Φυλλάδιο – πρόσκληση των Μαρτύρων του Ιεχωβά για την «Ανάμνηση του θανάτου του Ιησού»
Έχω ακούσει πολλά για τη μοναδική γιορτή των Μαρτύρων του Ιεχωβά, την «Ανάμνηση του θανάτου του Ιησού»: είναι αντιγραφική, κακόδοξη, κακή αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου, απλή συμβολική τελετή. Όλα αυτά είναι πολύ ορθά, λείπει όμως ακόμη ένας χαρακτηρισμός, για να έχουμε πλήρη εικόνα: η Ανάμνηση που τηρούν οι Μάρτυρες είναι αστεία, γιατί στερείται οποιουδήποτε ουσιώδους θεολογικού μηνύματος!...
Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, προσκλήθηκα στην Ανάμνηση από Μάρτυρες του Ιεχωβά, που ήρθαν Κυριακή της Ορθοδοξίας στο σπίτι μου και από το φίλο μου Δημήτρη. Πρόκειται για το ίδιο παιδί που με είχε προσκαλέσει και στη Διεθνή Συνέλευση Περιφερείας το 2014*. Φέτος, μπορούσα να πάω στις 23 Μαρτίου που θα «τηρούσαν την Ανάμνηση» και αποφάσισα να δω ιδιοίς όμμασι πώς κάνουν αυτή τη συνάθροιση. Συνήθως, συγκεντρώνονται σε κεντρικά ξενοδοχεία της Αθήνας. Αυτή τη φορά όμως, η «εκκλησία» που ανήκει ο φίλος μου τέλεσε την Ανάμνηση στην Αίθουσα Βασιλείας, διότι «πάμε σε ξενοδοχεία εκ περιτροπής και η δική μας σειρά ήταν πέρσι», όπως μου εξήγησε. Με ένα σμπάρο, δυο τρυγόνια σκέφτηκα, αφού έτσι θα είχα την ευκαιρία να δω και την αίθουσά τους.
Επίσης, ήθελα να είμαι προετοιμασμένη για την περίπτωση που οι οικοδεσπότες θα ήθελαν να συζητήσουμε για την τελετή τους. Έτσι, διάβασα τις εξαιρετικές μελέτες του κυρίου Τσιμπιρίδη «Η αντιγραφική τελετή τής Αναμνήσεως τών Μαρτύρων τού Ιεχωβά» και του κυρίου Ρηγινιώτη: «Η αναγκαιότητα της συμμετοχής στη θεία μετάληψη και η απαγόρευσή της από την Οργάνωση των Μαρτύρων του Ιεχωβά».
Η Ανάμνηση
Έφτασα ακριβώς την ώρα που ξεκινούσε η τελετή (έλεγαν ήδη την προσευχή). Η αίθουσα ήταν γεμάτη. Ξαφνιάστηκα από το επίσημο ντύσιμο, το έντονο μακιγιάζ, το μαλλί κομμωτηρίου και τα αρώματα των γυναικών (έτσι εξηγείται γιατί η Σκοπιά λέει στους πιστούς της να αποφεύγουν τα αρώματα**). Οι παγιέτες, η δαντέλα και οι δωδεκάποντες γόβες γνώριζαν μέρα δόξας. Όλοι οι κύριοι ντυμένοι με κοστούμι και γραβάτα. Στην κυρίως είσοδο υπήρχαν δύο Μάρτυρες του Ιεχωβά, οι «ταξιθέτες», με «διορισμό» να μας βοηθούν να βρίσκουμε αίθουσα, θέση, τον άνθρωπο που μας κάλεσε, κλπ. Ο φίλος μου, μού είχε κρατήσει θέση, καθώς και άλλοι Μάρτυρες στους δικούς τους καλεσμένους. Οι θέσεις στις αίθουσες τελικά πρέπει να είναι ζήτημα μεταξύ των Μαρτύρων και τώρα καταλαβαίνω, γιατί η Σκοπιά εκδίδει οδηγίες ακόμη και για αυτό το θέμα***!
Στο βήμα ανέβηκε ένας «αδελφός» και εκφώνησε μια αυτοσχέδια προσευχή προς τον «Ιεχωβά Θεό». Το ακροατήριο ήταν όρθιο, είχε σταυρώσει τα χέρια και είχε κλείσει τα μάτια. Όσοι είχαμε φτάσει εκείνη τη στιγμή περιμέναμε στο φουαγιέ να τελειώσει. Στη συνέχεια, μπήκα στην Αίθουσα, κάθισα δίπλα στο Δημήτρη και παρακολούθησα το κύριο μέρος. Δεύτερος ομιλητής ανέβηκε στο βήμα. Άρχισε μια ομιλία, που διήρκησε 40 ολόκληρα λεπτά, πιστέψτε με, την χρονομέτρησα, και επαναλάμβανε, λέξη προς λέξη, όλες τις αιρετικές διδασκαλίες τις Σκοπιάς, που λίγο πολύ τις ξέρουμε, τουλάχιστον όσοι μελετούμε την αίρεση: ο Χριστός που έδωσε την τέλεια ζωή του, για να ικανοποιηθεί ο Ιεχωβά, επειδή ο τέλειος Αδάμ παράκουσε την εντολή, για τις 144.000 χιλιάδες που λαμβάνουν από το κρασί και το άζυμο ψωμί και που θα βασιλέψουν με το Χριστό στον ουρανό, για μας τους υπόλοιπους που θα ζούμε στην παραδεισένια γη, για τη βασιλεία που θα κρατήσει 1.000 χρόνια. Διάβασε και τη σχετική χιλιοχρησιμοποιημένη προφητεία του Ησαΐα, για το λιοντάρι που θα τρώει άχυρο και το λύκο που θα βόσκει παρέα με το αρνί (Ησαΐας, 65:25-20). Ήταν σαν να μου διάβαζε κάποιος το άρθρο της Σκοπιάς από το F.A.Q. του ιστότοπου της, «Γιατί οι Μάρτυρες του Ιεχωβά Τηρούν το Δείπνο του Κυρίου Διαφορετικά από Άλλες Θρησκείες;», το οποίο μου έστειλε στο mail μου, το προηγούμενο βράδυ ο Δημήτρης, «επειδή θα πήγαινα για πρώτη φορά στην Ανάμνηση». Το μόνο καινούργιο που έμαθα για τι διδασκαλίες της Σκοπιάς είναι ότι τηρούν μια φορά το χρόνο την Ανάμνηση, ακριβώς όπως «τα σημαντικά γεγονότα τα θυμόμαστε μια φορά το χρόνο». Η σταυρική θυσία του Χριστού, η ένδοξη Ανάστασή Του, η συμμετοχή μας στη Θεία Κοινωνία, σύμφωνα με τη δική Του εντολή, στο ίδιο τσουβάλι με τα διάφορα ιστορικά γεγονότα, που τιμούμε ως κοινωνίες και έθνη ή με την επέτειο του γάμου, που γιορτάζει ένα ζευγάρι. Πολύ ενδιαφέρουσες απόψεις!
Άλλο ενδιαφέρον σημείο της ομιλίας ήταν η απάντηση στο ερώτημα «πώς όμως ξέρουν οι χρισμένοι ότι έχουν ουράνια ελπίδα;». Και συνέχισε, για να μας δώσει τη διαφωτιστικότατη απάντηση: «Ο ίδιος ο χρισμένος δεν πρέπει να έχει καμία, την παραμικρή αμφιβολία ότι έχει την ουράνια ελπίδα. Θα πρέπει να αισθάνεται βέβαιος» (οι υπογραμμίσεις δείχνουν ποιες λέξεις τόνιζε ο ομιλητής). Με άλλα λόγια, Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει: Ο χρισμένος ξέρει ότι είναι χρισμένος, επειδή το ξέρει και τα «άλλα πρόβατα» ξέρουν ότι είναι χρισμένος, επειδή τούς το λέει ο ίδιος, που το ξέρει! Πρόσθεσε επίσης ότι ελάχιστοι έχουν απομείνει που λαμβάνουν από «τα εμβλήματα» και οι ίδιοι οι χρισμένοι κάποιες φορές αισθάνονται ανάξιοι να λάβουν από το κρασί και το ψωμί, για αυτό παρουσιάζει αυξομειώσεις ο αριθμός τους****.
