Η θριαμβευτική απόφαση του Αρείου Πάγου για τη μη έκδοση των οκτώ τούρκων ικετών αξιωματικών αποτελεί μια σπουδαία στιγμή στην πρόσφατη ιστορία μας, που ξεπερνά κατά πολύ την ίδια την υπόθεση. Διόλου δεν υποτιμώ ότι με την απόφαση σώθηκαν οκτώ συνάνθρωποί μας από τη φρικτή τύχη που τους επεφύλασσε ένα καθεστώς που διολισθαίνει ολοταχώς στην απόλυτη τυραννία. 

Ο Ερντογάν δεν κρύβει τις προθέσεις του: ήδη έξι μήνες πριν το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου ανακοίνωσε ότι το μοντέλο του Συντάγματος που θέλει να εφαρμόσει στην Τουρκία, την άνοιξη, είναι αυτό της Γερμανίας του 1933, δηλαδή του Χίτλερ.

Γι᾽ αυτό λοιπόν, ως αντίλογος ακριβώς σε ένα τέτοιου τύπου καθεστώς, η απόφαση του Άρειου Πάγου μας αντιπροσωπεύει κάτι πολύ πέρα από τη σωτηρία οκτώ ανθρώπων. Είναι η περήφανη φωνή μιας σύγχρονης δημοκρατικής χώρας, που εκφράστηκε με ιδανικό τρόπο, δηλαδή μέσα από τον ανώτατο θεσμό της Δικαιοσύνης της, καθαρά, ισχυρά, γενναία.

Σε ένα από τα αποσπάσματα που επιζούν από το έργο του Ηράκλειτου διαβάζουμε πως ο “δήμος”, που σήμερα θα τον μεταφράζαμε ως ένα συνδυασμό των δυο λέξεων, “πολιτεία” και “πολίτες”, πρέπει να πολεμάει για το νόμο όπως πολεμάει για τα τείχη του.

Τα τείχη μιας σύγχρονης πολιτείας είναι οι θεσμοί της, με πρώτο ανάμεσά τους το Σύνταγμα και τους νόμους. Υπέρ αυτών πολέμησε ο Άρειος Πάγος, υπερασπιζόμενους μια δημοκρατική νομική παράδοση, ελληνική και ευρωπαϊκή.

Η στιγμή, σήμερα το πρωί, όπου η πρόεδρος μιας από τις συνθέσεις που έκριναν την υπόθεση ζήτησε από τους τούρκους αξιωματικούς να σηκωθούν όρθιοι για να ακούσουν την απόφαση του δικαστηρίου, είχε κάτι συνάμα συγκινητικό και μεγαλόπρεπο, κάτι από την ιερότητα της τελετουργίας. Τα λόγια της προέδρου, καθώς τα ξαναδιαβάζω, μου ηχούν σα να έρχονται από κορυφαία χορού αρχαίας τραγωδίας, της υπέρτατης μορφής τέχνης που γέννησε η δημοκρατία. Είναι ετούτα: «H πιθανότητα ακυρώσεως ή περιστολής του πλαισίου δικαιωμάτων όλων των εκζητουμένων, ανεξαρτήτως του βαθμού ενοχής ή βαρύτητας των αδικημάτων τους, δεν επιτρέπει την εφαρμογή διατάξεων που ρυθμίζουν την έκδοσή τους, αφού αυτές υποχωρούν έναντι των υπέρτερης σημασίας των κανόνων που προστατεύουν τα δικαιώματα του ανθρώπου». Μέσα σε αυτή τη φράση, ντυμένη με την επίσημη γλώσσα της Δικαιοσύνης, ακούω να αντηχούν μουσικά χιλιετίες ελληνικού πολιτισμού, και αιώνες ευρωπαϊκού.

Είχα γράψει πριν ακριβώς ένα μήνα ένα άρθρο σε αυτές τις σελίδες με τίτλο “Οκτώ ψυχές αφημένες σε ελληνικές συνειδήσεις”. Σε αυτό εννοούσα, συγκεκριμένα, τις συνειδήσεις των δικαστών μας. Γιατί, όντας αρκετά έμπειρος από τη ζωή, ήξερα πως ό,τι και να λέμε και ό,τι και να κάνουμε κάποιοι καλοπροαίρετοι άνθρωποι για την υποστήριξη των οκτώ ικετών,  κι όποιες κρυφές συναλλαγές και να γίνονται, εντός ή εκτός της χώρας, όποιες πιέσεις και να ασκούνται για να επηρεάσουν το αποτέλεσμα, την απόφαση για τους οκτώ ικέτες θα την πάρουν τελικά δεκαπέντε άνθρωποι. Δεκαπέντε αρεοπαγίτες που έχουν ορκιστεί να τηρούν το Σύνταγμα και τους νόμους. Το αν θα γίνονταν επίορκοι ή όχι ήταν η πρόκληση που επέτρεπε η ελευθερία τους.

Στην τελευταία σκηνή της «Ορέστειας» του Αισχύλου,  που εκτυλίσσεται στον αρχαίο Άρειο Πάγο, υπάρχει ισοψηφία για το αν θα δοθεί άσυλο στον Ορέστη. Κι έτσι αναγκάζεται να ψηφίσει και η προστάτιδα θεά της πόλης, η Αθηνά, για να παρθεί η τελική απόφαση, υπέρ του ικέτη.

Η απόφαση του σύγχρονου ´Αρειου Πάγου μας, αντίθετα, βασίστηκε μόνο σε ανθρώπινη βούληση. Οι δικαστές την ανέλαβαν θαρραλέα γιατί, εδώ που τα λέμε, δεν ήταν πιο εύκολο που έκαναν. Δε μιλώ μόνο για απόπειρες ευθέων παρεμβάσεων στη βούλησή τους, μιλώ και για το ονομαζόμενο «εθνικό συμφέρον» όταν παρουσιάζεται ως ανωτέρα βία, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μοχλός για να κάμψει, εναντίον του νόμου, ακόμη και τους πιο καλοπροαίρετους ανθρώπους. Κάτι τέτοιο δε συνέβη τελικά. Οι συνειδήσεις των δικαστών μας, στις οποίες είχαν αφεθεί οι οκτώ ψυχές, αντιστάθηκαν. Τήρησαν το Σύνταγμα και τους νόμους. Γι αυτό και πιστεύω ότι στους αρεοπαγίτες ανήκει το μέγιστο μέρος του επαίνου για τη σημερινή νίκη της δημοκρατικής Ελλάδας. Αυτοί, στο κάτω-κάτω, έβαλαν τις υπογραφές τους στην απόφαση.

Αλλά δε μπορώ να αγνοήσω και τη συμβολή του μεγάλου κοινωνικού κύματος που σηκώθηκε εδώ και ενάμιση μήνα, μόλις φάνηκε ότι ο οκτώ ικέτες κινδυνεύουν να εκδοθούν, και μπήκε δυναμικά στη δημόσια συζήτηση, πάντα με ειρηνικά και νόμιμα μέσα, αλλά με λόγο ξεκάθαρο, είτε στις εφημερίδες, είτε στο ραδιόφωνο, είτε σε ιστοσελίδες ή μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και στις συνάξεις και στις παρέες, για να θυμίσει στους πάντες, στην κυβέρνηση, στην Ευρώπη, αλλά και στους δικαστές, ότι ζούμε σε μια χώρα δημοκρατική και ελεύθερη. Αν οι αρεοπαγίτες ήταν οι κορυφαίοι, το κοινωνικό κύμα ήταν ο χορός. Αν οι αρεοπαγίτες, μίλησαν για την πολιτεία, το κοινωνικό κύμα μίλησε για τους πολίτες, που αυτά τα δυο μαζί συγκροτούν τον «δήμο». Όλοι μαζί πολεμήσαμε για το νόμο, όπως θα πολεμούσαμε για τα τείχη. Και με τον κοινό αγώνα, νικήσαμε.

Τα τείχη άντεξαν.

Μακάρι αυτή η πρώτη νίκη να μάς γίνει παράδειγμα, στις ελληνίδες και τους έλληνες, για το τι μπορούμε να κάνουμε όταν είμαστε υψηλόφρονες και γενναίοι, όταν πιστεύουμε στον καλύτερο εαυτό μας.