Η Κιβωτός της Διαθήκης αποτέλεσε το αρχαιότερο, ιερότερο και ισχυρότερο λατρευ­τικό αντικείμενο για το λαό του Ισραήλ, καθ’ όλη την ιστορική του πορεία από το Σινά μέχρι και την ανέγερση τού Ναού τού Σολο­μώντα. Τελευταία αναφορά για την παρουσία της Κιβωτού στον Ναό τού Σολομώντα γίνε­ται στο Α’ Βασιλειών 8, 6. Από τη στιγμή αυτή και έπειτα, σιωπή και μυστήριο κάλυ­ψαν την τύχη της. Το ερώτημα παραμένει μέχρι τις μέρες μας: τι απέγινε η Κιβωτός της Διαθή­κης; Καταστράφηκε, ή απλώς «φυλάσσεται» κάπου, αναμένοντας την αρχαιολογική σκαπάνη να τη φέρει και πάλι στο φως;

Όπως περιγράφεται στο βιβλίο της Εξόδου, η Κι­βωτός της Διαθήκης ήταν ένα κιβώτιο διαστάσεων 125x75x75 εκ., κατασκευα­σμένο από ξύλο ακακίας και επικαλυμμένο με χρυσό¹. Στην άνω επιφάνειά της είχαν τοποθετηθεί δύο χερουβείμ, τα οποία αντίκρυζαν το ένα το άλλο. Καλυ­πτόταν με χρυσό ύφασμα, το οποίο ονομαζό­ταν «Καπόρρετ». Για τη μεταφορά της τοπο­θετήθηκαν στις γωνίες τέσσερις χρυσοί δακτύ­λιοι, τους οποίους διαπερνούσαν δύο μεγάλοι πάσσαλοι².

Αρχικά αναφέρεται ως κιβώτιο, στο οποίο φυλάσσονταν οι πλάκες τού νόμου με τις Δέκα Εντολές, οι οποίες δόθηκαν από τον Θεό στον Μωυσή στο Σινά. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η κιβωτός διαιωνίζει τη «μαρτυρία», την οποία ο Θεός δίνει για τον εαυτό του, την αποκάλυψη του θελήματός του³. Είναι το ιερό κιβώτιο, το οποίο δηλώνει την παρουσία τού Γιαχβέ, ο θρόνος Του ή το «υποπόδιόν» Του⁴. Μέσω αυτής της Διαθήκης ο Θεός φανερώνει ότι είναι παρών -στο μέσον του λαού του- για να τον οδηγεί, να τον προ­στατεύει, να του γνωστοποιεί τον λόγο Του και να ακούει την προσευχή του. Η παρου­σία του Θεού σε αυτήν καθιστά απαγορευτικό στους κοινούς θνητούς να την αγγίξουν ή και να την πλησιάσουν σε πολύ κοντινή απόσταση⁵. Τον ρόλο αυτόν είχαν αναλάβει αποκλειστικά οι Λευίτες ή οι ιερείς.

Πολλά και σημαντικά γεγονότα στην ιστορία του αρχαίου Ισραήλ είναι άρ­ρηκτα συνδεδεμένα με την παρουσία της Κιβωτού. Με­τά από επαναλαμβανόμενη -επτά φορές- περιφορά της γύρω από τα τείχη της Ιεριχούς, αυτά συνεθλίβησαν⁶. Το κείμενο παρουσιάζει τον Θεό να οδηγεί ο ίδιος μέσω της Κιβωτού τον λαό Του στο πέρασμα του Ιορδάνη⁷, στο ιερό της Σηλώ⁸, στον αγώνα κατά των Φιλισταίων⁹. Τη μετα­κίνηση της Κιβωτού συνοδεύει πολεμικός παιά­νας¹⁰. Μετά την καταστροφή της Σηλώ¹¹, τοποθετήθηκε στο ιερό της αρχαίας πόλης Beth-Shemesh, μέχρις ότου ένας λοιμός κατέ­στησε αναγκαστική τη μεταφορά της στο σπίτι τού Abinadab στο Kiriath-Jearim¹². Μετά από παραμονή τριών μηνών στο σπίτι τού Obed-Edom μεταφέρθηκε με θριαμβευ­τικό τρόπο από τον Δαυίδ στην Ιερουσαλήμ και τοποθετήθηκε σε ειδική σκηνή¹³. Τέλος, ο Σολομώντας την εγκατέστησε στο Άγιο των Αγίων τού περίφημου Ναού του¹⁴, όπου αποτέλεσε το πιο ιερό αντικείμενο, το «ιλαστήριο»¹⁵, το οποίο δέσποζε κατά τη λατρεία της Ημέρας του Εξιλασμού¹⁶.

