Τελικά οι Ορθόδοξες Εκκλησίες έχουν Προκαθημένους ή πάπες; Μήπως κάποιοι με αφορμή την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο θέλουν να παραχωρήσουν στους Προκαθημένους και παπικές αρμοδιότητες;
Τα ερωτήματα αυτά προέκυψαν από τις αντιδράσεις ορισμένων “υπερασπιστών” της μελλούσης Αγίας και Μεγάλης Συνόδου που ξεσηκώθηκαν με αφορμή τις ομόφωνες συνοδικές αποφάσεις των Ιεραρχιών των Εκκλησιών Σερβίας, Βουλγαρίας, Γεωργίας και Ελλάδος που αναφέρονται στη στάση που θα τηρήσουν οι Εκκλησίες αυτές στην Πανορθόδοξη Σύνοδο.
Χωρίς να απαντούν στις επί μέρους σοβαρότατες αιτιάσεις των Ι. Συνόδων των Τοπικών Εκκλησιών διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους και μονότονα επαναλαμβάνουν: Οι Προκαθήμενοι έχουν υπογράψει τα κείμενα και αυτοί έλαβαν απόφαση τόσο για τη σύγκλιση, όσο και για τη διαδικασία και τον κανονισμό λειτουργίας της Συνόδου . συνεπώς, οι Τοπικές Σύνοδοι δεν έχουν κανένα δικαίωμα να αποφαίνονται επί των αποφάσεων των Προκαθημένων! Στην ίδια λογική στοιχίστηκε ακόμα και η Ιερά Ενδημούσα Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο επίσημο ανακοινωθέν της (6.6.16).
Με συγχωρείτε! αλλά από πότε οι Προκαθήμενοι των Ορθοδόξων Τοπικών Εκκλησιών έγιναν … πάπες; Από πότε η προσωπική απόφαση-επιλογή ενός Προκαθημένου δεσμεύει τελεσίδικα και υποχρεώνει σε συμμόρφωση τη Σύνοδο της Ιεραρχίας στην οποία αυτός ανήκει;
Ο Προκαθήμενος ή η Σύνοδος των Ιεραρχών αποτελεί το ανώτατο όργανο διοικήσεως των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών σύμφωνα με την Ορθόδοξη παράδοση; Η κάθε Εκκλησία αποφαίνεται εν Συνόδω και εκφράζεται διά της Συνόδου ή τη δεσμεύει η όποια άποψη του Προκαθημένου (δεν προσθέτω το «αποφαινομένου ex cathedra» για να μην πάει ο νους μας αλλού!);
Ασφαλώς οι Προκαθήμενοι υπέγραψαν! Επιστρέφοντας όμως στην Τοπική του Εκκλησία ο κάθε Προκαθήμενος υπέβαλλε ως όφειλε την απόφασή του στη κρίση της Συνόδου του. Και η κάθε Σύνοδος κυριαρχικά και υπεύθυνα αποφάνθηκε και ή συμφώνησε με την υπογραφή του Προκαθημένου ή δεν συμφώνησε και ασφαλώς ανέτρεψε την προσωπική απόφασή του! Μήπως κάποιοι ζητούν να υπαγορεύσουν τι θα έπρεπε να αποφασίσει η Σύνοδος;
Είναι προς τιμήν των Προκαθημένων των Εκκλησιών Σερβίας, Βουλγαρίας, Γεωργίας και Ελλάδος, οι οποίοι σεβόμενοι τον συνοδικό θεσμό έθεσαν στην κρίση του Σώματος της Ιεραρχίας την απόφασή τους. Και όχι μόνο αυτό. Αλλά τηρώντας κατά γράμμα και κατά το πνεύμα τον 34ο Αποστολικό Κανόνα συντάχθηκαν και συμφώνησαν και συνυπέγραψαν τις ομόφωνες αποφάσεις των Ιεραρχιών τους: «μηδὲ ἐκεῖνος (ο Πρώτος κάθε Τοπικής Συνόδου) ἄνευ τῆς πάντων γνώμης ποιείτω τι. Οὕτω γὰρ ὁμόνοια ἔσται, καὶ δοξασθήσεται ὁ Θεός, διὰ Κυρίου, ἐν ἁγίῳ Πνεύματι· ὁ Πατήρ, καὶ ὁ Υἱός, καὶ τὸ ἅγιον Πνεῦμα». Αυτό σημαίνει σεβασμός στο συνοδικό θεσμό. Αυτό σημαίνει σεβασμός στην ενότητα της Εκκλησίας!
