HALLOWEEN (ΧΑΛΟΓΟΥΪΝ).
Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΔΟΧΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΕΛΤΙΚΟΥ ΠΑΓΑΝΙΣΜΟΥ
τῆς Ἀγγελικῆς Δ. Χατζηιωάννου
Δρ. Θεολογίας
Τά τελευταῖα χρόνια παρατηρεῖται μία κίνηση γιά τήν εἰσαγωγή στήν ἑλληνική κοινωνία, ἑορτῶν πού προέρχονται ἀπό δυτικές χῶρες καί κυρίως ἑορτῶν πού ἀπευθύνονται στή νεολαία. Μία ἐξ αὐτῶν εἶναι καί ἡ προερχόμενη ἀπό τίς Ἡνωμένες Πολιτεῖες τῆς Ἀμερικῆς γιορτή τοῦ Halloween (Χάλογουϊν). Σύμφωνα μέ τό ἔθιμο τῆς γιορτῆς, τά μικρά παιδιά στίς 31 κάθε Ὀκτωβρίου ντύνονται μέ ἐνδυμασίες μαγισσῶν, ξωτικῶν, δαιμόνων καί φαντασμάτων, ἐπισκέπτονται τά σπίτια προκειμένου νά συγκεντρώσουν ὅσο τό δυνατόν περισσότερα γλυκά, μία ἐνέργεια ἡ ὁποία εἶναι γνωστή ὡς «trick or treat» («φάρσα ἤ κέρασμα»). Πολλοί συνδέουν τή συγκεκριμένη γιορτή μέ τίς ἑλληνικές ἀπόκριες, ὡστόσο αὐτή ἡ σύνδεση εἶναι λανθασμένη.
Πολλοί ἐρευνητές θεωροῦν πώς αὐτή ἡ γιορτή προέρχεται ἀπό τή ρωμαϊκή γιορτή πρός τιμή τῆς θεᾶς Pomona, πού θεωρεῖτο θεά τῶν καρπῶν καί τῶν φρούτων1, ἐνῶ ἄλλοι ἀπό τήν ἀρχαία κελτική γιορτή Σαμαίν (Samhain ἤ Samuin2), πού σηματοδοτοῦσε τό τέλος τοῦ καλοκαιριοῦ καί γιορταζόταν τήν 1η Νεομβρίου3, ἐκδοχή πού εἶναι καί ἡ πιό πιθανή. Οἱ Κέλτες κατοικοῦσαν στή σημερινή Ἰρλανδία, στό Ἡνωμένο Βασίλειο καί στά βόρεια τῆς Γαλλίας. Γιά τούς Κέλτες ἡ ἡμέρα τῆς 31ης Ὀκτωβρίου, ὅπου γιόρταζαν τή γιορτή Samhain σήμαινε τό τέλος τῆς συγκομιδῆς τῶν καρπῶν καί τήν ἀρχή τοῦ χειμώνα. Ὡστόσο ἡ ἡμέρα αὐτή πίστευαν, πώς ἔχει καί ὑπερφυσικό χαρακτήρα καθώς θεωρεῖτο, ὅτι τότε καταργοῦνταν τά σύνορα τοῦ κάτω κόσμου καί τοῦ κόσμου τῶν ζωντανῶν καί ὅτι τότε ἔρχονταν ἀπό τόν κάτω κόσμο στή γῆ πνεύματα νεκρῶν καί πνεύματα τοῦ σκότους4.
Τίς τελετές τῆς γιορτῆς τοῦ Σαμαίν πραγματοποιοῦσαν οἱ ἱερεῖς τῶν Κελτῶν, πού ὀνομαζόταν Δρυΐδες. Οἱ Δρυΐδες προήδρευαν καί τῶν θυσιῶν πού τελοῦνταν γι᾽ αὐτή τή γιορτή5. Πολλοί μελετητές ὑποστηρίζουν, πώς οἱ θυσίες πού τελοῦνταν δέν ἦταν μόνο θυσίες ζώων, ἀλλά καί ἀνθρωποθυσίες. Οἱ ἀνθρωποθυσίες δέν ἦταν ἄγνωστες στή θρησκευτική λατρεία τῶν Κελτῶν. Πληροφορίες γι᾽ αὐτές δίνουν Ρωμαῖοι συγγραφεῖς, ὅπως ὁ Κικέρωνας, ὁ Ἰούλιος Καίσαρας, ὁ Σουητώνιος καί ὁ Λουκιανός. Ὁ Πλίνιος ὁ Νεώτερος ἀναφέρει πώς ἀνθρωποθυσίες πραγματοποιοῦνταν καί στή Βρετανία. Παρά τό γεγονός, ὅτι οἱ ἀνθρωποθυσίες τυπικῶς ἀπαγορεύθηκαν ἐπί τῶν αὐτοκρατόρων Τιβερίου (14-16 ἕως 37 μ.Χ.) καί Κλαυδίου (45-54 μ.Χ.) καί ἀπό τόν ἅγ. Πατρίκιο στήν Ἰρλανδία6 δέν εἶναι βέβαιο, ὅτι αὐτές οὐσιαστικά καταργήθηκαν. Τό γεγονός, ὅτι Ρωμαῖοι αὐτοκράτορες προσπάθησαν νά καταργήσουν τή γιορτή τοῦ Σαμαίν, ἴσως συνδέεται μέ τήν τέλεση τῶν ἀνθρωποθυσιῶν, πού οἱ αὐτοκράτορες δέν δέχονταν ὡς τρόπο λατρείας θεοτήτων. Εἶναι γνωστό, ὅτι οἱ Ρωμαῖοι ἦταν ἀνεκτικοί στή λατρεία τῶν τοπικῶν θεοτήτων τῶν λαῶν πού περιλαμβάνονταν στήν αὐτοκρατορία τους, φαίνεται ὅμως, πώς οἱ ἀνθρωποθυσίες ξεπερνοῦσαν τά ὅρια τῆς ἀνεκτικότητάς τους.
Μετά τήν ἐξάπλωση τοῦ Χριστιανισμοῦ ἡ γιορτή τοῦ Σαμαίν προσέλαβε χριστιανικό χαρακτήρα καί συνδέθηκε μέ τή γιορτή τῶν Ἁγίων Πάντων (πού γιορταζόταν στίς 13 Μαΐου, ἀλλά μετακινήθηκε στήν 1η Νοεμβρίου γιά νά ἐξαφανίσει τόν παγανιστικό χαρακτήρα του). Ἀπό τή γιορτή τῶν Ἁγίων Πάντων ἡ γιορτή τοῦ Σαμαίν ἔλαβε τή σημερινή ὀνομασία της Halloween δηλαδή All Hallows even (παραμονή τῶν Ἁγίων Πάντων). Σήμερα, σύμφωνα μέ τούς ὀπαδούς τοῦ Halloween εἶναι μία γιορτή χαρᾶς καί μεταμφιέσεων μέ εὔθυμες παρελάσεις καί κεράσματα σέ παιδιά καί ἐνήλικες.
Παρά τά ὅσα ἀναφέρουν οἱ ὑποστηρικτές τῆς γιορτῆς, τό Halloween οὐδέποτε ἔπαψε νά συνδέεται μέ τήν ὑπερφυσική δραστηριότητα καί τή μαγεία καί παρά τό γεγονός, ὅτι σήμερα ἔχει φαινομενικά χριστιανικό χαρακτήρα, στήν πραγματικότητα ποτέ δέν ἀπέβαλε τίς παγανιστικές του ρίζες7. Ὁ σατανιστής Anton Lavey στή σατανιστική βίβλο του κατατάσσει τό Halloween ὡς μία ἀπό τίς δύο σημαντικότερες γιορτές τοῦ σατανιστικοῦ ἡμερολογίου8, ἐνῶ ἡ γιορτή περιλαμβάνεται στό ἡμερολόγιο, πού ἀκολουθοῦν οἱ μάγισσες (Wicca)9. Ἡ γιορτή πραγματοποιεῖται σήμερα τόσο ἀπό τούς σατανιστές, ὅσο καί ἀπό μάγισσες (πρός τιμήν τῆς Μητέρας Γῆς)10, ἀλλά καί ἀπό σύγχρονους παγανιστές11.
Σύμφωνα μέ πολλές ἀναφορές, κατά τή διάρκεια τῆς νύχτας τῆς 31ης Ὀκτωβρίου πραγματοποιοῦνται σατανιστικές τελετές καί θυσίες ζώων. Εἶναι χαρακτηριστικό, ὅτι στίς Η.Π.Α. οἱ φιλοζωικές ὀργανώσεις σταματοῦν νά δίνουν μαῦρες γάτες τίς παραμονές τῆς γιορτῆς καί μέχρι τῆς 2 Νοεμβρίου γιά υἱοθεσία «φοβούμενες βαναυσότητες πρός τά αἰλουροειδῆ, τά ὁποῖα συνήθως γίνονται τό ἐπίκεντρο αὐτή τήν ἐποχή τοῦ χρόνου»12, ἐνῶ ἄλλες ἀπαγορεύουν τήν υἱοθεσία μαύρων γατῶν ὅλο τόν Ὀκτώβριο13. Σύμφωνα μέ τήν ἀρθρογράφο Rachel Quigley ὁ φιλοζωικός ὀργανισμός “Animal Orphanage” ἀναφέρει, ὅτι πολλοί ἄνθρωποι θυσιάζουν μαῦρες γάτες τήν ἡμέρα τοῦ Halloween14. Οἱ ὀπαδοί τοῦ Halloween ὑποστηρίζουν πώς τά σχετικά μέ τίς θυσίες τῶν ζώων ἀποτελοῦν μῦθο, ἄν ὅμως ἔτσι ἔχουν τά πράγματα, γιατί οἱ φιλοζωικές ὀργανώσεις ἀπαγορεύουν τήν υἱοθεσία μαύρων γατῶν ἤ καλοῦν τούς ἰδιοκτήτες τῶν γατῶν νά προσέχουν τά ζῶα τους αὐτή τήν περίοδο;
Ὅσον ἀφορᾶ στό ἐπιχείρημα, ὅτι ἡ γιορτή τοῦ Halloween εἶναι σήμερα μόνο μία γιορτή εὐθυμίας, τραγουδιοῦ καί μεταμφιέσεων καί ἔχει χάσει τόν παλιό παγανιστικό της χαρακτήρα, πῶς δικαιολογεῖται τό γεγονός, ὅτι γιορτάζεται ἀπό τούς σατανιστές, ἀλλά καί ἀπό τίς μάγισσες (Wicca), οἱ ὁποῖες μάλιστα στίς ἱστοσελίδες τους δίνουν ὁδηγίες γιά τόν τρόπο τοῦ ἑορτασμοῦ (κατασκευή βωμοῦ15, διακόσμηση τοῦ βωμοῦ μέ κρανία, ὀστᾶ, καρπούς16 κ.ἄ.);
Ἡ γιορτή τοῦ Halloween, ὅπως αὐτή γιορτάζεται σήμερα σέ ἀρκετές χῶρες τοῦ δυτικοῦ κόσμου δέν εἶναι τόσο ἀθώα, ὅσο προσπαθοῦν οἱ θιασῶτες της νά ἀποδείξουν. Τό Halloween προβάλλει παγανιστικές θεωρήσεις περί κόσμου καί τῆς σχέσεως τῶν πνευμάτων μέ αὐτόν καί ἀποτελεῖ προσπάθεια ἐξοικείωσης τῶν μικρῶν παιδιῶν μέ τό μαγικό στοιχεῖο17. Ἡ γιορτή αὐτή δημιουργεῖ τήν ἐντύπωση στούς ὀπαδούς της, πώς εἶναι δυνατή ἡ ἐπικοινωνία μέ τά πνεύματα τοῦ κάτω κόσμου18, ἐνῶ μπορεῖ νά ἀποτελέσει προθάλαμο γιά τήν ἔνταξη σέ ὁμάδες μαγισσῶν (Wicca)19 ἀνθρώπων, πού θέλουν νά ἀσχοληθοῦν ἰδιαίτερα μέ αὐτήν.
Γιά τούς παραπάνω λόγους καλό θά εἶναι οἱ χριστιανοί νά εἶναι ἰδιαίτερα προσεκτικοί μέ τή συμμετοχή τους ἤ τή συμμετοχή τῶν παιδιῶν τους σέ αὐτή τή γιορτή, ἡ ὁποία ἐπιχειρεῖται τά τελευταῖα χρόνια νά εἰσαχθεῖ στήν πρωτοβάθμια ἐκπαίδευση, λαμβάνοντας ὑπ᾽ ὄψη τους, πώς τό Halloween ἀποτελεῖ μία σύγχρονη ἐκδοχή τοῦ ἀρχαίου κελτικοῦ παγανισμοῦ, ἡ ὁποία βεβαίως εἶναι ἀσυμβίβαστη μέ τήν ὀρθόδοξη χριστιανική πίστη.
1 Rogers N., Halloween. From Pagan ritual to party night, σ. 11.
2 ὅπ.π., σ. 11.
3 «Κέλτες» Πάπυρος, Λαροῦς, Μπριτάννικα 33 (19962) 93.
4 Rogers N., Halloween. From Pagan ritual to party night, σ. 12.
5 «Κέλτες» Πάπυρος, Λαροῦς, Μπριτάννικα 33 (19962) 93.
6 ὅπ. π., σ. 93.
7 Rogers N., Halloween. From Pagan ritual to party night, σ. 11.
8 Lavey An., The satanic bible, σ. 97.
9 Encyclopedic Dictionary of Cults, Sects, and World Religions, ἐκδ. Zonsdervan, σ. 463.
10 Millay D., The power of Halloween, 2003, ἐκδ. iUniverse inc., σ. 26.
11 “Samhain” Ladouceur Liisa, Encyclopedia Gothica, 2011, ἐκδ. ECW Press.
12 Βλ. τό ἄρθρο τῆς δημοσιογράφου Rachel Quigley στό MailOnline μέ τόν τίτλο «Animal shelters halt adoption of black cats for Halloween» μέ ἡμερομηνία 18 Ὀκτωβρίου 2011.
13 ὅπ.π.
14 ὅπ.π.
15 Βλ. gaia.com
16 Βλ. thoughtco.com
17 Ἀνακοίνωση τοῦ Γραφείου Αἱρέσεων τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κηφισίας, Ἀμαρουσίου καί Ὠρωποῦ σχετικά μέ τό Halloween (Χάλογουϊν).
18 ὅπ. π.
19 ὅπ. π.
Πηγή: (Περιοδικό «Διάλογος», Απρίλιος - Ιούνιος 2017, τεύχος 88) Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου
