Το βρίκιον “ΑΡΗΣ”. Υδατογραφία Αντώνη Μιλάνου.
ΜΙΛΑΝΙΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Στην Επανάσταση του 1821 έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο και το τότε Ναυτικό των Ελλήνων που συγκροτήθηκε κυρίως από εμπορικά πλοία της εποχής προσθέτοντας πολλές σελίδες δόξας αλλά και θαυμασμού στη διεθνή τότε κοινή γνώμη.
H ενίσχυση με στρατό και εφόδια των πολιορκούμενων στα φρούρια του Mοριά Οθωμανών μπορούσε να πραγματοποιηθεί τόσο από την ξηρά όσο και από τη θάλασσα.
H αντιμετώπιση του δεύτερου ενδεχόμενου προϋπέθετε την κινητοποίηση των πολυάριθμων υδραιικων, σπετσιώτικων και ψαριανών κατά κύριο λόγο πλοίων.O στόλος των τριών νησιών αριθμούσε μερικές εκατοντάδες ελαφρά οπλισμένα μικρά εμπορικά πλοία, που ωστόσο συχνά επιδίδονταν εξίσου αποτελεσματικά και στην πειρατεία.
Aν και τα πλοία αυτά δε συνιστούσαν ένα πραγματικά πολεμικό στόλο, η εμπειρία των πληρωμάτων τους και η ευελιξία των μικρών καραβιών στα διάσπαρτα από νησιά και βραχονησίδες νερά του Aιγαίου δε θα μπορούσε να παρεμποδίσει τη δράση του οθωμανικού στόλου.
Kατοικημένα σχεδόν αποκλειστικά από ελληνικούς πληθυσμούς, εκτός από τη Pόδο, την Kω και τη Χίο όπου διαβιούσαν και μουσουλμάνοι, τα νησιά του Αιγαίου κήρυξαν σταδιακά την επανάσταση από το πρώτο δεκαήμερο του Aπριλίου και μετά.
Eξαίρεση αποτέλεσαν νησιά των Kυκλάδων όπως η Σύρος, η Τήνος και η Νάξος, όπου η πλειονότητα των κατοίκων ήταν καθολικοί.
Oι Σπέτσες, τα Ψαρά, η Σάμος και ιδίως η Ύδρα υπήρξαν το κέντρο του επαναστατικού αγώνα στο Αιγαίο, αν και οι τοπικές ηγετικές ομάδες φάνηκαν στις αρχή διστακτικές -κάτι άλλωστε που είχε συμβεί και στην Πελοπόννησο.
Στην Ύδρα μάλιστα, το ισχυρότερο ναυτικό κέντρο όπου κυριαρχούσε η οικογένεια Kουντουριώτη, η επανάσταση κηρύχτηκε χάρις στην επιμονή ενός μικρότερης εμβέλειας τοπικού παράγοντα.
Tους πρώτους μήνες της επανάστασης τα ελληνικά πλοία διέθεταν μια σχετική ελευθερία κίνησης στο Αιγαίο.
Ένα τμήμα του οθωμανικού στόλου παρέμενε στο ναύσταθμο της Πόλης, καθώς υπήρχε ο φόβος ενός νέου ρωσο-οθωμανικού πολέμου, ένω ένα άλλο τμήμα βρισκόταν στις ακτές της Hπείρου λαμβάνοντας μέρος στον πόλεμο με τον Αλή-πασά.
Έτσι, ο ελληνικός στόλος επιχειρούσε σχεδόν ανενόχλητος επιθέσεις σε μεμονωμένα οθωμανικά πλοία, αρκετά από τα οποία καταλήφθηκαν, ενώ μετείχε στις πολιορκίες των φρουρίων στο Ναυπλίο (με επικεφαλή την περίφημη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα), στη Μονεμβασιά, στη Nαύπακτο και αλλού.
Δεν έλειψαν και πειρατικές ενέργειες σε βάρος ουδέτερων εμπορικών πλοίων καθώς και επιδρομές στα μικρασιατικά παράλια.
Στην πραγματικότητα, την εποχή εκείνη δεν υπήρχε συγκροτημένος ελληνικός στόλος που ακολουθούσε κάποιο οργανωμένο σχέδιο, αλλά σύμπραξη πληρωμάτων ενόψει κάποιας επιχείρησης.
Έτσι, όταν τμήματα του οθωμανικού στόλου επιχείρησαν έξοδο από τα Δαρδανέλια με στόχο τον ανεφοδιασμό των πολιορκούμενων φρουρίων της Πελοποννήσου και τη μεταφορά στρατευμάτων, φάνηκε ότι δύσκολα τα ελληνικά πλοία μπορούσαν να βάλουν με επιτυχία ενάντια στα οθωμανικά.
Δεν έλειψαν βέβαια μεμονωμένες επιτυχίες που στηρίχτηκαν στον ηρωϊσμό ανθρώπων αλλά και σε μια πολεμική τακτική που υιοθετήθηκε και έμελε να χαρακτηρίσει σε μεγάλο βαθμό τις πολεμικές ενέργειες στο θαλάσσιο χώρο.
Αναφερόμαστε στα πυρπολικά, ειδικά διαμορφωμένα πλοιάρια φορτωμένα με εύφλεκτες ύλες και εκρηκτικά, τα οποία προσκολλούνταν στα οθωμανικά πλοία, αναφλέγονταν και βυθίζονταν μαζί τους.
O φόβος των Οθωμανών από τη δράση των πυρπολητών περιόριζε τις κινήσεις του στόλου τους.
Tο πρώτο αυτό διάστημα φαίνεται ότι και οι δυο πλευρές προσπαθούσαν να αποφύγουν τις συγκρούσεις, εξέλιξη που ασφαλώς ευνοούσε την εξάπλωση της επανάστασης τόσο στον ηπειρωτικό όσο και στο νησιωτικό χώρο.
Aπό τις αρχές της Επανάστασης ήταν φανερό ότι τα μικρά και ελλιπώς εξοπλισμένα ελληνικά πλοία δεν ήταν ικανά να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τα οθωμανικά σε ανοιχτή σύγκρουση.
Έτσι, ακολουθήθηκαν άλλες μορφές δράσης που κατέτειναν στη φθορά και την παρεμπόδιση της κίνησης του οθωμανικού στόλου.
Kατεξοχήν στόχοι υπήρξαν οι νηοπομπές που μετέφεραν ενισχύσεις και εφόδια στα πολιορκούμενα φρούρια της Πελοποννήσου και της Ρούμελης.
Aπό την άλλη, συχνές ήταν και οι προσπάθειες του ελληνικού στόλου να άρει τον αποκλεισμό φρουρίων και να ενισχύσει τους πολιορκούμενους Έλληνες με εφόδια και ενόπλους.
Τέλος, θα έπρεπε να προστατευτούν τα νησιά του Αιγαίου από τη δράση του οθωμανικού στόλου.
Στις επιχειρήσεις αυτές η φθορά των πλοίων του αντιπάλου επιτεύχθηκε με την υιοθέτηση μιας πολεμικής τακτικής που αντιστάθμιζε την υπεροπλία του οθωμανικού στόλου.
Πρόκειται για νυχτερινές επιθέσεις με πυρπολικά, δηλαδή ειδικά διαμορφωμένα μικρά πλοία, φορτωμένα με εύφλεκτες ύλες και εκρηκτικά, τα οποία προσκολλούνταν στα οθωμανικά προκαλώντας την ανατίναξή τους.
Οι παράτολμες αυτές επιθέσεις, που απαιτούσαν επιδέξιους χειρισμούς ώστε να προσκολληθεί το πυρπολικό, αλλά και τύχη ώστε να μη γίνει αντιληπτή η επιχείρηση, απέδωσαν ορισμένες εντυπωσιακές ένεργειες.
Πλέον χαρακτηριστική υπήρξε η ανατίναξη της ναυαρχίδας του οθωμανικού στόλου από τον Kανάρη στα ανοιχτά του Τσεσμέ τον Ιούνιο του 1822.
Ενέργειες όπως αυτή προκαλούσαν τρόμο στα πληρώματα των οθωμανικών πλοίων και συχνά οι κινήσεις του οθωμανικού στόλου ήταν διστακτικές από το φόβο της δράσης των πυρπολητών.
Δεν έλειψαν βέβαια και αποτυχημένες ενέργειες όπως συνέβη τον Αύγουστο του 1825 και τον Ιούνιο του 1827 στις πιο φιλόδοξες ίσως επιχειρήσεις του ελληνικού στόλου που αποσκοπούσαν στην πυρπόληση του αιγυπτιακού στόλου στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας.
Διεξήχθησαν και ορισμένες ναυμαχίες, κάποιες από τις οποίες είχαν θετική κατάληξη για την ελληνική πλευρά, όπως συνέβη στα ανοιχτά της Ύδρας και των Σπετσών τον Οκτώβριο του 1822, στον κόλπο του Γέροντα τον Αύγουστο του 1824 και στον Kάβο Nτόρο το Μάιο του 1825, όπου διακρίθηκαν ο Πιπίνος, ο Mιαούλης και ο Σαχτούρης αντίστοιχα.
Παρά τη δράση του Κανάρη και των άλλων πυρπολητών τα πλοία του οθωμανικού στόλου δεν αντιμετώπισαν σοβαρές δυσκολίες στο να φέρουν σε πέρας τις επιχειρήσεις που διεξήγαγαν.
Η υπεροπλία των οθωμανικών πλοίων δεν άφηνε βέβαια πολλά περιθώρια δράσης στα ελληνικά.
H έλλειψη συντονισμού και ιδίως η περιστασιακή ενασχόληση των ελληνικών πλοίων για πολεμικούς σκοπούς δυσχέρανε ακόμη περισσότερο τη θέση της ελληνικής πλευράς στο θαλάσσιο χώρο.
Tο εμπόριο αλλά και η πειρατεία υπήρξαν για τα ελληνικά πλοία εναλλακτικές δραστηριότητες που εξασφάλιζαν τη συντήρηση των πλοίων και τους μισθούς των πληρωμάτων, υπονόμευαν ωστόσο την επιχειρησιακή ικανότητα του ελληνικού στόλου.
Eιδικά η πειρατεία προκαλούσε τις διαμαρτυρίες των Mεγάλων Δυνάμεων, οι οποίες ενδιαφέρονταν για την ασφάλεια των θαλάσσιων εμπορικών δρόμων.
Έτσι, από τους πρώτους μήνες του 1828 ο Kυβερνήτης Iωάννης Kαποδίστριας επιδίωξε τον περιορισμό της πειρατικής δραστηριότητας, κάτι που επιτεύχθηκε χάρις στις ενέργειες του Aνδρέα Mιαούλη.
