Συνεχίζοντας τήν ἔρευνα καί ἀξιοποίηση τοῦ ὑλικοῦ πού ἀφορᾶ στόν Ἰ. Καποδίστρια, παρουσιάζουµε µιά πολύ ἐνδιαφέρουσα ἐπιστολή µέσα ἀπό τήν ὁποία ἀναδεικνύεται τό σπάνιο ἦθος, τό «πιστεύω» τοῦ Κυβερνήτη, ἀλλά πάνω ἀπ' ὅλα, ἀποδεικνύεται ἡ ἀπόλυτη ταύτιση λόγων καί ἔργων, πεποιθήσεων καί πράξεων τοῦ Κυβερνήτη.
Μέσα ἀπό τήν ἐπιστολή αὐτή βλέπουµε νά ἀναδύεται ἕνα πολιτικό ἦθος, πού δυστυχῶς ἡ πατρίδα µας δέν γνωρίζει σήµερα. Διαβάζουµε ὅτι ὁ Ἰ. Καποδίστριας ὁλοπρόθυµα βοήθησε τούς Ἕλληνες ὁµοεθνεῖς του, ὅταν ἐκεῖνοι βρίσκονταν σέ δύσκολη θέση, ἀλλά ἡ προσφορά του δέν σταµάτησε ἐκεῖ: σάν στοργικός πατέρας, τούς συµβούλευε καί τούς νουθετοῦσε.
Ὁ Κυβερνήτης, ὄχι µόνο δέν δέχθηκε κάποιο ὑλικό ὄφελος, ἀλλά καί τό δῶρο, πού µέ ὅλη τήν καρδιά τους οἱ Ἕλληνες ἤθελαν νά τοῦ προσφέρουν σέ ἔνδειξη εὐγνωµοσύνης, τό µετασχηµάτισε καί τούς τό ἀντι¬προσέφερε, ὡς βοήθεια. Οἱ ἴδιοι, ἀφ' ἑνός µέν ἔµειναν εὐχαριστηµένοι διότι προσέφεραν τήν δωρεά τους καί ἐξέφρασαν τήν εὐγνωµοσύνη τους, ἀφ' ἑτέρου δέ ἔφυγαν ὠφεληµένοι, διότι ἡ δωρεά αὐτή θά βοηθοῦσε ὅλη τήν ἑλληνική παροικία, µακροπρόθεσµα.
Πῶς µπορεῖ νά συγκριθεῖ αὐτό τό ἦθος µέ τό σηµερινό; Ἀλλοίµονο, σήµερα, ἄν βρεθεῖς στήν ἀνάγκη ἑνός πολιτικοῦ ἤ ἑνός ὑψηλόβαθµου ὑπαλλήλου! Τό «δῶρο» ἤ «ἡ µίζα», ὅπως τήν ἀποκαλεῖ ὁ λαός, εἶναι ἐπι¬βε¬βληµένο καί, πολλές φορές, προκαθορισµένο. Ἡ παράνοµη χρηµατική, συνήθως, ἀµοιβή γιά ἐξασφάλιση καλύτερης ἤ ταχύτερης ἐξυπηρέτησης, εἶναι λίαν ἐφαρµοσµένη πρακτική, σήµερα. Ἔχεις νά δώσεις, ἤ ὄχι, εἶναι ἀδιάφορο. Ἐπίσης ἀδιάφορο εἶναι τό ἄν τό αἴτηµά σου ἀποσκοπεῖ ὄχι σέ ἴδιο συµφέρον, ἀλλά στήν ἀνάπτυξη καί τήν πρόοδο τῆς πατρίδας. Ἄν δέν «λαδώσεις», δέν θά προχωρήσει τίποτα!
Τό ἦθος τοῦ Καποδίστρια µᾶς ξενίζει, σήµερα, µᾶς φαίνεται παράξενο... στεκόµαστε ἀµήχανοι καί δύσπιστοι µπροστά στό µεγαλεῖο του. Ἀπό αὐτό καί µόνο, καταλαβαίνουµε πόσο ἀπέχουµε ἀπό τό νά κατανοήσουµε τήν προσωπικότητά του. Βέβαια, αὐτό δέν εἶναι σηµερινό φαινόµενο. Τό ἦθος του ἀπεῖχε παρασάγγας ἀπό ἐκεῖνο τῶν Ἑλλήνων πολιτικῶν τῆς ἐποχῆς του, οἱ ὁποῖοι ὄχι µόνο δέν µπόρεσαν νά τό κατανοήσουν, ἀλλά καί τό πολέµησαν µέ πάθος!
Ἀκολουθεῖ ἀπόσπασµα ἐπιστολῆς τοῦ εὑρισκοµένου ἐν Σύρᾳ Α., πρὸς τὸν φίλον αὐτοῦ Κ. Τό ἀπόσπασµα ἀντλήσαµε ἀπό τήν Γενική Ἐφηµερίδα τῆς Ἑλλάδος, Ἀριθµ. 22, Ἔτος Γ΄.
«Μέ ἄκραν θλίψιν τῆς ψυχῆς µου ἀνέγνωσα ὅσα µὲ γράφεις περὶ τοῦ πολι¬τεύµατος τῶν Ἑλλήνων καὶ µάλιστα τῶν εὐκαταστάτων πρὸς τὰ κυβερνητικὰ πράγµατα. Ἡ θλίψις µου βέβαια ἤθελεν εἶναι ἀπαρηγόρητος, ἐὰν πεποιθὼς εἰς τὴν ἐγνωσµένην ἀρετὴν, τὸ φιλόπατρι καὶ τὴν φρόνησιν τοῦ ἀξίου Κυβερνήτου τῆς Ἑλλάδος, δὲν εἶχον συµφώνως µὲ σὲ χρηστὰς ἐλπίδας ὅτι διὰ τῆς ὑποµονῆς καὶ ἐπιµονῆς τῆς Α.Ε. θέλει εἰσαχθῆ ἐντὸς ὀλίγου ἡ εὐνοµία καὶ ἡ ἀγάπη τῆς δικαι¬ο-σύνης εἰς τὴν ὡραίαν πατρίδα µας, τόσον ἀνηλεῶς παρὰ τῶν κακῶν µέχρι τοῦδε κατασπαραττοµένην.
Εἶναι τῷ ὄντι, φίλε, ἄξιον µεγάλης ἀπορίας, πῶς ἐνῷ ὅλοι ἐν γένει οἱ Ἕλ¬λη¬νες ἐπιθυµοῦν τὴν ἐλευθερίαν τῆς πατρίδος, τὴν ἀνεξαρτησίαν τοῦ ἔθνους καὶ τὴν ἀποκατάστασιν τῆς ἐσωτερικῆς εὐταξίας, κανείς ἤ ὀλιγώτατοι µόνον δεί¬χνουν κἄποιαν προθυµίαν νὰ συντελέσουν εἰς τὰ µέσα, ἅτινα µόνα δύνανται νὰ µᾶς ὀδηγήσουν εἰς τὸν ποθούµενον τοῦτον σκοπόν! Ὅλοι γνωρίζουν ὅτι χωρίς χρηµάτων τίποτε δὲν κατορθώνεται, καὶ µόλον τοῦτο προτιµοῦν καλήτερα νὰ ἔχουν τὰ χρήµατά των θαµµένα εἰς τὴν γῆν ἤ καλὰ κλεισµένα εἰς τὰ κιβώτιά των, παρὰ νὰ συνδράµουν µὲ ἀνάλογον ἴδιον ὄφελος, καὶ χωρὶς παραµικρότερον κίνδυνον, εἰς τὰς ἀνάγκας τῆς Κυβερνήσεως! Ὑποµονὴ, ἐὰν ἔβλεπες τὴν Ἑλλάδα κινδυνεύουσαν ἤ τὰ δηµόσια χρήµατα καὶ ἐξοδευόµενα· ἀλλ' ὅταν κἀνὲν ἀπ' αὐτὰ δὲν ἐµποροῦν προφασισθοῦν, τὶ τοὺς ἐµποδίζει; στοχάζονται ἴσως αἱ διακαεῖς παρακινήσεις καὶ οἱ ἀκάµατοι κόποι τοῦ Κυβερνήτου ὑπέρ τῆς εὐπορίας τοῦ Ταµείου ἔχουν ἄλλο παρὰ τὴν ἀποκατάστασιν τοῦ Ἔθνους σκοπὸν; ἀπατῶντας οἱ ταλαίπωροι ἀπάτην µεγαλωτάτην. Ὁ ἐνάρετος οὗτος καὶ γενναῖος ἀνήρ, Ἕλλην καὶ τὸ γένος καὶ τὴν ψυχή, ποτὲ δὲν ἔπαυσε νὰ προστατεύῃ καὶ νὰ ἐπαγρυπνῇ διὰ τὰ ἀληθῆ συµφέροντα τοῦ ἔθνους· ἀπόδειξις τούτου εἶναι ὅλος ὁλόκληρος καὶ ὁ µερικὸς καὶ ὁ δηµόσιος βίος του. Ἕν ἀπὸ τὰ ἀληθῆ δείγµατα τῆς φιλογενείας του εἶναι τὸ ἐφεξῆς διήγηµα, τὸ ὁποῖον διατρίψας πρὸ δύο ἐτῶν εἰς τὴν Μαριανούπολιν ἔµαθον, καὶ σπεύδω νὰ σὲ κοινοποιήσω πρός εὐχαρίστησίν σου.
Οἱ κάτοικοι τῆς Μαριανουπόλεως εἶναι ἀποικία Ἑλληνική καταγοµένη ἀπὸ τὴν Κριµέαν. Κυριευθέντες πρὸ τόσων αἰώνων παρὰ τῶν Ταρτάρων ἔχασαν σχε¬δὸν διόλου τὴν µητρικὴν γλῶσσάν των· τὰ ἀναρίθµητα ποίµνιά των καὶ ἡ γεω¬πονία εἶναι τὸ ἔργον των. Πρὸ ἕνδεκα περίπου ἐτῶν θέλων ὁ µακαρίτης αὐτοκράτωρ Ἀλέξανδρος νὰ συστήσει µίαν Γερµανικὴν ἀποικίαν εἰς τὰ πέριξ τῆς Μαριανουπόλεως ἔπεµψεν ἐπίτηδες ἄνθρωπον διὰ νὰ γνωρίσῃ τὴν ἐπὶ τοὺς Μαριανουπολίτας ἀναγκαιοῦσαν γῆν καὶ νὰ προσδιορίσῃ τὰ ὅρια αὐτῆς. Οὗτοι βλέποντες τὸν ἀπεσταλµένον τοῦτον νὰ ἐρευνᾷ τὰς ἀνάγκας των καὶ νὰ καταγράφῃ τὰ ποίµνιά των, ἀγνοοῦντες τὸν ἀληθινὸν σκοπὸν ὑποπτεύθησαν µὴ εἶναι σκοπὸς νὰ ἐπιβάλλουν φόρον τινὰ εἰς αὐτὰ, διὰ τοῦτο ἀπεσιώπησαν τὸν ἀληθινὸν ἀριθµόν τῶν ζώων των, ὁµολογήσαντες µόνον τὸ ἕν τέταρτον τῶν ὅσων ἀληθῶς ἐξουσιάζουν· ἀπατηθὴς τοιουτοτρόπως ὁ ἀπεσταλµένος ἔδωκεν ἀναφορὰ εἰς τὸν Αὐτοκράτορα ὅτι ὅλη ἐκείνη ἡ περιοχή τῆς γῆς, ἦτο περιττὴ εἰς τοὺς Μαριανουπολίτας, καὶ ἑποµένως ἐδύνατο νὰ συστήσῃ πλησίον ἐκεῖ τὴν εἰρηµένην Γερµανικὴν ἀποικίαν. Τοῦτο µαθόντες µετὰ ταῦτα οἱ Μαριανουπολῖται ἀπέστειλον δύο ἀπεσταλµένους ἐκ τῶν συµπολιτῶν των εἰς τὴν Πετρούπολιν, διὰ νὰ παραστήσουν εἰς τὸν Αὐτοκράτορα τὴν ἐπαπειλοῦσαν αὐτοὺς φρικτὴν ζηµίαν. Οἱ ἀπεσταλµένοι οὗτοι ἐπάσχισαν πολλάκις νὰ παρουσιάσουν καὶ παραστήσουν τὴν ἀλήθειαν, ἀλλ'εἰς µάτην, διότι ποτὲ δὲν ἐδόθη ἀκρόασις παρὰ τῶν Ὑπουργῶν εἰς τὰ λεγόµενά των. Εἰς τοιαύτην ἀπελπισίαν εὑρισκόµενοι ἐσυµβουλεύθησαν µίαν τῶν ἡµερῶν τὸν ἐν Πετρουπόλει γνωστὸν κύριον Καλλέργην, ὅστις τοὺς ἐσυµβούλευσε νὰ ἀναφέρουν πρὸς τὸν Κόµητα Καποδίστριαν τὸν πόνο των. Οὗτοι ὁδηγούµενοι παρὰ τοῦ κυρίου Καλλέργη ὑπῆγαν εἰς τὸν οἶκον τοῦ Κόµητος, καὶ εἶπον τὸν κλήτορα ὅτι δύο Ἕλληνες ἐπιθυµοῦν νὰ ὁµιλήσουν µετ' αὐτοῦ. Ὁ Κόµης, πρόθυµος πάντοτε νὰ βλέπῃ καὶ νὰ συντρέχῃ τοὺς ὁµογενεῖς του, ἔδωκεν εἰς αὐτοὺς τὴν ἄδειαν νὰ παρουσιασθοῦν, καὶ µὲ τὸν φυσικόν του γλυκὺ τρόπον τοὺς ὑπεδέχθη Ἑλληνικὰ «Καλῶς ὁρίστε.» Ὅταν οὗτοι ἀπεκρίθησαν Ῥωσσικὰ, ὁ Κόµης τοὺς ἐρώτησε πῶς δὲν ὁµιλοῦν τὴν γλῶσσάν των ! Τότε αὐτοί τὸν ἐξήγησαν ὅτι σιµὰ εἰς τὰς ἄλλας δυστυχίας, τὰς ὁποίας ἐπέφερεν εἰς αὐτοὺς ἡ αἰχµαλωσία, ἀπώλεσαν καὶ τὴν γλῶσσάν των. Ὁ Κόµης τοὺς εὐσπλαγχνίσθη καὶ ἀφοῦ ἤκουσε τὴν αἴτησίν των, τοὺς εἶπε νὰ ἐπιστρέψουν σὲ δύο ἡµέρας. Ἐπιστρέψαντες ἔλαβον ἐπιστολὴν σφραγισµένην διὰ νὰ τὴν παρουσιάσουν πρὸς τὸν Ὑπουργὸν τῶν Ἐσωτερικῶν· ἀλλ΄ ὁποία ἐστάθη ἡ ἀπορία των, ὅταν παρουσιασθέντες εἰς τὸν Ὑπουργὸν τῶν Ἐσωτερικῶν εὖρον ἐκπληρωµένην τὴν αἴτησίν των! Ἔτρεξαν τότε πρὸς τὸν κύριον Καλλέργην ἀναγγέλοντες τὴν ἐπιτυχίαν τῆς αἰτήσεώς των καὶ τὸν ἐπαρακάλεσαν νὰ τοὺς εἰπῇ, τὶ νὰ φέρουν εἰς τὸν Κόµητα εἰς δεῖγµα τῆς εὐγνωµοσύνης των· Ὁ Καλλέργης τοὺς εἶπεν ὅτι ὁ Κόµης δὲν δέχεταί ποτε τίποτε, καὶ νὰ ἡσυχάσουν· ἀλλ'οὗτοι, ἐπιθυµοῦντες ἐπιµόνως νὰ δείξουν τὴν εὐγνωµοσύνην των, παρεκάλεσαν καὶ αὖθις τὸν κύριον Καλλέργην νὰ µεσιτεύσῃ διὰ νὰ τοὺς δοθῇ ἡ ἄδεια, ἐπειδὴ καὶ ὁ τόπος των γεννᾷ τὸν καλήτερον σῖτον τῆς Μαύρης Θαλάσσης, νὰ πέµψουν ἕν φορτίον πρὸς τὴν γενέτειρα τοῦ Κόµητος εἰς Κέρκυραν· ἐγέλασεν ὁ κύριος Καλλέργης, ἐπαναλαβὼν ὅτι ὁ Κόµης δὲν δέχεταί ποτε τίποτε· τοὺς ὑπεσχέθη µόλον τοῦτο ὅτι θέλει τὸ ἀναφέρει εἰς τὸν Κόµητα, διὰ νὰ τὸν δείξῃ τὴν εὐγνωµοσύνην αὐτῶν, καὶ τῷ ὄντι τὸ ἀνέφερε· διότι µετὰ παρέλευσίν τινων ἡµερῶν καλέσας αὐτοὺς ὁ Κόµης τοὺς εἶπε: Σᾶς εὐχαριστῶ διὰ τὴν προσφορὰν τὴν ὁποίαν θέλετε νὰ µὲ δώσετε δεῖξιν τῆς εὐγνωµοσύνης σας· ἀλλ' ἐπειδὴ ἡ µήτηρ µου ἔχει ἀρκετὸν σῖτον πρὸς τροφὴν της, ἄς ἰδῶµεν, ἐὰν ἐµπορέσωµεν νὰ συµφωνήσωµεν µεταξὺ µας, ὥστε καὶ σεῖς νὰ ὠφεληθῆτε, καὶ ἐµὲ νὰ εὐχαριστήσετε. Τὸν ἀπεκρίθησαν ὅτι εἶναι ἕτοιµοι νὰ κάµουν ὅ,τι ἐπιθυµεῖ. Εὐχαριστῶ τοὺς λέγει ὁ Κόµης. Εἰπέτε µου λοιπὸν πόση εἶναι ἡ τιµὴ αὐτοῦ τοῦ φορτίου σίτου; Ἀπεκρίθησαν, τεσσαράκοντα χιλιάδες ῥουβλίων. Ἀπεφασίσατε τῷ ὄντι, τοὺς ἐρωτᾷ ὁ Κόµης, νὰ ἐξοδεύσετε αὐτὴν τὴν ποσότητα; Ναὶ, τὸν ἀπεκρίθησαν. Τὸ δέχοµαι λοιπὸν, τοὺς λέγει τότε ὁ Κόµης· ἀλλ' ἀντὶ νὰ ἐξοδεύσετε τὰ χρήµατα αὐτὰ δι' ἐµὲ, παραθέσατέ τα εἰς τὴν Τράπεζαν τῆς Πετρουπόλεως, καὶ µὲ τὸν ἐτήσιον τόκον αὐτῶν µισθώσατε δάσκαλον Ἕλληνα διὰ νὰ σᾶς µάθῃ Ἑλληνικὰ, διότι εἶναι ἐντροπὴ νὰ εἶσθε Ἕλληνες καὶ νὰ µὴν γνωρίζετε τὴν γλῶσσάν σας. Τοιοῦτος εἶναι ὁ χαρακτὴρ τοῦ σηµερινοῦ Κυβερνήτου τῆς Ἑλλάδος καὶ τοιαύτη ἦτον ἀνέκαθεν ἡ εἰς τὸ ἔθνος ἀφοσίωσίς του!
Ἐὰν δὲ ἐπιθυµῇς νὰ µάθῃς καὶ τίνα ἔκβασιν ἔλαβε τὸ πρᾶγµα, µάθε ὅτι οἱ Μαριανοπολῖται ἠκολούθησαν τὴν συµβουλὴν τοῦ Κόµητος, ἐµίσθωσαν ἕνα διδάσκαλον Ἕλληνα, καὶ εἰς τὰ 1825, ἐνῷ ἐγὼ εὑρισκόµην ἐκεῖ, πολλοὶ ὁµιλοῦσαν τὴν γλῶσσάν µας.
Ἐκ Σύρας, τὴν 15 Μαρτίου 1828
Ὁ φίλος σου Α.»
Νικόλαος Καρζῆς
