Στη γιορταστική περίοδο των Χριστουγέννων, στην ελληνορθόδοξη παράδοσή μας, συναντάμε πολλά ήθη και έθιμα. Τα περισσότερα, όπως τα Κάλαντα, το Χριστόψωμο, η Βασιλόπιτα, τα γλυκίσματα και το στόλισμα του δέντρου ή του καραβιού, είναι κοινά σε όλες της περιοχές.

***

Το στόλισμα του καραβιού τα Χριστούγεννα, αποτελεί μέρος της ναυτικής μας παράδοσης καθώς η πατρίδας μας και ως γεωγραφικός χώρος και ως ιδέα, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θάλασσα.

Τα ελληνόπουλα, πριν από χρόνια, με αγάπη, χαρά και δημιουργικό νου κατασκευάζοντας μόνα τους τα παιχνίδια τους, κατασκεύαζαν και ξύλινα καράβια για τιμή και καλωσόρισμα στους ναυτικούς, που επέστρεφαν από τα ταξίδια τους την περίοδο των Χριστουγέννων, συμβολίζοντας συγχρόνως και την καινούργια πλεύση του ανθρώπου στη ζωή, μετά τη γέννηση του Χριστού.

Το στολισμένο καραβάκι των Χριστουγέννων, το συναντούσαμε κατά κόρον, την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία, σε πολλά ελληνικά σπίτια καθώς και στα χέρια των παιδιών που έλεγαν τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα από πόρτα σε πόρτα κρατώντας στα χέρια τους ένα στολισμένο καραβάκι.

Οι μεγαλύτεροι έλεγαν τα κάλαντα έχοντας μαζί τους ένα φωτισμένο καραβάκι χειροποίητο από χαρτί ή ξύλο, που έφτανε μέχρι και τα τρία μέτρα μήκος και στο κατάρτι του είχε μια ελληνική σημαία.

Τα τελευταία χρόνια, πολλοί Δήμοι, επανέφεραν το έθιμο, στολίζοντας στις πλατείες καράβια αντί για έλατα.

***

Το στόλισμα του Χριστουγεννιάτικου δέντρου, έχει τη δική του ιστορία: Στα αρχαία Ελληνικά χρόνια, υπήρχε το έθιμο της Ειρεσιώνης. Το έθιμο αυτό, αιώνες πριν από τη γέννηση του Χριστού, παραπέμπει στα νεοελληνικά κάλαντα και η Ειρεσιώνη, θεωρείται πρόγονος του Χριστουγεννιάτικου δέντρου.

Η Ειρεσιώνη ήταν ένα μεγάλο κλαδί αγριελιάς (κότινος), που τον στόλιζαν με γιρλάντες από λευκό, κόκκινο μαλλί και φθινοπωρινούς καρπούς."Αμφιθαλείς παίδες" δηλαδή παιδιά που και οι δυο γονείς τους βρίσκονταν στη ζωή, το γύριζαν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδώντας ευχές και παινέματα στους οικοδεσπότες έπαιρναν το φιλοδώρημά τους. Όταν έφθαναν στο σπίτι τους κρεμούσαν την Ειρεσιώνη πάνω από την εξώπορτα, όπου έμενε μέχρι τη νέα χρονιά, οπότε, αφού τοποθετούσαν την νέα, κατέβαζαν την παλιά και την έκαιγαν.

Το έθιμο του στολισμένου δέντρου, μεταδόθηκε από τους Έλληνες ταξιδευτές στους βόρειους λαούς οι οποίοι αντί για ελιά, που δεν υπήρχε στον τόπο τους, στόλιζαν κλαδιά από τα τοπικά δέντρα.

Το έθιμο πέρασε αργότερα και στο Βυζάντιο, και συνδέθηκε με την παράδοση των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς αλλά θεωρούμενο ως ειδωλολατρικό έμεινε σε αδράνεια. Αιώνες αργότερα, το ίδιο έθιμο, επανήλθε με την μορφή Χριστουγεννιάτικου δένδρου από τους Βαυαρούς που συνόδεψαν τον Όθωνα στην Ελλάδα, ως δικό τους Χριστουγεννιάτικο έθιμο και λέγεται πως, στην Ελλάδα για πρώτη φορά στολίστηκε χριστουγεννιάτικο δέντρο στα ανάκτορα του Όθωνα το 1833.

Άλλωστε, υπάρχει σχέση του δέντρου με τη γιορτή των Χριστουγέννων που προκύπτει τόσο από την εικονογραφία της Γεννήσεως, όπου δίπλα στη Θεοτόκο με το θείο Βρέφος συναντάμε, καμιά φορά, και ένα δέντρο, όσο κι από κάλαντα που ακούγονταν στην Καππαδοκία, στους Αγίους Τόπους και στην Κρήτη κι αναφέρουν «κει που γεννήθηκε ο Χριστός χρυσό δενδρί εβγήκε….»

***

Ανεξάρτητα από το τι ο καθένας μας θα προτιμήσει να στολίσει τα Χριστούγεννα, καράβι ή δέντρο, ή και τα δυο, ή και κανένα από τα δυο, για να βιώσουμε αληθινά τα Χριστούγεννα, σίγουρα πρέπει να επιτρέψουμε να γεννηθεί μέσα μας και πάλι ο Χριστός.

Μας χρειάζεται ο Χριστός για να χρησιμοποιηθεί σωστά η πολιτική, η οικονομία, η τέχνη κι ο πολιτισμός.

Όλα αυτά, χωρίς το Χριστό δεν αφαιρούν το κακό από τον κόσμο. Ίσως να το κάνουν και πιο ύπουλο.

Αλεξανδρούπολη Δεκέμβριος 2016

ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

Υποναύαρχος Λ.Σ (ε.α)