Εννέα Ορθόξοξοι Εκκλησίαι υπέγραψαν με εκπροσώπους του Βατικανού μία συμφωνία, εμπεριεχομένη εις ένα κείμενο με τίτλο: «Ουνία, μέθοδος ενώσεως του παρελθόντος και η σημερινή αναζήτησις πλήρους κοινωνίας».
Αυτό το κείμενο συνετέθη από τα μέλη του διαλόγου μεταξύ ορθοδόξων και Βατικανού κατά την εν ολομελεία Συνεδρίασίν των μεταξύ 17-24 Ιουνίου 1993 εις το BALAMAD του Λιβάνου. Πέντε ορθόδοξοι Εκκλησίαι δεν παρευρέθησαν.
1. Το λεγόμενον Σχίσμα
α'. Όπισθεν της συμφωνίας αυτή βρίσκονται Λατίνοι ειδικοί επιστήμονες, εξοικειωμένοι με την σύχγρονη έρευνα επί της στρατιωτικής και πολιτικής έρευνας του Σχίσματος, της οποίας όμως οι αντιπρόσωποι στο BALAMAD εσιώπησαν σχετικώς προς αυτά. Οι Ορθόδοξοι στο BALAMAD συνεφώνησαν μετά των Λατίνων εις τη χρήσιν του πλασίου της μεσαιωνικής Φραγκο-Λατινικής προπαγάνδας σχετικώς προς το Σχίσμα(1), προπαγάνδας, η οποία είχε επικρατήσει επί πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα εις τα ορθόδοξα σχολεία. Εν πάση περιπτώσει αυτή η συμφωνία αποσιωπά το γεγονός ότι από τον Ζ' αιώνα και εξής οι Φραγκο-Λατίνοι επίσκοποι ελάμβαναν συνήθως την Αποστολικήν των διαδοχή εις την Γαλλίαν, Γερμανίαν, Αγγλίαν, Ιταλίαν και Ισπανίαν, εξολοθρεύοντας τους Δυτικούς Ρωμαίους προκατόχους των. Ήδη κατά 794 και 809 κατεδίκασαν τους Ανατολικούς Ρωμαίους ως αιρετικούς. Αυτό ελάμβανε χώραν 260 χρόνια πριν το λεγόμενον Σχίσμα του 1054. Κατά το διάστημα μεταξύ 1008-1046 οι Φραγκο- Λατίνοι ολοκλήρωσαν την απομάκρυνσιν των Ρωμαίων από το παπικόν κράτος και αντικατέστησαν αυτούς με τους εαυτούς των.
β'. Οι Φραγκο- Λατίνοι είχαν ξεκινήσει την σταδιοδρομία τους εις την αίρεσιν καταδιώκοντας τους Ανατολικούς Ρωμαίους ήδη από το Η' αιώνα, εις μίαν εποχήν κατά την οποίαν ήσαν απαίδευτοι βάρβαροι. Τότε, η Ρωμαϊκή Παποσύνη διαμαρτυρήθηκε. Οι Ρωμαίοι Πάπαι δεν είχαν καταδικάσει ακόμη επισήμως τους Φράγκους, αποβλέποντας εις την απάλυνσιν των συμφορών, που υφίσταντο οι υποδουλωμένοι εις τον φραγκικόν ζυγόν Δυτικοί Ρωμαίοι, και σκεπτόμενοι την προσωπικήν των επιβίωσιν. Η Ρωμαϊκή παποσύνη τελικώς έλαβε μέρος εις την Η' Οικουμενικήν σύνοδον του 879 εις την Νέαν Ρώμην, η οποία κατεδίκασε τας φραγκικάς αιρέσεις, τας σχετικάς με τας εικόνας και το FILIOQUE, αλλά χωρίς να κατονομάζει τους αιρετικούς από φόβο αντιποίνων. Οι Ρωμαίοι πάπαι άρχισαν να καλούν πιεστικώς τους Φράγκους εις την τάξιν το 805, απαιτώντας από αυτούς να συμμορφωθούν με τους κοινώς αποδεκτούς κανόνας πολιτισμένης συμπεριφοράς. Αυταί αι παπικαί όμως προσπάθειαι απέτυχον. Οι Φραγκολατίνοι αντέδρασαν μα βιαίαν εξόντωσιν των Ρωμαίων παπών, επισκόπων και ηγουμένων εις Ρώμην και κατέλαβον την θέσιν αυτών. Το ίδιον έπραξαν όταν κατέλαβον την Βόρειαν Ιταλίαν, Γερμανίαν, Αγγλίαν, Νότιαν Ιταλίαν, Ισπανίαν, Ανατολικήν Ευρώπην και Μέσην Ανατολήν. Η πολιτική των ήτο: εξολόθρευσις κατά το δυνατόν. Οι Φραγκολατίνοι πάπαι και επίσκοποι ούτε τότε ούτε εν συνεχεία είχον την ελάχιστην γνώσιν ή το ενδιαφέρον δια την θεραπείαν της ανθρωπίνης προσωπικότητας μέσω της καθάρσεως και του φωτισμού της καρδίας και του δοξασμού. Είχον και ακόμη έχουν μίαν μαγικήν αντίληψιν της Αποστολικής διαδοχής, την οποίαν αντίληψιν έχουν εγκολπωθεί και πολλοί ορθόδοξοι ήδη από τας λεγόμενας μεταρρυθμίσεις του Μ. Πέτρου. Η αντίληψις αυτή ευρίσκεται εις την βάσιν αυτής της συμφωνίας. Αυτό το κείμενο απορρίπτει ή αγνοεί τα ανωτέρω γεγονότα και προϋποθέτει την Φραγκολατινική εκδοχή του λεγόμενου Σχίσματος. Αμφότεροι οι Ορθόδοξοι και μη Ορθόδοξοι ιστορικοί, οι οποίοι έχουν επανανακαλύψει ή αποκαλύψει την Λατινικήν σκευωρίαν σχετικώς με το Σχίσμα, θα βρουν το κείμενο του BALAMAD τουλάχιστον παράδοξον.
