Η δυσφορία του φύλου δεν υπήρξε θέμα που αντιμετωπίζαμε παλαιότερα κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής μας στην ιατρική ούτε υπήρχε τόση κοινωνική αμφισβήτηση στην έννοια του βιολογικού φύλου. Αναρωτιόμαστε λοιπόν πώς έχουν εμφανιστεί περίπου σαράντα  κλινικές αλλαγής ταυτότητας φύλου σε παιδιά στις ΗΠΑ, αλλά και πολλές περισσότερες σε όλο τον κόσμο, μέσα σε μόλις μια δεκαετία;

Η διάγνωση της δυσφορίας φύλου.

Η κατάσταση αυτή της αμφισβήτησης του ιδίου φύλου ήταν προηγουμένως γνωστή ως διαταραχή ταυτότητας φύλου. Ο νέος όρος «δυσφορία φύλου» εισήχθη στο σύστημα Ψυχιατρικής Ταξινόμησης DSM-5 το οποίο δημοσιεύθηκε το 2013 και περιγράφεται ως η  ενοχλητική σύγκρουση που βιώνει το άτομο μεταξύ του βιολογικού του φύλου και του φύλου με το οποίο το ίδιο προσδιορίζει τον εαυτό του.

Το πρόβλημα κατά την ταξινόμηση αυτή δε βρίσκεται στο ότι το παιδί δεν ταυτίζεται με την βιολογική  του πραγματικότητα, αλλά στο άγχος που βιώνει, και το οποίο εφόσον αντιμετωπισθεί , το παιδί  θεωρείται ψυχικά και σωματικά υγιές, έστω και άν εξακολουθεί να απορρίπτει το βιολογικό του σώμα.

Τα δυσφορικά άτομα εμφανίζουν συχνά κατάθλιψη, άγχος και ιδέες αυτοκτονίας. Η δυσφορία όμως που συνοδεύει τη κατάσταση δεν παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα της  ψυχολογικής δυσκολίας των ασθενών, αλλά ως αποτέλεσμα της έλλειψης κοινωνικής τους αποδοχής.

Τα κριτήρια που ορίζουν τη δυσφορία φύλου είναι όλα υποκειμενικά και βασίζονται στις προτιμήσεις, τις επιθυμίες ή τις απέχθειες του παιδιού.

Ως προς την αιτιολογία: Θεωρείται πως είναι μια πολυπαραγοντική κατάσταση.

 Οι παρατηρούμενες ανατομικές παραλλαγές του εγκεφάλου που περιγράφονται σε εργασίες με MRI διάχυση, (με πολλές μεθοδολογικές ελλείψεις) και αφορούν τη λευκή ουσία, δεν είναι δυνατόν να ξεχωρίσουν εάν αυτές είναι οι προϋπάρχουσες αιτίες ή το  αποτελέσματα επιγενετικών αλλαγών.

Ως προς την γενετική προδιάθεση ,σε κάποιες περιπτώσεις πιθανολογήθηκε συσχετισμός που όμως δεν επιβεβαιώθηκε.

Όλοι οι παράγοντες που αφορούν τα λανθασμένα δυναμικά και την ψυχοπαθολογία σε μια οικογένεια, το κοινωνικό περιβάλλον, οι επιρροές των φίλων και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και άλλοι  αδιευκρίνιστοι ακόμη παράγοντες έχουν  επιβαρυντικό ρόλο στα ευαίσθητα παιδιά.  Υπάρχουν εργασίες που βλέπουν αύξηση στα περιστατικά δυσφορίας φύλου ανάμεσα στα παιδιά που υπέστησαν σεξουαλική κακοποίηση στη παιδική  ηλικία,  σε αυτά που μεγάλωσαν κοντά σε διαφυλικά άτομα, με γονείς με διαταραγμένο ψυχισμό ή ασαφή όρια συμπεριφοράς, σε παιδιά γονέων  που έπαιξαν με λάθος τρόπο τον ρόλο τους. Ζημιά προκάλεσαν και οι φιλικές παρέες που τα παρέσυραν,  ενώ συχνά περιγράφεται η ενθάρρυνσή τους από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.  

Η δυσφορία φύλου συνδυάζεται συχνά με αναπτυξιακές διαταραχές και διαταραχές συμπεριφοράς που εμπίπτουν στο φάσμα του αυτισμού.

Εν πάση περιπτώσει και άσχετα με το αιτιολογικό υπόβαθρο της κατάστασης, η αλήθεια είναι πως το παιδί αντιλαμβάνεται το φύλο του διαφορετικά από την πραγματικότητα.  Αυτό θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί από απλά μπερδεμένη σκέψη ως παραληρηματική διαταραχή και εμπίπτει στο αντικείμενο της Ψυχιατρικής.

Σχετικά με τις  προτεινόμενες θεραπείες. Ποιά είναι η αλήθεια;

Οι προτεινόμενες θεραπείες για τη δυσφορία των φύλων είναι ανεπίσημες και δεν έχουν εγκριθεί από τον  FDA. Ωστόσο, είναι νόμιμες και προωθούνται ως το πρότυπο περίθαλψης. Αυτές περιλαμβάνουν καταρχάς ορμόνες καταστολής της εφηβείας (puberty blockers) επίσης γνωστές ως ανταγωνιστές της Gonadotropin-Releasing Hormone -GnRH.

Αυτές θεωρούνται ως πλήρως αναστρέψιμες και χρησιμοποιούνται για την πρόληψη της εμφάνισης των ανεπιθύμητων δευτερογενών χαρακτηριστικών φύλου κατά την εφηβεία. Ωστόσο, ο χαρακτηρισμός "πλήρως αναστρέψιμες" δεν είναι ακριβής. Αυτές οι ορμονικές "θεραπείες"  αναστέλλουν την ανάπτυξη των οστών και μειώνουν την πυκνότητα τους, εμποδίζουν την ομαλή εκδήλωση της εφηβείας και την ωρίμανση του εφηβικού εγκεφάλου, δημιουργούν αυξημένη πιθανότητα φλεβικών θρομβοεμβολικών επεισοδίων, υπερλιπιδαιμία , μεταβολικό σύνδρομο, αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων και καρκίνο. Και το χειρότερο οδηγούν σε στειρότητα μιας και εμποδίζουν την ομαλή ανάπτυξη σπερματοζωαρίων και ωαρίων.

Οι καταστολείς εφηβείας αποτελούν την εναρκτήρια αγωγή και ακολουθούνται  από περαιτέρω "θεραπεία" με υψηλές δόσεις ορμονών του αντίθετου φύλου, οι οποίες θεωρούνται εν μέρει αναστρέψιμες. Αυτός ο δεύτερος κύκλος ορμονοθεραπείας χρησιμοποιείται για να προκληθεί η  ανάπτυξη των δευτερογενών χαρακτηριστικών του επιθυμητού φύλου.

Η οριστική "θεραπεία" για τη δυσφορία φύλου είναι η χειρουργική επέμβαση για την "αλλαγή" φύλου. Αφαιρούνται τα ανεπιθύμητα γεννητικά όργανα ή οι μαστοί και γίνεται προσπάθεια μέσω επανορθωτικών πλαστικών επεμβάσεων να δημιουργηθούν όργανα του επιθυμητού φύλου. Αυτές οι χειρουργικές επεμβάσεις είναι μη αναστρέψιμες και δεν συνιστώνται  έως ότου ο ασθενής φθάσει σε νόμιμη ηλικία. Ωστόσο, στην Καλιφόρνια, οι μαστεκτομές εκτελούνται σε ανήλικα κορίτσια ηλικίας μόλις δεκατριών ετών.

Ποια είναι τα επιστημονικά αποδεικτικά στοιχεία;

Για να κατανοήσουμε αυτές τις "θεραπείες", ας δούμε την πρόσφατη δήλωση της American Academy of Pediatrics (AAP) που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2018 με τίτλο: "Η εξασφάλιση ολοκληρωμένης φροντίδας και υποστήριξης για τα  παιδιά και τους εφήβους που εκφράζουν κάποια διαφορετικότητα στο φύλο".

Σύμφωνα με αυτό το έγγραφο, ο στόχος πρέπει να  είναι να σταθεροποιηθεί το επιθυμητό ή αλλιώς το βιωματικό φύλο του παιδιού, ανεξαρτήτως ηλικίας. Κάθε προσπάθεια να βοηθηθεί ένα παιδί ή ένας έφηβος, ώστε να ταυτιστεί με το βιολογικό του φύλο θεωρείται "άδικη και παραπλανητική".

Η Ακαδημία υποστηρίζει οτι η αναμονή  ως την εφηβεία για την αποκατάσταση είναι «ξεπερασμένη». Αμέσως μετά από αυτή την δήλωση της American Academy of Pediatrics (AAP), γράφτηκε μια επιστολή από μέλη του Φόρουμ για τη Διαταραχή Ταυτότητας Φύλου, που επικρίνει την στάση της AAP.  Σύμφωνα με την επιστολή αυτή στις οδηγίες που εξέδωσε η American Academy of Pediatrics, υπάρχει επιστημονικό έλλειμμα ως προς τις διαγνωστικές της  μεθόδους, την άποψή της για τα επακόλουθα προβλήματα ψυχικής υγείας, την επιλογή της να αγνοήσει τις πραγματικότητες της απόσυρσης και την επιθυμία να επανέλθει τελικά το άτομο στο αρχικό του φύλο και αποτυχία της Ακαδημίας να εφαρμόσει ιατρική βασισμένη σε επιστημονικά κριτήρια.

Ομοίως, η  AAP δεν λαμβάνει σοβαρά υπόψιν  το φαινόμενο που είναι γνωστό ως «Δυσφορία Φύλου με Αιφνίδια Έναρξη». Αυτή η πρόσφατα εμφανισθείσα μορφή δυσφορίας φύλου εμφανίζεται κυρίως σε παρέες έφηβων κοριτσιών με τρόπο παρόμοιο με τις διατροφικές διαταραχές, γεγονός που υποδηλώνει ότι η δυσφορία φύλου μπορεί να λειτουργήσει ως μεταδοτική κοινωνική «μόδα» και να εξαπλωθεί από το ένα παιδί στο άλλο.

Το 2017, η Αμερικανική Ενδοκρινολογική Εταιρεία εξέδωσε  κατευθυντήριες οδηγίες με προτάσεις και συστάσεις για τη φροντίδα των διαφυλικών ατόμων. Ωστόσο, δεν υπάρχουν επίσημα θεραπευτικά πρωτόκολλα. Από αυτές τις γραπτές θέσεις, περίπου το 21% ορίσθηκαν ως «ανεπίσημες οδηγίες βοηθητικής πρακτικής». Από τις υπόλοιπες επίσημες συστάσεις, πάνω από το ήμισυ ταξινομήθηκαν ως βασισμένες σε αδύναμα αποδεικτικά στοιχεία και πάνω από το 80% κατηγοριοποιήθηκαν από πολύ χαμηλής έως χαμηλής ποιότητας από πλευράς αποδεικτικών στοιχείων  που να υποστηρίζουν την αξιοπιστία  τους.

Παρόμοιες μελέτες παρακολούθησης αποκαλύπτουν ότι πάνω από το 85 % των παιδιών που διαγνώστηκαν με διαταραχή ταυτότητας φύλου αποκαθίστανται όταν λάβουν βοήθεια έως και μέσα στην εφηβεία.

Εφόσον η πλειονότητα αυτών των κατευθυντήριων θεραπευτικών οδηγιών βασίζεται σε χαμηλής πιστότητας, αδύναμες αποδείξεις και τα περισσότερα παιδιά που διαγιγνώσκονται με δυσφορία φύλου μπορούν να φύγουν από αυτή, τότε γιατί να πραγματοποιούμε αυτές τις "θεραπευτικές" παρεμβάσεις;  Κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι αναστολείς της εφηβείας δίνουν χρόνο στα παιδιά για να αποφασίσουν. Τα αποδεικτικά στοιχεία δεν υποστηρίζουν αυτήν την άποψη. Μια μελέτη του 2011 αξιολόγησε εβδομήντα νέους ηλικίας μεταξύ δώδεκα και δεκαέξι ετών, οι οποίοι έλαβαν αναστολείς εφηβείας. Από τα εβδομήντα άτομα κανένας δεν βγήκε από τους  καταστολείς της εφηβείας και όλοι πέρασαν στο επόμενο θεραπευτικό στάδιο και έλαβαν υψηλές δόσεις  ορμονών αντίθετου φύλου.

Ας θυμηθούμε, όμως, πως, όταν η παιδιατρική δυσφορία φύλου δεν αντιμετωπισθεί με καταστολείς της εφηβείας, η μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών -άνω του 85%-,  θα ταυτιστεί κάποια στιγμή με το βιολογικό του φύλο. Οι χορηγούμενοι αναστολείς της εφηβείας αλλάζουν τη φυσική πορεία της αποκατάστασης στα παιδιά. Δεν είναι αλήθεια πως δίνουν στα παιδιά τη δυνατότητα να αποφασίσουν. Αντίθετα, οι γιατροί που δίνουν στα παιδιά τους puberty blockers, παίρνουν εκείνοι την απόφαση γι 'αυτά, ώστε τελικά να διαιωνισθεί η ασυμφωνία βιολογικού και ψυχολογικού φύλου.

Οι θεραπείες για τη δυσφορία του φύλου θα πρέπει να κατευθυνθούν καταρχάς  στην αντιμετώπιση των προβλημάτων ψυχικής υγείας που οδηγούν αυτά τα παιδιά και τους εφήβους να αισθάνονται ως τρανσέξουαλ. Πρέπει επιπρόσθετα να βοηθηθούν οι οικογένειες να αλλάξουν τις συμπεριφορές που φθείρουν τα παιδιά και ακόμη καλύτερα να προνοήσουμε, ώστε ποτέ να μην εκδηλώνονται τέτοιες συμπεριφορές.

Οι οικογένειες πρέπει να απευθυνθούν σε ικανούς και ευσυνείδητους ψυχοθεραπευτές που αφιερώνουν χρόνο με τους ασθενείς και τους γονείς τους και δουλεύουν μέσα από τις ιστορίες και τις εμπειρίες του παιδιού απευθυνόμενοι στο σύνολο του ατόμου. Με αυτόν τον τρόπο το σώμα, το μυαλό και η ψυχή μπορούν να συνεκτιμηθούν και τελικά να θεραπευθούν.

______________________

Πηγές:

https://www.thepublicdiscourse.com/2019/04/51024/

https://www.acpeds.org/the-college-speaks/position-statements/gender-dysphoria-in-children

https://www.thenewatlantis.com/publications/growing-pains

Πηγή: Μαμά Μπαμπάς και Παιδιά