Εἶναι πέρα γιὰ πέρα ἀλήθεια αὐτὸ ποὺ ἔχει λεχθεῖ, ὅτι στὴν ἐποχή μας ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ ἀκριβοπληρωμένα ἀγαθὰ εἶναι ἡ πληροφορία. Γιὰ τὴν ἀνεύρεση τῶν εἰδήσεων, τὴ συλλογή τους, τὴ διαχείριση καὶ τὴ μετάδοσή τους ξοδεύονται τεράστια ποσά. Κι ὅσοι ὄχι ἁπλῶς ἔχουν πρόσβαση σ’ αὐτήν, ἀλλὰ μποροῦν μὲ τὸν ὁποιονδήποτε τρόπο νὰ τὴ διαχειρίζονται καὶ νὰ τὴ μεταδίδουν, δὲν βρίσκονται μόνο στὴν κορυφὴ τῆς κοινωνικῆς πυραμίδας, ἀλλὰ ἄρχουν καὶ κινοῦν τὰ νήματα τῆς σύγχρονης κοινωνίας. Ἡ διαχείριση τῶν πληροφοριῶν δὲν εἶναι μόνο μιὰ ἀπὸ τὶς πιὸ ἐπίκαιρες βιομηχανίες, ἀλλὰ πολὺ περισσότερο εἶναι μιά – ἴσως ἡ πρώτη – ἀπὸ τὶς πιὸ ἰσχυρὲς ἐξουσίες. Γι’ αὐτὸ καὶ οἱ ὁποιεσδήποτε «ἐξουσίες» φροντίζουν ὄχι μόνο νὰ ἔχουν ἐρείσματα στὸ χῶρο τῆς εἰδησιογραφίας, ἀλλὰ καὶ νὰ ἐλέγχουν σὲ μεγάλο βαθμὸ τὴ μετάδοσή της.
Ὑπερπληθώρα πληροφοριῶν σήμερα. Γιὰ τὰ πάντα: τὴν πολιτική, τὴν οἰκονομία, τὸν πολιτισμό, τὸν ἀθλητισμό. Πανεύκολη πλέον ἡ πρόσβαση σ’ αὐτήν: Μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης (Μ.Μ.Ε.) – Τηλεόραση, Ραδιόφωνο, Τύπος, Διαδίκτυο – καὶ πίσω ἀπ’ αὐτὰ τεράστια εἰδησιογραφικὰ πρακτορεῖα ποὺ συλλέγουν, συντάσσουν, φιλτράρουν, κάποτε ἴσως καὶ κατασκευάζουν τὴν εἴδηση ποὺ προωθοῦν. Αἰσθανόμαστε, ἀλήθεια, προνομιοῦχοι σὲ σχέση μὲ τοὺς ἀνθρώπους ἄλλων ἐποχῶν. Παλιὰ τὰ «νέα» διαδίδονταν ἀπὸ στόμα σὲ στόμα. Συχνὰ παραλλαγμένα – ὄχι πάντα ἀπὸ ἰδιοτελὴ πρόθεση – διογκωμένα, ἀλλοιωμένα, καὶ σίγουρα, σὲ σχέση πάντα μὲ τὸ σήμερα, καθυστερημένα. Σήμερα βρισκόμαστε στὴν καρδιὰ τῶν γεγονότων μὲ ἕνα ἁπλὸ «κλίκ». Μποροῦμε νὰ παρακολουθοῦμε καὶ μὲ κοντινὰ πλάνα τὶς ἐχθροπραξίες καὶ τὶς πολεμικὲς συγκρούσεις, ὅπου κι ἂν γίνονται αὐτὲς στὸν πλανήτη μας. Νὰ βρισκόμαστε στὸ τραπέζι τῶν συναντήσεων τῶν ἰσχυρῶν τῆς γῆς καὶ στὶς αἴθουσες συνεδριάσεων καὶ διαβουλεύσεων τῶν προσώπων ποὺ ἀποφασίζουν γιὰ τὴν τύχη καὶ τὸ μέλλον τοῦ πλανήτη. Νὰ βλέπουμε ἀπὸ πολὺ κοντὰ τὴν ὁποιαδήποτε φάση τοῦ ὁποιουδήποτε ἀθλήματος, ἀπὸ διάφορες ὀπτικὲς γωνίες, σὲ πολλὲς ἐπαναλήψεις καὶ σὲ ἀργὴ κίνηση. Εἴμαστε σὲ πλεονεκτικότερη θέση ἀπὸ τὸν διαιτητὴ καὶ τοὺς κριτές. Ἐκεῖνοι ζοῦν μὲ τὴν ἔνταση τῆς συλλήψεως τῶν συμβάντων ποὺ ἐκτυλίσσονται σὲ κλάσματα δευτερολέπτων κάτω ἀπὸ δύσκολες συνθῆκες παρατηρήσεως τῶν γεγονότων. Ἐμεῖς ὄχι. Ἔχουμε τὸ προνόμιο, καθισμένοι στὸν καναπέ μας, νὰ ἔχουμε πολὺ κοντινὰ πλάνα ἀπὸ διάφορες πλευρές, καὶ μάλιστα μὲ τὴ δυνατότητα νὰ ξαναδοῦμε τὴν ὁποιαδήποτε φάση ὅσες φορὲς θέλουμε καρέ-καρέ, ὅπως λέγεται, ἢ σὲ πολὺ ἀργὴ κίνηση. Εἴμαστε προνομιοῦχοι σὲ σχέση μὲ τοὺς ἀνθρώπους ἄλλων ἐποχῶν! Δὲν ὑπάρχει κρυφὴ πτυχή, κάτι ἄγνωστο πλέον γιὰ μᾶς. Ὅλα ζωντανὰ ἐνώπιόν μας. Ἀνὰ πάσα στιγμή!
Εἴμαστε ὅμως;
Ἴσως ὄχι. Γιατὶ ὅλη αὐτὴ ἡ δυνατότητα πρόσβασης στὴν πληροφορία ἔχει καὶ τὰ ἀρνητικά της.
Ἡ ὑπερπληροφόρηση γεννᾶ ἄγχος. Τί θὰ γίνει; Πῶς θὰ ἐξελιχθοῦν τὰ πράγματα; Θὰ ὑπάρξει λύση στὸ πρόβλημα; Καὶ ὁ ἄνθρωπος ἀνεπαίσθητα μπαίνει στὸ φαῦλο κύκλο μιᾶς διαδικασίας ποὺ μόνο δυσάρεστες καταστάσεις ἔχει νὰ τοῦ προσφέρει.
Ἄλλωστε εἶναι πολὺ κοινὴ ἡ ὁμολογία ὅλο καὶ περισσοτέρων ἀνθρώπων:
– Δὲν βλέπουμε πλέον εἰδήσεις. Δὲν ἀντέχουμε. Πιάνεται ἡ καρδιά μας μὲ τόσα δυσάρεστα ποὺ συμβαίνουν.
Ἡ διαρκὴς ἐνημέρωση πολὺ συχνὰ δημιουργεῖ ἄγχος. Τὸ ἄγχος αὐξάνει τὴν ἀγωνία στὸν ἄνθρωπο καὶ τοῦ δημιουργεῖ νέα ἀναπάντητα ἐρωτήματα ποὺ ἀπαιτοῦν περισσότερη ἐνημέρωση γιὰ νὰ ἀπαντηθοῦν. Νέες εἰδήσεις, λοιπόν, καὶ πιὸ σύγχρονη καὶ «ἀντικειμενικὴ» πληροφόρηση! Φθάνει ἔτσι ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος νὰ χάνεται στὴν ἀδιάκοπη ἀνάγκη γιὰ ὅλο καὶ περισσότερη ἐνημέρωση.
Ἀπὸ τὴν ἄλλη ἡ ὑπερπληροφόρηση δημιουργεῖ ψευδαισθήσεις τῆς ἀλήθειας. Μιᾶς ἀλήθειας ποὺ ταυτίζεται μέσα μας μὲ τὸ «νέο», τὸ ἀναγκαῖο καὶ τὴ στείρα γνώση. Γι’ αὐτὸ καὶ πολὺ συχνὰ σὲ πάρα πολλοὺς ἡ ἀλήθεια δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ αὐτὸ ποὺ συμβαίνει, αὐτὸ ποὺ γίνεται. Ἐνῶ ὡς γνώση ἐκλαμβάνεται ἡ ἐνημέρωση ἐπὶ τῶν συμβάντων. Αὐτὸ ἔχει ὡς τραγικὴ συνέπεια τὴ μετατόπιση τῆς ἀλήθειας στὸ ἐδῶ καὶ τώρα. Δηλαδὴ τὴ μετατόπιση καὶ τὴν παραφθορὰ τῆς οὐσίας τῆς ζωῆς, τοῦ προορισμοῦ τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ σκοποῦ τῆς ζωῆς του. Ὅλος αὐτὸς ὁ καταιγισμὸς τῆς πληροφορίας, ἐνῶ φαίνεται ὅτι ὑπηρετεῖ τὴν ἀλήθεια, ἀποβαίνει τελικὰ εἰς βάρος της.
Πόσο μεγάλη διαφορὰ στὴν ἀποτίμηση καὶ προσέγγιση τῆς ἀλήθειας! Πόσο ὄντως μακριὰ βρισκόμαστε ἀπὸ τὴν παρότρυνση τοῦ Κυρίου μας: «Γνώσεσθε τὴν ἀλήθειαν, καὶ ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς» (Ἰω. η΄ 32)!
Καὶ εἶναι αὐτὴ ἡ ἀβυσσαλέα ἀπόσταση ποὺ ἀλλοτριώνει τόσο πολὺ τὸν σύγχρονο ἄνθρωπο, σὲ τέτοιο βαθμό, ὥστε νὰ ταυτίζει κάποτε τὴν ὕπαρξή του μὲ τὴν ἐνημέρωση. «Ὑπάρχω» σημαίνει ἐνημερώνομαι - γνωρίζω.
Ἕνα ἄλλο ἀρνητικὸ τῆς ὑπερπληροφόρησης τῆς ἐποχῆς μας εἶναι ὅτι αὐτὴ φωτίζει διεξοδικὰ καὶ ἀναλώνεται νὰ περιγράψει τὸ τί καὶ παραθεωρεῖ σημαντικὰ τὸ γιατί τῶν συμβάντων. Πράγμα ποὺ σημαίνει ὅτι παρέχει διαρκῶς πληροφορίες γιὰ τὸ τί συμβαίνει καὶ στὸ πιὸ ἀπόμακρο σημεῖο τοῦ πλανήτη μας, χωρὶς νὰ ἐμβαθύνει στὸ γιατί τῶν γεγονότων. Κι ἂν καμιὰ φορὰ δείχνει νὰ ἀναζητᾶ τὸ βάθος τῶν πραγμάτων, συνήθως τὸ κάνει πρὸς ἄγραν θεαματικότητας. Ἀποκλείει ἔτσι τὸ βάθος ἀπὸ τὴ ζωὴ τῶν ἀνθρώπων. Προβάλλει διαρκῶς τὸ ἐφήμερο. Χωρὶς νὰ μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ ἐμβαθύνει. Νὰ ἀναζητήσει αἰτίες καὶ ἀφορμές. Χωρὶς νὰ μπορεῖ νὰ διδαχθεῖ ἀπὸ τὰ γεγονότα. Τὰ πάντα θυσιάζονται στὸ βωμὸ τῆς εἰδήσεως, τοῦ νέου, τοῦ ἐντυπωσιακοῦ καὶ τῆς ἀποκλειστικῆς μετάδοσης. Γι᾿ αὐτὸ καὶ καμία ἀξία δὲν ἔχει μὲ βάση αὐτὴ τὴ νοοτροπία μιὰ χθεσινὴ ἢ προχθεσινὴ εἴδηση, ὅσο σημαντικὴ κι ἂν ἐκτιμήθηκε τὴν ἡμέρα τῆς μετάδοσής της.
Μπορεῖ ἡ ἐποχή μας ὄντως νὰ καυχᾶται γιὰ τὸν ὄγκο τῶν πληροφοριῶν ποὺ παρέχει στὸ σύγχρονο ἄνθρωπο. Μπορεῖ νὰ ἐπαίρεται γιὰ τὴν ταχύτατη μετάδοση τῶν γεγονότων. Τὸ ἐρώτημα ὅμως παραμένει ἐξίσου καυτὸ καὶ ἐπίκαιρο: Βοηθάει πράγματι ἡ ἐνημέρωση στὴν ἐξάλειψη τῶν μεγάλων προβλημάτων τοῦ ἀνθρώπου;
Προσφέρει στὴν κοινωνία μας αὐτὸ ποὺ πραγματικὰ ἔχει ἀνάγκη; Καὶ τελικὰ ποιὰ θὰ πρέπει νὰ εἶναι ἡ στάση τοῦ πιστοῦ στὴν καταιγιστικὴ ὑπερπληθώρα τόσων πληροφοριῶν;
Φυσικὰ ὁ πιστὸς ζεῖ στὴν ἐποχή του. Χρησιμοποιεῖ τὰ μέσα τῆς ἐποχῆς του. Δέχεται τὰ ἐρεθίσματα τῆς ἐποχῆς του. Δὲν ἀρνεῖται τὴν ἐποχή του, ἀλλὰ καλεῖται τροπικὰ νὰ τὴν ὑπερβεῖ. Ἐνημερώνεται. Ἀσχολεῖται μὲ τὴν τρέχουσα εἰδησιογραφία, ἀφοῦ αὐτὴ τοῦ παρέχει πληροφορίες πολύτιμες ποὺ ἀφοροῦν στὴ ζωή του. Δὲν ὑποδουλώνεται ὅμως στὴν εἴδηση. Ξέρει ὅτι οἱ εἰδήσεις μπορεῖ ν᾿ ἀλλάξουν. Δὲν καθορίζουν αὐτὲς τὴν πορεία καὶ τὶς ἐπιλογὲς στὴ ζωή του. Δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο γι᾿ αὐτὸν παρὰ τὸ ἀποτύπωμα τῆς στιγμῆς. Ὁ πιστὸς καλεῖται νὰ κρίνει καὶ νὰ ἀνακρίνει τὸν κόσμο καὶ τὰ συμβαίνοντα σ᾿ αὐτὸν μὲ ἄλλα, διαχρονικὰ καὶ αἰώνια κριτήρια. Μὲ τὸν ἀλάνθαστο λόγο τοῦ Θεοῦ. Μὲ τὸ Εὐαγγέλιο.
Ὁ πιστὸς δὲν ἀφήνεται νὰ κυριευθεῖ ἀπὸ ἄγχος γιὰ τὰ τεκταινόμενα τοῦ κόσμου τούτου. Δὲν ἀπογοητεύεται. Ξέρει, αἰσθάνεται καὶ ζεῖ ὅτι ὁ Θεὸς κυβερνᾶ τὸν κόσμο. Τί κι ἂν συνεδριάζουν οἱ ἰσχυροὶ τῆς γῆς; Τί κι ἂν ἀποφασίζουν οἱ μεγιστάνες τοῦ πλούτου; Τί κι ἂν τσακίζουν ὁλόκληρους λαοὺς οἱ ὑπερδυνάμεις τοῦ πλανήτη μας; Στὸ τέλος τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου πάντοτε γίνεται. Αὐτὸ δὲν τὸν ἀφήνει νὰ ἀτενίζει στωικὰ τὰ συμβαίνοντα καὶ μὲ ἀδιαφορία τὶς εἰδήσεις. Πάσχει μὲ ὅ,τι θλιβερὸ πληροφορεῖται, ἀλλὰ δὲν ἀπελπίζεται. Δὲν ἀπογοητεύεται. Δὲν παραδίδεται ἁπλὸς θεατὴς στὴ ροὴ τῶν γεγονότων.
Γιατὶ γιὰ τὸν πιστὸ οἱ εἰδήσεις εἶναι μιὰ πρόκληση στὴν πίστη του• στὴν ἐν Χριστῷ ἐλπίδα του. Ἀναφέρεται σ᾿ ἕνα ἀρχαῖο κείμενο σχετικὰ μὲ τὴ ζωὴ καὶ τὴν πολιτεία τῶν χριστιανῶν, στὴν «Πρὸς Διόγνητον» ἐπιστολή: «Χριστιανοί (...) πατρίδας οἰκοῦσιν ἰδίας, ἀλλ᾿ ὡς πάροικοι, μετέχουσι πάντων ὡς πολῖται καὶ πάνθ᾿ ὑπομένουσιν ὡς ξένοι (...) καὶ τοῖς ἰδίοις βίοις νικῶσι τοὺς νόμους»1. Οἱ χριστιανοὶ κατοικοῦν βεβαίως στὶς ἰδιαίτερες πατρίδες τους ἀλλὰ ὡς προσωρινοί• μετέχουν σὲ ὅλα ὡς πολίτες, ὅμως ὅλα τὰ ὑπομένουν ὡς ξένοι καὶ μὲ τὴ διαγωγή τους ὑπερνικοῦν τοὺς νόμους.
Ὁ πιστὸς δὲν δέχεται, δὲν μπορεῖ νὰ δεχθεῖ παθητικὰ τὶς εἰδήσεις. Παρεμβαίνει δυναμικὰ μὲ τὴν προσευχὴ καὶ τὴν ἁγιότητά του. Ἀνατρέπει τὰ δεδομένα. Ἀντιμάχεται τὴ νομοτέλεια. Νικᾶ αὐτὸ ποὺ οἱ πάντες ἐκλαμβάνουν ὡς αὐτονόητο, καὶ ἀλλάζει κατεύθυνση στὴ «συνεπακόλουθη» ἐξέλιξη τῶν γεγονότων. Κι ἔτσι ἡ εἰδησιογραφία, ὅπως καὶ κάθε ἀφορμὴ τῆς πραγματικότητας ποὺ τὸν περιβάλλει, δὲν εἶναι γι᾿ αὐτὸν τίποτε ἄλλο ἀπὸ στοιχεῖο ποὺ βαθαίνει τὴν πνευματικότητά του καὶ ἰσχυροποιεῖ τὴ σχέση του μὲ τὸν Θεό. Ἡ εἴδηση – ἡ ὅποια εἴδηση – γίνεται ἀφορμὴ γιὰ προσευχή. Γιὰ ἔμπρακτη ἀγάπη ὅπου καὶ ὅπως μπορεῖ. Γιὰ μετάνοια προσωπική. Γιὰ συναίσθηση προσωπικῆς εὐθύνης στὴν ἐξέλιξη καὶ ροὴ τῶν γεγονότων. Γιὰ προσπάθεια μεγαλύτερη προσωπικοῦ ἁγιασμοῦ, ὥστε νὰ ἔλθει ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ ἀλλάξει τὴν πορεία τῶν γεγονότων.
Οἱ εἰδήσεις εἶναι, γι᾿ αὐτὸν ποὺ παρακολουθεῖ τὸν ἑαυτό του καὶ ἀγωνίζεται, καὶ θερμόμετρο πνευματικότητος. Εἶπε ὁ Κύριος: «Ὅπου ἐστὶν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρδία ὑμῶν» (Ματθ. Ϛ΄ 21). Ὅταν ἔχουμε ἀνάγκη κάθε 15 λεπτὰ νὰ ἀκοῦμε εἰδήσεις• ὅταν μᾶς λείπει ἡ συνεχής, ἀδιάκοπη, διαρκὴς ἐνημέρωση, τότε ὁ θησαυρός μας εἶναι σ᾿ αὐτὸ τὸν κόσμο. Στὴ γῆ. Δὲν ποθοῦμε καὶ δὲν παλεύουμε πραγματικὰ γιὰ τὸν οὐρανό. Δὲν μᾶς ἔχει γεμίσει τὸ μεγαλύτερο νέο ὅλων τῶν ἐποχῶν καὶ τῶν αἰώνων. Αὐτὸ ποὺ εἶναι τὸ «πάντων καινῶν καινότατον, τὸ μόνον καινὸν ὑπὸ τὸν ἥλιον»2• ὅτι ὁ Θεὸς ἔγινε ἄνθρωπος• ὅτι σταυρώθηκε καὶ ἀναστήθηκε γιὰ νὰ μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ γίνει θεός.