2. Eκκλησιολογία
Η συμφωνία του BALAMAD εδράζεται εις μίαν ερμηνείαν της προσευχής του Κυρίου μας εις το κεφάλαιον ΙΖ' του κατά Ιωάννην, ερμηνείαν, η οποία δεν ανήκει εις την ορθόδοξον παράδοσιν. Ο Χριστός προσεύχεται εδώ, ώστε οι μαθηταί του και οι μαθηταί των μαθητών Του να γίνουν ένα εις την θέαν της δόξης Του, εις αυτήν ακόμη την επίγειον ζωήν ως μέλη του Σώματός Του, δηλαδή της Εκκλησίας, η οποία συγκροτείται κατά την Πεντηκοστήν και η οποία εκτείνεται εις το φωτισμόν και την θέωσιν όλων των αγίων της ιστορίας. Οι μαθηταί είχαν ίδει την άκτιστον δόξαν του Χριστού προ της Πεντηκοστής, αλλά όχι ως μέλη του σώματός Του, δηλαδή της Εκκλησίας. Η θέωσις κατά την Πεντηκοστή συνιστά τον πραγματικό πυρήνα της ιστορίας της Εκκλησίας. Η προσευχή του Χριστού στο ΙΖ' εις το Ιωάννην αφορά εις την εκπλήρωσιν των προφητειών, διδασκαλιών και υποσχέσεών Του, πιο συγκεκριμένα, όσων αναφερονται εις το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον και ειδικότερα εις το 16,13. Αυτός είναι ο τρόπος , με τον οποίον οι Πατέρες κατανοούν αυτήν την προσευχήν. Αυτή δε αφορά εις την ένωσιν των μελών του σώματος του Χριστού με εκείνους, οι οποίοι δεν ευρίσκονται στο στάδιον της καθάρσεως, του φωτισμού και της θεώσεως, αλλά αφορά εις την είσοδό των εις τα στ΄δια της θεραπείας. Είναι τουλάχιστον πολύ ενδιαφέρον να πει κανείς ότι το Ιωάν. ΙΖ' μπορεί να εφαρμοστεί εις Εκκλησίας και Χριστιανούς, οι οποίοι δεν έχουν την ελάχιστην αντίληψιν περί Θεώσεως και το πώς θα φθάσουν εις αυτήν την θεραπείαν κατ΄αυτήν την ζωήν.
Το κείμενον αυτό ευρίσκει υποστηρικτάς ανάμεσα εις εκείνους τους αφελείς Ορθοδόξους, οι οποίοι έχουν επιμείνει εις το ότι αποτελούν μίαν «Αδελφήν Εκκλησίαν». Εις το BALAMAD οι Ορθόδοξοι έπεσαν όχι μόνον εις την παγίδαν, την οποία έστησεν η Β' Βατικανή Σύνοδος, η οποία απεφάσισε μονομερώς ν' αναγνωρίσει τα ορθόδοξα μυστήρια. Με άλλα λόγια οι Ορθόδοξοι στο BALAMAD έπεσαν εις αυτήν την διπήν παγίδα με την αναγνώριση εκ μέρους των μυστηρίων των Λατίνων, κάτι το οποίο μόνον αι Ορθόδοξοι Σύνοδοι μπορούν να αποφασίσουν. Θα μπορούσε να λεγχθεί ότι ένας Ορθόδοξος μπορεί νομίμως και από καθήκον να εύχεται και να ελπίζει από αγάπην, ότι τα λατινικά ακόμη και τα προτεσταντικά, μυστήρια είναι πράγματι έγκυρα, όταν οι ίδιοι οι Λατίνοι δεν διδάσκουν ότι η θέωσις εις αυτήν την ζωήν είναι ο κεντρικός πυρήν της αποστολικής παραδόσεως, είναι πράγματι παράδοξον. Η επίσημως λατινική διδασκαλία επί των μυστηρίων είναι ιστορικώς όχι μόνον μη ορθόδοξη, αλλά αντορθόδοξη. Επ' αυτού πολλοί Προτεστάντες συμφωνούν κατ' αρχάς, ότι η μεταδιδόμενη χάρις είναι άκτιστη. Η λατινική αίρεσις, ότι η μεταδιδόμενη χάρις είναι κτιστή, δεν έχει απορριφθεί από το Βατικανό.