Η εξαφάνιση της Κιβωτού της Διαθήκης

Τελευταία αναφορά για την παρουσία της Κιβωτού στον Ναό τού Σολομώντα γίνεται στο Α’ Βασιλειών 8,6, της Παλαιάς Διαθήκης.

Από τη στιγμή αυτή και μετά σιωπή και μυ­στήριο καλύπτουν την τύχη της, καθώς δεν υπάρχει καμία πληρο­φορία γι’ αυτήν, παρά μόνο φιλολογικές αναφορές στα βιβλία των Μεγάλων Προφητών¹¹.

Ως αποτέλεσμα, η πε­ριέργεια οδήγησε πολ­λούς ερευνητές αλλά και τυχοδιώκτες στην ανακάλυψη της χαμέ­νης Κιβωτού. Το ερώτημα σχετικά με την τύχη της παραμένει αναπάντητο στις μέρες μας: τι απέγινε η Κιβωτός της Διαθήκης, Καταστράφηκε ή όντως υπάρχει κάπου και δεν την έχει φέρει ακόμα στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη; Κρίνεται δεοντολογικά σωστό να εξεταστούν αρχικά οι μαρτυρίες, οι οποίες παρέχονται από το κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης και ακολούθως οι θεωρίες που διατυπώθηκαν από τους διάφορους ερευ­νητές και τους ανά εποχή τυχοδιώκτες.

Είναι πιθανό ο βασιλιάς Shisak (διάδοχος τού βασιλιά Σολομώντα) να μετακίνησε την Κιβωτό της Διαθήκης από τον Ναό τού Σο­λομώντα και ο Μανασσής να την αντικατέστησε με ομοίωμα της θεάς Αστάρτης¹⁸. Η Κιβωτός δεν καταγράφεται στη λίστα των θησαυρών, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στη Βα­βυλώνα από τον Βαβυλώνιο βασιλιά Nebouzaradan, μετά την καταστροφή τού Ναοΰ τού Σολομώντα το 610 π.Χ.¹⁹. Το βιβλίο τού προ­φήτη Ιερεμία, εκφράζοντας τη Δευτερονομιακή φιλολογία της ελπίδας για τη μελλον­τική σχέση τού Ισραηλιτικού λαού με τον Θεό, αναφέρει ότι στο μέλλον η Κιβωτός δεν θα είναι ο θρόνος τού Γιαχβέ, αλλά η ίδια η Ιερουσαλήμ θα κατα­στεί ο θρόνος του²⁰. Για τον προφήτη Ιερε­μία η Κιβωτός συνδέε­ται αποκλειστικά με τον λαό τού Ισραήλ, ενώ η Ιερουσαλήμ με τη συνένωση όλων των λαών, της ανθρωπότη­τας γενικότερα, ενώ­πιον τού Θεού. Στο ίδιο πνεύμα ο προφή­της Ιεζεκιήλ χρησιμο­ποιεί την εικόνα της Κιβωτού ως θρόνου τού Γιαχβέ, για να δηλώσει ότι η «δόξα του» αναχωρεί από τον Ναό για να ακολουθήσει τον λαό στην εξορία. Η ραββινική γραμματεία των πρώτων αιώνων μ.Χ. και συγκεκριμένα οι ταλμουδικές διηγή­σεις,      βασιζόμενες  στο Β’ Παραλειπομένων (35,3), αναφέρουν ότι ο Ιωσίας έκρυψε την Κιβωτό κάπου στον       Ναό τού Σολομώντα, προκειμένου να την προφυλάξει από τους εχθρούς²¹. Αντίθετα, το Β΄ Μακκαβαίων (2,4- 5) αναφέρει ότι ο Ιερεμίας την έκρυψε στο όρος Νέμπο, στο ίδιο σημείο όπου ετάφη ο Μωυσής, μέχρι τη στιγμή που ο Θεός θα την αποκαλύψει και πάλι στους πιστούς του.

Στο ίδιο πνεύμα η ραββινική γραμματεία αναφέρει:

«Η ιερή Κιβωτός, η στήλη τού θυμιάματος και η ιερή σκηνή μεταφέρθηκαν από έναν άγγελο στο όρος, απ' όπου λίγο πριν από τον θάνατό του ο Μωυσής αντίκρυσε τη Γη της Επαγγε­λίας; Εκεί ο Ιερεμίας βρήκε ένα σπήλαιο, στο οποίο έκρυψε όλα αυτά τα ιερά αντικείμενα. Τον προφήτη ακολούθησαν ορισμένοι από τη συνοδεία του για να σημειώσουν τον δρόμο προς το σπήλαιο, όμως ακόμα και τώρα δεν μπορούν να το βρουν. Όταν ο Ιερεμίας άκουσε την πρό­θεσή τους, τους επέκρινε γιατί το θέλημα τού Θεού είναι να παραμείνει κρυφό το μέρος μέχρι τη λύτρωση τού ανθρώπου από την αμαρτία και τότε ο Θεός θα κάνει αυτά τα αντι­κείμενα ορατά»²².

