισσότερο ανησυχητικό είναι ότι πολλοί δεν ήξεραν καν ότι βαθμολογούταν από την Sesame. Προς το παρόν, το πιλοτικό σύστημα βαθμολόγησης, είναι προαιρετικό, αν και είναι δύσκολο να παρακαμφθεί. Οι ηλεκτρονικές αγορές είναι ένα μέρος της ζωής στις σύγχρονες κινεζικές πόλεις και η ηλεκτρονική υπηρεσία πληρωμών της Alibaba είναι πανταχού παρούσα.
"Υπενθυμίζουμε επανειλημμένα στους πελάτες μας ότι η χρήση του Sesame Credit είναι εθελοντική", εξηγεί ο αντιπρόεδρος του site εύρεσης συντρόφου, Zhuan Yirong.
"Αλλά οι άνθρωποι ενδιαφέρονται πραγματικά για την εμπιστοσύνη και την ειλικρίνεια. Τα δεδομένα της Alibaba μπορούν να προσφέρουν συγκεκριμένο είδος αποδείξεων. Δεν είναι 100% ακριβές, αλλά τουλάχιστον είναι ένα ακόμα φίλτρο για να γνωρίζουν καλύτερα ο ένας τον άλλον.
Ίσως είναι καλό για όλους τους πολίτες να μάθουν γρήγορα σχετικά με την έννοια της βαθμολογίας "κοινωνικής πίστης", ενώ εξακολουθεί να είναι εν μέρει προαιρετική. Μέσα σε πέντε χρόνια, το υποχρεωτικό σύστημα της κυβέρνησης θα κατατάξει τους πάντες όσους είναι μέσα στα σύνορα της Κίνας.
