Με τι να μετρούσα τον άνθρωπο, αν δεν τον μετρούσα με τον Ιησού;
Γραμμένο πριν από μισό αιώνα, το 1952, το βιβλίο του Παναγιώτη Κανελλόπουλου «Ο Χριστιανισμός και η εποχή μας. Από την ιστορία στην αιωνιότητα», φαίνεται απρόσμενα επίκαιρο και για την εποχή μας. Τα προβλήματα της εποχής του Κανελλόπουλου είναι προβλήματα που κατεξοχήν αντιμετωπίζουμε και σήμερα. Μπορεί να διαφέρει η μορφή και ο τρόπος που παρουσιάζονται, αλλά η ουσία, ο εσώτατος πυρήνας τους, παραμένουν ίδια.
Παραθέτουμε παρακάτω μερικά αποσπάσματα, όπου φαίνεται καθαρά πόσο αναγκαίες είναι, στη σημερινή συγκυρία, σημαντικές φωνές από το χθες, που μιλούν για το «νυν και το αεί» του ανθρώπου.
«Έχω γράψει πολλά στη ζωή μου. Χιλιάδες είναι οι τυπωμένες σελίδες που έχουν συνδεθεί με το όνομα μου. Γιατί τάχα αισθάνθηκα την ανάγκη, προλογίζοντας ειδικά το βιβλίο μου τούτο, να μιλήσω με τρόπο εξομολογητικό; Ίσως γιατί κανένα βιβλίο μου δεν είναι τόσο δικό μου όσο είναι αυτό. Ο Ιησούς, η σταύρωση, ο θάνατος, το άγνωστο, η πίστη – είναι τάχα όλα αυτά δικά μου; Ναι, είναι πολύ δικά μου, περισσότερο από όλα τα θέματα που έχω πραγματευθεί ως τώρα. Είναι δικά μου και είναι ολονών· γι΄ αυτό ακριβώς είναι και πολύ δικά μου. Για πρώτη φορά μετράω την εποχή μου –αλλά και το παρελθόν και το μέλλον- με μέτρα τόσο μεγάλα όπως είναι ο Ιησούς, η σταύρωση, ο θάνατος, το άγνωστο, ο πόνος, η πίστη. Τα μέτρα αυτά είναι σχεδόν ασύλληπτα. Πώς τόλμησα να τα χρησιμοποιήσω για να μετρήσω μ΄ αυτά την εποχή μου; Δεν έχω το αίσθημα ότι χρειάσθηκε τόλμη για να το κάνω. Ήταν χρέος μου, ένα απλό και αυτονόητο χρέος, να χρησιμοποιήσω τα πιο μεγάλα μέτρα που υπάρχουν στον κόσμο. Με τι να μετρούσα τη ζωή, αν δεν τη μετρούσα με το θάνατο; Με τι να μετρούσα τη γνώση και τα γνωστά, αν δεν τα μετρούσα με το άγνωστο και με την πίστη; Με τι να μετρούσα τον άνθρωπο, αν δεν τον μετρούσα με τον Ιησού; Αλλά και αν υποτεθεί ότι χρειαζόταν ιδιαίτερη τόλμη για να κάμω ό, τι έκαμα, την τόλμη αυτή θα τη γεννούσε μέσα μου η έντονη συνείδηση της παιδαγωγικής αποστολής μου.