Βαρέθηκα όλη αυτή την ακατάσχετη πολυλογία. Οι Μάρτυρες φαίνονταν προσηλωμένοι και ειλικρινά δεν μπορώ να καταλάβω, γιατί έδειχναν τέτοιο ενδιαφέρον, αφού αυτά που έλεγε ο ομιλητής και τα είχαν ακούσει και τα είχαν διαβάσει χιλιάδες φορές. Φαίνεται ότι ως «άλλα πρόβατα» δεν έχουν βαρεθεί το ίδιο χορτάρι και άλλωστε, «η οργάνωση ξέρει», άρα γιατί να προβληματιστούν. Είχα αρχίσει να βαριέμαι πολύ και αναρωτιόμουν πότε θα τέλειωνε. Κάποια στιγμή, διάβασε επιτέλους την περικοπή από το Κατά Ματθαίον, φυσικά από την διαστρεβλωμένη Μετάφραση Νέου Κόσμου, όπου αυθαίρετα το «τούτο εστί το σώμα μου», μεταφράζεται «τούτο σημαίνει το σώμα μου», για να στηριχθεί μια από τις κατεξοχήν αιρετικές διδασκαλίες της Σκοπιάς, ότι το κρασί και το ψωμί είναι σύμβολα και όχι πραγματικό Σώμα και Αίμα του Χριστού. Στην ανάγκη δηλαδή, η Σκοπιά δεν έχει πρόβλημα να αλλοιώσει και την ελληνική γλώσσα.
Στην συνέχεια, ανέβηκε άλλος «αδελφός» να πει μια άλλη προσευχή, από ό,τι κατάλαβα επίσης αυτοσχέδια, γιατί σε μια στιγμή, προσπαθούσε να βρει τα λόγια του. Έπειτα, ο κύριος ομιλητής παρακάλεσε «τους διορισμένους σερβιτόρους» να περιφέρουν τα πιατάκια με το σπασμένο άζυμο ψωμί. «Διορισμένοι σερβιτόροι» ήταν οι 6 Μάρτυρες του Ιεχωβά που ανέλαβαν να πάρουν το ψωμί από το τραπέζι και να το δώσουν στο κοινό και σε όλη τη διάρκεια καθόντουσαν στην πρώτη σειρά. Στεκόταν ο ένας στη μια άκρη των καθισμάτων και ο άλλος στην άλλη, και καθώς χέρι με χέρι περνούσε το κρασί από τους παρευρισκόμενους, ο «σερβιτόρος» το μετέφερε στην πίσω σειρά. Η ίδια διαδικασία ακολουθήθηκε και με το κρασί. Διαβάστηκε η αντίστοιχη περικοπή από το Κατά Ματθαίον και ειπώθηκε προσευχή και για το κρασί. Οι προσευχές αυτές δεν έχουν καμία σχέση με τις προσευχές της Εκκλησίας μας κατά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας. Ήταν γενικόλογες και απέβλεπαν να ευχαριστούν τον Ιεχωβά, την Οργάνωση, να ζητούν στήριξη στο «έργο» τους, κτλ. Φυσικά, επειδή έχουμε και δουλειές και βιαζόμαστε, υπήρχαν τρία ποτήρια κρασί και τρία πιατάκια με σπασμένο άζυμο ψωμί, για να ολοκληρωθεί γρήγορα η περιφορά*****. Αυτή ήταν μια ακόμη λεπτομέρεια, που βρήκα ενδιαφέρουσα: Ο ομιλητής είχε στη διάθεσή του πάνω από μισή ώρα, για να αναπτύξει τις θεωρίες της Σκοπιάς. Η περιφορά όμως των «εμβλημάτων», που θεωρητικά είναι και η κορύφωση αυτής της συνάθροισης, έπρεπε να ολοκληρωθεί γρήγορα.
Αφού ολοκληρώθηκε και η περιφορά του κρασιού, ειπώθηκε από τον κεντρικό ομιλητή και άλλη αυτοσχέδια προσευχή. Είχα χάσει το μέτρημα πια με τις τόσες προσευχές, το περιεχόμενο των οποίων δεν άλλαζε ιδιαίτερα. Ευχαρίστησε μάλιστα τον Ιεχωβά που ανήκουν στην Οργάνωσή του και τρέφονται πνευματικά από τον «αγωγό του στη γη». Πραγματικά, δεν ήξερα αν έπρεπε να κλάψω ή να γελάσω. Σίγουρα, το κλάμα για την πνευματική φυλακή των πλανεμένων αδελφών μας ταίριαζε καλύτερα, αλλά η επιθυμία μου να γελάσω με όλα αυτά τα κενά νοήματος, που συνέβαιναν γύρω μου, ήταν ισχυρότερη. Ο πρώτος ομιλητής, αυτός που έκανε την αρχική προσευχή, ξαναπήρε τη θέση του στο βήμα, για να μας επισημάνει να πηγαίνουμε τακτικά στις συναθροίσεις και όχι μόνο στην αποψινή της Ανάμνησης (και δεν κατάλαβα σε ποιους απευθυνόταν, σε ανενεργούς Μάρτυρες, σε αποκομμένους που βρίσκονται σε διαδικασία επανένταξης ή σε επισκέπτες, όπως εγώ;) και να μας καλέσει την επόμενη Κυριακή 3 Απριλίου, στην ομιλία με θέμα «Βαδίζετε εσείς στο δρόμο που οδηγεί στον Παράδεισο;» και το οποίο θα ολοκληρώσει τα όσα ακούσαμε στην Ανάμνηση. Και όλη αυτή η ανούσια και στερημένη οποιασδήποτε θεολογίας και πνευματικότητας τελετή ολοκληρώθηκε με τον ύμνο 149 «Ευγνώμονες για το Λύτρο» και έκλεισε με χειροκρότημα.
Δεν μπορώ να υπολογίσω πόσοι ήταν οι παρευρισκόμενοι, πάντως κανείς δεν πήρε από το ψωμί και το κρασί. Ιδιαίτερα αρνητική εντύπωση μου έκανε το γεγονός ότι στη διάρκεια αυτή της συνάθροισης, που κράτησε συνολικά 60’, δεν έγινε ούτε μία αναφορά στην Ανάσταση του Χριστού! Σαν να μη συνέβη ποτέ ή σαν να μην έχει καμία σημασία! Θα ήθελα να είμαι ταλαντούχος συγγραφέας, για να μπορέσω να μεταφέρω τα ανάμεικτα συναισθήματά μου για την τελετή, διότι νιώθω ότι δεν μπορώ: όλη αυτή η σοβαροφάνεια και η επισημότητα των Μαρτύρων, που εκφραζόταν με το ντύσιμό τους, για να ακούσουν χιλιοειπωμένες και χιλιογραμμένες ομιλίες, για να περάσουν από τον έναν στον άλλον ένα ποτήρι κρασί και ένα πιατάκι ψωμί και που όλο αυτό, σύμφωνα με τα πιστεύω τους, αφορά έναν πολύ μικρό αριθμό ανθρώπων, με έκαναν να θέλω να γελάσω. Από την άλλη, αισθανόμουν και ακόμη αισθάνομαι θλίψη, γιατί αυτή η οργάνωση στερεί τους οπαδούς της από το Σώμα και το Αίμα του Χριστού μας, που με τόση έμφαση ο Κύριος τόνισε ξανά και ξανά πως αν δεν πιούμε το Αίμα Του και φάμε το Σώμα Του, δεν έχουμε ζωή. Και τους άκουγα να ευχαριστούν το Θεό, ακριβώς επειδή ο «επίγειος αγωγός του» τους στερεί αυτή την αιώνια ζωή.
Αφού ολοκληρώθηκε η τελετή, ο φίλος μου με σύστησε σε πολλούς ομόπιστούς του, οι οποίοι δεν παρέλειψαν να με ευχαριστήσουν για «την παρουσία μου» και για «την τιμή που τους έκανα». Με ρωτούσαν επίσης αν ήταν η πρώτη φορά που παρευρισκόμουν εκεί. Υπήρχε μια διάχυτη αίσθηση σε αυτούς τους ανθρώπους ότι θα ξαναπήγαινα. Μια κυρία μάλιστα με ρώτησε πώς βρήκα την τελετή. Της απάντησα ότι πάντα με ενδιαφέρει να γνωρίζω τα πιστεύω των άλλων ανθρώπων, για αυτό άλλωστε πήγα, αλλά δεν συμφώνησα με τίποτα από όσα άκουσα και είδα. Μου απαντάει «ναι βέβαια , το ίδιο μου είπε και ένας κύριος, που καθόταν πίσω μου, είναι δύσκολο να τα καταλάβεις με τη μία». Της εξήγησα ότι τα κατάλαβα πολύ καλά, απλά δεν συμφωνώ, είναι αντίθετα με όσα πιστεύω. Η κυρία επέμενε «συμβαίνει την πρώτη φορά, σιγά – σιγά όμως θα τα καταλάβετε». Την άφησα στο όνειρό της, αφού ήταν πασιφανές ότι επέμενε να δίνει τη δική της ερμηνεία σε αυτό που της έλεγα.
Μετά την ολοκλήρωση της Ανάμνησης και την κοινωνική συναναστροφή, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά θα πήγαιναν για φαγητό. Όπως μου εξήγησε ο Δημήτρης, είναι κάτι που συνηθίζουν να το κάνουν εκείνη την ημέρα.
Η Αίθουσα
Αν έχετε βρεθεί σε αίθουσα σεμιναρίων έχετε μια σαφέστατη εικόνα για την Αίθουσα Βασιλείας. Διώροφο κτήριο με επιπλέον 2 υπόγεια γκαράζ, βρίσκεται σε μια ιστορική γειτονιά της Αθήνας και εκ περιτροπής χρησιμοποιείται από διάφορες «εκκλησίες», ελληνόφωνες και ξενόφωνες (εννοείται ότι δεν η μοναδική στην πρωτεύουσα). Δεν υπάρχει κανένα μα κανένα θρησκευτικό σύμβολο, ούτε καν φωτογραφίες, όπως αυτές που χρησιμοποιούν στα περιοδικά τους. Μόνο ένα εδάφιο είναι στον τοίχο, που μου εξήγησε ο Δημήτρης ότι είναι το «εδάφιο έτους» και, όπως καταλαβαίνετε από το όνομα και μόνο, αλλάζει κάθε χρόνο. Φέτος το εδάφιο έτους είναι από την Εβραίους 13: 1: «Η αδελφική σας αγάπη ας παραμένει» («Η φιλαδελφία μενέτω» στο πρωτότυπο).
Η αίθουσα είναι εξοπλισμένη με συστήματα ήχου και τηλεοράσεις και το περιβάλλον επιτρέπει σε κάποιον να παρακολουθεί άνετα «το Λόγο του Θεού», σύμφωνα με αυτά που πιστεύει ο Πιστός Δούλος ότι λέει ο Θεός.
Προανέφερα ότι υπάρχει και ένας χώρος, έξω από την Αίθουσα, που θα τον χαρακτήριζα φουαγιέ, κάτι σαν χώρος υποδοχής. Εκεί βρίσκεται μία ρεσεψιόν, όπου εκτίθενται τακτοποιημένα διάφορα έντυπα και βιβλία. Εκεί βρίσκεται και το «κουτί συνεισφορών», γιατί η Σκοπιά πάνω από όλα δεν περιφέρει δίσκο!
Όπως με ενημέρωσε γεμάτος περηφάνια ο Δημήτρης, όταν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά αγόρασαν το κτήριο, όλες οι απαραίτητες εργασίες έγιναν μέσα σε 2 μόνο ημέρες, καθώς όλα τα μέλη και των 9 «εκκλησιών» που την χρησιμοποιούν «πρόσφεραν εθελοντικά την εργασία τους και υπήρχε πολύ μεγάλος συντονισμός και οργάνωση».
Αυτό που είχα την ευκαιρία να καταλάβω αυτή τη φορά, σε αντίθεση με την πολυπληθή συνέλευση στο ΟΑΚΑ, είναι γιατί άνθρωποι ευάλωτοι, που είναι μόνοι τους, αντιμετωπίζουν προβλήματα, κτλ, εντάσσονται στους Μάρτυρες του Ιεχωβά, και όσοι αποκόπτονται, ακόμη και όταν αποχωρούν με τη θέλησή τους, νιώθουν έντονη νοσταλγία για αυτές τις συναθροίσεις. Το γεγονός ότι είναι τόσο λίγοι και συναντώνται τακτικά, τους επιτρέπει να γνωρίζονται μεταξύ τους και να έχουν προσωπική επαφή. Στις πολυπληθείς ενορίες της Αθήνας (δεν ξέρω τι συμβαίνει σε πιο μικρές πόλεις), μία από τις σημαντικότερες δυσκολίες ποίμανσης είναι το απρόσωπο, που επικρατεί μεταξύ των πιστών. Έχω ακούσει ιερείς να χαρακτηρίζουν αυτό το θέμα ως μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις, που αντιμετωπίζουν στη σύγχρονη εποχή. Άνθρωποι λοιπόν που δεν ξέρουν τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας παρασύρονται από αυτό το εξωτερικό χαρακτηριστικό. Ικανοποιούν μέσα στην πολύ κλειστή και ελεγχόμενη κοινωνία της Αίθουσας Βασιλείας την ανάγκη τους για ανθρώπινη επαφή, διότι ξέρουμε ότι «Ου καλόν είναι τον άνθρωπον μόνον» (Γένεσις 2:18). Αυτό το είχα ακούσει από ανθρώπους, που βοηθούν πρώην Μάρτυρες του Ιεχωβά, τώρα όμως το καταλάβαινα και βίωνα τι ακριβώς σημαίνει.
