ΟΜΙΛΙΑ ΜΑΚΑΡΙΩΤΑΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΙΕΡΩΝΥΜΟΥ Περι εκκλ. περιουσίας - σχέσεων με την πολιτεία

ΟΜΙΛΙΑ ΜΑΚΑΡΙΩΤΑΤΟΥ
ΣΤΟ ΔΙΟΡΘΟΔΟΞΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ Ι. ΜΟΝΗΣ ΠΕΝΤΕΛΗΣ
30.09.2008

Α΄

Σάς καλωσορίζω στόν εκκλησιαστικόν αυτόν χώρο και παρακαλώ να μου επιτρέψετε να υποστηρίξω, ότι αυτή η συνάντησις και συνεργασία μεταξύ Πολιτείας και Εκκλησίας (εννοώ εκκλησιαστικής διοικήσεως) μπορεί να γίνει ένας σταθμός στις σχέσεις των. Καί ασφαλώς απαιτείται και τώρα πολλή προσοχή να τηρούνται οι διακριτοί ρόλοι, όπως επεκράτησε να λέγεται, δηλαδή να μην εισέρχεται η Πολιτεία εις τα ενδότερα των της Εκκλησίας, στά interna corporis και αντιστοίχως η Εκκλησία να είναι διακριτική σε θέματα που ανάγονται στή σφαίρα και στις αρμοδιότητες μιάς συντεταγμένης και ευνομούμενης Πολιτείας. Ωστόσο υπάρχουν θέματα πολλά τού λαού μας που χρειάζονται την συνάλληλη σχέση των, την συναλληλία για καλύτερη αντιμετώπισή τους και για πληρέστερη ωφέλεια τού λαού μας, στην οποία κυρίως πρέπει να αποβλέπουμε.

Επιτρέψτε μου να ανατρέξω σε μια εποχή που μας κάνει όλους υπερήφανους, που υπερβαίνει την μιζέρια, την εποχή όχι τού εγώ αλλά τού εμείς. Όχι για να την αντιγράψουμε, δεν μπορούμε πιά, αλλά να εμπνευσθούμε απ` αυτή.

α. Βρισκόμαστε στόν Απρίλιο τού 1822 και ο απελευθερωτικός αγώνας χάνεται. Δέν υπάρχουν δυνατότητες οικονομικές. Τό νόμισμα τέλειωσε και η διατροφή των “αγωνιζομένων πενήτων” στέρεψε. Ο Μινίστρος τότε της Εκκλησιαστικής Γραμματείας (δηλ. ο Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων) ο Επίσκοπος Ανδρούσης ενήργησε ως εξής:

“Τή μέν 5 Απριλίου 1822 υπεγράφη νόμος περί συνάξεως των χρυσών και αργυρών σκευών των Μοναστηρίων και Εκκλησιών. Καί συνεισέφεραν προθύμως αι κατά τόπους Εκκλησίαι και Μοναί λυχνίας αργυράς και κηροπήγια και εί τι των εκτός της θείας τραπέζης καθιερωμένων χρυσών και αργυρών σκευών, επαρκούσαι προς διατροφήν των αγωνιζομένων πενήτων και κουφίζουσαι το δυνατόν τας φοβεράς ανάγκας τού πολέμου. Συνήχθησαν δε περίπου λίτραι δισχίλιαι τετρακόσιαι (ή 800 οκάδες) αργύρου και χρυσού και νόμισμα από τούτων ήθελον κόπτειν”.

β. Η Δ΄ Εθνική των Ελλήνων εν Άργει συνέλευσις (11-7-1829) στην οποία συμμετέχει η Εκκλησία διεκήρυξε και απεφάσισε:

“Η κυβέρνησις θέλει συστήσει Γαζοφυλάκιον (Ταμείο) υπό την ιδίαν της άμεσον διεύθυνσιν, εις το οποίο θέλει αποτίθεσθαι τα επί των κληροδοσιών και τα των ιερών καταστημάτων (Μονών) συλλεγόμενα χρήματα, προσδιωρισμένα εξηρημένως εις βελτίωσιν τού Ιερατείου, εις προικισμόν τού Ορφανοτροφείου, εις υποστήριξιν των Αλληλοδιδακτικών σχολείων, Σχολείων τυπικών, Σχολείων ανωτέρας τάξεως διά τους εκκλησιαστικούς πολιτικούς ή διά τους αφιερωθησομένους εις την σπουδήν των επιστημών, των τεχνών και της φιλολογίας και εις σύστασιν δημοσίων τυπογραφιών“.

Σέ υλοποίηση αυτής της αποφάσεως η εισηγητική έκθεση γράφει:

“Η Ελλάς έχει πόρον πλουσιώτατον εις διατροφήν τού κλήρου, τα κτήματα των μοναστηρίων και αυτά δεν είναι ολίγα. Ταύτα καλώς διοικούμενα και οικονομούμενα, θέλουσι παρέχει όχι μόνον άφθονα τα εις την διατροφήν τού Κλήρου, αλλά και τα εις σύστασιν και διατήρησιν και άλλων φιλανθρώπων καταστημάτων, και εις το οποίον δίδομεν σχέδιον, διορίζομεν που και πώς να εξοδεύωνται τα εκ των μοναστηριακών κτημάτων εισοδήματα . . . “.
“Από τα εισοδήματα αυτών θέλουσι μισθοδοτείσθαι οι Επίσκοποι και οι περί αυτούς αξιωματικοί (γραμματείς) . . . εις διατροφήν τού κλήρου και εις την διατήρησιν και καλλωπισμόν των Εκκλησιών”.

δ. Στίς 5 Αυγούστου 1833 ο Σ. Τρικούπης γράφει προς την Ιεράν Σύνοδον εναγωνίως:

“Η ανάγκη της ταχείας συστάσεως τού ταμείου τούτου κρίνεται τοσούτω μάλλον κατεπείγουσα, καθ` όσον, εκτός της εις αυτό αποκειμένης καταλλήλου των Επισκόπων προικοδοτήσεως και την μισθοδοσίαν τού Ιερού Κλήρου, τα σχολεία τού Κράτους, παραμεληθέντα τοσούτους ήδη μήνας δι` έλλειψιν χορηγίας διαρκούς, κινδυνεύουν να παραλύσουν, και η δημόσια εκπαίδευσις, αντικείμενον τόσον ουσιώδες περί την ηθικήν τού χριστιανού μόρφωσιν, να μείνη εις την οποίαν ευρίσκεται μέχρι τούδε νηπιώδη κατάστασιν”.

Γιατί τα υπενθυμίζω αυτά σήμερα; Τί ζητάω; Τίποτε. Απλώς τα καταθέτω για να τονώσω την μνήμη μας. Νά εκφράσω την επιθυμία να μην επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη και να αναλαμβάνει ο καθένας από εμάς τις ευθύνες που τού αναλογούν. Σήμερα που ο ορίζοντας είναι βεβαρυμένος.

Κρίνω χρήσιμο όμως οι νέες γενιές, τα παιδιά μας, αλλά και οι πολίτες που δεν γνωρίζουν, όταν περιδιαβαίνουν την Αθήνα, να μάθουν ότι:

Ο χώρος που είναι το Πολυτεχνείο μας ανήκε στην Εκκλησία.
Η Κεντρική Βιβλιοθήκη.
Τό Παλιό Πανεπιστήμιο.
Η παλιά Ριζάρειος δηλ. το σημερινό Πολεμικό Μουσείο.
Ο Ευαγγελισμός.
Τό Αιγινήτειο.
Τό Αρεταίειο.

Η μεγάλη έκτασις επί της Μεσογείων, όπου είναι τα Νοσοκομεία.

Ο χώρος τού Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως με το κτίσμα της παλαιάς Χωροφυλακής. Τό μνημειώδες αυτό κτίριο είναι η πρώτη Εκκλησιαστική Ακαδημία που κτίστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Γερμανό Καλλιγά. Δέν πρόλαβε να στεγάσει το όραμά του για την Εκκλησιαστική Εκπαίδευση και την κατέλαβε το Ελληνικό Δημόσιο για να αντιμετωπίσει τότε τις έκτακτες ανάγκες του και τόσα άλλα.

Αυτές οι εμπειρίες μπορούν σήμερα να μας οδηγήσουν σε συνεργασίες που θα αποφέρουν αγαθά αποτελέσματα στην καθημερινή ζωή των συνανθρώπων μας. Συνεργασίες διάφανες, ειλικρινείς, όχι μονοβαρείς. Συνεργασίες σε απλές και σε δύσκολες υποθέσεις με στόχο την βελτίωση της ποιότητας της ζωής τού σημερινού ανθρώπου.

Β΄

-Επί πολλούς μήνες τώρα οι αρμόδιες υπηρεσίες μας συνεργάσθηκαν με τις επίσης αρμόδιες υπηρεσίες της Πολιτείας σε ένα κλίμα αλληλοκατανοήσεως για ένα συγκεκριμένο θέμα.
Αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας είναι η σημερινή συνάντησίς μας. Καί το θέμα μας η καλυτερη αξιοποίηση τού προγράμματος 2007-2013, το επιλεγόμενο ΕΣΠΑ.
-Η Εκκλησία μας έχει μίαν κακή εμπειρία. Δέν μπόρεσε στό σύνολό της να αξιοποιήσει τα μέχρι τώρα διατρέξαντα Ευρωπαϊκά Προγράμματα.

Τά αίτια είναι τα ακόλουθα:

1. Έλλειψη Συντονισμένης Διεκδίκησης Πόρων.
2. Έλλειψη Τεχνογνωσίας και Τεχνοκρατικής Αντίληψης.
3. Θεσμικά Κενά.
4. Ανωριμότητα Έργων.

Στόχος μας είναι οι εξής άξονες:

1. Υγεία-Πρόνοια.
2. Πολιτισμός.
3. Εκπαίδευση.
4. Τεχνολογία.
5. Περιβάλλον.
6. Ανάπτυξη Ανθρώπινου Κεφαλαίου.
7. Κοινωνική Μέριμνα.
8. Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής.

Από πλευράς Πολιτείας είναι κοντά μας εκπρόσωποί της με τους στενούς συνεργάτες των και από πλευράς Εκκλησίας μέλη της παρούσης και της παρελθούσης Δ.Ι.Σ. ως και άλλοι Αρχιερείς.
Ιδιαιτέρως επισημαίνεται η παρουσία εκπροσώπων των αρμοδίων εκκλησιαστικών φορέων, όπως είναι εκείνοι των οικονομικών υπηρεσιών και εκείνοι των αναπτυξιακών οργάνων της Εκκλησίας.
Στά πλαίσια αυτής της προσπάθειας έχει προγραμματισθεί “Ημερίδα” στην οποίαν θα μπορούν να παρευρεθούν ειδικοί εκπρόσωποι όσων Μητροπόλεων επιθυμούν, όπου θα γίνουν λεπτομερέστερες επισημάνσεις, επεξηγήσεις και θα δοθούν οδηγίες στό συγκεκριμένο θέμα.

Αγαπητοί αδελφοί,

στό παρελθόν το πρόβλημα για τον ελληνισμό ήταν πώς θα επιβιώσει μέσα σ` ένα εχθρικό περιβάλλον, πώς θα διατηρούσε την ύπαρξή του κάτω από συνθήκες στρατιωτικής επιδρομής, κατάκτησης και δουλείας. Σήμερα το πρόβλημα για τον ελληνισμό είναι πώς θα επιβιώσει μέσα σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Οι ραγδαίες τεχνολογικές ανακαλύψεις της εποχής μας προκαλούν σειρά από αλυσιδωτές εξελίξεις και ανακατατάξεις στόν οικονομικό και κοινωνικό βίο. Καί οι εξελίξεις αυτές οδηγούν αναπόφευκτα προς μια ριζική αναδιοργάνωση της ανθρωπότητας.
Ο ελληνισμός θα δώσει νέους αγώνες για την επιβίωσή του. Καί ασφαλώς θα καταφύγει και σε αυτή την περίπτωση στά ίδια δοκιμασμένα όπλα που χρησιμοποίησε και στό παρελθόν. Στίς υλοποιημένες μορφές τού πνεύματος, την θρησκεία, τις τέχνες, τα γράμματα και το ήθος τού ελεύθερου ανθρώπου, όπως τούτο εκδηλώνεται στά ήθη, στά έθιμα και στή ζωή της κοινότητας.

Ο ελληνισμός στή νέα δόμηση της πανανθρώπινης κοινωνίας και στις ανακατατάξεις των αξιών δεν έχει να φοβηθεί. Τό πνευματικό του οπλοστάσιο είναι γεμάτο. Ο κίνδυνος βρίσκεται κάπου αλλού. Νά μην μπορέσει να αξιοποιήσει αυτόν τον πνευματικό εξοπλισμό, επειδή τον άφησε είτε να σκουριάσει από την αχρησία, είτε να υποστεί την αλλοίωση που απέφεραν ξένοι νεωτερισμοί που δεν εναρμονίζονται με το πνεύμα της ελληνικής παράδοσης.

- Η σημερινή συνάντησίς μας και οι προοπτικές συνεργασίας είναι ένα από τα όπλα της επιβίωσής μας. Γι` αυτό είπα ότι αυτή η συνάντησις μπορεί να γίνει ένας σταθμός στην συνεχιζόμενη πορεία μας.
Πολλά προβλήματα που κάθε τόσο παρουσιάζονται στόν κοινωνικό μας ορίζοντα και συγχρόνως μαρτυρούν την αρρώστεια τού ατομοκεντρισμού, που όλο και περισσότερο εξαπλώνεται, αλλά κυρίως δυναμιτίζουν τις σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας μπορούν να αντιμετωπισθούν έγκαιρα και χρήσιμα για τον λαό μας. Στήν θεραπεία αυτήν της ασθένειας μια ακόμη μεταξύ των άλλων παράμετρος ασφαλής είναι και η συνεργασία των δύο μεγάλων αυτών φορέων της πατρίδας μας δηλ. της Πολιτείας και της Εκκλησίας.

Αυτές οι σκέψεις με ωδήγησαν να υποστηρίξω, ότι η σημερινή συνάντησις μπορεί να γίνει ένας δημιουργικός σταθμός στόν τόπο μας.

Σάς ευχαριστώ.

_____

Πηγή: Εκκλησιαστικό newsletter “ΠΡΟΝΑΟΣ” τ. 259