Η σχέση γονέα-παιδιού είναι ιδιαίτερη και δεν μπορεί να συγχέεται με τη φιλία, την προπόνηση ή την εκπαίδευση. Οι γονείς ασκούν καθοδήγηση στα παιδιά τους βασισμένη στις αξίες και στην ηθική.

Από την Erica Komisar, LCSW, ψυχαναλύτρια και συγγραφέας,

για το Institute for Family Studies

Δεν είναι μόνο οι έφηβοι που έχουν μπερδέματα με την ταυτότητά τους σήμερα. Και οι γονείς δυσκολεύονται. Εδώ και καιρό διαπιστώνεται μια ανησυχητική αλλαγή στο τρόπο ανατροφής των παιδιών, με τις μαμάδες και τους μπαμπάδες να έχουν χάσει την αυτοπεποίθησή τους και να εγκαταλείπουν τη φυσική εξουσία που έχουν ως ηγέτες των οικογενειών τους, ως υπεύθυνοι για την εφαρμογή των αξιών που υποστηρίζουν. Πιστεύουμε ότι η παρατηρούμενη συρρίκνωση της γονεϊκής εξουσίας είναι βαθιά συνυφασμένη με τη κρίση ψυχικής υγείας που εκδηλώνουν τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες.

Ένας γονέας με ισχυρή αίσθηση του καθήκοντος παρέχει στα παιδιά του ό,τι χρειάζονται – δομημένα πλαίσια, καθοδήγηση και όρια - ενώ εξακολουθεί να προσφέρει αγάπη, κατανόηση και ενδιαφέρον. Τα παιδιά χρειάζονται οι γονείς τους να είναι γονείς. Ωστόσο, η αυξανόμενη τάση γονεϊκής αμφισβήτησης έχει κάνει τους γονείς ευάλωτους στις κοινωνικές πιέσεις που υπονομεύουν το ρόλο τους. Κάποτε οι γονείς ήταν σεβαστοί ως πυλώνες των οικογενειών τους και είχαν εκτίμηση στην κοινωνία, αλλά στις μέρες μας αυτός ο σεβασμός έχει αντικατασταθεί από τη καχυποψία, τη δυσπιστία, την αμφισβήτηση ακόμη και τη περιφρόνηση.

Όπως το έθεσε περίφημα μία ερευνήτρια, (Dr. Dana Suskind) «Οι γονείς δεν συνεισφέρουν μόνο στην κοινωνία. Τη διαμορφώνουν». Ωστόσο, η κοινωνία δεν έχει διάθεση να παράσχει στους γονείς την υποστήριξη και τον σεβασμό που δικαιούνται και χρειάζονται. Αντίθετα καλλιεργεί κλίμα αμφισβήτησης και προωθεί αλλότρια άτομα ως «υπεύθυνα» για την παροχή αγωγής στα παιδιά σε τομείς που παραδοσιακά ανήκουν στους γονείς, όπως η καθοδήγηση σε ιδιωτικά θέματα, οι στόχοι ζωής, θέματα ηθικής, διατροφής, οι πνευματικές αξίες.  Αυτό οδήγησε στο να καλλιεργηθεί μια νοοτροπία που υποτιμά την χαρά και τη σημασία της ανατροφής των παιδιών.

Στα σχολεία, οι γονείς είναι συχνά οι τελευταίοι που μαθαίνουν πότε τα παιδιά τους αντιμετωπίζουν προβλήματα ταυτότητας - είτε αυτά σχετίζονται με το φύλο, τη σεξουαλικότητα ή την ψυχική τους υγεία. Οι περισσότεροι γονείς ανησυχούν γιατί τα παιδιά τους παρασύρονται διαδικτυακά  από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που επιτρέπουν στα παιδιά να λειτουργούν σε ψηφιακούς χώρους, χωρίς οι γονείς να μπορούν να τα παρακολουθούν και να καθοδηγούν τις εμπειρίες τους. Υποθάλποντας τη γονεϊκή απομόνωση η κοινωνία προσβάλει την αυθεντία των γονέων, και κάνει δύσκολο για αυτούς να υπηρετήσουν τη ζωή των παιδιών τους ως τα πρωταρχικά πρόσωπα κύρους. Αποτέλεσμα είναι πως πολλοί γονείς βρίσκονται σε σύγχυση και δεν κατανοούν πλέον ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος τους ή πώς πρέπει να συμπεριφέρονται.

