Τὸ παιδί: μιὰ αὐτοτελὴς προσωπικότητα
Ἡ ζωὴ εἶναι ἕνα μυστήριο
Ἡ ζωὴ ποὺ ζοῦμε σ᾿ αὐτὸν τὸν κόσμο, ἀλλὰ καὶ πολλὰ τῆς ζωῆς αὐτῆς εἶναι ἕνα μυστήριο. Μυστήριο εἶναι καὶ τὸ πῶς ἔρχεται ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ τὴν ἀνυπαρξία στὴν ὕπαρξη, πῶς κυοφορεῖται, πῶς ἔρχεται στὸν κόσμο καὶ πῶς ἀναπτύσσεται. Μυστήριο ἐπίσης εἶναι γιατί ἐνεργεῖ καὶ συμπεριφέρεται μὲ τὸν ἄλφα ἢ βῆτα τρόπο. Καὶ τελικά, μολονότι ἀκούει κανεὶς μερικὰ πράγματα, εἴτε ἐδῶ, εἴτε κάπου ἀλλοῦ, μολονότι διαβάζει κάποια πράγματα καὶ κάτι προσπαθεῖ νὰ κάνει, προκειμένου νὰ βοηθήσει τοὺς συνανθρώπους του, ἔρχεται ὥρα ποὺ ἀναγκάζεται νὰ σηκώσει τὰ χέρια. Πόσοι γονεῖς, γιὰ παράδειγμα, ὄχι ἁπλῶς προσπάθησαν νὰ κάνουν κάτι μὲ τὰ παιδιά τους, ἀλλὰ ὄντως κουράστηκαν, κοπίασαν κυριολεκτικά, ἀγρύπνησαν, ἔκλαψαν, φρόντισαν μὲ κάθε τρόπο γιὰ τὴν ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν τους. Παρὰ ταῦτα, πολλὲς φορὲς ἴσως ἔφτασαν στὸ σημεῖο νὰ σηκώσουν τὰ χέρια λέγοντας: «Τέλος πάντων, τί συμβαίνει μὲ αὐτὸ τὸ παιδί; Γιατί πᾶνε ἔτσι τὰ πράγματα;». Θὰ πρέπει νὰ ποῦμε ὅτι τὸ παιδί, ὄχι ἁπλῶς, ἀφοῦ γεννηθεῖ καὶ μεγαλώσει λίγο, ἐπηρεάζεται ἀπὸ τὴ συμπεριφορὰ τῶν γονέων του, τῶν ἄλλων μελῶν τῆς οἰκογενείας καὶ τῶν δασκάλων του, ἀλλὰ ἀκόμη καὶ ὅταν κυοφορεῖται, καὶ τότε ἀκόμη, ὁ νέος ἄνθρωπος, καθὼς δημιουργεῖται, ἐπηρεάζεται ἀπὸ τὴν ὅλη κατάσταση τῆς μητέρας του.Ὅμως ἀκόμη πιὸ βαθιὰ πάει τὸ πρᾶγμα: τὸ παιδὶ ἐπηρεάζεται ἀπὸ τὴν ἄλφα ἢ βῆτα ζωὴ ποὺ ἔκανε αὐτὸς ὁ πατέρας ἢ αὐτὴ ἡ μητέρα, ὅταν ἦταν δέκα, δεκαπέντε, εἴκοσι ἐτῶν, πρὶν ἀκόμη δηλαδὴ παντρευτοῦν καὶ γεννήσουν παιδιά.
