Διακήρυξη βασικών αρχών βιοηθικής βασισμένων στην Ορθόδοξη παράδοση
Εμείς που εκπροσωπούμε τα κοινοβούλια μας ή ομάδες των Κοινοβουλίων μας στην Ευρωπαϊκή Διακοινοβουλευτική Συνέλευση Ορθοδοξίας (ΕΔΣΟ) διακηρύσσουμε:
1) Η ραγδαία πρόοδος των βιοϊατρικών επιστημών και τα εντυπωσιακά αποτελέσματα των σχετικών ερευνών, εφαρμογών και τεχνολογιών υπόσχονται πολλά για την βελτίωση της ποιότητας ζωής, την ανακούφιση από τον πάσης φύσεως πόνο και την αναβάθμιση της υγείας σε προληπτικό, διαγνωστικό και θεραπευτικό επίπεδο. Όλοι εμείς, χαιρετίζουμε αυτήν την πρόοδο με ιδιαίτερο ενθουσιασμό και υψηλές προσδοκίες.
2) Η χρήση όμως όλων αυτών των ερευνητικών επιτευγμάτων εκτός από ελπίδες γεννά και εύλογη προβληματική για το πώς οι κοινωνίες θα αξιοποιήσουν τις τεράστιες δυνατότητες ώστε και ο άνθρωπος να προστατευθεί ως αξία και οι κοινωνικές ισορροπίες και παραδόσεις να παραμείνουν σεβαστές και αδιατάρακτες. Όταν η επιστημονική ανακάλυψη δεν συνδυάζεται με σεβασμό προς τον άνθρωπο, αλλά συνοδεύεται από αλαζονεία, προωθείται από οικονομικά συμφέροντα και υπηρετεί εγωιστικές προοπτικές, τα αποτελέσματα της επιστήμης μπορεί να αποδειχθούν επιβλαβή για την ανθρωπότητα.
3) Ιδίωμα της βιοϊατρικής έκρηξης είναι ότι η ορθή χρήση της είναι μεγαλύτερο επίτευγμα από την ίδια την εμφάνισή της. Για αυτό και η ευθύνη μας ως πολιτικών να προσδώσουμε στην βιοϊατρική πρόοδο τον χαρακτήρα της μοναδικής ευλογίας ή της καταστροφικής απειλής είναι ιστορικής βαρύτητας.
4) Τα θέματα της βιοηθικής άπτονται της ιερότητας του ανθρώπου με ιδιαίτερα διεισδυτικό τρόπο. Ακουμπούν στην αρχή και το τέλος της ανθρώπινης ζωής, επηρεάζουν την μορφή της και καθορίζουν τον ψυχοσωματικό σύνδεσμο. Για τον λόγο αυτόν αλλά και για το γεγονός ότι κεντρίζουν τις βαθύτερες χορδές της ψυχής, οι θρησκείες έχουν καίριο λόγο που απαιτεί προσοχή, σεβασμό και κατανόηση.
5) Η ελευθερία της επιστήμης καλλιεργήθηκε με συνέπεια στις χώρες με Ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση ήδη από τις αρχές του Μεσαίωνα και αποτελεί στοιχείο της πολιτιστικής τους ταυτότητας.
6) Η Ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση χαρακτηρίζεται από μια ανθρωπολογία -θεωρία δηλαδή περί ανθρώπου- ξεχωριστά ιδιόμορφη και τόσο σημαντική, αφού αντικρύζει τον κάθε άνθρωπο μόνο ως εικόνα του Θεού και αναγνωρίζει ως προορισμό του μόνο την ομοίωση και ένωση του ανθρώπου με τον Θεό.
7) Στην Ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση ο άνθρωπος δεν νοείται μόνον ως άτομο που κρίνεται από τις πράξεις του, αλλά κυρίως ως πρόσωπο που καταξιώνεται από τις σχέσεις του με τους συνανθρώπους του και την σχέση του με τον Θεό.
8) Μια ηθική αξιολόγηση των σύγχρονων επιστημονικών επιτευγμάτων της βιοϊατρικής πρέπει οπωσδήποτε να περνάει από τις παρακάτω αρχές σεβασμού:
α) Σεβασμός του χρόνου. Ενώ η γνώση μας είναι πολύ περι-ορισμένη, προχωρούμε σε αποφασιστικά βήματα άμεσων συνεπειών. Πριν αποκτήσουμε την απαραίτητη γνώση για το σύνολο του DΝΑ, προχωρούμε σε εφαρμογές που αναφέρονται στα γονίδια. Τα συμφέροντα των εταιρειών συμπιέζουν τον χρόνο, την στιγμή που η έρευνα τον απαιτεί. Η συμμαχία του χρόνου είναι η μεγαλύτερη ασφαλιστική δικλείδα.
β) Σεβασμός της θεϊκής δημιουργίας. Η γνώση είναι τόσο ουσιαστικά και βαθειά δεμένη με την φύση του ανθρώπου, ώστε ο κίνδυνος να μην αρκεσθούμε στην θεραπεία, αλλά να προχωρήσουμε στην διόρθωση των "φυσικών ατελειών" είναι ορατός, με συνέπεια, μαζί με την θεραπεία των γονιδίων, να προκαλέσουμε αθεράπευτες αλλοιώσεις και στις ανθρώπινες σχέσεις.
γ) Σεβασμός των φυσικών ατελειών και αναπηριών. Η δυνατότητα να παρέμβουμε στην ποιότητα και να διαμορφώσουμε τα χαρακτηριστικά μας, ανοίγει τις πύλες στο ενδεχόμενο μιας κοινωνίας γενετικών διακρίσεων, ρατσισμού και ευγονικής, μιας κοινωνίας στην οποία θα έχουν θέση μόνον οι υγιείς, οι ισχυροί, οι συγκεκριμένων προκαθορισμένων προδιαγραφών άνθρωποι και η οποία για να δημιουργηθεί θα οδηγήσει σε αφανισμό δισεκατομμύρια ανθρώπινων υπάρξεων. Οι κοινωνίες οφείλουν να σεβασθούν και να προστατεύσουν όσους εμφανίζουν φυσικές ατέλειες και αναπηρίες περισσότερο από όσο ενισχύουν τις θεραπευτικές έρευνες.
δ) Σεβασμός της ανθρώπινης ζωής από την σύλληψη μέχρι την στιγμή του θανάτου. Κάθε πολιτική απόφαση ή νομοθετική ρύθμιση που αναφέρεται σε θέματα βιοϊατρικής, ιατρικής τεχνολογίας, βιοτεχνολογίας και γενετικής μηχανικής πρέπει απαραιτήτως να σέβεται το γεγονός ότι η κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, από την πρώτη της στιγμή μέχρι και την τελευταία της πνοή, αποτελεί μοναδική αναντικατάστατη και ανεπανάληπτη οντότητα, εκ φύσεως αυτεξούσια, ελεύθερη, στην ουσία και την προοπτική της ιερή και υπερβατική, κοινωνική μονάδα με δικαιώματα και υποχρεώσεις.
9) Η ανθρώπινη ζωή δεν είναι αντιληπτή μόνο ως ύπαρξη αλλά και ως συνύπαρξη του ατόμου με άλλα άτομα σε ένα δεδομένο περιβάλλον. Από τη διαπίστωση αυτή πηγάζει η αρχή της ευθύνης και του σεβασμού έναντι της αυτονομίας του ατόμου, του περιβάλλοντος και των μελλοντικών γενεών.
10) Η αυτονομία του ατόμου θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στο σύνολο των θεμάτων που αναφέρονται στην ιδιότητά του ως ασθενούς ή υποκειμένου έρευνας (συναίνεση σε ιατρικές/γενετικές εξετάσεις, ιατρικές επεμβάσεις, προστασία ιατρικών/γενετικών δεδομένων) και στις επιλογές του ως καταναλωτή ή επαγγελματία στους τομείς της ιατρικής και της βιολογίας.
11) Είναι ευθύνη όλων μας θρησκευτικών, πολιτικών επιστημονικών και κοινωνικών φορέων απέναντι στις μέλλουσες γενεές να λάβουμε όλα τα μέτρα ώστε ο άνθρωπος να μην υποβιβασθεί σε οικονομικό μέγεθος, γενετική παράμετρο ή ντετερμινιστική μονάδα και να αποφευχθεί κάθε μορφή ρατσιστικής διάκρισης ευγονικού χαρακτήρα. Παράλληλα, θα εργασθούμε όλοι μαζί για να δοθεί προτεραιότητα στον σεβασμό του ανθρώπου έναντι των οποιωνδήποτε ερευνητικών επιδιώξεων και επιτευγμάτων και για την εμπιστευτικότητα των γενετικών πληροφοριών.
12) Οι δυνατότητες που παρέχει η βιοϊατρική πρόοδος και πιο συγκεκριμένα η γενετική μηχανική επιβάλλουν να προστατευθεί οπωσδήποτε το ανθρώπινο γονιδίωμα από κάθε μορφής συμφέροντα, οικονομική εκμετάλλευση, ευγονικό προσανατολισμό, αλαζονική κυριαρχία.
13) Η ευθύνη έναντι των μελλοντικών γενεών επιβάλλει ιδιαίτερη προσοχή ως προς την αποδοχή μεθόδων γονιδιακής θεραπείας, με την οποία θα κληρονομούνται τα αποτελέσματα στους απογόνους των ενδιαφερομένων. Ταυτόχρονα θα πρέπει να αποκλεισθεί οιαδήποτε μορφή μεροληπτικής μεταχειρίσεως των ατόμων με πάσης φύσεως προβλήματα υγείας. Τέλος η γενετική ταυτότητα του ατόμου θα πρέπει να προστατεύεται ως προς επεμβάσεις που δεν έχουν διαγνωστικό, προληπτικό ή θεραπευτικό χαρακτήρα.
14) Ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της ατομικής ελευθερίας στον τομέα της υγείας δεν συμβάλλει μόνο στην εξέλιξη του ατόμου αλλά αποτελεί ταυτοχρόνως και στοιχείο της δημοκρατικής οργανώσεως της κοινωνίας.
15) Στις χώρες που καλλιεργήθηκε η Ορθόδοξη λατρεία αναπτύχθηκε για μια ποικιλία λόγων (ιστορία, κοινωνική συγκρότηση) μια "κοινωνική αντίληψη" σχετικά με τα θέματα που συνδέονται με τον ανθρώπινο κύκλο της ζωής: Η γέννηση, η ασθένεια, ο θάνατος αποτελούν ζητήματα όχι μόνον της ευρύτερης οικογένειας αλλά ολόκληρης της κοινότητας. Η αντίληψη αυτή οδηγεί σήμερα στη συνειδητοποίηση της ανάγκης για συνεπή, συνεχή και αδιάκοπη ενημέρωση όσο το δυνατόν ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων στα θέματα που έχουν σχέση με την υγεία και κυρίως με τη γενετική του ανθρώπου. Η ενημέρωση αυτή από πλευράς επιστημονικής και πολιτικής ηγεσίας δεν αποτελεί μόνο εργαλείο δημιουργίας συναινέσεως αλλά έκφραση αμοιβαίας ευθύνης των μελών της ανθρώπινης κοινότητας. Η διαφάνεια κατά τη λήψη των αποφάσεων που αναφέρεται στις επιστημονικές εφαρμογές αποτελεί επιταγή του δημοκρατικού πολιτεύματος.
16) Θεωρούμε απολύτως αναγκαία την σωστή ενημέρωση και ημών των πολιτικών αλλά και όλων των πολιτών. Η γνώση των ειδικών σε τέτοιου είδους απολύτως ειδικά και κοινωνικού χαρακτήρα θέματα και η επιλεκτική χρησιμοποίησή της από οικονομικά συμφέροντα, όταν δέν συνοδεύεται από ευρεία και σωστή ενημέρωση των κοινωνικών φορέων και μονάδων είναι ανεξέλεγκτη και μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη. Για τον λόγο αυτόν, πιστεύουμε στη σύσταση ανεξάρτητων Επιτροπών Βιοηθικής και Δεοντολογίας, όπως επίσης και στη δέσμευση των κρατών να προωθήσουν την εκπαί-δευση και ενημέρωση στην βιοηθική και τις συναφείς συζητήσεις, οι οποίες πρέπει οπωσδήποτε να είναι ανοικτές στα ποικίλα θρησκευτικά ρεύματα σκέψης.
17) Η ευφορία που συνοδεύει τις βιοτεχνολογικές εξελίξεις και την αναμενόμενη οικονομική πρόοδο δεν θα πρέπει να οδηγήσει σε μείωση των προσπαθειών για τη δικαιότερη κατανομή του πλούτου σε εθνικό και διεθνές επίπεδο και για την αναπτυξιακή πρόοδο των υπό ανάπτυξη χωρών. Για τον λόγο αυτόν θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα, ούτως ώστε να μην διαιωνισθεί, μέσω των μονοπωλίων παραγωγής και διαχειρίσεως της νέας τεχνολογικής γνώσεως η εξάρτηση των αναπτυσσομένων χωρών από τις χώρες-παραγωγούς της βιοτεχνολογικής γνώσεως. Η αρχή της αλληλεγγύης θα πρέπει να διέπει τις κρατικές πολιτικές στο θέμα αυτό.
18) Ο σεβασμός προς την ανθρώπινη ζωή οδηγεί στον σεβασμό προς το περιβάλλον, ο οποίος αναφέρεται τόσο στα ζώα όσο και στη φύση. Παράλληλα θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα σύστημα ασφαλείας έναντι 'βιολογικών κρίσεων', που θα επιτρέπει τον περιορισμό των πιθανών αρνητικών συνεπειών.
19) Οι νέες γνώσεις θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν μόνον επ' αγαθώ της ανθρωπότητας και όχι ως μέσα εμπλουτισμού του οπλοστασίου. Η συνειδητοποίηση της ανάγκης αναλήψεως σταυροφορίας με σκοπό να απαγορευθούν τα 'βιολογικά όπλα' πρέπει να καταστεί κοινή συνείδηση.