Οι γονείς που δεν έχουν εξουσία, κάθε φορά που έρχονται αντιμέτωποι με την δυσφορία ή το θυμό των παιδιών τους αισθάνονται ανίσχυροι, ευάλωτοι, χαμένοι. Τελικά, η  απομάκρυνσή τους από τη θέση του ηγέτη προς μια πιο συγκαταβατική και ισότιμη διαπαιδαγώγηση  είναι επιζήμια για τα παιδιά. Η σχέση γονέα-παιδιού είναι ιδιαίτερη και δεν μπορεί να συγχέεται με τη φιλία, την αθλητική προπόνηση ή κάποιας μορφής σχολική εκπαίδευση. Οι γονείς ασκούν καθοδήγηση στα παιδιά τους βασισμένη στις αξίες και στην ηθική. Στις σημερινές όμως απαξιωτικές συνθήκες, πολλοί γονείς έχουν αρχίσει να φοβούνται μήπως οι υποδείξεις τους κάνουν τα παιδιά τους να νιώθουν άσχημα ή να θυμώσουν, συγχέοντας την κατανόηση και την ευαισθησία που οφείλουν να δείχνουν ως γονείς, με την παθητικότητα και τη συμμόρφωση με τις επιθυμίες των παιδιών.

Ναι, οι γονείς όφειλαν πράγματι να βελτιώσουν τη στάση τους σε σχέση με ότι έκαναν οι προηγούμενες γενιές, οι οποίες ίσως δεν είχαν κατανοήσει τη σημασία του να ακούν και να δίνουν σημασία στην οπτική του παιδιού. Ωστόσο, συμπόνια δεν σημαίνει να γίνεσαι συνένοχος σε κάθε επιθυμία ενός παιδιού. Η νευροεπιστήμη επιβεβαιώνει αυτό που οι περισσότεροι γονείς πάντα παρατηρούσαν: τα παιδιά έχουν ανάγκη την επίβλεψη και την καθοδήγηση μέχρι τη νεαρή ενήλικη ζωή. Η εκτελεστική λειτουργία του εγκεφάλου - υπεύθυνη για την κρίση, τον έλεγχο των παρορμήσεων και τη λήψη αποφάσεων - δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως μέχρι τα μέσα της δεκαετίας των είκοσι χρόνων των παιδιών. Τα παιδιά μέχρι τότε ξέρουν να πατούν μόνο γκάζι και όχι φρένο. Οι γονείς λειτουργούν ως τα φρένα, βοηθώντας τα παιδιά να αξιολογήσουν τις παρορμήσεις τους και να προβλέψουν τις συνέπειες των πράξεών τους. Είναι τα τηλεσκόπια που βοηθούν τα παιδιά να δουν αρκετά μακριά, στο μέλλον, ώστε να κατανοήσουν τον αντίκτυπο των επιλογών τους. Είναι το ηθικό καταφύγιο που χρειάζονται τα παιδιά για να αναπτυχθούν σε ενήλικες με συναισθηματική και ηθική βάση. Ωστόσο, στη σημερινή κοινωνία, οι γονείς διστάζουν να διεκδικήσουν την εξουσία τους, φοβούμενοι την απόρριψη ή την αποδοκιμασία των παιδιών τους. Το να πεις «όχι» είναι δύσκολο, αλλά είναι ουσιαστικό μέρος της ανατροφής των παιδιών. Τα παιδιά χρειάζονται όρια και χρειάζονται γονείς που μπορούν να αντέξουν την ταπείνωση και την απογοήτευσή τους, χωρίς να παραιτούνται από τον χρήσιμο έλεγχο.

