Τό ἄρθρο αὐτό γράφεται μέ βάση τήν πολυετῆ ἐμπειρία μου στίς Η.Π.Α. Χωρίς νά θεωρηθῆ μιά ἐπιστημονική μελέτη, παρακολουθεῖ τά ἴχνη μιᾶς ἀκόμη ἐποποιΐας τοῦ Ἑλληνισμοῦ.

Ἔζησα περίπου εἴκοσι πέντε χρόνια στήν Ἀμερική καί θά προσπαθήσω νά καταγράψω μερικές ἀπό τίς γνώσεις καί ἐντυπώσεις μου ἀπό τήν Ὁμογένεια, μέ βάση κοινωνιολογικά καί ἱστορικοθρησκευτικά στοιχεῖα.

1. Ἐπειδή οἱ Ἕλληνες τῆς Διασπορᾶς μετέβησαν στίς χῶρες ὑποδοχῆς (Ἀμερική, Αὐστραλία, Νότιο Ἀφρική, ὐρώπη),
κυρίως τήν δεκαετία τοῦ ᾿50, ἔχουν διατηρήσει τά πολιτιστικά καί θρησκευτικά χαρακτηριστικά τοῦ Ὀρθοδόξου Eλληνα, συνήθως ἀγρότη ἤ κτηνοτρόφου, τῆς προπολεμικῆς ἐποχῆς. Ἀσφαλῶς οἱ ἐμπειρίες τοῦ Πολέμου, τῆς Κατοχῆς καί τοῦ Ἐμφυλίου ἐπηρέασαν τήν ψυχοσύνθεσή τους, ἀλλά παρ᾿ ὅτι ἔχουν τήν ἴδια ἀφετηρία μέ τόν ἑλλαδίτη Νεοέλληνα, ἡ διαδρομή τους εἶναι διαφορετική. Πολλά ἀπό τά χαρακτηριστικά τῆς Πατρίδος διατηρήθηκαν, ὅμως ἡ ἀνταπόκρισή τους σέ χῶρες ὀργανωμένες μέ βάση ἀγγλοσαξωνικά καί ἑβραΐκά πρότυπα πρόσθεσε στόν τρόπο ζωῆς τους. Εἶναι σάν νά ζῆ κανείς σέ χῶρες μέ μόνιμα μνημόνια, θά ἔλεγε κανείς, χωρίς κοινωνική ἀλληλεγγύη, μέ συνθῆκες ἄκρατου καπιταλισμοῦ καί ἀνταγωνισμοῦ, χωρίς αὐτό πού ὑπάρχει στήν Ἑλλάδα καί τό θεωροῦμε δεδομένο: τήν σαρκωμένη Ὀρθοδοξία, τό φιλότιμό μας, τήν ἀγάπη μας πρός τόν ἀδύναμο.

2. Στίς νέες πατρίδες ὁ Ἕλληνας μετανάστης διδάχτηκε τήν ὑπακοή στούς κανόνες καί τήν συνέπεια. Στίς χῶρες ὑποδοχῆς οἱ κανόνες εἶναι συνήθως ἁπλοί καί δέν ὑπάρχει δυνατότητα ἀποφυγῆς. Οἱ ἄνθρωποι ἐκεῖ προέρχονται ἀπό διαφορετική κουλτούρα μέ ἐμπειρεῖες ἀπό τό σχῆμα φεουδάρχης ― μουζίκοι, εἶναι ὑποταγμένοι καί ζητοῦν νά ἀποδείξουν πόσο πειθήνιοι εἶναι στό σύστημα. Οἱ Ἕλληνες μετανάστες προήρχοντο ἀπό χώρα μή ἀνεπτυγμένη καπιταλιστικά πού ὅταν ἄρχιζε ἡ βιομηχανική ἐποχή, αὐτοί ἀντέδρασαν δημιουργώντας Ἀμπελάκια, Συνεταιρισμούς, δηλαδή, ὅπου ὅλοι μετεῖχαν στήν ἐργασία καί τό κέρδος χωρίς τό σχῆμα βιομήχανος ― ἐργάτες καί αὐτό ὡς ἀπόρροια τῆς ὀρθοδόξου ζωῆς τους καί ἀπό τίς ἱστορικές καταβολές τους. Οἱ ὁμογενεῖς, λοιπόν, προσαρμόστηκαν στό νέο περιβάλλον καί μέ ὅπλο τά καλά χαρακτηριστικά τῆς φυλῆς μας, τήν ἐργατικότητα, τήν οἰκογένεια ὡς βάση ζωῆς καί τό φιλότιμο, ἐδημιούργησαν δικές τους ἐπιχειρήσεις καί προόδευσαν οἰκονομικά.

Τό πρῶτο μέλημά τους ἦταν νά ἱδρύσουν Ἐκκλησίες ἤ καλύτερα ἐκκλησιαστικές Κοινότητες μέ σχολεῖο, ἑλληνική γλῶσσα, χώρους ἐκδηλώσεων. Ἄραγε, οἱ σημερινοί μετανάστες θά ἵδρυαν ἐκκλησίες στήν ξενιτειά σάν πρῶτο μέλημά τους; Ἀμφιβάλλω. Ἐκεῖ κάπου φαίνεται ἡ διαφοροποίηση τοῦ μετανάστη τοῦ ᾿50 ἀπό τόν σύγχρονο Ἑλλαδίτη Νεοέλληνα.

3. Ἡ ἔνταξη στίς νέες κοινωνίες ὑπῆρξε ἐπιτυχής, ὄχι ὅμως καί ἡ ἀφομοίωση, γιατί ἡ πρώτη γενιά μεταναστῶν θεωροῦσε τόν ἑαυτό της ἕλληνα τῆς Διασπορᾶς καί διατήρησε τήν γλῶσσα καί τά πολιτιστικά χαρακτηριστικά της. Ὅμως ἡ γενιά τῶν παιδιῶν τους καί πολύ περισσότερο ἡ τρίτη γενιά Ἑλλήνων τοῦ ἐξωτερικοῦ ἔχει ὡς κυρίαρχη κουλτούρα τήν ἐντόπια συνήθως πρωτεσταντικοῦ τύπου μέ μερικά στοιχεῖα ἑλληνικῆς καταγωγῆς, ὅπως εἶναι π.χ. οἱ
ἑλληνικοί χοροί.

4. Δέν ὑπῆρξε ποτέ συνειδητή πολιτική τῆς Ἑλλάδος πρός τούς ἕλληνες τῆς Διασπορᾶς. Στίς δεκαετίες τοῦ ᾿50 καί τοῦ ᾿60 τά ἐμβάσματα σέ συνάλλαγμα πρός τούς συγγενεῖς ἦταν εὐπρόσδεκτα, ὅμως δέν ὑπῆρξε ποτέ ἑλληνική ἐθνική πολιτική πρός τούς ἕλληνες τῆς Διασπορᾶς. Πῶς θά μποροῦσε ἄλλωστε, ἀφοῦ τήν Ἑλλάδα τήν κυβερνοῦσε τό ψευτορωμαίϊκο. Οἱ μετανάστες ἀποκομμένοι ἀπό τόν ὀμφάλιο λῶρο ἐπρόκειτο νά διατηρήσουν τήν ἑλληνική ὀρθόδοξη συνείδησή τους γιά μερικές γενιές. Ὅμως χωρίς κεντρική πολιτική ἡ ἀφομοίωσή τους ἦταν δεδομένη.

5. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἐπίσης δέχτηκε ἐπιρροές. Τό γεγονός ὅτι ἡ Κοινότητα προσλαμβάνει τόν ἱερέα, ἐτόνισε τόν ρόλο τῶν λαϊκῶν στήν ἐκκλησία. Ἔπαυσε πλέον ἡ παραγωγή ἱερέων ― ἡγετῶν σέ κάθε τομέα καί υἱοθετήθηκε τό μοντέλο τοῦ ἱερέα ― ὑπαλλήλου μέ σπουδές στήν Ἱερατική Σχολή τῆς χώρας ὑποδοχῆς, χωρίς λειτουργικές καί ἄλλες ἐμπειρίες ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Ἑλλάδα.

6. Τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ ὅμως εἶναι διαφορετικό. Στήν Ἀμερική ὁ πατήρ Ἐφραίμ, πρώην ἡγούμενος τῆς Μονῆς Φιλοθέου στό Ἅγιον Ὄρος, ἔμελλε νά ἀλλάξη τίς ἰσορροπίες. Μέ περίπου τριακονταπενταετῆ παρουσία στήν Ἀμερική, μέ ἄπειρη ὑπομονή καί καρτερικότητα, ἄλλαξε τό τοπίο. Ἵδρυσε δεκαοκτώ Ἱερές Μονές, πραγματοποίησε τήν κουρά πολλῶν μοναχῶν καί μετέβαλε τό κλῖμα ἐκκοσμικεύσεως τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Χιλιάδες χιλιάδων ἐξομολογήθηκαν στό πετραχήλι του καί δέχτηκαν τίς πνευματικές συμβουλές του καί ἀπετέλεσε ὁ Γέρων καί οἱ Μονές πού ἵδρυσε, τόν ἄλλο πόλο στήν πραγματικότητα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στήν Ἀμερική. Στά Μοναστήρια ὅλες οἱ Ἀκολουθίες γίνονται στήν ἑλληνική γλῶσσα ἀκόμη καί ἀπό ἀμερικανούς μοναχούς καί ἀκολουθεῖται τό ἁγιορείτικο τυπικό.

7. Ὁ πατήρ Ἀνανίας Κουστένης ἀναφέρει ὅτι ὁ ὅσιος Πορφύριος ὁ Καυσοκαλυβίτης, ἔλεγε ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία θά μεταναστεύση δυτικά, ἐνδεχομένως ἐννοώντας τήν Ἀμερική. Τό γεγονός ὅτι ἐνισχύθηκε ὁ μοναχισμός στήν Ἀμερική εἶναι δεῖγμα τῆς προνοίας τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἐπίδραση τοῦ λαϊκοῦ στοιχείου στήν Ἀρχιεπισκοπή, ἡ προώθηση ἀνθρώπων μυστικιστικῶν ὀργανώσεων στά Ἐκκλησιαστικά Συμβούλια ― κατόπιν σχεδίου ἀσφαλῶς ― ὁ ὑποβιβασμός τοῦ κληρικοῦ σέ ὑπάλληλο, ἀνατρέπονται ἀπό τήν παρουσία ἑνός ἀσκητῆ!

8. Συμπερασματικά μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ γιά τήν σωτηρία τοῦ κόσμου βρίσκεται σέ ἐξέλιξη καί εἶναι εὐδιάκριτο. Ἡ παρουσία τόσων ὁσιακῶν μορφῶν στήν Ἑλλάδα τά τελευταῖα πενήντα χρόνια καί ἡ ἄνθηση τοῦ μοναχισμοῦ φανερώνει πόσο ὁ Θεός φροντίζει τήν πατρίδα μας. Ἡ μεταστροφή τῆς ἐκκοσμικεύσεως τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀμερικῆς δείχνει ὅτι ἐνδεχομένως στό σχέδιο τοῦ Θεοῦ μπορεῖ νά χρησιμοποιηθῆ καί ἡ ἑλληνική Ὁμογένεια, ἡ ἑλλάδα τῆς Διασπορᾶς. Ἡ δημιουργία τόσων Ἱερῶν Μονῶν στήν Ἀμερική σέ ἀντίποδα τοῦ σχεδίου γιά αἰχμαλωτισμό τῆς Ἐκκλησίας ἀπό ἀνθρώπους ἀποκρύφων ὀργανώσεων, εἶναι ἕνα θαῦμα τῆς ἐποχῆς μας. Στήν χώρα πού γίνονται «γάμοι» ἀνδρῶν μέ ἄνδρες, στήν χώρα τῶν «παρενθέτων μητέρων», ἀκούγονται Ὄρθροι καί πολυέλεοι καί δοξολογίες στήν γλῶσσα μας. Μπορεῖ ἡ παγκοσμιοποίηση νά βρίσκεται σέ ἐξέλιξη, ὅμως μέ ἕναν ὑπόγειο τρόπο δημιουργοῦνται οἱ δομές γιά τήν ἑπομένη ἡμέρα. Ἐκεῖ ἴσως νά βρίσκεται καί ὁ ρόλος τῶν ἑλλήνων τῆς Διασπορᾶς. Τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ, λοιπόν, εἶναι διακριτό. Ἀρκεῖ ὁ καθένας μας νά κρατήση τό ὀρθόδοξο πνεῦμα στόν ἑαυτό του καί στόν μικρόκοσμό του. Ὁ Θεός μᾶς ἀγαπᾶ καί θά κάνη τά ὑπόλοιπα.

Πηγή: Ενωμένη Ρωμηοσύνη