«Οι αξιόλογες προσπάθειες της Ορθόδοξης Εκκλησίας για την εκπαίδευση, η οποία στους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας βρίσκεται αποκλειστικά στα χέρια της., οι αγώνες της για τη διαφύλαξη της Χριστιανικής πίστης και την καθαρότητα της Ορθοδοξίας, τα μέτρα για το σταμάτημα των εξισλαμισμών, αποτελούν θεμελιακή συμβολή για την διατήρηση της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων. Οι Νεομάρτυρες, συχνό φαινόμενο της εποχής, που δέχονται τον μαρτυρικό θάνατο για την Χριστιανική πίστη, είναι συγχρόνως και οι πρώτοι εθνικοί ήρωες του νέου Ελληνισμού. Η Ορθόδοξη Εκκλησία βρίσκεται επικεφαλής έτσι, των δυνάμεων που οργανώνουν την άμυνα του Ελληνισμού και εξασφαλίζουν την διατήρησή του μέσα στις δύσκολες συνθήκες της κατάκτησης και συνδέεται άρρηκτα με το έθνος.»



Νίκος Σβορώνος
Μαρξιστής Ιστορικός
«Το Ελληνικό έθνος - Γένεση και διαμόρφωση του νέου Ελληνισμού»
Εκδόσεις «Πόλις», Αθήνα 2004, σελ. 84-85