Εμμανουήλ Παναγόπουλος, Αμ. Επ. Καθηγητής Χειρουργικής

Στα τελευταία 40-50 χρόνια, οι στόχοι και οι πρακτικές της ιατρικής άλλαξαν ριζικά. Σε παλαιότερα χρόνια, η ιατρική ηθική ήταν σαφώς τοποθετημένη υπέρ της ζωής, ενώ σή­μερα η ιατρική πρακτική, με αυξανόμενο ρυθμό, εμπλέκεται στη «νόμιμη» αφαίρεση της ανθρώπινης ζωής.
Η τάση για την αποδοχή του τερματισμού της ανθρώπινης ζωής, ως φυσιολογικής λει­τουργίας της ιατρικής, είναι επιταχυνόμενη. Διεθνή ιατρικά και βιοηθικά περιοδικά, με πολύ θετικό τρόπο συνηγορούν στον επαναπροσδιορισμό του θανάτου, που θα περι­λαμβάνει και άτομα σε εμμένουσα φυτική κατάσταση, καθώς και τα ανεγκέφαλα νεογνά. Η γραμμή που χωρίζει τη ζωή από τον θάνατο έχει μετατεθεί, ώστε να καταστεί δυνατή η άντληση οργάνων για μεταμόσχευση, σε χρόνο που αυτά θα είναι υγιή και βιώσιμα. Η ενεργητική ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι ήδη νόμιμη πρακτική σε ορισμένες χώρες, ενώ η παθητική ευθανασία, δηλαδή η μη εφαρμογή ή η απόσυρση της υποστηρικτικής της ζωής τεχνολογίας, που στόχο έχει τον άμεσο τερματισμό της ζωής ενός αρρώ­στου, όχι μόνο ασκείται ευρύτατα, αλλά και θεωρείται ηθικά επιβεβλημένη. Οι εκτρώσεις, ακόμη και σε προχωρημένο στάδιο εγκυμοσύνης, εξακολουθούν να αφαιρούν τη ζωή εκατομμυ­ρίων εμβρύων ανά τον κόσμο.

Τα Δικαστήρια, οι δια­μορφωτές πολιτικής και τα ΜΜΕ με έμφαση υποστηρίζουν ότι τα δικαιώ­ματα των ασθενών και ο σεβασμός των επιλογών τους, ακόμα και για τον τερματισμό της ζωής τους, πρέπει να μεταλλά­ξουν τη συνείδηση του ιατρικού επαγγέλματος. Πιθανότατα σύντομα θα φτάσει η εποχή, όπου οι ιατροί, οι νοσηλευτές και οι φαρμακοποιοί θα αναγ­καστούν να εμπλακούν στην αφαίρεση ανθρώπι­νων ζωών ανεξάρτητα και παρά τις θρησκευτικές και ηθικές αντιρρήσεις τους. Έτσι δημιουργείται ένα νέο πολιτισμικό κλίμα, με πλατιά στρώματα της κοινής γνώμης να δικαιολογούν μερικά εγκλήματα στο όνομα των ατομικών δικαιωμάτων καί ελευθε­ριών και να ζητούν όχι μόνο την μη ποινικοποίησή τους, αλλά και την έγκριση τους από το κρά­τος, ώστε να γίνονται με πλήρη ελευθερία και με τη βοήθεια των κρατικών συ­στημάτων υγείας. Επιλο­γές, που στα παλαιότερα χρόνια θεωρούνταν απα­ράδεκτες, σήμερα γίνονται ολοένα και περισσότερο κοινωνικά αποδεκτές. Όλη αυτή η κατάσταση, σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη άδικη απώλεια ανθρώπινων ζωών σε εμφύλιες και άλλες συρράξεις και η διατή­ρηση της θανατικής ποινής και κατ' ακολουθίαν οι εκτελέσεις κρατουμένων σε πολλές περιοχές του κόσμου, συνιστά έναν πολιτισμό θανάτου, όρο που φαίνεται να πρωτοχρησιμοποιήθηκε και από τον πάπα Παύλο-Ιωάννη τον Β' στην εγκύκλιο του Evangelium Vitae το 1995.

Ο όρος «πολιτισμός θανάτου» καλύπτει τις εκτρώσεις, όλες τις μορφές ευθανασίας, τη θα­νάτωση νεογέννητων με αναπηρίες και γενε­τικά νοσήματα, τη δημιουργία και καταστροφή ανθρωπίνων εμβρύων για πειρα­ματικούς σκοπούς, τον επαναπροσδιο­ρισμό του θανάτου για τη διευκόλυνση των μεταμοσχεύσεων και όλες γενικά τις προσβολές προς την ιερότητα της ανθρώπινης ζωής. Ο πολιτισμός του θανάτου, συνιστά μία διεθνή επικίνδυνη και βλαπτική ιδεολογία, που προσβάλλει τη χρι­στιανική ηθική, την πίστη στην ιερότητα της ανθρώπινης ζωής και την πίστη στην ύπαρξη της αθάνατης ψυχής του ανθρώπου. Είναι χα­ρακτηριστική η άποψη δύο εκπροσώπων του «πολιτισμού του θανάτου».

Ο Peter Singer, καθηγητής στο κέντρο μελέ­της ανθρωπίνων αξιών του Πανεπιστημίου του Princeton στις ΗΠΑ, που θεωρείται από τους αρχιτέκτονες του «πολιτισμού θανάτου», σε πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο: «Rethinking Life and Death» έγραφε: «Μετά την καθοδή­γηση των σκέψεών μας και των αποφάσεών μας για περίπου δύο χιλιάδες χρόνια, το παρα­δοσιακό δυτικό ήθος κατέρρευσε»!

Και ο Derek Humphrey, πρόεδρος της αμε­ρικανικής εταιρείας ευθανασίας και συγγρα­φέας του εγχειριδίου ευθανασίας «The Final Exit» έγραψε: «Προσπαθούμε να ανατρέψουμε 2.000 χρόνια χριστιανικής παράδοσης»!

Αυτή η ανάπτυξη και εδραίωση του πολιτισμού του θανάτου, οφείλεται κυρίως στη βαθ­μιαία μετατόπιση της δυτικής κοινωνίας από την αντίληψη της ιερότητος της ζωής στην αντίληψη της ποιότητος της ζωής, ως αξίας υπέρτερης της πρώτης. Η κοσμική αντίληψη της αξίας της ζωής είναι «η ποιότητα της ζωής». Σύμφωνα με τη θέση αυτή, η αξία της ανθρώπινης ζωής πρέπει να βασίζεται στη χρη­σιμότητα και την παραγωγικότητά της, και να είναι επιθυμητή και χωρίς πόνο και ταλαιπωρία σ' αυτόν τον αυτοϊκανοποιούμενο κόσμο μας. Όταν οι προϋποθέσεις αυτές δεν υπάρχουν, η ζωή χάνει την αξία της, το ανθρώπινο πρό­σωπο υποβιβάζεται σε «μη-πρόσωπο», η συνέ­χεια αυτής της ζωής θεωρείται ματαιοπονία, βάρος για το ίδιο το άτομο και το περιβάλ­λον του, σπατάλη πολύ­τιμων πόρων, που θα μπορούσαν να χρησιμο­ποιηθούν σε άλλους επωφελείς προορισμούς. Στο στρατόπεδο της «ποιότητος της ζωής» συχνά ακούγονται και οι παρακάτω εκφράσεις. Η φύση δέχεται ζωή μόνο με συγκεκριμένες προδιαγραφές ποιότητος. Η υποστηρικτική της ζωής τεχνολογία, τότε μόνο έχει λόγο, όταν χαρίζει ελπίδα και προοπτική ζωής. Όταν ο άνθρωπος μπορεί να αυτονομηθεί και να επανέλθει. Υπάρχουν περιπτώσεις που σεβα­σμός στον άνθρωπο σημαίνει ότι όχι απλώς του επιτρέπουμε, αλλά και τον διευκολύνουμε να πεθάνει.

Όταν η ποιότητα της ζωής χάνεται, η λύση που προτείνουν οι οπαδοί της είναι ο τερματι­σμός της, ο οποίος για πολλούς σύγχρονους βιοηθικούς δεν πρέπει να είναι μόνο δυνατό­τητα, αλλά και υποχρέωση.

Απέναντι στη μάταιη φιλοσοφία της ποιότη­τος της ζωής βρίσκεται η καταξιωμένη από το χρόνο θέση της ιερότητος της ανθρώπινης ζωής. Κατ' αυτήν η αξία της ανθρώπινης ζωής είναι εγγενής, προερχόμενη από την «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν» δημιουργία της από τον Θεό. Έτσι ούτε η ηλικία του ατόμου, ούτε η σωματική ή πνευματική κατάστασή της ούτε η ύπαρξη ή η μη ύπαρξη χρησιμότητας και παραγωγικότητας, ούτε το κόστος διατήρη­σής της μπορούν να μειώσουν την άξια της και πολύ περισσότερο να γίνουν οι προϋποθέσεις εκούσιου ή ακούσιου τερματισμού της. Αυτή η αντίληψη συνιστά τον πολιτισμό της ζωής.
Αυτή την αντίληψη υπηρέτησε και δίδαξε ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης, όπως προ­κύπτει από το περιεχόμενο του περίφημου όρκου του, τον οποίο σήμερα πολλοί ιατροί παραβιάζουν, αγνοούν ή και προσπαθούν να τον θέσουν στο περιθώριο ως απαρχαιωμένο και μη ανταποκρινόμενο στις σημερινές ανάγ­κες της δυτικής κοινωνίας.
Δυστυχώς η άποψη υπέρ της ποιότητος έναντι της ιερότητος της ζωής δεν έχει δια­βρώσει μόνο το ιατρικό λειτούργημα, αλλά έχει εισχωρήσει και σε Ορθόδοξους Εκκλησιαστι­κούς και Θρησκευτικούς κύκλους.

Κατά τον Wesley Smith, δικηγόρο και συγ­γραφέα του βιβλίου «Culture of Death: The Assault on Medical Ethics in America» ο πο­λιτισμός του θανάτου είναι σαν την ηρωίνη. Άπαξ και μπεις στο δρόμο της, τίποτε και ποτέ δεν είναι αρκετό. Τρανό παράδειγμα η εξέλιξη της ευθανασίας στην Ολλανδία. Πριν από αρκετά χρόνια η ευθανασία στην Ολλαν­δία ξεκίνησε ως παράνομη πράξη με κάποια κοινωνική και δικαστική ανοχή. Στη συνέχεια έγινε η νομιμοποίησή της υπό όρους και σή­μερα εφαρμόζεται εκούσια ή ακούσια όχι μόνο σε ασθενείς του τελικού σταδίου με αφόρητο σωματικό πόνο και μικρό προσδόκιμο επιβίω­σης, αλλά και σε νεογέννητα με αναπηρίες και γενετικά νοσήματα, σε ψυχιατρικούς αρρώ­στους και άτομα με προχωρημένο Αlzheimer, αλλά ακόμα προσφέρεται και σε ηλικιωμένα άτομα χωρίς ιατρικά προβλήματα, που απλά έχουν «βαρεθεί» τη ζωή.

Σε έναν κόσμο, που ο πολιτισμός του θανά­του συνεχώς διευρύνει την αποδοχή του, χρέος μας και επιδίωξή μας πρέπει να είναι η προ­βολή και η υπεράσπιση του πολιτισμού της ζωής. Ο σεβασμός δηλαδή της ανθρώπινης ζωής και η υπεράσπισή της, ανεξάρτητα από την ποιότητά της και τη μικρή ή τη μεγάλη ενδοκοσμική προοπτική της.

(Πηγή: «Η Δράσις μας» ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010)

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ : alopsis



ΑΛΛΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ:

Γενετικά Τροποποιημένες Καλλιέργειες: Η διάψευση των προσδοκιών (Εμμ. Παναγόπουλος, Αμ. Επ. Καθηγητής Χειρουργικής, Διευθυντής Χειρουργικής ΕΣΥ)

Βατικανό και εγκεφαλικός θάνατος (Εμμανουήλ Παναγόπουλος, Αμ. Επ. Καθηγητής Χειρουργικής, Διευθυντής Χειρουργικής ΕΣΥ)

Αληθεύοντες εν αγάπη: Για τον εγκεφαλικό θάνατο και τη δωρεά οργάνων μετά από καρδιακό θάνατο (Εμμανουήλ Παναγόπουλος, Αμ. Επ. Καθηγητής Χειρουργικής, Διευθυντής Χειρουργικής ΕΣΥ)

Γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες: χρήσιμες, επιβλαβείς ή επικίνδυνες; (Εμμ. Παναγόπουλος, Αμ. Επ. Καθηγητής Χειρουργικής Διευθυντής Χειρουργός ΕΣΥ)

Εγκεφαλικός θάνατος η άλλη θέση (Εμμανουήλ Παναγόπουλος, Επίκ. Καθηγητής Χειρουργικής Παν/μίου Αθηνών)

Θεραπευτική κλωνοποίηση & εμβρυικά βλαστικά κύτταρα (Εμμανουήλ Δ. Παναγόπουλος, Επικ. Καθηγητής Χειρουργικής του Πανεπιστημίου Αθηνών)