Να μια εργασία χωρίς μέλλον: Ληστής Σουηδικών Τραπεζών. Το 2016, έγιναν μόνο δύο ληστείες τραπεζών σε όλη τη Σουηδία, σε σύγκριση με 110 ληστείες, οκτώ χρόνια νωρίτερα. Που οφείλεται αυτή η απότομη βουτιά; στη "στροφή" της χώρας να πορευθεί χωρίς μετρητά.
Το 1661, η Σουηδία έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που εκτύπωσε χαρτονομίσματα, μερικούς αιώνες αργότερα, θα μπορούσε να γίνει η πρώτη χώρα που θα απαλλαγεί από αυτά. Οι συσκευές ανάγνωσης καρτών και εφαρμογές κινητής τηλεφωνίας χρησιμοποιούνται πλέον ακόμη και σε καταστάσεις που κάποτε είχαμε μετρητά, όπως πληρωμή λογαριασμών (ρεύματος, τηλεφώνου κλπ), χαρτζιλίκι, δωρεές στην εκκλησία. Τα λεωφορεία στη Σουηδία δεν δέχονται μετρητά. Ούτε και πολλοί αυτόματοι πωλητές δρόμου.
Αν και η κυβέρνηση εξακολουθεί να εκτυπώνει το εθνικό νόμισμα της Σουηδίας, την κορόνα, τα δύο τρίτα των Σουηδών λένε ότι αισθάνονται ότι μπορούν να ζήσουν χωρίς λογαριασμούς και κέρματα. Σύμφωνα με την Riksbank, την κεντρική τράπεζα της Σουηδίας, η κρύα σκληρή κορόνα αντιπροσώπευε μόλις το 2% της αξίας όλων των πληρωμών που πραγματοποιήθηκαν στη Σουηδία το 2015. Η τράπεζα προβλέπει ότι «τα μετρητά θα παραμείνουν σε χρήση μέχρι τη δεκαετία του 2030», αλλά όχι απαραίτητα περισσότερο. Ήδη, λιγότερες από τις μισές σουηδικές τράπεζες διατηρούν κάποια λίγα μετρητά στα ταμεία τους. Η Σουηδία έχει επίσης το χαμηλότερο ποσοστό αναλήψεων από ΑΤΜ ως ποσοστό του ΑΕΠ στον κόσμο, στο φτωχό 2,5%. Η λέξη μετρητά χρησιμοποιείται μόνο από τα κλεφτρόνια και τους πορτοφολάδες: Στη Σουηδία, το έγκλημα δεν "αποδίδει" όπως παλιότερα.
Ποιος μπορεί να είναι ο λόγος για τον οποίο οι Σουηδοί κλέφτες επιδίδονται σε ολοένα και πιο εξωφρενικά εγκλήματα, συμπεριλαμβανομένης μιας πρόσφατης σειράς ληστειών, αντάξιων του The Fast και του Furious. Φανταστείτε να σπάτε το πίσω μέρος ενός κινούμενου φορτηγού παράδοσης, νύχτα και να κλέβετε προϊόντα Apple αξίας δεκάδων χιλιάδων δολαρίων. Τώρα φανταστείτε να φτάσετε εκείνο το φορτηγό από την κουκούλα ενός αυτοκινήτου που τρέχει με 50 μίλια την ώρα, με τα φώτα του σβηστά, για να αποφευχθεί η ανίχνευσή του. Αφού έγιναν αρκετές τέτοιες επιθέσεις, η σουηδική ταχυδρομική υπηρεσία, PostNord, ανακάλυψε τους ληστές αυτοκινητοδρόμων, καλωδιώνοντας ένα φορτηγό με κάμερες, γεμίζοντας το με προϊόντα της Apple και περιμένοντας. Σε έναν δρόμο που βρίσκεται κάπου μεταξύ της Vara και της Alingsås στη νοτιοδυτική Σουηδία, οι ληστές τσίμπησαν το δόλωμα και οι αστυνομικοί μπήκαν μέσα. "Οι εγκληματίες ενδιαφέρονται περισσότερο για αγαθά υψηλής αξίας τώρα", λέει ο επικεφαλής της ασφάλειας του PostNord, Alexis Larsson. "Αυτή η τάση θα αυξηθεί πιθανώς καθώς υπάρχουν λιγότερα μετρητά."
Οι κλέφτες μπορεί να έχουν αποθρασυνθεί από το γεγονός ότι η αστυνομία έχει ήδη "γίνει λαστιχο", εξαιτίας των διαρρήξεων και των βίαιων συμμοριών στις σουηδικές πόλεις. Μια πρόσφατη σειρά χτυπημάτων και αρπαγών στο κέντρο της Στοκχόλμης ήταν ιδιαίτερα θρασείς. Ένα πρωϊνό πέρυσι, οι διαρρήκτες έριξαν μια μπουλντόζα Volvo στη βιτρίνα της μπουτίκ Chanel στην πολυσύχναστη συνοικία Norrmalm. Παρά το γεγονός ότι προκάλεσε μεγάλες ζημιές, το Volvo δεν μπόρεσε να καταστρέψει τις προστατευτικές ράβδους του καταστήματος και έτσι οι κλέφτες το εγκατέλειψαν και διέφυγαν. Πέντε μήνες αργότερα, μια συμμορία οδήγησε ένα αυτοκίνητο μέσα από την είσοδο ενός κοντινού πολυκαταστήματος πολυτελείας και αναφέρθηκε ότι κατάφεραν να "σηκώσουν" πολλά προϊόντα.
Καθώς η προσφορά τραπεζογραμματίων της Σουηδίας συνεχίζει να μειώνεται, οι εγκληματίες δείχνουν ενθουσιασμό για τη μαύρη αγορά των ειδών προς εξαφάνιση, η οποία μέχρι τώρα αποτελούνταν αποκλειστικά από κυνηγούς ερπετών και κλέφτες ορχιδέας. Τα εγκλήματα που αφορούν τα προστατευόμενα είδη, έφθασαν πρόσφατα στο υψηλότερο επίπεδό τους σε μια δεκαετία. Μια μοναδική μεγάλη γκρίζα κουκουβάγια - γνωστή ως το "φάντασμα του βορρά" (βλ φωτογραφία στην αρχή του δημοσιεύματος) - φτάνει τις 1 εκατομμύριο κορώνες (περίπου 120.000 δολάρια) στο dark web.
Τα εγκλήματα κατά των ανθρώπων - επίθεση, ληστεία, απάτη - είναι επίσης σε άνοδο. Το Σουηδικό Εθνικό Συμβούλιο για την Πρόληψη του Εγκλήματος διαπίστωσε ότι το 2016 το 15,6% των πολιτών της χώρας έπεσε θύμα τουλάχιστον ενός τέτοιου αδικήματος - του υψηλότερου ποσοστού από τότε που το Συμβούλιο ξεκίνησε την ετήσια έρευνα εγκλημάτων, 10 χρόνια πριν. Σύμφωνα με την εφημερίδα The Guardian, η ηλεκτρονική απάτη αυξάνεται με ένα ιδιαίτερα γρήγορο ρυθμό στη Σουηδία, υπερδιπλασιάζοντας το ποσoστό της την τελευταία δεκαετία.
Φυσικά, η μετάβαση από τα μετρητά στο ψηφιακό νόμισμα έπρεπε να μειώσει το έγκλημα. Και με κάποιους τρόπους, το έχει ήδη πετύχει: Οι Σουηδοί ληστές τραπεζών και οι ελαφροχέρηδες ταμίες έχουν πάει το δρόμο των ... επιτυχημένων singles των ABBA (το μουσικό συγκρότημα ΑΒΒΑ έχει σταματήσει να βγάζει τραγούδια!). Όμως, καθώς τα χαρτονομίσματα γίνονται σπανιότερα, άλλου τύπου εγκλήματα ανθίζουν. Οι απάτες στο Διαδίκτυο είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς στους κλέφτες και εκτείνονται από τις επιθέσεις ρουτίνας μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων παγίδων (phishing) (χρησιμοποιώντας μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για την απόκτηση πολύτιμων πληροφοριών όπως τραπεζικοί κωδικοί πρόσβασης) μέχρι πιο πρωτότυπες και "υπόγειες" απάτες όπως το cryptojacking (μη ανιχνευμένη χρήση της υπολογιστικής ισχύος Ηλεκτρονικών Υπολογιστών, για "εξόρυξη" εικονικών νομισμάτων).
Ενώ είναι μεγάλη ειρωνεία πως η κατάργηση των μετρητών μπορεί να εμπνεύσει αύξηση εγκληματικότητας αντί για μείωσή της, τελικά, από μια άποψη, η αύξηση της εγκληματικότητας είναι προβλέψιμη. Μια έρευνα (βλ. ΕΔΩ κι ΕΔΩ) δείχνει ότι καθώς αποκτούμε "ψυχολογική απόσταση" από τα χρήματα, η προθυμία μας να κλέψουμε αυξάνεται. Αυτό εξηγεί γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι φοροδιαφεύγουν, φουσκώνουν ασφαλιστικές αξιώσεις και κλέβουν Post-it Notes από το γραφείο τους...
...ή προσπαθούν να κλέψουν τσάντες σχεδιαστών μόδας, με μπουλντόζα.
