Δρ Ιωάννης Β. Δασκαρόλης,
διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας του πανεπιστημίου Νεάπολις Πάφου
Ο δεσμός της πίστεως ανάμεσα σε έναν άνδρα και μια γυναίκα πέρα από κάθε σαρκικό "έχειν" και κάθε κοινωνικό κονφορμισμό, φανερώνεται στην πιστότητα κατά τον χωρισμό. Η ακραία περίπτωση που αναφέρει αρκετά συχνά ο Σολζενίτσιν είναι εκείνη των πολιτικών κρατουμένων και των συζύγων τους την εποχή της κομμουνιστικής ΕΣΣΔ. Oι τελευταίες, υποτιθέμενες συνένοχοι των "εχθρών του λαού", γίνονται αντικείμενο μιας αποδοκιμασίας που τους δημιουργεί κάθε λογής δυσκολίες στις πανεπιστημιακές τους σπουδές η στην εξάσκηση του επαγγέλματος τους.
"Ήταν σαν να έσερναν μαζί τους την ανεξίτηλη ντροπή του συζύγου τους. Στα μάτια όλων ήταν σαν να μοιράζονταν την ενοχή του προδότη" (Πρώτος κύκλος, 159). Τα σπάνια γράμματα των ανδρών τους τις στιγματίζουν, ακόμη και οι απλές κάρτες χωρίς φάκελλο που τις πληροφορούν για την ημερομηνία της ετήσιας επισκέψεως, της μόνης που επιτρέπεται στους κρατούμενους της "σαρασκα". Έτσι η γυναίκα του Σολογντίν για να αποφύγει να την διώξουν άλλη μια φορά από την δουλειά της, "αρνήθηκε την ύπαρξη συζύγου της και σταμάτησε κάθε αλληλογραφία μαζί του" (Πρώτος κύκλος 137), παίρνοντας μόνο που και που κανένα προφορικό μήνυμα μέσω μιας φίλης της. Ο Νερζίν αρνείται να αποκαλύψει την διεύθυνση της γυναίκας του στις Αρχές, καθώς η ίδια είχε δηλώσει ότι ο άνδρας της είχε χαθεί στον πόλεμο. Αντιμέτωπες με αυτόν τον κοινωνικό αφορισμό και τις διαρκώς αυξανόμενες δυσκολίες επικοινωνίας με τους "θαμμένους ζωντανούς", μερικές προσπαθούν να ξεχάσουν, παίρνουν διαζύγιο, όχι για τους τύπους αλλά για την ουσία και ξαναπαντρεύονται η ζουν την ζωή τους. Άλλες, ανώριμες, ανίκανες να εξασφαλίσουν μόνες τους την υλική τους υπόσταση, γερνούν πρόωρα και εγκαταλείπονται στην απελπισία, όπως η γυναίκα του Γερασίμοβιτς "δεν έχω πια δύναμη για τίποτε. νομίζω πως θα παντρευόμουν οποιοδήποτε ευκατάστατο γέρο που θα με ήθελε".
Πολλές όμως μένουν πιστές. Ταπεινή πίστη των γυναικών του λαού, που με το συναίσθημα της τροφού ισχυρότερο παρά ποτέ, ασχολούνται να ετοιμάζουν πακέτα: "απαριθμούσαν τα είδη, τα κιλά και τα γραμμάρια των τροφίμων που είχαν φέρει" (Πρώτος κύκλος, 218). Την προσωπική αυτή πίστη την βρίσκουμε ανόθευτη σε εκείνες που αντλούν από την δοκιμασία την πλήρη συνείδηση της κοινωνίας. Ένα από τα πιο συγκινητικά πρόσωπα του Περιπτέρου Αρρώστων είναι εκείνη η διανοούμενη με τα γυαλιά και την "καταπληκτική μόρφωση" που έχει γίνει καθαρίστρια και που ο λόγος υπάρξεως της κρέμεται σε μια κλωστή: το υποθετικό γράμμα που θα λάβει από τον φυλακισμένο άνδρα της (Περίπτερο, 758)
Olivier Clement
Η γυναίκα του Σολογντίν θα ζήσει για μήνες, για χρόνια ίσως, με το σύντομο προφορικό μήνυμα που της στέλνει: "Την αγαπά! Πιστεύει σε αυτήν! Ελπίζει!" (Πρώτος κύκλος, 147). Η αγάπη είναι η γενεσιουργός αιτία για όλα αυτά, είναι η δρώσα ουσία, για αυτό είναι και ο τελικός σκοπός. Γίνεται ανθρώπινη εμπειρία "εις σάρκαν μίαν" όταν ο έρωτας συναντήσει την στοργή, όταν η δύναμη της περάσει στο εσωτερικό μιας προσωπικής σχέσεως και το "ένα" της σάρκας γίνει μεσολάβηση προς το "άλλο" του προσώπου. Ένας απροσδόκητος και ξαφνικός χωρισμός καταστρέφει την ένωση αυτή και καταργεί κάθε μεσολάβηση. Τότε μένει μόνο η πίστη, η εμπιστοσύνη και ο δεσμός από πρόσωπο σε πρόσωπο. Και η πίστη αυτή ανοίγει ένα πιθανό μέλλον, στο οποίο τα δύο αυτά όντα που έχουν πληγωθεί βαθιά και έχουν μεταμορφωθεί στην σάρκα και στον χαρακτήρα τους, όταν συναντηθούν πάλι κάποτε, θα αναγνωρίσουν πάλι το ένα στο άλλο, την ανθρώπινη ουσία που δεν υπόκειται σε αλλαγή: Ένα βλέμμα, έναν τόνο...
Πηγή: Olivier Clement, Το πνεύμα του Σολζενίτσιν, εκδόσεις "Εστία" (Διασκευή Ι. Β. Δ.), Θέματα Ελληνικής Ιστορίας, Μαμά, Μπαμπάς και Παιδιά