Οι διάφοροι ε­ρευνητές που τοπο­θετήθηκαν στο ζή­τημα της εξαφάνι­σης της Κιβωτού βασίστηκαν κατά κύριο λόγο στα χω­ρία της Παλαιάς Διαθήκης, τα οποία παρέχουν όμως αμυδρές πληροφορίες σχετικά με την τύχη της. Ο Gutman προ­σπάθησε να λύσει το πρόβλημα διαχωρίζοντας την Κιβωτό της Δια­θήκης σε δύο διαφορετικά αντικείμενα. Σύμ­φωνα με τη θεωρία του, η Κιβωτός, την οποία κατείχε ο Δαυίδ δεν μεταφέρθηκε ποτέ από τον Σολομώντα στον ομώνυμο Ναό. Ο βασιλιάς Δαυίδ χρειαζόταν ένα ιδιαίτερο θρη­σκευτικό σύμβολο της ενότητας των διαφό­ρων φυλών και η Κιβωτός χρησιμοποιήθηκε για αυτόν τον λόγο. Ο Σολομώντας, όμως, μετά τη συνένωση των φυλών, δεν είχε ανάγκη πλέον από ένα τέτοιο σύμβολο, οπότε δεν πρέπει να χρησιμοποίησε ποτέ τη συγκε­κριμένη Κιβωτό. Αντίθετα, παρουσιάζεται ως ο πρώτος βασιλιάς, ο οποίος κατά κάποιο τρόπο εισήγαγε τον πολυθεϊσμό στη λατρεία.

Επίσης, η περιγραφή της Κιβωτού, η οποία τοποθετήθηκε στο Άγιο των Αγίων του Ναού του Σολομώντα, δεν ταυτίζεται με αυτήν που αναφέρεται στην Κιβωτό του Δαυίδ στη Σηλώ. Η Κιβωτός του Ναού του Σολομώντα αποτελεί, κατά τον Gutman, ένα νέο «ιερό» αντικείμενο, το οποίο πιθανώς απωλέσθη με την καταστροφή του Ναού.

Ο Haran²³ ανάγει την απώλεια της Κιβω­τού στους χρόνους της βασιλείας του Μανασσή. Σύμφωνα με την άποψή του, ο Μανασσής είναι ο πρώτος βασιλιάς που ασπάστηκε ξένες θεότητες, τις οποίες και εισήγαγε στη λατρεία του Ναού²⁴. Πράγματι, έκτισε βω­μούς και αφιέρωσε θησαυρούς στους θεούς Βαάλ και Ασερά²⁵. Το ομοίωμα δε της Ασερά τοπο­θετήθηκε στον Ναό του Σολομώντα, στο σημείο όπου παλαιότερα βρισκόταν η Κιβωτός της Διαθή­κης. Μετά από 40 χρόνια ο Ιωσίας μετέφερε το ομοίω­μα της Ασερά και το έκαψε στην κοι­λάδα των Κέδρων, ενώ η Κιβωτός είχε ήδη απωλεσθεί²⁶.