Δὲν εἶναι τυχαῖο τὸ ὅτι ὁ ἄνθρωπος γεννιέται τόσο ἀδύναμος
Γι᾿ αὐτὸ μετὰ φόβου καὶ τρόμου, μὲ τὴν καλὴ βέβαια ἔννοια –ἔτσι ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὅτι πρέπει μετὰ φόβου καὶ τρόμου νὰ ἐργαζόμαστε γιὰ τὴ σωτηρία μας (Φιλίππ. 2,12)– πρέπει νὰ χειρίζεται κανεὶς ὅλα αὐτὰ τὰ πράγματα καὶ νὰ κάνει ὅ,τι μπορεῖ. Καὶ καθὼς ἑτοιμάζεται νὰ εἰσέλθει στὸν γάμο καί, ἀφοῦ εἰσέλθει, καὶ καθὼς ἑτοιμάζεται νὰ γίνει γονέας καί, ἀφοῦ γίνει γονέας, μετὰ φόβου καὶ τρόμου νὰ προσέχει τὰ παιδιά του, νὰ τὰ διαπαιδαγωγεῖ, νὰ τὰ φροντίζει καὶ νὰ τὰ ὁδηγεῖ πρὸς τὰ ᾿κεῖ ποὺ πρέπει νὰ τὰ ὁδηγήσει. Δὲν εἶναι τυχαῖο τὸ ὅτι ὁ ἄνθρωπος κυοφορεῖται ἐννέα ὁλόκληρους μῆνες· ὅπως ἐπίσης καὶ τὸ ὅτι δὲν γεννιέται ὅπως γεννιέται τὸ μοσχαράκι, τὸ κατσικάκι κ.τ.λ., ποὺ ἀμέσως μετὰ τὴ γέννησή του μπορεῖ νὰ σταθεῖ στὰ πόδια του καὶ νὰ πάει μόνο του νὰ θηλάσει, καὶ ὕστερα ἀπὸ λίγο καιρὸ νὰ ἀρχίσει νὰ τρώει καὶ χόρτο κ.τ.λ. Δὲν εἶναι τυχαῖο λοιπὸν τὸ ὅτι ὁ ἄνθρωπος γεννιέται τόσο ἀδύναμος καὶ ὅτι θὰ ἀργήσει πάρα πολὺ νὰ φτάσει στὸ σημεῖο μόνος του νὰ καταλάβει τὸν ἑαυτό του. Κατ᾿ ἀρχὴν θὰ ἀργήσει πάρα πολὺ –περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλο ὄν– νὰ εἶναι σὲ θέση μόνος του νὰ φροντίσει τὸν ἑαυτό του, νὰ σταθεῖ δηλαδὴ στὰ πόδια του καὶ νὰ συντηρηθεῖ.
Ὅλα αὐτὰ ὅμως εἶναι μέσα στὴν πρόνοια τοῦ Θεοῦ καὶ ἔχουν τὸν λόγο τους. Ὅπως τὰ βλέπουμε ἐμεῖς ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη πλευρὰ –πῶς τὰ βλέπει ὁ Θεὸς ἀπὸ τὴ δική του πλευρὰ εἶναι ἄλλο θέμα– ἐφ᾿ ὅσον ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶναι ἐφήμερος, ὅπως ἕνα ζῶο ποὺ σήμερα ὑπάρχει καὶ αὔριο δὲν ὑπάρχει, ἀλλὰ προορίζεται νὰ ζήσει αἰωνίως στὸν αἰῶνα τὸν ἅπαντα, ὅσο θὰ ζεῖ καὶ ὁ Θεός, δηλαδὴ πάντοτε, καὶ ἐφ᾿ ὅσον τὰ θεμέλια αὐτῆς τῆς αἰωνίου ζωῆς τίθενται σ᾿ αὐτὴν ἐδῶ τὴ ζωή, εἶναι ἀνάγκη αὐτὴ ἡ ζωή του νὰ θεμελιωθεῖ καλά, σωστά. Ὁ ἄνθρωπος ἑπομένως γεννιέται ὅπως γεννιέται, ὥστε καὶ κατὰ τὴν κυοφορία καὶ πολὺ περισσότερο μετὰ τὴ γέννησή του –τότε βλέπουμε ὅλη τὴν ἀδυναμία τοῦ ἀνθρώπου· κατὰ τὴν κυοφορία σὲ ὅλα τὰ ζῶα ὑπάρχει ἀδυναμία– καθὼς θὰ ἐπιδειχθεῖ ἡ ἀνάλογη φροντίδα ἀπὸ τοὺς γονεῖς στὸ ἀδύναμο, στὸ εὔπλαστο αὐτὸ πλασματάκι, νὰ βάλει σωστὰ θεμέλια· νὰ ἔχει τὴ σωστὴ διάπλαση καὶ διαπαιδαγώγηση, νὰ πάρει τὴν κανονική του ἀνάπτυξη, νὰ γίνει δηλαδὴ ἕνας σωστὸς ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος θὰ μπορέσει νὰ ζήσει αἰωνίως. Δὲν εἶναι λοιπὸν τυχαῖο, ἀλλὰ εἶναι μέσα στὴν πρόνοια τοῦ Θεοῦ, μέσα στὸ σχέδιο τοῦ Θεοῦ νὰ ἔρχεται ὅπως ἔρχεται ὁ ἄνθρωπος στὸν κόσμο καὶ νὰ μεγαλώνει ὅπως μεγαλώνει.
Ἕνα ἀσυγχώρητο λάθος τῶν γονέων
Ὡστόσο, ὅσο ἀπὸ τὴ μιὰ πλευρὰ εἶναι καλὸ τὸ ὅτι αὐτὸ τὸ πλασματάκι εἶναι τόσο ἀδύναμο, εἶναι τελείως στὰ χέρια τῶν γονέων, καὶ μποροῦν, τρόπον τινα, νὰ τὸ διαπλάσουν ὅπως θὰ ἤθελαν –τοὐλάχιστον μέχρι μιὰ ὁρισμένη ἡλικία– ἄλλο τόσο ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρὰ εἶναι ἐπικίνδυνο. Διότι αὐτὸ τὸ πλασματάκι, ἀκριβῶς ἐπειδὴ εἶναι ἀδύναμο, μπορεῖ νὰ παραμορφωθεῖ, πάλι ἐξαιτίας τῶν γονέων, ἐξαιτίας κάποιας κακῆς ἀντιμετωπίσεως τῶν πραγμάτων ἀπὸ μέρους τῶν γονέων. Ἀντὶ δηλαδὴ αὐτὸ τὸ παιδὶ νὰ διαπαιδαγωγηθεῖ σωστὰ –καὶ θὰ λέγαμε ἐδῶ, κατὰ τὸν ἀπόστολο Παῦλο, νὰ μορφωθεῖ μέσα του ὁ Χριστὸς (Γαλ. 4,19)– μπορεῖ νὰ παραμορφωθεῖ. Καὶ δὲν εἶναι λίγα τὰ παραδείγματα ἐκεῖνα –ὅλοι τὰ βλέπουμε μέσα στὴν κοινωνία, καὶ μακρύτερα καὶ κοντά μας ἴσως– ποὺ ἄνθρωποι, τότε ποὺ ἦταν ἀδύναμα πλάσματα, ὄντως παραμορφώθηκαν ἀπὸ κακοὺς γονεῖς ἢ ἀπὸ γονεῖς οἱ ὁποῖοι δὲν ἤξεραν νὰ τοὺς διαπλάσουν καλὰ καὶ νὰ τοὺς διαπαιδαγωγήσουν σωστά. Καὶ ἔτσι εἶχαν τὴν ἐξέλιξη ποὺ εἶχαν καὶ ἔφτασαν ἐκεῖ ποὺ ἔφτασαν. Τὸ ὅτι εἶναι ἀδύναμο λοιπὸν τὸ παιδὶ ἀπὸ μιὰ πλευρὰ εἶναι ἕνα προνόμιο, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἄλλη εἶναι ἕνα μειονέκτημα. Ὅπως εἴπαμε, οἱ γονεῖς ἐπιδροῦν στὸ παιδί τους μὲ τὴν ὅλη κατάσταση ποὺ εἶχε δημιουργηθεῖ μέσα τους, πρὶν ἀκόμη σκεφθοῦν τὸν γάμο· ὅπως ἐπίσης ἐπιδροῦν, ὅταν πιὰ κυοφορεῖται τὸ παιδί, ἀλλὰ καὶ ἀφοῦ γεννηθεῖ. Εἶναι κάποια πράγματα ποὺ καλὰ-καλὰ βέβαια δὲν τὰ καταλαβαίνουν οἱ γονεῖς. Πέρα ὅμως ἀπὸ ὅλα αὐτά, ἐκεῖ πού κυρίως τὰ θαλασσώνουν καὶ κάνουν θανάσιμα λάθη, ἀσυγχώρητα λάθη, εἶναι ὅτι τὸ παιδί τους δὲν τὸ βλέπουν ὡς ἕναν ξεχωριστὸ ἄνθρωπο. Διότι, παρ᾿ ὅλο ποὺ εἶναι ἕνα ἀδύναμο πλάσμα, πρέπει νὰ τὸ βλέπουν ὡς ἕνα πλάσμα τοῦ Θεοῦ, ὡς ἕναν ξεχωριστὸ ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος ἔχει τὴ δική του προσωπικότητα, καὶ ὡς αὐτοτελὴς ἄνθρωπος θὰ ἀναπτυχθεῖ καὶ θὰ γίνει ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, πάντοτε βέβαια σὲ στενὴ σχέση μὲ τοὺς ἄλλους. Καὶ ἐφ᾿ ὅσον θὰ εἶναι ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, θὰ εἶναι ἔπειτα καὶ δικός μας ἄνθρωπος καὶ δικός μας ἀδελφὸς καὶ ἀδελφὸς ἐν Χριστῷ.
Κάνουν λοιπὸν οἱ γονεῖς τὸ ἀσυγχώρητο λάθος νὰ θεωροῦν τὸ παιδὶ κτῆμα τους, δηλαδὴ σὰν ἕνα πρᾶγμα δικό τους, ὁπότε τοῦ συμπεριφέρονται καὶ τὸ χρησιμοποιοῦν ἀνάλογα. Ἀπὸ δῶ καὶ πέρα, τὸ ἀποτέλεσμα εἶναι ὅτι κάνουν φοβερὰ λάθη καὶ τραυματίζουν τὸ παιδί, τὸ πληγώνουν, τὸ παραμορφώνουν· ἐν πάσῃ περιπτώσει, οἱ γονεῖς συντελοῦν μὲ τὴ στάση τους νὰ μὴν ἔχει τὸ παιδὶ μιὰ σωστὴ ἐξέλιξη.
Ἕνα ἄλλο σημεῖο ποὺ εἶναι κοντὰ σ᾿ αὐτὸ καὶ ἔχει σχέση μὲ αὐτό, εἶναι τὸ θέμα τῆς ἀγάπης. Χρειάζεται οἱ γονεῖς νὰ ἀγαπήσουν τὸ παιδὶ ὡς αὐτοτελῆ προσωπικότητα, ὡς ξεχωριστὸ ἄνθρωπο, ὡς ἄνθρωπο ποὺ ἀνήκει πρωτίστως στὸν Θεό. Οἱ γονεῖς ἁπλῶς ἔγιναν συνεργοὶ τοῦ Θεοῦ καὶ ἔχουν περισσότερο εὐθύνη ἀπέναντι στὸ παιδί τους παρά, τρόπόν τινα, δικαιώματα. Ἔχουν εὐθύνη ὡς συνεργοὶ τοῦ Θεοῦ –καὶ αὐτὸ θὰ εἶναι ἡ μεγάλη τους εὐτυχία καὶ ἡ χαρά· δὲν μένουν δηλαδὴ χωρὶς ἀμοιβὴ– νὰ τὸ ἀναθρέψουν, ὅπως θέλει ὁ Θεός. Ἂν δὲν δοῦν τὸ παιδὶ ἔτσι, δὲν μποροῦν νὰ τὸ ἀγαπήσουν σωστά. Ὅταν ὅμως τὸ δοῦν ὡς μιὰ ξεχωριστὴ προσωπικότητα καὶ ὄχι σὰν δικό τους πρᾶγμα, θὰ τὸ ἀγαπήσουν σωστά. Νὰ τὸ ἐξηγήσω καλύτερα. Πολλὲς φορὲς οἱ γονεῖς σκοτώνονται γιὰ νὰ ἐκδηλώσουν τὴν ἀγάπη στὰ παιδιά τους, ἀλλὰ ἡ ἀγάπη αὐτὴ κατὰ βάθος εἶναι ἐγωϊστικὴ ἀγάπη, κατὰ βάθος ἐξυπηρετεῖ αὐτοὺς τοὺς ἴδιους καὶ ἑπομένως ὄχι μόνο δὲν τρέφει τὸ παιδί, ὄχι μόνο δὲν τὸ προάγει καὶ δὲν τὸ μορφώνει, ἀλλὰ τὸ παραμορφώνει καὶ τὸ καταστρέφει.
Τὸ παιδὶ ξεχωριστὸς ἄνθρωπος ἀξιοσέβαστος ἀπὸ ὅλους
Ἕως ὅτου τὸ παιδὶ νὰ μεγαλώσει, ἕως ὅτου νὰ μπορέσει νὰ καταλάβει ὅτι εἶναι ἕνας ξεχωριστὸς ἄνθρωπος, ἀξιοσέβαστος ἀπὸ τοὺς πάντες, πρῶτα ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ ἀπὸ τοὺς Ἀγγέλους, θὰ περάσει καιρός. Πότε τὸ παιδὶ θὰ μεγαλώσει καὶ θὰ καταλάβει ὅτι εἶναι μιὰ ξεχωριστή, μιὰ αὐτοτελὴς προσωπικότητα; Ὄχι γιὰ νὰ ὑπερηφανευθεῖ, ἀλλὰ γιὰ νὰ ταπεινωθεῖ καὶ νὰ ἐξαρτηθεῖ πλήρως ἀπὸ τὸν Θεό. Ἂν βέβαια τὸ καταλάβει καμμιὰ φορά. Δὲν θὰ μπορέσει ὅμως ποτὲ νὰ τὸ καταλάβει σωστὰ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα, ἐκτὸς ἂν γνωρίσει κάποιον ἄλλον ἄνθρωπο ποὺ θὰ τὸ βοηθήσει νὰ καταλάβει, ὥστε νὰ γίνει κάποιο θαῦμα στὴν ψυχή του, μιὰ ἀλλαγὴ βασικὴ καὶ σωστική. Μόνο ἔτσι. Ἀλλιῶς, καθὼς μεγαλώνει τὸ παιδὶ μὲ αὐτὴ τὴ νοοτροπία, νὰ τὸ θεωροῦν δηλαδὴ οἱ γονεῖς του σὰν ἐξάρτημά τους, νὰ τὸ θεωροῦν κατάδικό τους καὶ κτῆμα τους, δὲν πρόκειται νὰ τὸ καταλάβει. Ἀκριβῶς ἀπὸ δῶ ξεκινοῦν ὅλα ἐκεῖνα τὰ προβλήματα καὶ ὅλες ἐκεῖνες οἱ δυσκολίες ποὺ γνωρίζουμε στὶς σχέσεις γονέων καὶ παιδιῶν. Ὅταν οἱ γονεῖς δὲν ἀναγνωρίζουν τὴν αὐτοτέλεια καὶ τὴν ξεχωριστὴ προσωπικότητά του, τὸ παιδὶ αὐτὰ ὑποσυνείδητα τὰ ζεῖ καὶ ἀντιδρᾶ. Ἀλλὰ καθὼς αὐτὸ ἀντιδρᾶ, ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρὰ ἀντιδροῦν καὶ οἱ γονεῖς, καὶ καταλαβαίνει κανεὶς τί δημιουργεῖται. Καὶ ὅταν κάποτε μεγαλώσει τὸ παιδὶ καὶ λίγο πολὺ τὸ ἀντιληφθεῖ αὐτό, ὅτι δηλαδὴ εἶναι μιὰ ξεχωριστὴ προσωπικότητα, τὸ ἀντιλαμβάνεται κατὰ ἕνα στραβὸ τρόπο. Γι᾿ αὐτό, ἐνῷ κατὰ βάσιν εἶναι ἅγιο πρᾶγμα νὰ θέλει κανεὶς νὰ ἐπιβεβαιώσει τὴν ὕπαρξή του μέσα σ᾿ αὐτὸν τὸν κόσμο, ἐπειδὴ ἀπὸ αὐτὲς τὶς συγκρούσεις δημιουργήθηκαν μέσα του τραύματα καὶ τὰ ἄλλα ἐπακόλουθα, τὸ παιδὶ τελικὰ εἶναι ἕνας ἐπαναστάτης, ἕνας ἀντάρτης, ἕνας ἐγωϊστής, καὶ οὐσιαστικὰ ἀλλὰ καὶ λίγο ἐπίπλαστα, θὰ λέγαμε, ὅπως τὸ βλέπουν οἱ ἄλλοι ἀπ᾿ ἔξω. Καὶ καταλαβαίνετε τί γίνεται. Ἐὰν λοιπὸν οἱ γονεῖς προσέξουν αὐτὸ τὸ σημεῖο καὶ τὸ καταλάβουν, θὰ βοηθήσουν πολὺ τὰ παιδιά τους. Εἶναι ὅμως πολὺ δύσκολο. Νὰ τὸ ξέρετε. Ἐξ ὅσων ἐγὼ καταλαβαίνω, εἶναι πάρα πολὺ δύσκολο. Ὅσο ἁπλὸ φαίνεται τὸ νὰ ἀναγνωρίσουν ὡς ξεχωριστὴ προσωπικότητα τὸ πλάσμα τους καὶ ἔτσι νὰ τὸ ἀγαπήσουν, τόσο δύσκολο εἶναι στὴν ἐφαρμογή του. Εἶναι δύσκολο νὰ τὸ συλλάβει κανεὶς καλὰ-καλά, νὰ τὸ ζήσει καὶ ἀνάλογα ἔπειτα νὰ συμπεριφερθεῖ πρὸς τὰ παιδιά του ἢ πρὸς τὰ παιδιὰ ὁποιουδήποτε ἀνθρώπου καὶ γενικότερα πρὸς κάθε ἄνθρωπο.
Πηγή: Ενωμένη Ρωμηοσύνη