Ενώ πολλά λέγονται για το άγχος που συνοδεύει σήμερα την ανατροφή των παιδιών, η αλήθεια είναι ότι το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο. Ανέκαθεν η ανατροφή των παιδιών συνοδευόταν από δυσκολίες και προκλήσεις. Πάντα απαιτούσε θυσίες, ξενύχτι και την λεπτή εξισορρόπηση των αναγκών των γονέων με εκείνες των παιδιών. Η διαφορά σήμερα είναι ότι πολλοί γονείς αισθάνονται ανίκανοι να διαχειριστούν αυτές τις ανάγκες. Μερικοί γονείς έχουν προβλήματα οι ίδιοι με την ψυχική τους υγεία—πολλοί είναι ευαίσθητοι, ανήσυχοι ή έχουν υποστεί τραύματα στο παρελθόν που τους άφησαν συναισθηματικά απροετοίμαστους να ηγηθούν. Σήμερα βλέπουμε ευθραυστότητα βάθους πολλών γενεών—γονείς που μεγάλωσαν από φροντιστές που και οι ίδιοι πάλεψαν και είχαν δυσκολία με τις ευθύνες της ανατροφής των παιδιών. Αυτοί οι γονείς, που τώρα μεγαλώνουν δικά τους παιδιά, είναι συναισθηματικά ποιο ευάλωτοι, λιγότερο ανθεκτικοί και πιο εύκολα πνίγονται από τις ευθύνες της γονεϊκότητας.

 Όταν οι γονείς χάνουν το δρόμο τους, παραιτούνται από τον ηγετικό τους ρόλο, επιτρέποντας στα παιδιά να αναλάβουν τα ηνία. Μερικοί γονείς προσπαθούν να γίνουν συνομήλικοι των παιδιών τους—πίνοντας και καπνίζοντας μαζί τους ή υποχωρώντας στις απαιτήσεις για smartphone σε νεαρή ηλικία από το φόβο της σύγκρουσης. Αυτή η συμπεριφορά διαιωνίζει έναν κύκλο παιδιών που έχουν χάσει το δρόμο τους επειδή και οι γονείς έχασαν τον δικό τους.

Η θεραπεία της κρίσης ψυχικής υγείας μεταξύ των παιδιών πρέπει να ξεκινήσει με την αποκατάσταση της γονεϊκής εξουσίας. Οι γονείς πρέπει να ανακτήσουν το κύρος τους, όχι με το να γίνονται αυταρχικοί, αλλά παρέχοντας τη σταθερή, στοργική δομή που απαιτούν τα παιδιά για υγιή ανάπτυξη και η κοινωνία πρέπει να σταματήσει να υπονομεύει την αγωγή των γονέων. Αντίθετα, πρέπει να υποστηρίξουμε τους γονείς στον θεμελιώδη ρόλο τους να είναι εκείνοι οι βασικοί φροντιστές και οι ηθικοί οδηγοί των παιδιών τους. Αυτό σημαίνει να σταματήσουν να ανατίθενται οι ευθύνες των γονέων σε εξωτερικούς φορείς,  σχολεία, θεραπευτές και λογιών λογιών influencers των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Σημαίνει να αναγνωρίζουμε ότι, ενώ η ανατροφή των παιδιών είναι μία πρόκληση, είναι επίσης ένας από τους πιο ουσιαστικούς και απαραίτητους ρόλους στην κοινωνία. Μόνο τότε μπορούμε ελπίζουμε να αναθρέψουμε μια γενιά που να είναι διανοητικά δυνατή, συναισθηματικά σταθερή και έτοιμη να αντιμετωπίσει τον κόσμο με αυτοπεποίθηση.

 
Η Erica Komisar, LCSW είναι ψυχαναλύτρια και συγγραφέας του Being There: Why Prioritizing Motherhood in the First Three Years Matters και Chicken Little The Sky Isn't Falling: Raising Resilient Adolescents in the New Age of Anxiety.

Πηγή: ifstudies.org