Ο Crotser²⁷ ήταν ο πρώτος ερευνητής, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ανακάλυψε τη χαμένη Κιβωτό της Διαθήκης. Βασιζόμενος στην εργασία του Frederick Futterer εστίασε την έρευνά του στο όρος Νέμπο, «ανακάλυψε» την Κιβωτό, την οποία και αποτύπωσε σε έγχρωμες φωτογραφίες. Ο Frederick Futter­er ειχε έξερευνήσει το όρος Νέμπο και το παραπλήσιο του όρος Πισγκά, στην ερευνά του για την ανακάλυψη της Κιβωτού. Δεν ισχυρίστηκε ότι τη βρήκε, αλλά υποστήριξε ότι βρήκε μια επιγραφή στο τείχος ενός βρα­χώδους περάσματος, την οποία αποτύπωσε φωτογραφικά και την έφερε προς εξέταση στά εργαστήρια τού Hebrew University. Σύμφωνα με τον Crotser, στην περιγραφή αναγραφόταν ότι: «Εδώ κείτεται η χρυσή Κιβωτός της Δια­θήκης». Η επιγραφή αυτή αποτέλεσε τη βάση της έρευνας τού Crotser. Τον Οκτώβριο τού 1981 μετέβη στο όρος Νέμπο, στην Ιορδανία, για αρχαιολογικές ανασκαφές, με σκοπό την ανεύρεση της Κιβωτού της Διαθήκης. Εκεί ανακάλυψε ένα μονοπάτι -πέρασμα- που τον οδήγησε σε ένα μικρό δωμάτιο, όπου ο Crots­er είδε ένα μικρό χρυσό παραλληλόγραμμο κιβώτιο, το οποίο ισχυρίστηκε ότι ήταν η Κιβωτός της Διαθήκης. Οι εξερευνητές δεν άγγιξαν το κιβώτιο, αλλά το μέτρησαν (62x37x37 εκ.). Στη γωνία του δωματίου υπήρχαν μικρά δέματα καλυμμένα με γάζες, στα οποία ο Crotser υπέθεσε ότι ήσαν δύο χερουβείμ, τα οποία παλαιότερα είχαν τοπο­θετηθεί πάνω στην Κιβωτό. Ωστόσο, δεν τα άγγιξε. Δίπλα στο κιβώτιο υπήρχαν ξύλινοι βραχίονες και χρυσοί δακτύλιοι. Ο Crotser φωτογράφησε τα ευρήματα και αποχώρησε. Ακολούθως, απευθύνθηκε στις αρχές της Ιορ­δανίας γνωστοποιώντας τους την ανακάλυψή του. Η Ιορδανική Αρχαιολογική Υπηρεσία δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον, γεγονός όμως το οποίο έκανε το Ίδρυμα UPI στο Κάνσας των Ηνωμένων Πολιτειών να ζητήσει να εξετάσει τις φωτογραφίες. Στο αίτημα τού ιδρύ­ματος ο Crotser αρνήθηκε, προβάλλοντας την ακόλουθη αστεία δικαιολογία: ο Θεός τού είπε να αποκαλύψει το περιεχόμενο των φω­τογραφιών αποκλειστικά και μόνο στον Λονδρέζο τραπεζίτη David Rothschild!

Ο αρχαιολόγος Horn²⁹, παρόλο που ποτέ δεν πίστεψε τον ισχυρισμό του Crotser για την ανακάλυψη της χαμένης Κιβωτού, κατάφερε να τον μεταπείσει -και προφανώς να ξεχάσει το θέλημα τού Θεού(!)- και να τού δείξει το υλικό των φωτογραφιών. Δυστυχώς, οι περισσότερες εκτυπώθηκαν χωρίς να δεί­χνουν τίποτα. Ωστόσο, δύο παρουσίαζαν ένα δωμάτιο με ένα μικρό κιβώτιο στο μέσον. Ο Horn, αφού πρώτα μελέτησε εξονυχιστικά τις δύο αυτές φωτογραφίες, κατέληξε: «Δεν γνω­ρίζω τι είναι αυτό το αντικείμενο, όμως οι φωτογραφίες με έπεισαν ότι δεν είναι αρχαίο κειμήλιο, αλλά ένα σύγχρονο κατασκεύασμα, με διακοσμητικά στοιχεία κατασκευασμένα από μηχανή και μεταλλική επένδυση».

Ο αρχαιολόγος Blaser³⁰ είχε διαφορετική άποψη ως προς τη θέση, όπου θα μπορούσε να ανακαλυφθεί η Κιβωτός. Απέρριψε το όρος Νέμπο, καθώς θεώρη­σε ότι χιλιομετρικά βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από την Ιερουσαλήμ, γεγονός το οποίο καθιστά δύσκολη τη μεταφορά της Κιβωτού εκεί. Ο Blaser, χρησιμοποιώντας «φαντασία, λογική, αιτία και κατα­στάσεις», υπέδειξε ένα σπήλαιο κοντά στα παράλια της Νέκρας Θάλασσας, στο Ein Yedi, ως το ιδανικό σημείο, όπου θα μπορούσε να φυλάσσεται το ιερότε­ρο αντικείμενο των Ισραηλιτών. Το σημείο αυτό απέχει μόλις 40 μίλια από την Ιερου­σαλήμ, ταυτίζεται με τον βασιλιά Δαυίδ και είναι πολύ πιθανό σε αυτό να είχε τοποθετηθεί το ιερό αντικείμενο, με το οποίο ήταν περισσότερο συνδεδεμένο το όνομα τού βασιλιά. Ο Blaser ζήτησε τη συνδρομή ενός γεωφυσικού μηχανι­κού, του Frank Ruskey, και ενός γεωλόγου μηχανικού, του Richard Burdick, προκειμένου να πραγμα­τοποιήσουν μια γεωφυσική έρευνα της περιοχής χρησιμοποιώντας ηλεκτρικά συστήματα μέτρησης και σύλληψης αντικειμένων, καθώς και σεισμικές μετρήσεις του υπεδά­φους. Πράγματι, η ερευνά τους εντόπισε ένα μεγάλο σπήλαιο σε σχήμα ύψιλον (Υ), στο πάτωμα του οποίου οι Ruskey και Burdick αντίκρυσαν έναν «ασυνήθιστο κατακόρυφο βράχο» με «με­ρικό άνοιγμα», το οποίο συμπέραναν «ότι μάλλον δημιουργήθηκε από συστολή ή συμπύκνωση ενός τείχους που κατασκευάστηκε από ανθρώπινο χέρι». Στην κορυφή του γκρεμού υπήρχε ένας ακόμη βράχος, ο οποίος είχε μετακινηθεί στο κανάλι της πηγής του νερού, πάνω από την υποτιθέμενη είσοδο του σπηλαίου.

Ο Blaser ήταν «σίγουρος» ότι ανακάλυψε το σπή­λαιο του Δαυίδ, στο οποίο φυλασσόταν η Κιβωτός της Διαθήκης με τις Δέκα Εντολές, γραμμένες από το χέρι του Θεού σε δύο πλάκες, η ράβδος του Ααρών, ένα χρυσό δοχείο με «μάννα» και αυθεντι­κούς καταλόγους γραμμένους από τον Μωυσή. Ο Blaser επεδίωξε να συγκροτήσει μια ομάδα αρχαιολόγων και ερευνητών με κύρος, προκειμένου να λάβει την άδεια από την Υπηρεσία Αρχαιοτήτων του Ισραήλ να προχωρήσει σε ανασκαφές. Η ομάδα των ερευνητών μετέβη στο σπήλαιο και πραγματοποίησε ανασκαφές. Όπως αποδείχθηκε, όμως, οι συγκεκρι­μένοι βράχοι αποτελούν φυσικά στοιχεία και δεν είναι δημιούργημα του ανθρώπου.³¹ Ο J. Strange κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υφίσταται κανένας ιδιαίτερος λόγος για να υποθέσουμε ότι στο συγκεκριμένο σπήλαιο φυλάσσεται η Κιβωτός της Διαθήκης.

Ορισμένοι ερευνητές προσπά­θησαν να απαντήσουν στο ερώτη­μα, που αφορά την τύχη της Κιβω­τού, μελετώντας παραδόσεις άλλων λαών, οι οποίες αναφέρονται σε αντικείμενα που μοιάζουν με την Κιβωτό. Ένα εξαιρετικό παράδει­γμα των παραδόσεων αυτών αποτελεί η αιθιοπική. Σύμφωνα με την παράδοση αυτή, η Κιβωτός της Διαθήκης δεν χάθηκε αλλά μεταφέρθηκε στην Αιθιοπία κατά τους χρόνους της βασιλείας του Σολομώντα. Η αιθιοπική παράδοση, η οποία αναφέρεται στη μετα­φορά της Κιβωτού από το αρχαίο Ισραήλ στην Αιθιοπία, απαντά στο κείμενο της Kebra Nagast.³² Σύμφω­να με αυτή την παράδοση, η Κιβωτός της Διαθήκης αποκαλείται tabot³³ και μεταφέρθηκε από την Ιερου­σαλήμ στην Αιθιοπία από τον Menelik, τον γιο της βασίλισσας της Αιθιοπίας Sheba και του Σολομώντα.

To tabot αποτελεί το ιερότερο αντικείμενο της αιθιοπικής εκκλησίας. Η λειτουργία και η χρήση του κατά τη διάρκεια της λατρείας μοιάζουν με αυτές της Κιβωτού της Διαθήκης. Η μόνη διαφοροποίηση παρατηρείται στο γεγονός ότι η Κιβωτός κρατείτο στους ώμους κατά τη διάρκεια των τελετών τού αρχαίου Ισραήλ,³⁴ ενώ στην Αιθιοπία στηριζόταν στις κεφαλές των ιερέων. Η λατρευτική αυτή πορεία συνοδευόταν, όπως και στην περίπτωση της Κιβωτού, από ύμνους και χορούς.³⁵ Πιστεύεται ότι η «αυθεντική» ισραηλιτική κιβωτός φυλάσσεται στην περίφημη εκκλησία της Μαίρη Ζίον στο Αξούμ. Αντίγραφα αυτής υπάρχουν σε όλες τις εκκλησίες και τα μοναστήρια της Αιθιο­πίας³⁶. Κανείς όμως δεν επιτρέπεται να δεί ή να αγγίξει αυτά τα αντίγραφα, πόσο μάλλον την «αυθεντική Κιβωτό της Διαθήκης» στο Αξούμ.

Η παράδοση σχετικά με τη μετα­φορά της Κιβωτού της Διαθήκης από την Ιερουσαλήμ στην Αιθιο­πία ανατρέχει τις πρώτες ημέρες της αιθιοπικής εκκλησίας. Ο μύθος αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια της επίσκεψης της βασίλισσας της Αιθιοπίας Sheba στην Ιερουσαλήμ, ο Σολομώντας χρησιμοποίησε όλη του τη σοφία για να την πείσει να κοιμηθεί μαζί του. Όταν η βασίλισσα επέστρεψε στο βασίλειό της, έφερε στον κόσμο έναν γιό, τον οποίο ονόμασε Menelik. Όταν ο Menelik ενηλικιώθηκε έμαθε ποιος είναι ο πατέ­ρας του και εντελώς ξαφνικά αποφάσισε να τον επισκεφθεί στην Ιερουσαλήμ. Ο Σολομώντας χάρηκε συναντών­τας τον πρωτότοκο γιό του, ο οποίος είχε μια μυστη­ριώδη ομοιότητα με τον ίδιο. Ωστόσο, κατέστη αδύ­νατο να τον πείσει να παραμείνει στο Ισραήλ και να αναλάβει μελλοντικά τη διακυβέρνηση του βασιλείου. Ο αρχιερέας Zadok τον ανακήρυξε βασιλιά της Αι­θιοπίας και ο Σολομώντας διέταξε τους αξιωματούχους του να στείλουν τους δικούς τους πρωτότοκους γιούς να συνοδέψουν τον βασιλιά -πλέον- Menelik στην Αιθιοπία και να παραμείνουν μαζί του ως συνο­δεία. Ωστόσο, ο γιος του αρχιερέα του Ναού του Σολομώντα Azariah αρνήθηκε να εγκαταλείψει τη χώρα αφήνοντας για πάντα πίσω την Κιβωτό της Διαθήκης. Έτσι, κατέστρωσε ένα σχέδιο: ο ίδιος και οι λοιποί γιοι των αξιωματούχων του βασιλιά πλήρω­σαν έναν ξυλουργό για να κατασκευάσει ένα αντικείμενο, το οποίο να μοιάζει και να έχει τις ίδιες δια­στάσεις με την Κιβωτό. Το βράδυ, πριν αναχωρήσει το καραβάνι του Menelik για την Αιθιοπία, ο Azari­ah εισήλθε κρυφά στο Άγιο των Αγίων του Ναού τού Σολομώντα και αντικατέστησε την Κιβωτό της Διαθήκης με το ομοίωμα το οποίο είχε κατασκευάσει ο ξυλουργός. Ο Menelik αναχώρησε για το βασίλειό του αγνοώντας ότι μετέφερε μαζί του το σπουδαιό­τερο ιερό αντικείμενο του αρχαίου Ισραήλ. Το πληροφορήθηκε μόλις το καραβάνι πέρασε τα σύνορα της Αιγύπτου και πίστεψε ότι, αφού ο Θεός είναι παρών μέσω της Κιβωτού, είναι πλέον οι εκλεκτοί του Θεού, οι συνεχιστές της ιστορίας του ισραηλιτικού λαού.

Η άποψη περί μεταφοράς της Κιβωτού της Διαθήκης στην εκκλησία της Μαίρη Ζίον στο Αξούμ επαντά και πέρα από τα σύνορα της Αιθιοπίας.³⁷ Θα πρέπει να αποκλειστεί η πιθανότητα να μεταφέρθηκε η «αυθεντική» Κιβωτός της Δια­θήκης από το Ισραήλ στην Αι­θιοπία. Σίγουρα υφίσταται ένα «ιερό» αντικείμενο της τοπικής αιθιοπικής εκκλησίας στο Αξούμ, το οποίο όμως δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την ισραηλιτική Κιβωτό.

Τα τελευταία 400 χρό­νια ένας σημαντικός αριθμός ερευνητών μελέτησε την αιθιοπική παράδοση της Κιβωτού και υπογράμμισε τον θεμελιώδη ρόλο, τον οποίο αυτή διαδραματίζει στη ζωή της αιθιοπικής εκκλησίας.

Ο Hancock³⁷ ισχυρίζεται ότι η Κιβωτός της Διαθή­κης δεν βρίσκεται στο Ισραήλ αλλά σε ένα μικρό ιερό εκκλησάκι στην καρδιά της πόλης του Αξούμ. Σύμφωνα με την άποψή του, η Κιβωτός μεταφέρθηκε στην Αιθιο­πία τον 5^ο αι. π.Χ., κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Μανασσή, 500 χρόνια μετά την επίσκεψη της βασίλισσας Sheba στην Ιερουσαλήμ. Πιστεύει ότι δεν μεταφέρθηκε απευθείας από την Ιερουσαλήμ στο Αξούμ, αλλά από τον Ναό του Σολομώντα στο νησί Ελεφαντίνη της Αίγυπτου.

Ο Hancock πιστεύει ότι υφίσταται ένα κενό 200 ετών στη μεταφορά της Κιβωτού από την Ιερουσαλήμ στην Αιθιοπία. Κατά το διάστημα αυτό θα πρέπει να παρέμεινε στη νήσο Ελεφαντίνη, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τη μαρτυρία ενός Ιουδαίου ιερέα, ο οποίος διευκρίνισε ότι πριν από τον ερχομό τους στην Αιθιοπία έζησε για αρκετό διάστημα στην Αίγυπτο.

Ο Ναός της Ελεφαντίνης ήταν απομίμηση του Ναού της Ιερουσαλήμ, όσον αφορά τόσο την αρχιτεκτονική του όσο και την τέλεση της λατρείας. Ο Ναός αυτός οικοδομήθηκε προφανώς για να στεγάσει την Κιβωτό της Διαθήκης. Η άποψη του Hancock επιβεβαι­ώνεται και από την τέλεση θυσιών, οι οποίες πραγμα­τοποιούντο στο θυσιαστήριο του Ναού. Οι ιερείς του Ναού θεωρούσαν απαράβατη προϋπόθεση την ύπαρξη της Κιβωτού για την τέλεση των θυσιών. Η θεωρία τού Hancock βασίζεται στο γεγονός ότι οι Ιουδαίοι της Ελεφαντίνης πίστευαν ότι ο Γιαχβέ κατοι­κούσε στον Ναό τους.

Ένας «σημαντικός αρι­θμός παπύρων» επιβε­βαιώνει το γεγονός, κα­θώς και το χωρίο του Ησαΐα 19,19 «την ημέρα εκείνη έσται θυ­σιαστήριον εν χώρα Αι­γυπτίων και στήλη προς το όριον αυτής τω κύ­ριω». Πράγματι η Ελεφαντίνη βρίσκεται στα σύνορα, στα «όρια» της Αιγύπτου. Ο προφήτης Ησαΐας πολύ πιθανόν να ομιλεί για τους Ιουδαίους της Ελεφαντίνης, οι οποίοι έστησαν στο ιερό του Ναού μια ιερή στήλη, αφιερωμένη στον Γιαχ­βέ. Ο Hancock ισχυρίζεται ότι ο Θεός κατοικούσε εκεί, επί της Κιβωτού της Διαθήκης.

Ο ισχυρισμός τού Hancock είναι καθ’ όλα αναληθής. Είναι βέβαιο ότι δεν ανακάλυψε την Κιβωτό της Διαθή­κης. Αυτό το οποίο έκανε είναι να δημοσιοποιήσει τον επί αιώνες ισχυρισμό των Αιθιόπων ότι κατέχουν το ιε­ρότερο αντικείμενο τού αρχαίου Ισραήλ. Η έρευνα και η απάντηση σε ένα τόσο σημαντικό πρόβλημα, όπως εί­ναι η τύχη της Κιβωτού, απαιτεί σοβαρότερη σπουδή, με­λέτη, έρευνα της ιστορίας και γνώση αρχαίων γλωσσών, κάτι που δεν έκανε ο Hancock. Η ερευνά του επικεντρώθηκε σε δευτερεύουσες πηγές, παρά στις πρωτότυπες.

Άλλωστε, είναι γεγονός ότι για παρουσία του Γιαχβέ στον Ναό της Ελεφαντίνης δεν ομιλεί «σημαντικός αριθμός παπύρων», αλλά μόνο ένας. Αν όντως ο Θεός κατοι­κούσε εκεί, συνεπάγεται ότι το ιερότερο αντικείμενο του αρχαίου Ισραήλ διέφυγε την καταστροφή τού 610 πΧ. Ακόμα, όμως, και αν ο Θεός κατοικούσε εκεί, δεν σημαί­νει ότι και η Κιβωτός της Διαθήκης είχε μεταφερθεί εκεί.

Αρκετοί χριστιανοί κατέχουν ένα είδος στήλης. Είναι πράγματι η αιθιοπική Κιβωτός μια αρχαία στήλη, όπως μόνο ο συγκεκριμένος ερευνητής ισχυρίζεται; Και αν ακόμη αυτή η «κι­βωτός» είναι ένα είδος αρχαίου σημιτικού λα­τρευτικού αντικειμένου, αυτό το οποίο περιφέρε­ται κατά τη διάρκεια των τελετών είναι η πραγμα­τική Κιβωτός της Διαθή­κης; Ασφαλώς και όχι!

Οι ελλιπείς και πολ­λές φορές συγκεχυμένες πληροφορίες, οι οποίες παρέχονται για την τύχη της Κιβωτού της Διαθήκης καθιστούν ιδιαίτερα επι­σφαλή κάθε προσπάθεια εντοπισμού της. Οι κατά καιρούς ισχυρισμοί για την ανακάλυψή της μόνο αφελείς μπορούν να θεωρηθούν. Η εξαφάνιση της Κιβωτού παραμένει άλυτο μυστήριο. Ίσως αποτελεί μέρος του προαιώνιου σχεδίου τού Θεού για τον άνθρωπο, ίσως δεν έχει ολοκληρώσει ακόμα την ιστορική της πορεία και κάποια στιγμή στο μέλλον η αρχαιολογική σκαπά­νη τη φέρει στο φως, επιβεβαιώνοντας έτσι την καθο­λική παρουσία του Θεού, ανά τους αιώνες, στο πλάϊ του ανθρώπου.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Έξοδος 25,10-22.
2. Έξοδος 37,1-9.
3. Έξοδος 25,10.
4. Α' Βασιλειών 4,4.
5. Λευϊτικό 16,2, Αριθμοί 4,15, 19, 20.
6. Ιησούς τού Ναυή 6,12-16.
7. Ιησούς τού Ναυή 3,15-17.
8. Ιησούς τού Ναυή 18,1, Α' Βασιλειών 3,3.
9. Α' Βασιλειών 4,5-22.
10. Α' Βασιλειών 4,5.
11. Ιερεμίας 26,6-9.
12. Α' Βασιλειών 7,1.
13. Β’ Βασιλειών 6,2-17.
14. Α’ Βασιλειών 8,6.
15. Έξοδος 25,17.
16. Κατά την ημέρα τού εξιλασμού ο αρχιερέας εισερχόταν στο Άγιο των Αγίων τού Ναού τού Σολο­μώντα, ερχόταν σε άμεση επαφή με την Κιβωτό της Διαθήκης, τον θρόνο τού Γιαχβέ, ο οποίος καλυπτόταν από ομίχλη. Την ημέρα αυτή ο αρχιερέας ζητούσε από τον Γιαχβέ άφεση αμαρτιών. Το αίμα από τη θυσία τού ζώου, που ο αρχιερέας διασκόρπιζε στο εσωτερικό τού Αγίου των Αγίων, ήταν το καθαρτήριο των ανθρώπι­νων αμαρτιών.
17. Ιερεμίας 3,16.
18. Β’ Παραλειπομένων 33,7.
19. Δ' Βασιλειών 25, 13-17, Ιερεμίας 52, 17-23.
20. Ιερεμίας 31,31-34.
21. Schekalim 6,1-2, Yoma 53-54.
22. The Legends of the Jews, 320-321.
23. Haran, M.: 1963, 46-58.
24. Δ' Βασιλειών 21, 4-5.
25. Δ' Βασιλειών 23,4.
26. Δ' Βασιλειών 23,6.
27. Biblical Archaeology Review, 1983, 66-69.
28. Ο Horn ήταν ο υπεύθυνος των ανασκαφών που πραγματοποίησε το Andrews University στο Tell Hashbon, το οποίο βρίσκεται 4 μίλια βορειοανατολικά του όρους Νέμπο. Είναι ο συγγραφέας 12 βιβλίων και 800 άρθρων.
29. Όπ,π, 1983, 58-61.
30. Biblical Archaelogy Review 1983, 60-61.
31. Πρόκειται για υψηλού επιπέδου φιλολογικό κείμε­νο, τού οποίου η προέλευση (αιθιοπική, ιουδαϊκή, κοπτική, αραβική;) και η χρονολογία συγγραφής (6ος-9ος μ.Χ., αναθεωρημένο τον 14ο αι.) αποτελούν αντικείμενο συζή­τησης για τους διάφορους ερευνητές.
32. Η λέξη tabot προέρχεται από το ιουδαϊκό-αραμαϊκό tebuta και σχετίζεται με το εβραϊκό tebat το οποίο σημαίνει κιβωτός ή κιβώτιο.
33. Β’ Βασιλειών 6,3.
34. Β’ Βασιλειών 6,5, 14-16.
35. Ephraim, I: Is the Ark of the Covenant in Ethiopia, Biblical Archaeology Review 19 (1993), 61.
36. Hoberman, B.: The Ethiopian Legend of the Ark, Biblical Archaelogist, 1983, 114.
37. Ephraim, I: Is the Ark of the Covenant in Ethiopia, Biblical Archaeology Review 19 (1993), 61.

 

 Πηγή: Περιοδικό ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ (ΤΕΎΧΗ Οκτ.-Νοε. 2001), Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον