Όλοι γνωρίζουν ότι με σειρά αποφάσεων της Προέδρου της Βουλής της προηγούμενης βουλευτικής περιόδου Ζωής Κωνσταντοπούλου και, ουσιαστικά, με την ίδια Κυβέρνηση (του ίδιου πρωθυπουργού και των ίδιων κομμάτων) που κυβερνά και σήμερα, συστήθηκε, σύμφωνα με τον Κανονισμό της Βουλής, η «Επιτροπή Αλήθειας Δημοσίου Χρέους» (αποφάσεις 1448/4.4.15, 2053/7.5.15, 7944/18.5.15 και 11131/7164/25.8.15). Η Επιτροπή αυτή, με γενικό συντονιστή τον Βέλγο καθηγητή Eric Toussaint, με μέλη επιστήμονες από την Ελλάδα και δέκα χώρες, με συνεργάτες πολλούς έλληνες και ξένους επιστήμονες, καθώς και με τη συνδρομή της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής, προεδρευόταν από την Πρόεδρο της Βουλής, την ευρωβουλευτή Σοφία Σακοράφα και το συντονιστή της Επιτροπής Eric Toussaint.
Η σύσταση της εν λόγω διεθνούς Επιτροπής είχε, έχει και θα έχει και στο μέλλον μεγάλη και ουσιαστική σημασία για την πορεία του θεσμού των διεθνών συμβάσεων και κυρίως των συμβάσεων δανεισμού των κρατών, όχι μόνο για την αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους της χώρας μας, αλλά για την πορεία του θεσμού σε ολόκληρο τον κόσμο. Όσον αφορά δε ειδικότερα το καθεστώς του ελληνικού δανεισμού, που επιβλήθηκε στη χώρα μας παράνομα, άρχισε να πληροφορείται η διεθνής κοινή γνώμη και οι διεθνείς οργανισμοί τί πραγματικά συμβαίνει στον ελληνικό λαό. Οι πρώτοι απόηχοι είναι ήδη πολύ σημαντικοί. Γι’ αυτό ας δούμε λίγο περισσότερα για την «Επιτροπή Αλήθειας»:
Αντικείμενο της Επιτροπής, σύμφωνα με την εντολή της Βουλής, ήταν η διερεύνηση του ελληνικού δημόσιου χρέους με επισκόπηση της ιστορίας του από το 1980 μέχρι σήμερα και, ακολούθως, η διενέργεια επιστημονικού λογιστικού ελέγχου και ελέγχου της νομιμότητάς του σήμερα. Η έρευνα αυτή είχε σκοπό να φωτίσει σε όλο του το ιστορικό βάθος το μεγάλο αυτό αντικείμενο και να εξετάσει τη νομιμότητα, την ορθότητα και την αναγκαιότητα του καθεστώτος αντιμετώπισής του που υφίσταται ο ελληνικός λαός από το 2010 μέχρι σήμερα, καθώς και τις σχετικές ευθύνες. Όπως είναι κατανοητό, ο λογιστικός έλεγχος, στην ουσία του, είναι έλεγχος νομιμότητας των οικονομικών μεγεθών, καθώς και της λειτουργίας, των συνεπειών και της σκοπιμότητάς τους. Η έρευνα, όμως, επεκτείνεται και ευρύτερα, τόσο ως προς τα οικονομικά δεδομένα, όσο και ως προς την τήρηση των αρχών νομιμότητας γενικά στην πολιτειακή δράση που αφορά στο δανεισμό του κράτους, από όπου δημιουργείται το όλο δημόσιο χρέος. Βασικός στόχος της έρευνας ήταν η ενημέρωση του ελληνικού λαού, ώστε να μπορεί να σχηματίσει τη σωστή πολιτική βούληση για το κρίσιμο αυτό θέμα της ιστορίας της Ελλάδας, να ασκήσει τα πολτικά του δικαιώματα και να λειτουργήσει η δημοκρατία με βάση την πραγματική του θέληση, να οπλίσει με τα κατάλληλα όπλα τις ελληνικές κυβερνήσεις για την άσκηση πολιτικής για το πραγματικό συμφέρον του λαού και να επισημάνει στους διεθνείς οργανισμούς και στους θεσμούς που εμπλέκονται στο ζήτημα του δημόσιου χρέους μας την αλήθεια και τις ευθύνες τους.