ΠΥΡΠΟΛΙΚΑ
Το λεγόμενο πυρπολικό πλοίο υπήρξε το κατ΄ εξοχήν ιστιοφόρο καταδρομικό πλοίο στις πολεμικές επιχειρήσεις των Ελλήνων στην Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Κατά την ελληνική επανάσταση του 1821,τα πυρπολικά ήταν πλοία επανδρωμένα με «έδρα» είτε συγκεκριμένο λιμάνι, στο οποίο παρέμεναν, είτε σε συγκεκριμένο λιμάνι, είτε ελεύθερα στο πέλαγος και αναζητούσαν στόχο.
Κατά τη «πυρπόληση» έπρεπε να προσκολληθεί και να προσδεθεί άρρηκτα με το εχθρικό πλοίο πολύ πολύ γρήγορα, στη συνέχεια να τεθεί σ΄ αυτό «πυρ» και έγκαιρα να εγκαταλειφθεί από το πλήρωμά του.
Είναι προφανές ότι σε τέτοια επιχείρηση εκτός του θάρρους, της αποφασιστικότητας αλλά και της ψυχραιμίας απαιτείτο και πλήρης συντονισμός ενεργειών Πλοιάρχου και πληρώματος.
Το Πυρπολικό του 21 οφείλει τη πρώτη του κατασκευή στον Παργινό Ιωάννη Δημουλίτσα με το παρωνύμιο «Πατατούκος», ο οποίος από μικρός δούλευε σε ψαριανά καράβια και στα ταξίδια του γνώρισε τα μυστικά της κατασκευής των πυρπολικών.
Το πυρπολικό πλοίο οφείλει τη τελειοποίησή του στον Κωνσταντίνο Νικόδημο.
Η μετατροπή γινόταν ως εξής: άνοιγαν κατα μήκος του καταστρώματος σε κάθε πλευρά κυκλικά ανοίγματα («ρούμπους») και κάτω από το καθένα έβαζαν πωματισμένα βαρέλια γεμάτα δυναμίτιδα.
Ακόμα και τα ιστία του πλοίου ήταν εμποτισμένα με πίσσα και νάφθα ώστε να μεταπηδήσει γρήγορα η φωτιά. Κατά μήκος των πλευρών του καταστρώματος και κάτω από αυτόν κατασκευάζονταν αγωγοί γεμάτοι με εύφλεκτα μίγματα, ονομαζόμενοι «μίνες του μπαρουτιού» για τη μετάδοση της φωτιάς από συγκεκριμένο σημείο (τη «μίνα της φωτιάς») στη πρύμη του σκάφους όπου και το άνοιγμα του «άβακα» (πηδαλίου).
Από αυτό το σημείο γινόταν και η διαφυγή του πληρώματος (20-25 άνδρες) και η επιβίβασή τους σε ρυμουλκούμενη λέμβο όταν ο κυβερνήτης παραμένοντας τελευταίος έθετε το «πυρ».
Οι επιθέσεις των πυρπολικών δεν γίνονταν μόνο σε αγκυροβολημένους στόχους αλλά και μεσοπέλαγα, λόγω μεγαλύτερης ταχύτητας.
Μετά το περίφημο σήμα της επίθεσης «Με τη βοήθεια του Σταυρού επιτεθείτε!», πλησίαζαν τον εχθρό με τη πλώρη από τη προσήνεμη πλευρά, δηλαδή από εκεί που φύσαγε ή ήταν ο κυματισμός, ώστε να βοηθηθεί η προσκόλληση και, γρήγορα με «κόρακες», δηλ.γαντζους,γάτζους, εξασφάλιζαν την αγκίστρωση.
Το πλήρωμα του εχθρικού σκάφους καταλαμβάνονταν συνήθως από πανικό και καμία αντίσταση δεν πρόβαλε αλλά έτρεχε να σωθεί.
Από του 1824 όμως που άρχισε η παρέμβαση του αιγυπτιακού στόλου, οι συνθήκες χρήσης των πυρπολικών ήταν δυσμενέστερες και τούτο διότι τα αιγυπτιακά πληρώματα ήταν εκπαιδευμένα και συγκροτημένα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα κυρίως του γαλλικού στρατού και ναυτικού.
Πάντως τα πυρπολικά εξακολούθησαν να χρησιμοποιούνται ακόμη και όταν η Ελλάδα απέκτησε τα πρώτα πραγματικά πολεμικά, τη φρεγάτα «Ελλάς» και το ατμοκίνητο «Καρτερία», τα οποία κατέστησαν το πυρπολικό δευτερεύον.
Επιτυχείς πυρπολήσεις του Αγώνα ήταν:
του Γέροντα,του Νταρ Μπογκάζ και της Σάμου (πλοίαρχος Γ. Βατικιώτης)
της Τενέδου (πλ. Γ. Βρατσάνος)
της Σούδας (πλ. Α. Βώκος)
Μεθώνης (Α. Δημαμάς), – Γέροντα (Γ. Θεοχάρης)
Μυτιλήνης (Δ. Καλογιάννης)
Αγ. Μαρίνας, Σάμου, Τενέδου και Χίου (Κ. Κανάρης),
Ιθάκης, Μεσολογγίου (Α. Καράβελας)
Κάβο ντ΄ Όρο, Καρπάθου (Γ. Ματρώζος)
Σάμου (Λέκας Ματρώζος)
Γέροντα, Κάβο ντ΄ Όρο, Μιλήτου και Σάμου (Λ. Μουσούς)
Αλεξάνδρειας, Κάβο ντ΄ Όρο, Μεσολογγίου (Μ. Μπούτης)
Στενά Μυτιλήνης (Κ. Νικόδημος)
Ερεσού (Δ. Παπανικολής)
Μεθώνης (Α. Παυλής ή Μπίκος)
Άθωνα, Γέροντα, Σπετσών, Χίου (Α. Πιπίνος)
Μεθώνης, Μεσολογγίου (Γ. Πολίτης)
Σάμου (Δ. Ραφαλιάς)
Αλεξάνδρειας, Μεθώνης, Μεσολογγίου (Μ. Σπαχής)
Μεθώνης, Νταρ Μπογκάζ (Δ. Τσάπελης)
Πρώτη επιτυχής χρήση του επανδρωμένου πυρπολικού έγινε στις 27 Μαΐου 1821 στην Ερεσσό όπου οι Τούρκοι απώλεσαν ένα αξιόλογο πλοίο «γραμμής».
Αναδειχθείς πρώτος Πυρπολητής] ο Παπανικολής.
Τότε ξένος παρατηρητής σημείωνε «…τελικά οι Έλληνες βρήκαν το όπλο της Επανάστασης!»
Μετά από αυτό το γεγονός οι Πρόκριτοι εγκρίνανε μετατροπές παλαιών ιστιοφόρων σε πυρπολικά εξαγοραζόμενα από τη τότε κυβέρνηση αντί 25.000 και 45.000 γρόσια με ισόποση περίπου δαπάνη για τη μετατροπή τους.
Ο Δημήτριος Παπανικολής ήταν σπουδαίος ναυμάχος κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και διάσημος πυρπολητής.
Όταν εξερράγη η ελληνική επανάσταση πλοιάρχησε μόλις 19 ετών στο πλοίο του Αποστόλη Αποστόλη.
Κατά τη ναυμαχία της Ερεσού κυβερνώντας το, για λογαριασμό τη Τρινησίας λίμνιο Βρίκιο το οποίο είχε μετατρέψει σε πυρπολικό ο Πάργιος, Ιωάννης Δημολίτσας, επέπεσε κατά τουρκικού δίκροτου το οποίο και πυρπόλισε σχεδόν σύψυχο με ελάχιστους διασωθέντες.
Το αυτό επανέλαβε και στη ναυμαχία του Γέροντα προκαλώντας με τους συντρόφους του πυρπολητές τον τρόμο στον οθωμανικό στόλο.
Αλλά και σε πολλές άλλες καταδρομικές και αποβατικές επιχειρήσεις έλαβε μέρος που οι επιτυχίες του είχαν καταπλήξει τους άλλους ναυμάχους.
Κωνσταντίνος Κανάρης
Η είδηση της εξεγέρσεως των κατοίκων τής Χίου, στις 23 Μαρτίου 1822, έκανε έξω φρενών τον Σουλτάνο Μαχμούτ, ο οποίος έστειλε εναντίον τους 46 πολεμικά πλοία με επί κεφαλής τον Καρα Αλη πασα (1778-1822, Οθωμανός Ναύαρχος γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη).
Στις 30 Μαρτίου 1822, ο Καρα Αλη πασάς απεβίβασε στην Χίο ένα αποβατικό σώμα από 7.000 άνδρες και την κυρίευσε. Από τους 113.000 Χίους, οι 23.000 σφαγιάσθηκαν και οι 47.000 πουλήθηκαν ως αιχμάλωτοι στα σκλαβοπάζαρα.
Με εντολή τού Ναυάρχου τού Στόλου Ανδρέα Μιαούλη, μέσα στην ασέληνη νύκτα τής 6ης Ιουνίου 1822 οι πυρπολητές Κανάρης και Πιπίνος πλησίασαν τον Οθωμανικό στόλο.
Ο Πιπίνος εκόλλησε το πυρπολικό του στην υποναυαρχίδα αλλά δεν το προσέδεσε καλώς και έτσι οι Οθωμανοί κατόρθωσαν να το απομακρύνουν όταν επήρε φωτιά, με αποτέλεσμα να καεί ασκόπως.
Ο Κανάρης, με τους επιδέξιους ελιγμούς τού πηδαλιούχου Θεοφανοπούλου, επλησίασε την ναυαρχίδα και προσέδεσε το πυρπολικό του στην πρώρα της.
Αφού έβαλε φωτιά στο «μπουρλότο», απομακρύνθηκε γρήγορα.
Η ναυαρχίδα ανατινάχθηκε όταν η φωτιά έφθασε στην πυριτιδαποθήκη της. Ο Kara Ali Pasa μόλις πρόφθασε να πηδήξη σε μία βάρκα, αλλά κτυπήθηκε από μία φλεγόμενη δοκό και εξέπνευσε.
Έτσι η Οθωμανική αρμάδα δεν εκτύπησε τα Ψαρά και την Σάμο, αλλά κατέφυγε στα Δαρδανέλλια. Όταν απεφάσισε να εξέλθει και πάλι στο Αιγαίο, ο Κανάρης πυρπόλησε και την υποναυαρχίδα κοντά στην Τένεδο.
Πάρων,ή μπρίκι,ή βρίκι
Βρίκιον,ή Μπρίκιο, ή Μπρίκι, ήταν ονομασία παλαιότερου ιστιοφόρου δίστηλου,δηλ. δικάταρτου εμπορικού ή Πολεμικού πλοίου, ίδιο με τον Πάρωνα.
