Το βασίλειο του Κιμμέριου Βοσπόρου αποτελεί ειδική περίπτωση ανάμεσα στα άλλα ελληνιστικά βασίλεια. Η ιστορία του είναι συνυφασμένη με τον Β’ Αποικισμό, όταν Έλληνες από τη Μίλητο, αλλά και άλλες πόλεις, ίδρυσαν νέες πόλεις στις ακτές της Αζοφικής θάλασσας, γνωστής τότε ως Μαιώτιδας λίμνης και στην Κριμαία, έως και την χερσόνησο του Ταμάν και τις εκβολές του ποταμού Ντον.
Στην Κριμαία κτίστηκαν οι μεγάλες πόλεις Κερκινίτις, Θεοδοσία, Χερσόνησος, Νυμφαίον, Κιμμερία, Μυρμήκιο και Ποντικάπαιο, στο Ταμάν κτίστηκαν οι πόλεις Φαναγόρεια, Ερμώνασσα και Γοργιππία και, αρκετά αργότερα, στον Ντον η πόλη Τάναϊς.
Οι πόλεις ήταν ανεξάρτητες μέχρι το 480 π.Χ. που ορισμένες ενώθηκαν υπό την δυναστεία των Αρχαιοανακτιδών που προερχόταν είτε από τη Λέσβο, είτε από τη Μίλητο. Το 438 π.Χ. όμως η δυναστεία ανατράπηκε από τον Σπάρτοκο ή Σπάρτατο που πιθανολογείται πως ήταν Θράκας μισθοφόρος, πιθανών από την άμεσα σχετιζόμενη με τους Έλληνες φυλή των Οδρυσών.
Πάντως οι Σπαρτακίδες δεν επικράτησαν άμεσα σε όλες τις πόλεις. Χρειάστηκε να δώσουν αγώνες για να το κατορθώσουν. Η δυναστεία των Σπαρτοκιδών παρέμεινε στην εξουσία ως το 108 π.Χ. όταν το βασίλειο πέρασε στην εξουσία του γνωστού βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη Στ τον Ευπάτορα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Σπαρτακίδες έφεραν έναντι των Ελλήνων υπηκόων τους τον τίτλου άρχοντα και έναντι των βαρβάρων τον τίτλο του βασιλιά. Τον Σπάρτοκο διαδέχτηκε, το 431 π.Χ. ο γιος του Σάτυρος Α ο οποίος βασίλεψε ως το 387 π.Χ. και επέκτεινε το κράτος θέτοντας υπό τον έλεγχό του τις περισσότερες από τις ελληνικές πόλεις της περιοχής.
Η πόλη Νυμφαίο, για παράδειγμα, εντάχθηκε στο κράτος από τον διάδοχο του Σάτυρου Λεύκωνα (387-347 π.Χ.). Τον διαδέχτηκε ο γιος του Παιρισάδης Α. Ο θάνατός του το 310 π.Χ. είχε ως αποτέλεσμα το ξέσπασμα εμφυλίου πολέμου μεταξύ των γιων του Εύμελου και Σάτυρου Β. Νικητής αναδείχθηκε ο Εύμελος που κυβέρνηση ως το 303 π.Χ. Τον διαδέχτηκε ο Σπάρτοκος Γ και αυτόν ο Παιρισάδης Β που βασίλεψε μέχρι το 245 π.Χ.
Ακολούθησε ο Σπάρτοκος Δ και ο Λεύκων Β. Μετά τη δολοφονία αυτού (220 π.Χ.) τα ηνία του κράτους ανέλαβε ο μόνος μη μέλος της οικογένειας άρχων, ο Υγιαίνων που κυβέρνηση μέχρι το 200 π.Χ. Ακολούθησαν οι Σπάρτοκος Ε, Παιρισάδης Γ, Παιρισάδης Δ και Παιρισάδης Ε, οι οποίοι αποδείχθηκαν ανίκανοι να αποκρούσουν τις βαρβαρικές επιδρομές. Ο Παιρισάδης Ε παρέδωσε το βασίλειο στον Μιθριδάτη του Πόντου.
Το βασίλειο του Βοσπόρου δεν ήταν ελληνική, ήταν ελληνιστικό. Ωστόσο ο ελληνικός πολιτισμός κυριαρχούσε και τα ελληνικά ήταν η επίσημη γλώσσα όπως φανερώνουν οι επιγραφές σε νομίσματα και όχι μόνο που έχουν ανακαλυφθεί. Ο βασιλιάς Λεύκων μάλιστα είχε τον τίτλο του Αθηναίου πολίτη διατηρώντας άριστες σχέσεις με την πόλη της Παλλάδας την οποία τροφοδοτούσε με σιτηρά.
Μετά την ήττα του Μιθριδάτη από τους Ρωμαίους το βασίλειο πέρασε υπό τον έλεγχο του γιου του Φαρνάκη. Και αυτός ηττήθηκε από τους Ρωμαίους. Το βασίλειο πέρασε υπό τον έλεγχο της κόρης τους Φρανάκη Δύναμις και του συζύγου της Άσανδρου, με την συγκατάθεση του Οκταβιανού Αυγούστου.
Μετά τον θάνατο του Άσανδρου, με επέμβαση των Ρωμαίων το βασίλειο κυβέρνησε ο Πολέμων (16 π.Χ. – 8 μ.Χ) τον οποίο διαδέχτηκε ο γιος του Άσανδρου Ασπούργος. Αυτός κυβέρνησε ως το 38 μ.Χ. ιδρύοντας όμως τη δική του δυναστεία που διήρκεσε ως το 341 μ.Χ. Τελευταίος βασιλιάς ήταν ο Ρησκούπορις Στ. Το βασίλειο καταλύθηκε τελικά από τους Γότθους.
Χάρτης των κύριων ελληνικών πόλεων στην περιοχή της Κριμαίας – Αζοφικής θάλασσας – χερσονήσου Ταμάν.
Επιτύμβια στήλη του στρατιώτη Στάφυλου από το Ποντικάπαιο.
Ο αρχαιολογικός χώρος της πόλης Τάναϊς στον Ντον.
Νόμισμα του άρχοντα Υγιαίνοντος με ελληνική επιγραφή.
Πηγή: history-point.gr