Η έναρξη των εργασιών της Επιτροπής έγινε επίσημα στην «Αίθουσα Γερουσίας» της Βουλής με παρουσία και ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος ενίσχυσε με θερμά λόγια τό κύρος της Ειτροπής και τη σημασία της σχετικής απόφασης της Προέδρου της Βουλής, επισημαίνοντας, μάλιστα, ότι ο έλεγχος της νομιμότητας του δημόσιου χρέους αποτελεί υποχρέωση των κρατών με βάση το ευρωπαϊκό και το διεθνές δίκαιο.
Η Επιτροπή, λόγω και της μακράς εμπειρίας και των ειδικών επιστημονικών γνώσεων των μελών της, κατόρθωσε μέσα σε έλαχιστο χρόνο να διατυπώσει και να παραδώσει στη Βουλή το πρώτο πόρισμα, την «προκαταρκτική Έκθεση», η οποία τυπώθηκε σε πολλά αντίτυπα για να πληροφορηθούν όσοι περισσότεροι πολίτες ήταν δυνατό. Το πρώτο αυτό πόρισμα περιορίστηκε, λόγω των άμεσων αναγκων της επικαιρότητας, στην τρέχουσα κρίσιμη περίοδο αντιμετώπισης του δημόσιου χρέους της χώρας, στην περίοδο του δανεισμού από το 2010-2015, για να συνεχίσει την ευρύτερη έρευνα του αντικειμένου της αμέσως μετά. Η μόνη διάδοση του πορίσματος στον ελληνικό λαό έγινε με το δωρεάν μοίρασμά του στο χώρο της Βουλής και από ενημερωτικά στοιχεία του τηλεοπτικού της σταθμού, μόνο κατά τις λίγες μέρες που κράτησε η προηγούμενη βουλευτική περίοδος με πρόεδρο την Ζωή Κωνσταντοπούλου. Η – προφανώς από τότε χειραγωγημένη – κυβέρνηση, ολόκληρη η χειραγωγημένη – ή τυφλή – αντιπολίτευση και όλα τα χειραγωγημένα ΜΜΕ, ραδιοτηλεοπτικά και έντυπα, όχι απλώς παρέλειψαν να αναφέρουν, αλλά έθαψαν κυριολεκτικά τόσο την ύπαρξη και τη δράση της Επιτροπής, όσο και το πόρισμα. Η νομιμότητα του χρέους ήταν, άλλωστε, από το 2010 αυστηρά απαγορευμένο ζήτημα –ακόμη και ως σκέψη.
Το έχομε επανειλημμένως υπογραμμίσει: αυτό που φοβούνται οι δανειστές μας και κυρίως οι στρατηγοί των δυνάμεων που είναι πίσω τους είναι ένα και μόνο πράγμα: η αποκάλυψη ότι οι συμφωνίες και το καθεστώς δανεισμού που επιβλήθηκε στην Ελλάδα είναι αντίθετα στον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, στο διεθνές δίκαιο γενικά και στις Συνθήκες της ΕΕ. Το φοβούνται όχι τόσο ως νομικό ζήτημα, αλλά ως πολιτικό, του οποίου η αποκάλυψη η θα προκαλέσει στους λαούς της Ευρώπης, αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο αντιδράσεις, γιατί θα αποκαλυφθεί το σύγχρονο μέσο χειραγώγησής τους. Αν αποκαλυφθεί αυτή η παραβίαση αρχών και πάρει έκταση, θα ματαιωθεί στην Ευρώπη το πείραμα με την Ελλάδα για υπεξαίρεση των εθνικών οικονομιών και για γεωπολιτική χειραγώγηση των μικρών κρατών. Ότι όχι απλά το φοβούνται, αλλά το τρέμουν είναι ολοφάνερο, γι’ αυτό και δεν άφησαν, ούτε αφήνουν την κυβέρνηση Τσίπρα και τις προηγούμενες κυβερνήσεις και σήμερα αντιπολιτεύσεις, καθώς και κανένα μεγάλο ΜΜΕ ούτε καν να αναφέρουν θέμα νομιμότητας και κύρους του χρέους. Ο σημερινός πρωθυπουργός, παρά τις παλαιότερες απειλές του, δεν τόλμησε καν να το θέσει. Σήμερα δε καταργεί και την «Επιτροπή Αλήθειας» που συστήθηκε επί πρωθυπουργίας του. Άρα, αφού φοβάται ο εχθρός αυτό το όπλο, αυτό έπρεπε και πρέπει να προβληθεί.
Όλα αυτά τα έχομε ξαναπεί και τα βλέπομε συνεχώς από το 2010. Αυτό, όμως, που έγινε από τη σημερινή κυβέρνηση και βουλή σε σχέση με τη διεθνή επιστημονική «Επιτροπή Αλήθειας» για το ελληνικό χρέος έδωσε άλλη μια θλιβερή πρωτιά στην Ελλάδα μεταξύ των χωρών της αστικής δημοκρατίας. Ας το δούμε:
Πρώτ’ απ’ όλα, θα ήθελα να ρωτήσω, αν γνωρίζει κανείς – γιατί πραγματικά εγώ δε γνωρίζω – αν έχει καταργηθεί σε αστική δημοκρατία από κυβέρνηση ή από αντιπροσωπευτικό σώμα τέτοια επιτροπή ή ομάδα επιστημονικής έρευνας – και μάλιστα χωρίς λόγο και χωρίς αντικατάσταση με άλλη. Θα ήταν πολύ χρήσιμο να ξέρομε. Εκείνο που ξέρω – και ξέρομε οι περισσότεροι πολίτες – είναι ότι, από τη Γαλλική Επανάσταση και εδώ, η πιο ευρεία εγγύηση ελευθερίας που ισχύει είναι η ελευθερία της επιστήμης, της έρευνας και της διδασκαλίας. Είναι η μόνη ελευθερία που διακηρύσσεται χωρίς κοινωνικούς περιορισμούς. Αυτή, μάλιστα, η ελεύθερη, ρητή και κατηγορηματική, «φιγουράρει» – γιατί μόνο ως φιγούρα έμεινε – στο Σύνταγμά μας χωρίς καμία επιφύλαξη δυνατότητας περιορισμού της για λόγους εθνικού ή κοινωνικού συμφέροντος (άρθρο 16 παρ. 1). Η μόνη εξαίρεση περιορισμού που θα μπορούσε να είναι ανεκτή – και που εφαρμοζεται στην πράξη – είναι ο περιορισμός ή η απαγόρευση της έρευνας και της διδασκαλίας για κατασκευή και χρήση μέσων καταστροφής του ανθρώπου (όπλων μαζικής καταστροφής ή σοβαρής βλάβης της υγείας μεγάλου μέρους του κοινωνικού συνόλου, όπως τα ναρκωτικά, επικίνδυνες για τη ζωή και την υγεία χημικές ουσίες κ.τ.ό). Μήπως η νομιμότητα του δημόσιου χρέους εντάσσεται, από τους δανειστές μας και από την κυβέρνηση, σ’ αυτή την κατηγορία κινδύνων... Από την εποχή της αστικής επανάστασης, που κατέλυσε το μοναρχικό φεουδαλισμό, γνωρίζομε ότι οι τρείς αυτές ύψιστες δημιουργικές δράσεις του ανθρώπινου νου καταργούνται μόνο από αυταρχικά καθεστώτα. Στην πρόσφατη ιστορία μας έχομε τέτοια παραδείγματα από τη γερμανική κατοχή, από το εμφυλιοπολεμικό αστυνομικό κράτος και από τη δικτατορία. Και όμως, έγινε και τώρα!