Δυστυχώς ορισμένοι έχοντας συνηθίσει από τον τρόπο που λειτουργούν οι Σύνοδοι κάποιων Πατριαρχείων (εν βορρά και νότω και εώα … ονόματα δε λέμε, οικογένειες δε θίγουμε…) δεν μπορούν να “χωνέψουν” ότι υπάρχουν Τοπικές Εκκλησίες στις οποίες λειτουργεί το Συνοδικό σύστημα. Ασφαλώς με προβλήματα και δυσκολίες, αλλά λειτουργεί . δεν διατάζει – παπικώ τω τρόπω – ο Προκαθήμενος και οι λοιποί Συνοδικοί υπακούουν εκόντες-άκοντες…
Το επικίνδυνο για την ίδια την Ορθοδοξία είναι ότι αυτό το μοτίβο λειτουργίας της «Συνόδου» ορισμένων Πατριαρχείων θέλουν κάποιοι να το επιβάλλουν σε όλες τις Εκκλησίες και μέσω της Πανορθοδόξου Συνόδου προσπαθούν να εξυψώσουν τους Προκαθημένους από «primus inter pares» σε «primus sine paribus» (Προύσης Ελπιδοφόρος) και μάλιστα με παπική αρμοδιότητα! Έτσι είναι πιο εύκολο να αναγνωριστεί ο Πρώτος των Πρώτων και αυτός πάλι «sine paribus». Το ζήτημα αυτό είναι καθοριστικό και άπτεται της ίδιας της ουσίας της Ορθόδοξης εκκλησιολογίας.
Είναι προφανές ότι η εικόνα που δίνει η Ορθόδοξη Εκκλησία εν όψει της Πανορθοδόξου Συνόδου δεν είναι και η καλύτερη. Ορισμένοι εκ των υπευθύνων για την κατάσταση αυτή μη θέλοντας να αναγνωρίσουν τo σοβαρότατο μερίδιο ευθύνης που έχουν για το κατάντημα αυτό προσπαθούν να ενοχοποιήσουν το συνοδικό σύστημα λειτουργίας των τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών. Το πρόβλημα όμως το δημιούργησε κυρίως ο μέχρι τώρα αντιπαραδοσιακός τρόπος προετοιμασίας της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου και κυρίως ο Κανονισμός Λειτουργίας της, ο οποίος στο όνομα της Πανορθοδόξου Συνόδου περιφρονεί το συνοδικό θεσμό στις κατά τόπους Εκκλησίες. Δεν είναι δυνατόν σε τόσο σοβαρά θέματα (πχ εγκρίσεως των προσυνοδικών κειμένων) να αποφασίζει τελεσίδικα και δεσμευτικά για τις Εκκλησίες ένας εκπρόσωπος ερήμην των Ιεραρχιών των Τοπικών Εκκλησιών. Δεν είναι δυνατόν για τον Κανονισμό Λειτουργίας της Πανορθοδόξου Συνόδου να μην έχουν το τελικό λόγο οι Ιεραρχίες των Εκκλησιών. Ασφαλώς υπήρχε μία τυπική (γραφειοκρατική) εξουσιοδότηση, η οποία, όπως απεδείχθη εκ των πραγμάτων, δεν είναι δυνατόν να υποκαταστήσει την ουσιαστική λειτουργία του συνοδικού συστήματος της κάθε επί μέρους Εκκλησίας αλλά και της ανά την οικουμένη Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας.
Λύση στο διαφαινόμενο αδιέξοδο μπορεί να υπάρξει μόνο με την εν μετανοία σε πανορθόδοξο επίπεδο αναθεώρηση της μέχρι τώρα τακτικής. Την ύστατη αυτή στιγμή ο ουσιαστικός σεβασμός του συνοδικού θεσμού με τον σεβασμό των Συνοδικών αποφάσεων, οι οποίες ψηφίστηκαν ομοφώνως από τις Ιεραρχίες των Τοπικών Εκκλησιών, ας είναι η αρχή.
Πάτρα 10.6.16
Πρωτοπρεσβύτερος
Αναστάσιος Κ. Γκοτσόπουλος
Εφημέριος Ι. Ν. Αγ. Νικολάου Πατρών
