Δεν αγνοώ- τόσα χρόνια ασχολούμαι μ’ αυτό- ότι η ιστορία είναι ένας πολυπρισματικός καθρέφτης. Ο ιστορικός πρέπει να κοιτάξει το αντικείμενο που μελετά από κάθε πλευρά, γιατί η ιστορία έχει τη μανία να τον ξεγελά. Δεν είναι, όπως νομίζουμε, ο ιδεατός σύντροφος, ο ιδανικός συνομιλητής. Παίζει μαζί μας κρυφτό. Βέβαια κάνουμε έλεγχο των πηγών, αξιολόγηση των μαρτυριών. Αυτός ο έλεγχος συχνά μοιάζει με αποστακτήρι, όπου κάθε ιστορικός στύβει μέσα σ’ αυτό τις πηγές και βγάζει το δικό του ποτό. Συχνά, όταν ο ιστορικό είναι ατζαμής, το ποτό είναι θολό. Αν πάλι είναι επιδέξιος νοθευτής το κάνει ζαλιστικό κι έτσι ο αναγνώστης μετά τα μελέτη είναι τόσο ζαλισμένος που δεν μπορεί να ξεχωρίσει πρόσωπα και καταστάσεις.
Ο ιστορικός, αν θέλει να στέκεται στο υψηλό βάθρο εκτιμήσεως που τον τοποθέτησε η προαιώνια υπόληψη των ανθρώπων, πρέπει να εισέρχεται στο ναό της Ιστορίας με σεμνότητα και ευλάβεια. Όσο ασήμαντο κι αν είναι αυτό που προσφέρει, πρέπει να το προσφέρει ως κομιστής Θείου Λόγου. Κι ακόμη πρέπει να σέβεται την ιερότητα της ζωής. Όσο άγρια κι αν είναι αυτά που γράφει, δεν πρέπει με την γραφή του να εξαγριώνει αλλά να ημερώνει. Ακόμη και αν δεν θρησκεύεται, δεν πρέπει ποτέ να λησμονεί ότι η αγιότητα και όχι η αγριότητα πρέπει να είναι η φυσική κατάσταση της ζωής. Κι ας μην είναι. Με ότι γράφουμε πρέπει να την κάνουμε να είναι.
Όλοι οι ιστορικοί ξέρουμε ότι η ελευθερία βγαίνει πάντα ,ματωμένη από τη μήτρα της ιστορίας. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να συντάσσεται με το αίμα. Και αυτό είναι χρέος του ιστορικού να το δείχνει, να το υποδείχνει. Το αίμα πρέπει κάποτε να πάψει να είναι ιστορικό πεπρωμένο μας. Αλλά δεν θα πάψει, εφόσον, όπως λέγει ο Θουκυδίδης, η ανθρώπινη φύση εξακολουθεί να είναι αυτή που είναι (έως αν η αυτή φύσις ανθρώπων ή» Γ’ 82). Αλλά τότε τι νόημα έχει να γράφουμε ιστορία; Απλώς για να καταγράφουμε όσα έγιναν και ξανάγιναν, για να δείξουμε ότι η ανθρώπινη φύση μένει απαράλλακτη ή μήπως για να συμβάλλουμε σε κάποια αλλαγή προς το καλύτερο;
Κατά την ταπεινή μου εκτίμηση, η ιστορία κι αν τίποτε άλλο δεν μπορεί να μας διδάξει, τούτο πρέπει να μας καλλιεργεί: πολιτική συνείδηση. Πολιτική θα πει να είμαι πολίτης. Και πολίτης σημαίνει το να είμαι οργανικό μέλος ενός σώματος που λέγεται Πόλις. Η πόλις ήταν το αυστηρό προγονικό μας ιδανικό. Από αυτή απέρρευσαν και η πολιτική και ο πολιτισμός, ομοίως και η πολιτεία με την έννοια του καταστατικού χάρτη υποχρεώσεων και δικαιωμάτων. Αλίμονο, αν κάποιος που είχε το προνόμιο να είναι πολίτης, δεν σήκωνε την ευθύνη του προνομίου αυτού. Έθετε σε κίνδυνο τα υποστυλώματα της κοινωνίας, πάνω στα οποία στηρίζονται τα δικαιώματα που τα πλείστα έχουν κατακτηθεί με αίμα. Γι αυτό όσοι ασχολούμαστε με την ιστορία, ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κάνουμε μάθημα ευθύνης.
Αυτό δεν είναι λόγος να εξωραΐζουμε πρόσωπα και καταστάσεις του χθες, γιατί αυτό είναι τόσο επιβλαβές όσο και το να τους σπιλώνουμε για να βρίσκουμε δικαιολογητικά για τη δική μας ανευθυνότητα, χθαμαλότητα ή και ασημαντότητα. Αλλά όσο κλέβουμε δίκιο των χθεσινών, τόσο κάποιοι σημερινοί, φίλοι και εχθροί, θα κλέβουν το δικό μας δίκιο. Η ιστορία σε βοηθά να προχωράς πάντα στο δρόμο τον ίσιο με άσκυφτο- χωρίς αυτό να σημαίνει άσκεφτο- κεφάλι.
ΓΡΑΦΕΙ Ο ΣΑΡΑΝΤΟΣ Ι. ΚΑΡΓΑΚΟΣ
18 Δεκέμβριου 2009
Πηγή: i-reportergr