Το βιβλίο τούτο το ‘γραψα ως παιδαγωγός και ως πολιτικός, αλλά και ως άνθρωπος που εξομολογείται τις αγωνίες του, τα βαριά του προαισθήματα. Δεν θα είχα το δικαίωμα να είμαι πολιτικός και παιδαγωγός, αν δεν είχα αγωνίες .Αλλά δεν θα είχα και το δικαίωμα να εκφράσω τις αγωνίες και τα βαριά μου προαισθήματα, αν δεν αισθανόμουνα τη δύναμη, ως παιδαγωγός και ως πολιτικός, να δείξω το δρόμο που κάνει τις αγωνίες ηθικά γόνιμες και τα βαριά προαισθήματα σωτήρια. Όποιος έχει αγωνίες χωρίς να μπορεί να δείξει στους άλλους το δρόμο που τις κάνει ηθικά γόνιμες, ας κλεισθεί στο δωμάτιό του και ας σιωπήσει. Όποιος πάλι είναι πολιτικός χωρίς να’ χει αγωνίες, ας πάει στο κοινοβούλιο να βγάζει λόγους. Το βιβλίο τούτο δεν θα το ‘γραφα, αν δεν ένιωθα τον εαυτό μου κυριευμένο από μεγάλες αγωνίες, αλλά και από τη θέληση να τις αντιμετωπίσω.
[…] Οι μέρες μας είναι δύσκολες. Η ιστορία φυλλοροεί. Ποτέ δεν είχαν τόσο γυμνωθεί τα δέντρα της. Κάποια πολύ μεγάλα γεγονότα σημειώνονται ή πλησιάζουν. Γεγονότα τέτοια, που για την υποδοχή τους πρέπει να ΄ναι οι άνθρωποι πολύ προετοιμασμένοι. Και φοβούμαι ότι ποτέ δεν ήταν η ψυχή του ανθρώπου τόσο απροετοίμαστη, όσο είναι στις μέρες μας.[…]
[…] Στην εποχή μας κλονίσθηκαν όλα. Η ψυχή των ανθρώπων έχει πολύ αδειάσει. Οι πιστοί είναι λίγοι. Κι αυτή η πίστη των πιστών είναι επίσης λίγη… Και το μεταφυσικό κενό εκτείνεται και εντείνεται τη στιγμή που προμηνύονται οι πιο μεγάλες εξελίξεις, ίσως και οι πιο μεγάλες ανθρώπινες δοκιμασίες στην ιστορία του κόσμου. Τα προμηνύματα είναι πραγματικά πολύ βαριά. Δεν υπάρχουν μόνο προμηνύματα. Έχουν αρχίσει τα μεγάλα γεγονότα. Και η ψυχή των ανθρώπων είναι απροετοίμαστη. Είναι αδειανή. Πώς θα ανθέξει στα γεγονότα που έρχονται ή που άρχισαν να σημειώνονται;[…]
[…] πιστεύω ότι οι άνθρωποι, χωρίς να ξέρουν τι τους λείπει, θέλουν, ωστόσο, να προετοιμάσουν την ψυχή τους για να υποδεχθεί τα γεγονότα που έρχονται. Ξέρουν ή διαισθάνονται ότι τα γεγονότα που έρχονται είναι πολύ κρίσιμα, ίσως και φοβερά. Τι τους απομένει να μάθουν ή να διαισθανθούν; Κάτι ελάχιστο που, ωστόσο, μπορεί να γίνει μεγάλο για την ψυχή τους. Α ν ά μ ε σ α σ τ α ε ρ χ ό μ ε ν α υ π ά ρ χ ε ι κ α ι ο Ε ρ χ ό μ ε ν ο ς. Ο αιώνια Ερχόμενος. «Ο ων και ο ην και ο ερχόμενος». Αν τα γεγονότα που έρχονται είναι φοβερά, ο Ερχόμενος είναι πράος και απαλός. Χτυπάει τη θύρα τους τόσο ήμερα και διακριτικά, που δεν τον ακούνε. Ωστόσο, μπορούν να τον ακούσουν. Θα τον ακούσουν, σήμερα λίγοι, αύριο περισσότεροι. Και θα του ανοίξουν τη θύρα για να μπει. Και θα δειπνήσει μαζί τους».
Αποσπάσματα από το βιβλίο του Π. Κανελλόπουλου: «Ο χριστιανισμός και η εποχή μας. Από την ιστορία στην αιωνιότητα», Αθήναι, εκδ. «Πυρσός», 1952.
Επανέκδοση «Εστία», 1984, 2004.
