Σκαλτσής Παναγιώτης, Αναπληρωτής Καθηγ. ΑΠΘ

Πλούτος για την παιδεία και τον πολιτισμό μας το μάθημα των θρησκευτικών στο σύγχρονο σχολείο
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΕΡΡΩΝ “H ΠΡΟΟΔΟΣ” 6.8.2008

Θόρυβος ξέσπασε και πάλι για τη διδα­σκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών στο Δημοτικό Σχολείο, το Γυμνάσιο και το Λύκειο, εξ αφορμής σχετικής Εγκυκλίου του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων προς τις Διευθύνσεις της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Δεν γνωρίζουμε τις προθέσεις του Υπουρ­γείου Παιδείας και Θρησκευμάτων για τη μελλοντική θέση των θρησκευτικών στη δη­μόσια εκπαίδευση, αλλά είναι προφανές ότι με την εν λόγω Εγκύκλιο, η οποία επιτρέπει την μη παρακολούθηση του σχετικού μαθή­ματος από ένα μαθητή μετά από σχετική δή­λωση του κηδεμόνα του ή και του ιδίου αν είναι ενήλικας, υποβαθμίζεται ο ρόλος του κατ' εξοχήν ανθρωπιστικού μαθήματος για τη σύγχρονη μαθητιώσα νεολαία, η διδασκα­λία του τίθεται σε προαιρετική βάση λόγω των πιέσεων που ασκούν διάφορες μειοψη­φικές ομάδες - αντιρρησίες συνειδήσεως ­και σε κάθε περίπτωση δημιουργούνται νέα δεδομένα και άλλοθι για την πλήρη κατάρ­γηση ή μετατροπή των θρησκευτικών σε κα­θαρά θρησκειολογικό μάθημα.
Έχουμε τη γνώμη ότι η πρωτοβουλία αυτή του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμά­των είναι άκαιρη, άδικη, βεβιασμένη και αντι­παιδαγωγική. Στα μέσα του Καλοκαιριού, χωρίς μάλιστα να ερωτηθεί η πλειοψηφία του ελληνικού λαού που σέβεται κάθε θρη­σκευτική και πολιτισμική έκφραση, αλλά πρωτίστως τιμά τη δική του πίστη και παρά­δοση, τίθεται σε αμφισβήτηση ένα γνωστικό αντικείμενο που κύριο παιδευτικό στόχο έχει να αναδείξει την ιερότητα του ανθρωπίνου προσώπου και να διαμορφώσει ολοκληρω­μένες προσωπικότητες με αρετή και γνώση.
Το μάθημα των θρησκευτικών σε καμία πε­ρίπτωση δεν λειτουργεί ως όχημα ιδεοληπτι­κών θέσεων και παρωχημένων αντιλήψεων, αλλά ως ο ζείδωρος λόγος που διδάσκει την τέχνη της ζωής, καλλιεργεί τον πολιτισμό της ψυχής, που δυστυχώς λείπει από τον τε­χνοκρατούμενο και πνευματικά ανερμάτιστο κόσμο μας, και θέτει το νέο άνθρωπο με υπευθυνότητα απέναντι στα ποικίλα υπαρ­ξιακά του ερωτήματα.
Όσοι ενοχλούνται και δεν θέλουν να υπάρχει το μάθημα των θρησκευτικών στο σύγχρονο εκπαιδευτικό μας σύστημα φαίνε­ται ότι αγνοούν την ελληνική πραγματικό­τητα και ακυρώνουν τον πλούτο και την προσφορά της ελληνορθόδοξης παράδο­σής μας. Γι' αυτό και τα επιχειρήματά των είναι έωλα και παραπλανητικά. Σε συνδυα­σμό μάλιστα με τη θολή εικόνα που κυριαρ­χεί στη σημερινή κοινωνία, την αποθέωση της εκκοσμίκευσης και της διαφθοράς, αλλάκαι τον αμοραλισμό των Μέσων Ενημέρω­σης (τηλεοπτικών κυρίως), διαμορφώνεται ο τύπος του θρησκευτικά αδιάφορου, συνει­δησιακά μουδιασμένο υ και πνευματικά αναλ­φάβητου ανθρώπου.
Μέσα σ' ένα τέτοιο κλίμα ηχεί επίκαιρα ο πατερικός λόγος ότι "ο γαρ άνευ Πνεύματος βουλόμενος λέγειν τα του Πνεύματος, φωτός άνευ βλέπειν προαιρείται και σκότον έχει ποδηγόν της οράσεως" (άγ. Ιωάννης ο Δαμασκηνός). Αν δηλαδή δεν βλέπουμε με πνευματικά κριτήρια τα πράγματα που καθο­ρίζουν την πορεία μας τότε βαδίζουμε χωρίςφως μέσα στο σκοτάδι Και το μάθημα των θρησκευτικών γι' αυτό το φως κι' αυτές τις προτεραιότητες υπάρχει και πρέπει να υπάρχει
α) Μία από τις αιτιάσεις εναντίον του θρη­σκευτικού μαθήματος είναι ότι η κοινωνία μας έγινε πολυπολιτισμική και ως εκ τούτου στο σχολείο που υπάρχουν παιδιά άλλων θρησκειών - ομολογιών δεν μπορεί να διδά­σκεται μόνο η ορθόδοξη πίστη, Στο όνομα βεβαίως αυτής της πραγματικότητας, όπου υπάρχει και στο βαθμό που υφίσταται, δεν μπορεί να περιθωριοποιείται ένα γνωστικό αντικείμενο που έχει και θρησκειολογικά θέ­ματα ευρύτερα, αλλά σε κάθε περίπτωση υπηρετεί τον πολιτισμό, τις πανανθρώπινες αξίες της ζωής, την ενότητα και την πνευμα­τική πρόοδο του σύγχρονου ανθρώπου.
Υπάρχει άλλωστε η δυνατότητα, όπου προκύπτουν προβλήματα, το κάθε σχολείο να τα λύνει εσωτερικά και να διευκολύνει τα παιδιά που ακολουθούν άλλο δόγμα, αν και είναι πολύ σύνηθες το φαινόμενο πολλά από αυτά τα παιδιά να θέλουν, με ιδιαίτερο μάλι­στα ενδιαφέρον, να συμμετέχουν στο θρη­σκευτικό μάθημα και να χαίρονται τις αλήθειες και τα γεγονότα που εκεί μαθαί­νουν, Η Εκκλησία άλλωστε που γεννήθηκε σ' ένα καθαρά πολυπολιτισμικό περιβάλλον και για δύο χιλιάδες χρόνια υπερασπίσθηκε τον κοσμοπολιτισμό και την ένθεη ελευθε­ρία, πίσω από κάθε πολιτιστική έκφραση βλέπει τον άνθρωπο ως εικόνα του Τριαδι­κού Θεού και έχει ως στόχο τον αγιασμό, τη μεταμόρφωση και τη θέωσή του, Ας μην χρησιμοποιείται, λοιπόν, η πολυπολιτισμικό­τητα ως εμπόδιο στη θρησκευτική αγωγή, αλλά ας εκτιμηθεί ως δυνατότητα διαλόγου, επικοινωνίας και ανάδειξης του θρησκευτι­κού μαθήματος σε πεδίο άσκησης στην αγάπη και την ελευθερία.
β) Γίνεται επίσης λόγος για τη διαμόρ­φωση μιας ανώτερης συνείδησης που δεν έχει ανάγκη από καμία θρησκεία για ναυπάρξει, αφού αποτελεί τη σύνθεση όλων των θρησκειών, των ιδεών και των πνευματι­κών τάσεων, σαν ένα ανθρώπινο μωσαϊκό πνευματικότητας,
Το μάθημα των θρησκευτικών δεν έχει καμία σχέση με τέτοιες νεοταξικές αντιλή­ψεις, ολιστικού χαρακτήρα, που μόνο τη σύγχυση, τον αποπροσανατολισμό και την αλλοτρίωση ενθαρρύνουν.
 
Η θρησκευτική παιδεία ερευνά το θρησκευτικό φαινόμενο ως γεγονός πανανθρώπινο, εξετάζει τα ιστο­ρικά γεγονότα και τις βασικές αλήθειες κάθε θρησκείας και μέσα από τα μνημεία, τα κεί­μενα και την τέχνη αναλύει την πολιτισμική αξία που αυτά εκφράζουν. Στο ελληνικό σχο­λείο λόγω της ορθόδοξης παράδοσης που ακολουθεί ο λαός μας η θρησκευτική παι­δεία μορφώνει το νέο ως ψυχοσωματική οντότητα, διδάσκοντάς του την αγάπη του Τριαδικού Θεού προς αυτόν, την προσωπική σχέση που καλείται να έχει μαζί Του, το φως και την αλήθεια που ο Χριστός έφερε στον κόσμο και το έργο που έχει ο καθένας να αξιοποιεί τον ένθεο βίο για την προσωπική του ανακαίνιση και του κόσμου τη μεταμόρ­φωση.
γ) Κάποιοι επικαλούνται τους διακριτούς ρόλους μεταξύ Εκκλησίας και Πολιτείας. Αυτό ασφαλώς υπάρχει και μπορεί να δια­σαφηνισθεί ακόμη περισσότερο χωρίς καμία επίπτωση στη διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών. Η πολιτεία έχει την ευ­θύνη της εκπαιδευτικής διαδικασίας και με βάση το Σύνταγμα οφείλει να διασφαλίζει την ελληνορθόδοξη αγωγή των ελληνοπαί­δων. Αυτή άλλωστε είναι και η μέχρι τώρα πρακτική, η οποία δεν έβλαψε ποτέ σε τί­ποτε. Η σύνδεση των μαθητών με την πολι­τιστική των κληρονομιά και την πνευματική των παράδοση πέρα από τα τεράστια οφέλη που επιφέρει στην προσωπική των ζωή, και στα οποία ήδη αναφερθή­καμε, βοηθά στη διαμόρφωση χαρακτήρων με υψηλό αί­σθημα κοινωνικής ευθύνης, πνεύμα απόλυτου σεβασμού στους θεσμούς, αλλά και προϋποθέσεις διασφάλισης της κοινωνικής συνοχής και της ταυτότητάς μας.
Αντί, λοιπόν, να υποπτευόμαστε και να υπονομεύουμε ένα μάθημα που είναι φορέας πολιτισμού κι' ένας από τους κα­λύτερους τρόπους καλλιέργειας του ήθους του ανθρώπου, καλόν είναι να το ενισχύσουμε και να δώσουμε περισσότερη πνευματική τροφή στη σημερινή νεολαία, η οποία εν πολ­λοίς τρέφεται με σκύβαλα και δοκιμάζει την τύχη της στους λάκκους τους συντετριμμένους. "Θεού γαρ άγνοια θάνατος έστι ψυχής" γράφει ο Μέγας Βασίλειος. Παιδεία χωρίς Θεό είναι παιδεία θανάτου. Αυτήν βεβαίως κανείς δεν την θέλει. Φτάνει μόνο να το αποδείξουμε και στην πράξη με σαφείς ενέργειες και συγκεκριμένες πρωτοβουλίες.