Αυτός ο τύπος ιστιοφόρου έφερε στη πλώρη «πρόβολο» (το κοινώς λεγόμενο “μπαστούνι” ή “μπαμπρέσο”) για τους τρεις “αρτέμωνές” του (3 κατάπλωρα τριγωνικά ιστία), “ακάτιο ιστό” και τον “μέγα ιστό” (δεύτερος από πλώρη και ψηλότερος) για τα “τετράγωνα” ιστία, τα τριγωνικά (λεγόμενα και “προϊστια”) και για τον “επίδρομο” (πρυμναίο τραπεζοειδές ιστίο).
Ήταν πανομοιότυπος με τον εμπορικό Δρόμωνα ή “νάβα” και του εμπορικού Μυοδρόμωνα (Μπάρκου ή Γαβάρας) αν λογισθεί ο τρίτος και πρυμναίος ιστός τους ως να μη υπάρχει.
Το αντίστοιχο πολεμικό πλοίο του τύπου αυτού λέγεται Πάρων.
Μέχρι το 1849 καμία διαφορά μεταξύ του Βρίκιου και του Πάρωνα δεν υπήρχε, όταν εμφανίσθηκαν το έτος εκείνο οι “διπλοί δόλωνες” και άλλες συναφείς διευκολύνσεις τις οποίες και εκολπώθηκαν τα εμπορικά Βρίκια, όχι όμως και οι πολεμικοί Πάρωνες όπου η μεταξύ τους διαφορά έγινε πλέον αισθητή, όταν ακόμη πρώτοι οι Ιταλοί, (και τελικά μόνο αυτοί), ναυπήγησαν το 1891 δύο θαυμάσιους εκπαιδευτικούς σιδερένιους πάρωνες τους “Παλινούρο” και “Μιζένο”.
Πρόδρομος του Βρικίου υπήρξε το Βριγαντίνο που όταν αυτό τελειοποιήθηκε η διαφορά τους ήταν πολύ δυσδιάκριτη για κάθε “στεριανό” μάτι.
Τα Βρίκια λόγω των ναυτικών αρετών τους θεωρήθηκαν τα προσφιλέστερα των Ελλήνων ναυμάχων πλοία κατά την διάρκεια του Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Επειδή κατά την Εθνεγερσία βρέθηκαν τα περισσότερα με πλείστα πυροβόλα λόγω των πολύ συχνών μικροναυμαχιών με πειρατές, καμία διαφορά ουσιαστική, ακόμα και τυπική δεν υπήρχε μεταξύ του Βρικίου και του πολεμικού Βρικίου δηλαδή του Πάρωνα, που πρόσθετα έφερε 12 – 18 πυροβόλα (κανόνια) στο κατάστρωμα και πλήρωμα 100 άνδρες.
Πολεμικά πλοία τύπου “βρίκια” (Πάρωνες) του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού ήταν τα:
- Αθηνά (Βρίκιον)
– Αντίζηλος (Βρίκιον)
– Άρης Ι (Βρίκιον)
– Αχιλλεύς Ι (Βρίκιον)
– Ηρακλής Ι (Βρίκιον)
– Θεμιστοκλής Ι (Βρίκιον)
– Τιμολέων (Βρίκιον)
ΤΟ ΜΠΡΙΚΙ ” ΑΘΗΝΑ ”
Χαρακτηριστικά
Έναρξη ναυπήγησης: 1807
Ένταξη σε υπηρεσία: 1879
Γενικά χαρακτηριστικά
Εκτόπισμα: 250 τόνοι
Μήκος: 30,5 μέτρα
Πλάτος: 8,8 μέτρα
Βύθισμα: 4,9 μέτρα
Πλήρωμα: 80
Οπλισμός: 16 κανόνια των 12 λιβρών και αργότερα
2 κανόνια των 12 λιβρών και 10 κορρονάδες των 18 λιβρών
Το Βρίκιον Αθηνά ήταν πλοίο του αγώνα ανεξαρτησίας, ιδιοκτησίας Α. Τσαμαδού. Ναυπηγήθηκε στη Βενετία το 1807 και έφερε το όνομα «Άρης».
Δοξάστηκε με τη διάσπαση του αποκλεισμού Ναβαρίνου στις 26 Απριλίου 1825, όπου πέρασε με επιτυχία ανάμεσα σε 32 Αιγυπτιακά πλοία του Ιμπραήμ. Αγοράστηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση και μετονομάστηκε σε «Αθηνά».
Το 1879 μετονομάστηκε εκ νέου σε «Άρης». Χρησιμοποιήθηκε από Σχολή Ναυτικών Δοκίμων το διάστημα 1863–1865 και 1882-1885.
Διατηρήθηκε μέχρι το 1921 οπότε και βυθίστηκε «τιμητικά» κοντά στη «νησίδα Κυρά» του Ναυστάθμου λόγω οικονομικής αδυναμίας συντήρησης και επισκευής του.
Οι Έλληνες δεν σταμάτησαν τις ναυτικές πολεμικές ή εμπορικές δραστηριότητες στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Η Ύδρα, οι Σπέτσες και τα Ψαρά είχαν αναπτύξει ένα πολύ αξιόλογο στόλο από καλά κατασκευασμένα και εξοπλισμένα πλοία που ήταν ένας από τους βασικούς παράγοντες της επιτυχίας της Ελληνικής επανάστασης.
Στην αρχή της επανάστασης του 1821 η Ελλάδα διέθετε 1000 περίπου μικρά και μεσαία εμπορικά πλοία και μια δύναμη 18.000 ναυτικών
Οι κορβέτες ήταν γρήγορα και ευέλικτα σκάφη, ενδιάμεσης κατηγορίας μεταξύ φρεγάτας και μπρικιού. Είχαν τρία κατάρτια και ιστιοφορία δρόμωνα όπως η φρεγάτα αλλά μικρότερο εκτόπισμα (περί τους 800 τόννους) και ασθενέστερο οπλισμό 18-26 πυροβόλα)
Συνεχίζοντας την αρχαιοελληνική παράδοση του ανθρωπόμορφου ακρόπρωρου, οι ναυτικοί του ΄21 έδιναν στα καράβια τους ονόματα θεών ή επιφανών προσώπων της αρχαιότητας όπως Άρης, Σόλων, Θεμιστοκλής Επαμεινώνδας, κ.α. και τα στόλιζαν με τις μορφές τους.
Δρόμων
ΑΡΗΣ
Από τα ενδοξότερα πλοία τής Ελληνικής Επανάστασης. Ναυπηγήθηκε το 1807 ως εμπορικό πλοίο στήν Βενετία.
Το 1819, αγοράστηκε από τον Υδραίο Αναστάσιο Τσαμαδό (1774-1825 ), ο οποίος με την έναρξη του Αγώνα τον μετέτρεψε σε πολεμικό πλοίο, εξοπλίζοντας τον με 16 πυροβόλα και επανδρώνοντας τον με πλήρωμα 82 ανδρών.
Ο Τσαμαδός με τον Άρη τάχθηκε στήν υδραϊκή ναυτική μοίρα και συμμετείχε σε όλες σχεδόν τις ναυτικές εκστρατείες και ναυμαχίες του Ελληνικού στόλου στο Αιγαίο, τα Πελοποννησιακά παράλια και τον Κορινθιακό.
Το 1825 ο Άρης εφοδίασε τους πολιορκημένους από τον Ιμπραήμ στο Νεόκαστρο, διασπώντας τον κλοιό των τουρκοαιγυπτίων, και ενώ ο ιδιοκτήτης του βρήκε το θάνατο στους βράχους της Σφακτηρίας, όπου είχε αποβιβαστεί για να συναντηθεί με οπλαρχηγούς του Αγώνα, ο Άρης κατόρθωσε ύστερα από πολύωρη συμπλοκή με τα ισχυρότατα εχθρικά πολεμικά, να βγει από τον όρμο του Νεοκάστρου στο ανοιχτό πέλαγος.
Μετά την λήξη του Αγώνα αγοράστηκε από την Ελληνική κυβέρνηση και πήρε το όνομα Αθηνά.
Το 1879 του δόθηκε ξανά η αρχική του ονομασία.
Χρησιμοποιήθηκε σε πολλές αποστολές και επίσης, ως σχολή ναυτικών δοκίμων καθώς και ως σχολή για το κατώτερο προσωπικό.
Διατηρήθηκε ως το 1921, οπότε κατά τούς πανηγυρισμούς της εκατονταετίας του αγώνα της ανεξαρτησίας, βυθίστηκε “τιμητικώς” κοντά στην νήσο “Κυρά” του ναυστάθμου.
Η βρικογολέταΆσπασία΄ του Ι. Κούτση.
Του ίδιου τύπου ήταν και ο ΄Κίμων΄ του Α. Λεμπέση
Τον Ιούλιο του 1827, οι σπετσιώτικες βρικογολέτες Κίμων του Ανάργυρου Λεμπέση και Ασπασία του Ιωάννη Γ. Κούτση, περιπολούσαν στα παράλια της Πελοποννήσου, εφαρμόζοντας τον αποκλεισμό στον Πατραϊκό και Κορινθιακό κόλπο μέχρι την Πρέβεζα.
Έξω από την Πρέβεζα οι «αποκλεισταί καταγωγείς» συνέλαβαν τέσσερα αυστριακά εμπορικά καράβια με ναυπηγήσιμη ξυλεία, «ως ανήκοντος του φορτίου εις τον Μεχμέτ Αλήν, και ως διευθυνομένων των πλοίων τούτων εις Αλεξάνδρειαν»
Γαλεάσσα ή Γαλεάτσα
Η Γαλεάσσα ή Γαλεάτσα ήταν τύπος πολεμικού πλοίου, αμφικίνητο (ιστιοφόρο και κωπήλατο), που εξελίχθηκε από τη Γαλέρα κυρίως με προσθήκη καταστρώματος από πλώρη μέχρι πρύμνη.
Στις αρχές του 17ου αιώνα έφθασε σε εκτόπισμα τους 1000 τόνους με μήκος 58 μ., πλάτος 11 μ. και βύθισμα τα 5 μ. Η ιστιοφορία της Γαλεάσσας αποτελούνταν από τρια λατίνια σε ισάριθμους ιστούς.
Η δε μηχανική (κωπήλατη) πρόωσή της γινόταν με 52 κουπιά (κώπες) μήκους 16 μέτρων, το καθένα, το οποίο και χειρίζονταν (“ηλαύνετο”) από 8-9 κωπηλάτες.
Το δε πυροβολικό της το αποτελούσαν 10 πυροβόλα (κανόνια) στη πλώρη, 8 στη πρύμνη και κάποια λιθοβόλα κατά πλευρά, σε ίσες αποστάσεις μεταξύ τους.
Οι Γαλεάσσες καθώς και οι γαλέρες ήταν τα ενδιάμεσα πλοία στη κυριαρχία των ιστίων έναντι των κουπιών που καθιερώθηκαν αμέσως μετά την ιστορική Ναυμαχία της Ναυπάκτου
Το 1823 η Αμερική δώρισε ένα πλοίο με την ονομασίαΕλπίδα στους επαναστατημένους Ελληνες. Οταν το καράβι έφτασε στο Ναύπλιο μετονομάστηκε σε «Ελλάς», με κυβερνήτη τον Ανδρέα Μιαούλη.
Ενα δεύτερο πλοίο, το περίφημο«Καρτερία» , έφτασε το 1826.
Η« Καρτερία » , το ατμοκίνητο τροχήλατο πλοίο που αγοράστηκε με το “δάνεια της Αγγλίας “,Κατέπλευσε στην Ελλάδα το Σεπτέμβριο τον 1826 με τις μηχανές της σε κακή κατάσταση…
Με κυβερνήτη τον Άγγλο φιλέλληνα Fr. A. Hastings έλαβε μέρος σε ασήμαντες ουσιαστικά επιχειρήσεις στο Μεσολόγγι και το Απωλικό.
Οι Έλληνες διείδαν την καθοριστική σημασία του κατά θάλασσαν αγώνα (αλλά και τη σημασία της νέας τεχνολογίας ) και ολόκληρο το δεύτερο εξωτερικό δάνειο σκόπευε κυρίως στην αγορά πολεμικών ατμοκίνητων πλοίων, πον θα αντιμετώπιζαν τις ναυτικές δυνάμεις τoυ Ιμπραήμ.
Βέβαια, οι διάφορες μεθοδεύσεις δεν επέτρεψαν ποτέ αυτά τα πλοία να προσφέρουν τις καθοριστικές υπηρεσίες στον Αγώνα,αφού τρία ακόμη ήρθαν μετά το Ναυαρίνο και τα υπόλοιπα σάπισαν στον Τάμεση.
ΤΑ ΠΛΟΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ
ΥΔΡΑ
Τα Πλοία της Ύδρας που φέρονται να συμμετείχαν στον κατά θάλασσα αγώνα της Απελευθέρωσης του 1821 κατά αλφαβητική σειρά ήταν:
1. Αγαμέμνων του Δημ. Τσαμαδού
2. Αθηνά του Φραντζέσκου Βούλγαρη
3. Αθηνά των Λ.& Γ. Κουντουριωτών
4. Αθηνά των Λ.& Γ. Κουντουριωτών
5. Αινιάν του Δημ. Μαστρο-Αντωνίου
6. Αίολος του Ιωάννη Ορλάνδου
7. Αλέξανδρος των Στ.& Β. Βουδουραίων
8. Αλέξανδρος του Δημ. Τσαμαδού
9. Αμφιτρίτη του Λαζάρου Μπρούσκου
10. Άρης του Ανδρέα Μιαούλη
11. Άρης του Δημ. Τσαμαδού
12. Αριστείδης του Γεωργίου Γκιώνη
13. Αριστείδης του Αναγνώστη Θεοδώρου
14. Αχιλλεύς του Δημ. Βούλγαρη
15. Αχιλλεύς του Δημ. Τσαμαδού
16. Βατερλώ του Φραντζέσκου Βούλγαρη
17. Διομήδης των Ν.& Α. Οικονομαίων
18. Επαμεινώνδας του Θεοδ. Γκίκα
19. Επαμεινώνδας των Κριεζήδων
20. Ηρακλής του Νικολάου Βώκου
21. Ηρακλής του Αναγν. Παπα-Μανώλη
22. Ηρακλής του Ανδρέα Μιαούλη
23. Ηρακλής του Αναστάση Τσαμαδού
24. Θεμιστοκλής του Δημ. Βούλγαρη
25. Θεμιστοκλής του Θεόδ. Γκίκα
26. Θεμιστοκλής των Λ.& Γ. Κουντουριωτών
27. Θεμιστοκλής των Εμμ.& Ιακ. Τομπάζηδων
28. Θέτις του Ιωάννη Μαρούκα
29. Θρασύβουλος του Ιωάννη Ορλάνδου
30. Ιάσων των Στ.& Β. Βουδουραίων
31. Κέκροψ των Λ.& Γ. Κουντουριωτών
32. Κίμων του Αναστ. Θεοδωράκη
33. Κίμων του Αναγν. Κριεμάδη
34. Κίμων του Ανδρέα Μιαούλη
35. Κίμων των Εμ.& Ιακ. Τομπάζηδων
36. Λεωνίδας
37. Λυκομήδης των Βουδουραίων
38. Μέντωρ του Κωνστ. Μεθενίτη
39. Μιλτιάδης του Αναστ. Θεοδωράκη
40. Νέρων των Λ.& Γ. Κουντουριωτών
41. Οδυσσεύς
42. Οδυσσεύς των Ν.& Α. Οικονομαίων
43. Πάραλος του Θεοχ. Παπα-Αντωνίου
44. Σκιπίων του Λαζάρου Μπρούσκου
45. Σκιπίων των Μ.Νέγκα & Δ. Τσαμαδού
46. Μελπομένη του Φραντέσκου Παπα-Μανώλη
47. Τερψιχόρη των Ε. & Ιακ. Τομπάζηδων
48. Τηλέμαχος των Στ. & Β.Βουδουραίων
49. Τηλέμαχος Λ.& Γ. Κουντουριωτών
50. Τιμολέων Ι. Ορλάνδου Λαζ.Πινότση
ΣΠΕΤΣΕΣ
Τα Πλοία των Σπετσών που φέρονται να είχαν συμμετοχή στον κατά θάλασσα αγώνα της Απελευθέρωσης το 1821:
1. Αγαμέμνων της Μπουμπουλίνας
2. Αθηνά του Δημ. Ι. Ορλώφ
3. Αλέξανδρος του Γ. Χ”Ανδρέου
4. Αλέξανδρος Α’ του Ανδρ. Σκλιά
5. Αρχάγγελος Μιχαήλ Ν. Αδριανού
6. Αφροδίτη του Γ. Λάμπρου
7. Αχιλλεύς του Ηλ. Θερμισιώτη
8. Αχιλλεύς του Αναστ. Κυριακού
9. Αχιλλεύς του Θεόδ. Λαζάρου
10. Αχιλλεύς του Αναστ. Ματθαίου
11. Αχιλλεύς του Γκίκα Μπόταση
12. Διομήδης του Αντ. Δρίτσα
13. Διομήδης του Γκίκα Μπόταση
14. Διομήδης των Καλαφάτη Στεμνιτζώτη
15. Επαμεινώνδας του Κ. Μπάμπα
16. Επαμεινώνδας του Χ” Γιάννη Μέξη
17. Ηρακλής του Χριστόδουλου Κούτση
18. Θαλάσσιος Ίππος του Ι. Μπούκουρη
19. Θεμιστοκλής του Γ. Κούτση
20. Θεμιστοκλής του Χ” Γιάννη Μέξη
21. Ιερά Συμμαχία του Ν. Δ. Λαζάρου
22. Κίμων του Ανάργ. Λεμπέση.
23. Κόντε Μπένιξ του Γκίκα Τσούπα
24. Λεωνίδας του Χ” Γιάννη Μέξη
25. Λυκούργος του Θεοδ. Σάντου
26. Λυκούργος του Β. Λαζάρου Ορλώφ
27. Μπέλλα Πούλια του Ηλ. Μπάμπα
28. Νέμεσις του Μιχ. Οικονόμου
29. Ξενοφών του Δημ. Ν. Σκλιά
30. Παγκρατίων του Γ. Ανδρούτσου
31. Πελεκάνος του Ν. Α. Κυριακού
32. Περικλής του Κ. Μπουκουβάλα
33. Περικλής του Α. Χ” Αναργύρου
34. Περικλής του Ανδρ. Χ” Αναργύρου
35. Περικλής του Χ” Γιάννη Μέξη
36. Περσεφόνη του Χριστ. Ματθαίου
37. Ποσειδών του Αθ. Γουδή
38. Ποσειδών του Παύλου Χ”Αναργύρου
39. Σαλομώνης του Γ. Κούτση
40. Σκαρδαμούλα του Γ. Κλήσσια
41. Σόλων του Γεωργίου Πάνου
42. Τιμολέων των Μωραϊτών Κυριακού
43. Φιλοκτήτης του Εμμ. Δ. Λαζάρου
44. Φωκίων του Νίκου Σύρμα
ΨΑΡΑ
Τα Πλοία των Ψαρών που φέρονται να συμμετείχαν στο κατά θάλασσα αγώνα της Απελευθέρωσης το 1821:
1. Αγάπη του Αναγν. Δομεστίνη
2. Άγ. Νικόλαος του Κ. Χ”Κυριακού
3. Άγ. Νικόλαος του Ν. Μαυρογέννη
4. Αλέξανδρος του Ν. Χ”Αλεξανδρή
5. Αμερικάνα του Κ. Χ”Αγγελή
6. Απόλλων του Δημ. Μαρούκη
7. Αριστείδης του Ν. Κοτζιά
8. Ασπασία του Ανδρέα Μυτάρα
9. Αχιλλεύς του Αναγν. Βουρέκα
10. Αχιλλεύς του Δ.Γ. Παπαμικέ
11. Αχιλλεύς του Γ. Σαρρή
12. Επαμεινώνδας του Κ. Δομεστίνη
13. Επαμεινώνδας των Αφων Παπανικολή
14. Ηρακλής του Ανδρ. Γιαννίτση
15. Ηρακλής του Ιωάννη Μαρκή
16. Θεμιστοκλής του Αναγν. Καλημέρη
17. Θεμιστοκλής του Δ. Ν. Κοτζιά
18. Θεμιστοκλής των Αφων Ματθαίου
19. Θεμιστοκλής του Μαν. Μπαλαμπάνου
20. Θεμιστοκλής του Γ. Χ”Κοτζιά
21. Ιάσων των Αφων Βελισσαρίου
22. Καλλιόπη του Θεοδ. Καλάρη
23. Καμιλοστρώφ του Αντ. Σαρρή
24. Λεωνίδας του Ν. Αποστόλη
25. Λεωνίδας του Ν. Αργύρη
26. Λεωνίδας του Ν. Γιαννάρου
27. Λεωνίδας του Ι. Καλάρη
28. Λεωνίδας του Γ. Χ”Μικέ
29. Λεωνίδας του Αναγν. Τζώτζη
30. Λεωνίδας του Χ”Κωστ. καμπούρη
31. Μιλτιάδης του Γ. Αποστόλη
32. Μινέρβα του Δ. Ι. Κοτζιά
33. Νέα Καρχηδών του Γ. Καλαφάτη
34. Ξενοφών του Ν. Κωνσταντή
35. Πηνελόπη του Αναργ. Κοντού
36. Πηνελόπη του Γ. Κοτζιά
37. Ποσειδών του Δ. Λαίνου
38. Σεμίραμις του Ν. Μαμούνη
39. Σωκράτης του Γ. Αποστόλη
40. Φιλοκτήτης του Γ. Σκανδάλη
41. άγνωστο του Δ.Καραγιώργη
Πηγή: Αβέρωφ