Κλείνοντας αυτή την περιγραφή της εμπειρίας μου από την παρακολούθηση της Ανάμνησης, θα ήθελα να παραπέμψω σε κάποια άρθρα, που έχουν φιλοξενηθεί στον Αντιαιρετικό, για όποιον θέλει να μάθει περισσότερα:
Η ΤΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΑΝΑΜΝΗΣΗΣ ή ΤΟ ΑΣΑΝΣΕΡ ΤΗΣ ΣΚΟΠΙΑΣ
Η πλάνη της Σκοπιάς εις τα άζυμα του αναμνηστικού δείπνου του Κυρίου.
Αποδομώντας «μια φιλική συζήτηση» της Σκοπιάς για την ανάμνηση του θανάτου του Ιησού
Σημειώσεις
*Βλέπε το άρθρο μου Οι εντυπώσεις μου από την ετήσια διεθνή συνέλευση των Μαρτύρων του Ιεχωβά
** «Αρώματα: Οι περισσότερες συνελεύσεις διεξάγονται σε κλειστούς χώρους με μηχανικό εξαερισμό. Γι’ αυτό, θα ήταν στοργικό από μέρους μας να περιορίσουμε τη χρήση έντονων αρωμάτων που μπορεί να προξενήσουν ενόχληση σε όσους υποφέρουν από αναπνευστικά ή άλλα συναφή προβλήματα». Διακονία της Βασιλείας, Απρίλιος 2015, σελ. 6.
*** «Κράτηση Θέσεων: …Θέσεις μπορείτε να κρατήσετε μόνο για όσους ταξιδεύουν στο ίδιο όχημα με εσάς, ζουν μαζί σας στο ίδιο σπίτι ή μελετούν τώρα τη Γραφή μαζί σας», ό.π. σελ. 5
**** Πρόκειται για μια μάλλον καινούργια ευφάνταστη θεωρία του Πιστού Δούλου, προκειμένου να εξηγήσει γιατί αυξάνεται ο αριθμός όσων «λαμβάνουν από τα εμβλήματα». Σύμφωνα με το δόγμα της Σκοπιάς, από το κρασί και το ψωμί μπορούν να πάρουν μόνο οι 144.000 χρισμένοι, ο αριθμός των οποίων συμπληρώθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Όμως, παρόλο που λόγω προχωρημένης ηλικίας, θα έπρεπε αυτοί που «λαμβάνουν από τα εμβλήματα» να μειώνονται, καθώς φεύγουν από τη ζωή, η Σκοπιά ανακοινώνει τα τελευταία χρόνια αύξηση του αριθμού τους! Για την εξήγηση που δίνει στους οπαδούς της, ότι δηλαδή άλλοτε αισθάνονται άξιοι και άλλοτε ανάξιοι να πάρουν από το κρασί και το ψωμί, βλ. το άρθρο «Θα Πάμε με Εσάς – Τι γίνεται με τον αριθμό εκείνων που παίρνουν από τα Εμβλήματα;», Σκοπιά Μελέτης, Ιανουάριος 2016.
***** «Θα χρησιμοποιηθούν αρκετά πιάτα ώστε να γίνει η περιφορά σε όλους τους παρόντες μέσα σε λογικό χρόνο…κατόπιν θα ακολουθήσει η περιφορά “ποτηριών” με κόκκινο κρασί σε όλους τους παρόντες». Η Σκοπιά Μελέτης, 15/12/2013, σελ. 25
Πηγή: Αντιαιρετικός