3. Ο λόγος υπάρξεως της Ουνίας παύει να υπάρχει
Το γεγονός ότι οι εκπρόσωποι του Βατικανού έχουν προτεινει αυτήν την θέσιν, η οποία έγινε δεκτή από τους παρόντας Ορθοδόξους, σημαίνει, ότι (οι πρώτοι) έχουν την δική των λύσιν δια την Ουνίαν, η οποία θα είναι η διατήρησις του λατινικού δόγματος περί Πάπα.
Την εποχή της Β' Βατικανής Συνόδου η εφημερίς NEW YORK TIMES εδημοσίευσεν εις την πρώτην σελίδαν ότι το σχίσμα μεταξύ Βατικανού και Ορθοδόξων έχει λήξει. Αυτό οφείλετο εις το γεγονός ότι οι Λατίνοι αντελήφθησαν την άρσιν των αναθεμάτων του 1054 ως άρσιν ακοινωνησίας, ενώ η Κωνσταντινούπολης, όπως φαίνεται ήρε μόνον τα αναθέματα. Από την οπτικήν γωνίαν των Λατίνων αυτό συνάδει με την απόφασιν της Β' Βατικανής Συνόδου, ότι τα Ορθόδοξα μυστήρια είναι έγκυρα. Αυτό κατέστη δυνατόν εις τους Λατίνους να κοινωνούν εις τας ορθοδόξους Εκκλησίας και αντιστρόφως. Οι ορθόδοξοι έως τώρα, είχαν δυσκολίας να αρνηθούν την κοινωνίαν εις τους Λατίνους.
Τώρα που υπάρχει το κείμενον του BALAMAD, το επόμενο βήμα θα είναι η ενθάρρυνσις της πρακτικής των Λατίνων και των Ουνιτών, να κοινωνούν εις τας Ορθοδόξους Εκκλησίας, συμφώνως προς την Β' Βατικανή. Το ουσιώδες γεγονός, ότι δηλαδή οι Ορθοδόξοι εις το BALAMAD προέβησαν εις πλήρην αναγνώρισιν των λατινικών μυστηρίων, σημαίνει ότι εύκολα μπορεί να προβληθεί η εντύπωση ότι μόνον το μίσος μπορεί να είναι λόγος αρνήσεως της διακοινωνίας και της συλλειτουργίας.
Είναι επίσης πιθανόν, ο Πάπας να μην αναδείξει διάδοχον εις έναν τουλάχιστον από τους δικούς του υπάρχοντας Ουνίτας Αρχιεπισκόπους ή ακόμη και Πατριάρχας και να θέσει ντόπιους Ουνίτας πιστούς υπό την πνευματικήν ηγεσίαν του τοπικού Ορθόδοξου Αρχιεπισκόπου ή Πατριάρχη πειραματικώς. Μία πιθανή ορθόδοξος άρνησις από μόνη της θα αποτελέσει μέρος της τακτικής να παρουσιάζονται οι Ορθόδοξοι ως μισαλλόδοξοι και εχθροί των ομοίων Χριστιανών, αρνούμενοι την διακοινωνίαν.
Το Π.Σ.Ε. έχει προσεκτικά και μετά πολλής επιτυχίας καλλιεργήσει αυτήν την εικόνα των Ορθοδόξων, τουλάχιστον εις την Γενικήν Συνέλευσιν του 1975 στο Ναϊρόμπι.
Τώρα, που το BALAMAD αποτελεί συνέχεια της Β' Βατικανης Συνόδου και η Ουνία δεν έχει λόγο υπάρξεως, οι Ορθόδοξοι αντιμετωπίζουν τας συνεπείας της συνεχούς αρνήσεως κοινωνίας μετά των Λατίνων και των Ουνιτών. Κατά την συμφωνίαν του BALAMAD, τα μυστήρια είναι έγκυρα, ανεξαρτήτως από το αν κάποιος δέχεται 7 ή 22 Οικουμενικάς Συνόδους, τας διδασκαλίας και τα πρακτικά των. Μπορεί να καλλιεργηθεί, συνεπώς, η εντύπωση ότι μόνον η έλλειψις αγάπης είναι δυνατόν να αποτελέσει λόγον, δια τον οποίον οι Ορθόδοξοι μπορούν να συνεχίσουν να αρνούνται την διακοινωνίαν και τας συλλειτουργίας μετά του Βατικανού.
4. Το ζητούμενον
Είναι το δόγμα προστασίας από τους ψευδοϊατρούς και οδηγος εις την θεραπείαν της καθάρσεως και του φωτισμού της καρδιάς και του δοξασμού ή όχι;
Πηγή: (Περιοδικό Θεοδρομία, Εταιρία Ορθοδόξων Σπουδών, Τ.Θ 1602- 54124 Θεσσαλονίκη, Τηλ.:2310 996660, Fax.: 2310 99666), Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου
