52ο ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
ΘΕΜΑ: Ὁ ἰδεολογικός ὁλοκληρωτισμός καί ἡ δύναμη τοῦ ἑνός
ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ 29/12/2011
ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ
∙ Ὁ σύγχρονος πολιτισμός ἔχει ἀναμφισβήτητα ὁλοκληρωτικά χαρακτηριστικά, ὄχι τόσο μέ τήν ἔννοια τοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ πού γνώρισε ὁ κόσμος τόν 20ό αἰώνα, ὅσο μέ τήν ἔννοια τῆς ἐνεργοποίησης ὕπουλων δημοκρατικοφανῶν ἰδεολογικῶν μηχανισμῶν πού φέρουν τή σφραγίδα τοῦ κυρίαρχου σέ ὅλα τά πεδία πολιτισμοῦ καί ὑποστηρίζονται ἀπό πρακτικές πού ἐργαλειοποιοῦν τά ἄτομα καί δέν τά ἀφήνουν νά ἐνεργήσουν ἐλεύθερα καί κατά συνείδησιν.
∙ Ὁ σύγχρονος ὁλοκληρωτισμός ἐμφανίζεται ἐκεῖ ὅπου ἀπαξιώνεται ἡ προσωπικότητα, ἐφαρμόζονται ἔμμεσοι τρόποι πειθαναγκασμοῦ, ἐκβιάζονται συνειδήσεις, τίθενται ἀναγκαστικά διλήμματα, προσφέρονται μονόδρομοι ἀποφάσεων. Ὅταν οἱ θεσμοί ἀπαξιώνονται, οἱ παραδοσιακές ἀξίες μεταλάσσονται, ἡ ἀληθινή δημοκρατία βρίσκεται σέ κρίση, τότε ἐμφανίζεται ὁ ἰδεολογικός ὁλοκληρωτισμός, μέ κύριο σύνθημά του αὐτό πού ὁ ἴδιος καταστρατηγεῖ, δηλαδή τήν ἀποκατάσταση τῆς δημοκρατίας, τῆς δικαιοσύνης καί τῆς ἀξιοπρέπειας.
∙ Ἡ μεγαλύτερη ἀνατρεπτική αὐτῆς τῆς καταστάσεως δύναμη εἶναι ἡ δύναμη τοῦ προσώπου. Ὄχι τοῦ ἀτόμου, πού νοεῖται ἁπλῶς ὡς βιολογική ὕπαρξη, ἀλλά τοῦ προσώπου, τό ὁποῖο συναπαρτίζει μιά ἑνότητα ψυχοπνευματικῶν στοιχείων πού βρίσκονται πάνω ἀπό τίς φυσιοκρατικές ἀναγκαιότητες. Τό πρόσωπο εἶναι ἀπόλυτη ἀξία, εἶναι ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ μέσα στόν ἄνθρωπο, καί οὐσιῶδες γνώρισμα τοῦ κατ’ εἰκόνα εἶναι ἡ ἐλευθερία.
∙ Μέ τή συνειδητή ἔνταξη τοῦ ἀνθρώπου μέσα στό μυστικό Σῶμα τοῦ Κυρίου, τήν Ἐκκλησία, τό πρόσωπό του χαριτώνεται μέ τήν ἄκτιστη χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Πνευματέμφορος πλέον ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ ἐλεύθερα καί ἐν ἀγάπῃ, χωρίς ἰδεοληψίες καί φοβικά σύνδρομα, νά ἀνοίγεται σέ μιά ὑγιή κοινωνικότητα πρός τόν γύρω του κόσμο, τούς συνανθρώπους του, τούς ὁποίους ἀντιμετωπίζει ὡς πρόσωπα, μέ ἀπόλυτο σεβασμό στήν ἰδιαίτερη καί μοναδική ἀξία τους. Μέ τόν τρόπο αὐτό ἀξίες καί ἀρετές ὅπως ἡ δικαιοσύνη, ἡ εἰρήνη, ἡ χαρά, ἡ πίστη, ἡ καταλλαγή, ἡ ἐλευθερία τοῦ πνεύματος γίνονται ποιότητες διανθρώπινης ἠθικῆς.