Με την υπ’ αριθμ. 15288/3.11.15 απόφαση του νέου Προέδρου της Βουλής Νικολάου Βούτση αφαιρέθησαν τα γραφεία από την Επιτροπή που της είχαν διατεθεί για τις εργασίες της στο Κτήριο Μητροπόλεως 1. Με την απόφαση υπ’ αριθμ. 15908/12.11.15 του ιδίου Προέδρου κηρύχθηκε «η λήξη των εργασιών» της Επιτροπής, χωρίς να αναφέρει κανέναν απολύτως λόγο. Όπως θα εκθέσομε αμέσως πιο κάτω, η εν λόγω επιστημονική επιτροπή δεν είχε ολοκληρώσει το έργο της και το πόρισμά που είχε παραδόσει στη Βουλή ήταν προκαταρκτικό. Δεν έφτανε δε η πρωτοφανής αυτή πράξη άσκησης εξουσίας «ελέω Λαού», αλλά ακολούθησαν και τρεις αδιανόητες και απαράδεκτες απρέπειες:
Η πρώτη απρέπεια ήταν ότι «ξέχασε» ο Πρόεδρος να κάνει αυτό που γίνεται σε μέλη επιτροπών ή ομάδων εργασίας (ιδίως όταν είναι και χωρίς αμοιβή, πολλώ δε μάλλον όταν είναι ξένοι): να πεί έστω ένα γενικό ευχαριστώ, είτε προφορικά, καλώντας τους να τους αποχαιρετήσει, είτε έστω εγγράφως, για το έργο τους ή την παροχή των υπηρεσιών τους και για τη συμβολή τους στη λειτουργία της Υπηρεσίας που τις χρησιμοποίησε. Τίποτε απολύτως! Η μόνη, μάλιστα, επικοινωνία –απρεπής και αυτή- που «καταδέχτηκε» να κάμει ο Πρόεδρος ήταν να δώσει εντολή στη Προϊσταμένη της Υπηρεσίας Λειτουργίας Γραφείων Βουλευτών να στείλει στα μέλη της Επιτροπής την υπ’αριθ, 16416/19.11.15 επιστολή, με την οποία μας πληροφορούσε ότι τα Γραφεία που είχε παραχωρήσει η Βουλή στην Επιτροπή της οδού Μητροπόλεως 1 έχουν διατεθεί στην υπηρεσία για τις ανάγκες των βουλευτών και να επικοινωνήσομε (τα μέλη της) με την εν λόγω υπηρεσία «εντός πέντε ημερολογιακών ημερών προκειμένου να παραλάβετε τα προσωπικά σας είδη και αρχεία» (sic). (Καλά που δεν τα δήμευσαν κατά τον ποινικό κώδικα ως ... producta ή instrumenta sceleris...).
Η δεύτερη απρέπεια, ήταν πολύ χειρότερη, γιατί προσέβαλε το κύρος της Ελλάδας απέναντι σε συνέδρους παγκόσμιου συνεδρίου: Την «κατάργηση» της Επιτροπής την έκανε ο Πρόεδρος της Βουλής την παραμονή έναρξης του Συνεδρίου της Διεθνούς Ένωσης Συνταγματολόγων (στις 12.11.15), ενώ λίγες μέρες πριν της είχε αφαιρέσει τα Γραφεία εργασίας της. Πρέπει να σημειώσομε ότι το Συνέδριο είχε οργανωθεί από την Ένωση Ελλήνων Συνταγματολόγων και η διεξαγωγή του τέθηκε υπό την αιγίαδα του Προέδρου της Βουλής και φιλοξενήθηκε στην αίθουσα Γερουσίας του Κοινοβουλίου. Τη φιλοξενία στη Βουλή είχε αποφασίσει η πρώην Πρόεδρος της Βουλής Ζωή Κωνσταντοπούλου, μετά από αίτημα του Πρόεδρου του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής και Προέδρου της Ένωσης Ελλήνων Συνταγματολόγων καθηγητή Κώστα Μαυριά και του Υπουργού Γιώργου Καντρούγκαλου. Την πρωτοβουλία και την όλη φροντίδα για τη διεξαγωγή του συνεδρίου είχαν οι καθηγητές του Συνταγματικού Δικαίου Κώστας Μαυρίας, επίτιμος Πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Συνταγματικού Δικαίου, και Γιώργος Κατρούγκαλος, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ίδιας Διεθνούς Ένωσης, ο οποίος ήταν και ο σύνδεσμος μεταξύ της Επιτροπής Αλήθειας και της Κυβέρνησης. Αντικείμενο του Συνεδρίου ήταν, μετά από πρόταση των καθηγητών Μαυριά και Κατρούγκαλου, που είχαν την πρωτοβουλία, το κρίσιμο για την Ελλάδα θέμα: «Το Δημόσιο Χρέος υπό το φώς του Συνταγματικού Δικαίου και του Διεθνούς Δικαίου». Με αυτό τον τρόπο θα δινόταν η ευκαιρία, σε ελέυθερο βήμα, να ενημερωθεί και να εκθέσει τη γνώμη της η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα για το δημόσιο χρέος της Ελλάδας, παράλληλα με τη διεθνή Επιτροπή Αλήθειας.
Στο σημείο αυτό σημειώνεται μια σοβαρή παράλειψη που καταλήγει στην τρίτη απρέπεια της Βουλής. Αν εξαιρέσομε την εισήγηση του καθηγητή του Διεθνούς Δικαίου Αντώνη Μπρεδήμα και τις παρεμβάσεις της Ζωής Κωνσταντοπούλου και τη δική μου, οι εισηγήσεις και η όλη επιστημονική συζήτηση στο συνεδριο με το τόσο κρίσιμο για τη χώρα μας αντικείμενο είχαν γενικό περιεχόμενο επιστημονικού προβληματισμού, χωρίς καμία σχέση με το καθεστώς δανείου της Ελλάδας, σαν να διαξαγόταν το Συνέδριο σε μια άλλη ήπειρο και σαν να μην υπήρχε καν το ζήτημα του ελληνικού δημόσιου χρέους. Σ’ αυτό δε φταίνε, φυσικά, οι ξένοι, αλλά οι οργανωτές και η Βουλή των Ελλήνων, που παρέλειψαν να θέσουν ως βασικό ζήτημα για έρευνα ην ελληνική εμπειρία του δημόσιου χρέους, να θέσουν τα κείμενα των συμφωνιών δανεισμού της Ελλάδας στη διάθεση των συνέδρων, έστω τα κείμενα του πρώτου πακέτου του Μαϊου 2010 που ήταν ευκολότερα προσιτό, να μοιράσουν το επιστημονικό πόρισμα της Ειδικής Επιτροπής για την Αλήθεια του Χρέους, καθώς και λίστα των βασικότερων επιστημονικών ζητημάτων για το ελληνικό δημόσιο χρέος. Με αυτό τον τρόπο θα έμπαινε το ελληνικό δημόσιο χρέος στον ευρύτερο προβληματισμό και στην επιστημονική συζήτηση του συνεδρίου. Το πόρισμα, τελικά, της Επιτροπής Αλήθειας, που παρουσίαζε όλες τις σοβαρές παραβιάσεις των αρχών και των κανόνων του Συντάγματος, του δικαίου των Συνθηκών της ΕΕ και του διεθνούς δικαίου και ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο για τους συνέδρους, έφερε η Ζωή Κωνσταντοπούλου σε αρκετά αντίτυπα και έτσι μπόρεσαν να πάρουν οι σύνεδροι. Όσον αφορά δε τα κείμενα των συμφωνιών του δανείου του 2010 (του Α΄ Μνημονίου), όταν έλαβα το λόγο για χαιρετισμό του συνεδρίου ως ιδρυτικό μέλος και επίτιμος πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης, ζήτησα από την παριστάμενη αντιπρόεδρο της Βουλής και εκπρόσωπο του Προέδρου να φροντίσει να έλθουν για διανομή στους συνέδρους αντίτυπα των εν λόγω συμφωνιών. Η εκπρόσωπος του Πρόεδρου της Βουλής υποσχέθηκε ότι θα το φρόντιζε, αλλά τα αντίτυπα δεν ήλθαν ποτέ -μάταια δε τα αναζητούσαν οι σύνεδροι. Έτσι, η απλή παράλειψη κατέληξε σε κακή συμπεριφορά.
Προβήκαμε στην περιγραφή του θλιβερού αυτού γεγονότος, γιατί δείχνει, πού έχει φτάσει η υποδούλωση της Ελλάδας και η χειραγώγηση του πολιτικού μας συστήματος και πού έχει καταντήσει η «πολιτική της εκπροσώπηση»: να μεταβληθεί ολοκληρωτικά σε εκπροσώπηση των δανειστών μας και των δυνάμεων κατοχής μας. Η περιγραφή αυτή αποβλέπει, κυρίως, στο να δείξει δυό πράγματα που φοβούνται οι δανειστές και κατακτητές της Ελλάδας: Ότι πρέπει όλοι, αφήνοντας προσωρινά κατά μέρος και κρατώντας μέσα μας τις κομματικές και ιδεολογικοπολιτικές επιλογές μας, να αγωνιστούμε σε ένα μέτωπο για να αλλάξει ολόκληρο το σύστημα πολιτικής σκέψης στη λειτουργία του πολιτεύματός μας, με βάση τις αρχές του ΟΗΕ και του ευρωπαϊκού δικαίου, με βάση τον άνθρωπο, τα δικαιώματα του ανθρώπου και τη δημοκρατία. Αντι δε να κλαίμε και να αυτομαστιγονόμαστε, να προβάλομε με όλες μας τις δυνάμεις το όπλο που φοβούνται: την κατάρριψη του απάνθρωπου και παράνομου χρέους, με το οποίο κατέκτησαν, ποδοπατούν και ερημώνουν τη χώρα μας.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΣΙΜΑΤΗΣ του ΙΩΑΝΝΟΥ
Ομότιμος καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
_________
Γεννήθηκε το 1932 στο Λιβάδι Κυθήρων από γονείς αγρότες.
Σπουδές
Σπούδασε Νομικά στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μεταπτυχιακές σπουδές στις Νομικές Σχολές των Πανεπιστημίων του Μονάχου (Γερμανία) και της Βέρνης (Ελβετία).
Πανεπιστημιακή σταδιοδρομία
Διδάκτωρ της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μονάχου το 1965. Εντεταλμένος Υφηγητής και καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών κατά τα έτη 1973-1999. Πρόεδρος του Ιονίου Πανεπιστημίου τα έτη 1985-1990, κατά τα οποία οργανώθηκε και τέθηκε σε λειτουργία το Πανεπιστήμιο. Ιδρυτής και Διευθυντής, από την ίδρυσή του (1989) μέχρι το 2012, του Ινστιτούτου Συνταγματικών Ερευνών. Τα έτη 1993-1997 ήταν Πρόεδρος του Τμήματος Νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 1999 είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Δράση Δημόσιου Λειτουργού
Από το 1981 μέχρι το 1988 υπήρξε Διευθυντής του Νομικού Γραφείου Πρωθυπουργού και Νομικός Σύμβουλος Πρωθυπουργού. Από το 1997 μέχρι το 1998 υπηρέτησε ως Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης. Κατά τα έτη 1982-1985 μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής της UNESCO. Από το 2003 είναι μέλος εξ εξωκοινοβουλευτικών προσωπικοτήτων του Διοικητικού Συμβουλίου του «Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία». Είχε ενεργό συμμετοχή στο προπαρασκευαστικό στάδιο της κατάρτισης του Συντάγματος το 1975 και ήταν ο συντάκτης του Σχεδίου Αναθεώρησης του Συντάγματος του 1986. Υπήρξε πρόεδρος ή μέλος πολλών νομοπαρασκευαστικών επιτροπών και συλλογικών οργάνων της Διοίκησης. Το 2005-2006 Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων υπό τον Πρωθυπουργό για τη Δημόσια Διοίκηση. Από το 1982 μέχρι το 2006 ήταν μέλος του Νομικού Συμβουλίου της Τράπεζας της Ελλάδος.
Επιστημονικές, Πολιτικές ή Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, Ιδρύματα
Ήταν ιδρυτικό μέλος, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου επί σειρά ετών και τα έτη 1992- 997 Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Συνταγματολόγων. Ιδρυτικό μέλος, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου και Αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Ένωσης Συνταγματικού Δικαίου, από το 1995 Αντιπρόεδρος και από το 2004 Επίτιμος Πρόεδρος της ίδιας Ένωσης. Από το 1992, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου και επανειλημμένα Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Δικαστικών Μελετών. Διετέλεσε, επίσης: μέλος της πολιτικής ένωσης «Όμιλος Παπαναστασίου» από το 1966 μέχρι τη βίαιη διάλυσή τoυ από τη στρατιωτική δικτατορία της 21.4.1967, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου και Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, μέλος της Επιτροπής για τον Επαναπατρισμό των Πολιτικών Προσφύγων και Αντιπρόεδρος της Κίνησης για την Εθνική Ανεξαρτησία και τη Διεθνή Ειρήνη και τον Αφοπλισμό. Το 2005 ήταν μέλος της Διεθνούς Ομάδας Ειδικών Εμπειρογνωμόνων που δημοσίευσε και παρουσίασε στην ΕΕ τη Διακήρυξη Αρχών του Διεθνούς και του Ευρωπαϊκού Δικαίου για Βιώσιμη Λύση του Κυπριακού. Πρόεδρος ή μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου πολλών άλλων επιστημονικών, κοινωφελών και φιλανθρωπικών οργανώσεων.
Επαγγελματική δράση
Δικηγόρος Αθηνών από το 1960 μέχρι το 2010.
Συγγραφικό έργο
Το συγγραφικό του έργο ανέρχεται σε εκατοντάδες τίτλων. Αναφέρομε εδώ: Τα συνταγματικά όρια της ιδιοκτησίας, Αθήνα 1972, Η αρχή της επικουρικότητος του κράτους, Αθήνα 1974, Συνταγματικό Δίκαιο – Οι λειτουργίες του κράτους, Αθήνα 1980, Συνταγματική Δικαιοσύνη, Αθήνα 1999, Η Μετάβαση στη Δημοκρατία και το Σύνταγμα του 1975, Αθήνα 2005, Ο Αλέξανδρος Σβώλος και η εποχή του, Αθήνα 2010, Οι Παράνομες Συμβάσεις Δανεισμού της Ελλάδας, Αθήνα 2011, Μελέτες 8 τόμοι και 2 τόμοι υπό έκδοση και δεκάδες άλλων δημοσιευμάτων. Επίσης, υπήρξε Επιστημονικός Διευθυντής πολλών επιστημονικών σειρών και εκδόσεων. Οργάνωσε πλήθος επιστημονικών – διεθνών και εθνικών – συνεδρίων, ημερίδων και διαλέξεων στην Αθήνα και έλαβε μέρος σε δεκάδες συνεδρίων στο εξωτερικό.