Ὅταν αὐτὸ τὸ νέο καλύπτεται ἀπὸ τὶς τρέχουσες καθημερινὲς εἰδήσεις, τότε ἡ πίστη χάθηκε ἀπὸ τὴν καρδιὰ τῶν πιστῶν. Τότε ἡ ἐλπίδα μετατοπίστηκε διὰ τῆς εἰδησιογραφίας στὸ ἐδῶ καὶ στὸ τώρα. Τότε τὸ Εὐαγγέλιο ξεπεράστηκε καὶ πάλιωσε μπροστὰ στὶς πολύχρωμες καὶ πολυσέλιδες ἐφημερίδες τοῦ μάταιου κόσμου μας. Ὅμως τὸ Εὐαγγέλιο εἶναι ἕνα. Διαχρονικὸ καὶ αἰώνιο. Ἡ ἐφημερίδα ἔχει ἐνδιαφέρον μόνο γιὰ μία ἡμέρα.
Ἡ Ἁγία Γραφὴ τὰ λέει ὅλα. Μιλᾶ γιὰ τὴν ἀλαζονεία τοῦ ἀνθρώπου – ἴδια σὲ κάθε ἐποχή – μὲ τὴν παραβολὴ τοῦ ἄφρονος πλουσίου. Μιλᾶ μὲ τὸν πύργο τῆς Βαβὲλ γιὰ τὴν ἀσυνεννοησία καὶ τὴν ἔλλειψη συνεργασίας τῶν ἀνθρώπων. Γιὰ τὴν ἀχαριστία μὲ τὴ θεραπεία τῶν δέκα λεπρῶν. Γιὰ τὴ φιλοχρηματία ποὺ καθορίζει τὴ στάση τῶν ἀνθρώπων ποὺ γιὰ τριάκοντα ἀργύρια πρόδωσαν τὸν Χριστό. Γιὰ τὸ εὐμετάβολο τῶν συσχετισμῶν καὶ συμμαχιῶν μὲ τὴν παρότρυνση τοῦ Ψαλμωδοῦ: «Μὴ πεποίθατε ἐπ᾿ ἄρχοντας, ἐπὶ υἱοὺς ἀνθρώπων» (Ψαλ. ρμε΄ [145] 3). Γιὰ τὸ ἀνίσχυρο τῶν «ἰσχυρῶν» μὲ τὴν κατάληξη τοῦ Ἡρώδη καὶ τὴ στάση τοῦ Πιλάτου. Γιὰ ὅλα μιλάει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ. Ὅταν ὁ πιστὸς πορεύεται μὲ πυξίδα τὴν πίστη του, τότε οὔτε τὸν κόσμο ἀρνεῖται οὔτε ἀνενημέρωτος καὶ ἐκτὸς τόπου καὶ χρόνου εἶναι, ἀλλὰ οὔτε καὶ γίνεται ἕρμαιο τῆς εἰδησιογραφίας σὲ σημεῖο ὥστε αὐτὴ νὰ καθορίζει τὴν προσωπικότητά του, τὶς ἐπιλογὲς καὶ τὶς συνήθειές του, πολὺ περισσότερο τοὺς πόθους, τὰ ὄνειρα καὶ τὸ μέλλον του.
1. Πρὸς Διόγνητον, ΒΕΠΕΣ 2, V 5 καὶ 10.
2. Ἰω. Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως, κεφ. Γ΄ (1) 45, ΕΠΕ 1, 282.
Πηγή: Ο Σωτήρ