∙ Ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ὁ ἄνθρωπος διαθέτει τεράστια δύναμη. Δύναμη «πρός καθαίρεσιν ὀχυρωμάτων» καί οἰκοδομή τοῦ πλησίον. Ὅταν ὁ ἕνας εἶναι στενά καί ἄρρηκτα ἑνωμένος μέ τόν Θεό, τότε καί τά ἀδύνατα γίνονται δυνατά, σέ ὁποιοδήποτε περιβάλλον κι ἄν καλεῖται ὁ ἕνας αὐτός νά κινεῖται, ἀκόμα καί τοῦ πιό ἄτεγκτου ὁλοκληρωτισμοῦ καί χειραγώγησης τῶν συνειδήσεων. Ἔχοντας μαζί του τήν πανσθενή χάρη τοῦ Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἀντιστέκεται, νά παλεύει, νά ἐπηρεάζει καί νά ἀλλάζει ἄρδην καταστάσεις.
∙ Εἰδικά μέσα στό σχολικό περιβάλλον ὁ ἐκπαιδευτικός, μέ τή φανέρωση τοῦ ὀρθόδοξου ἤθους του μέσα ἀπό τή θυσιαστική ἀγάπη, τήν μετά παρρησίας κατάθεση τῆς ἀλήθειας, τόν χαριτωμένο λόγο του καί τήν κατάδειξη τῆς οὐράνιας προοπτικῆς τοῦ ἀνθρώπου, μπορεῖ νά ἐπιφέρει κυριολεκτικά σεισμό στίς ὑπό διάπλασιν ψυχές τῶν παιδιῶν, ὁδηγώντας τες στίς ζωογόνες πηγές τῆς ἀλήθειας, ἀκόμη καί ὅταν τά ἀναλυτικά προγράμματα σπουδῶν ἀσκοῦν δεσμευτική πίεση στίς ἐπιλογές του. Ὅλα μποροῦν νά μετουσιωθοῦν σέ φορεῖς κάλλους καί ἀλήθειας, καί ὁλόκληρη πόλη ἀκόμα νά ἀλλάξει, σύμφωνα μέ τόν ἱερό Χρυσόστομο, ὅταν ὁ ἕνας εἶναι «ζήλῳ πεπυρωμένος»· πυρωμένος μέ τόν ἔνθεο ζῆλο, ἤ, ἀλλιῶς, μέ τόν ζηλωτικό ἐνθουσιασμό.
ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ
∙ Ὁ σύγχρονος πολιτισµός ἔχει ἀναµφισβήτητα ὁλοκληρωτικά χαρακτηριστικά, ὄχι τόσο µέ τήν ἔννοια τοῦ ὁλοκληρωτισµοῦ πού γνώρισε ὁ κόσµος τόν 20ό αἰώνα, ὅσο µέ τήν ἔννοια τῆς ἐνεργοποίησης ὕπουλων δηµοκρατικοφανῶν ἰδεολογικῶν µηχανισµῶν πού φέρουν τή σφραγίδα τοῦ κυρίαρχου σέ ὅλα τά πεδία πολιτισµοῦ καί ὑποστηρίζονται ἀπό πρακτικές πού ἐργαλειοποιοῦν τά ἄτοµα καί δέν τά ἀφήνουν νά ἐνεργήσουν ἐλεύθερα καί κατά συνείδησιν.
∙ Ὁ σύγχρονος ὁλοκληρωτισµός ἐµφανίζεται ἐκεῖ ὅπου ἀπαξιώνεται ἡ προσωπικότητα, ἐφαρµόζονται ἔµµεσοι τρόποι πειθαναγκασµοῦ, ἐκβιάζονται συνειδήσεις, τίθενται ἀναγκαστικά διλήµµατα, προσφέρονται µονόδροµοι ἀποφάσεων. Ὅταν οἱ θεσµοί ἀπαξιώνονται, οἱ παραδοσιακές ἀξίες µεταλάσσονται, ἡ ἀληθινή δηµοκρατία βρίσκεται σέ κρίση, τότε ἐµφανίζεται ὁ ἰδεολογικός ὁλοκληρωτισµός, µέ κύριο σύνθηµά του αὐτό πού ὁ ἴδιος καταστρατηγεῖ, δηλαδή τήν ἀποκατάσταση τῆς δηµοκρατίας, τῆς δικαιοσύνης καί τῆς ἀξιοπρέπειας.
∙ Ἡ µεγαλύτερη ἀνατρεπτική αὐτῆς τῆς καταστάσεως δύναµη εἶναι ἡ δύναµη τοῦ προσώπου. Ὄχι τοῦ ἀτόµου, πού νοεῖται ἁπλῶς ὡς βιολογική ὕπαρξη, ἀλλά τοῦ προσώπου, τό ὁποῖο συναπαρτίζει µιά ἑνότητα ψυχοπνευµατικῶν στοιχείων πού βρίσκονται πάνω ἀπό τίς φυσιοκρατικές ἀναγκαιότητες. Τό πρόσωπο εἶναι ἀπόλυτη ἀξία, εἶναι ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ µέσα στόν ἄνθρωπο, καί οὐσιῶδες γνώρισµα τοῦ κατ’ εἰκόνα εἶναι ἡ ἐλευθερία.
∙ Μέ τή συνειδητή ἔνταξη τοῦ ἀνθρώπου µέσα στό µυστικό Σῶµα τοῦ Κυρίου, τήν Ἐκκλησία, τό πρόσωπό του χαριτώνεται µέ τήν ἄκτιστη χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος. Πνευµατέµφορος πλέον ὁ ἄνθρωπος µπορεῖ ἐλεύθερα καί ἐν ἀγάπῃ, χωρίς ἰδεοληψίες καί φοβικά σύνδροµα, νά ἀνοίγεται σέ µιά ὑγιή κοινωνικότητα πρός τόν γύρω του κόσµο, τούς συνανθρώπους του, τούς ὁποίους ἀντιµετωπίζει ὡς πρόσωπα, µέ ἀπόλυτο σεβασµό στήν ἰδιαίτερη καί µοναδική ἀξία τους. Μέ τόν τρόπο αὐτό ἀξίες καί ἀρετές ὅπως ἡ δικαιοσύνη, ἡ εἰρήνη, ἡ χαρά, ἡ πίστη, ἡ καταλλαγή, ἡ ἐλευθερία τοῦ πνεύµατος γίνονται ποιότητες διανθρώπινης ἠθικῆς.
∙ Ἐν Ἁγίῳ Πνεύµατι ὁ ἄνθρωπος διαθέτει τεράστια δύναµη. Δύναµη «πρός καθαίρεσιν ὀχυρωµάτων» καί οἰκοδοµή τοῦ πλησίον. Ὅταν ὁ ἕνας εἶναι στενά καί ἄρρηκτα ἑνωµένος µέ τόν Θεό, τότε καί τά ἀδύνατα γίνονται δυνατά, σέ ὁποιοδήποτε περιβάλλον κι ἄν καλεῖται ὁ ἕνας αὐτός νά κινεῖται, ἀκόµα καί τοῦ πιό ἄτεγκτου ὁλοκληρωτισµοῦ καί χειραγώγησης τῶν συνειδήσεων. Ἔχοντας µαζί του τήν πανσθενή χάρη τοῦ Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος µπορεῖ νά ἀντιστέκεται, νά παλεύει, νά ἐπηρεάζει καί νά ἀλλάζει ἄρδην καταστάσεις.
∙ Εἰδικά µέσα στό σχολικό περιβάλλον ὁ ἐκπαιδευτικός, µέ τή φανέρωση τοῦ ὀρθόδοξου ἤθους του µέσα ἀπό τή θυσιαστική ἀγάπη, τήν µετά παρρησίας κατάθεση τῆς ἀλήθειας, τόν χαριτωµένο λόγο του καί τήν κατάδειξη τῆς οὐράνιας προοπτικῆς τοῦ ἀνθρώπου, µπορεῖ νά ἐπιφέρει κυριολεκτικά σεισµό στίς ὑπό διάπλασιν ψυχές τῶν παιδιῶν, ὁδηγώντας τες στίς ζωογόνες πηγές τῆς ἀλήθειας, ἀκόµη καί ὅταν τά ἀναλυτικά προγράµµατα σπουδῶν ἀσκοῦν δεσµευτική πίεση στίς ἐπιλογές του. Ὅλα µποροῦν νά µετουσιωθοῦν σέ φορεῖς κάλλους καί ἀλήθειας, καί ὁλόκληρη πόλη ἀκόµα νά ἀλλάξει, σύµφωνα µέ τόν ἱερό Χρυσόστοµο, ὅταν ὁ ἕνας εἶναι «ζήλῳ πεπυρωµένος»· πυρωµένος µέ τόν ἔνθεο ζῆλο, ἤ, ἀλλιῶς, µέ τόν ζηλωτικό ἐνθουσιασµό.
