Τήν επανάσταση στή Μακεδονία τήν είχε ξεκινήσει ο πάμπλουτος έμπορος Εμμανουήλ Παπάς τόν Μάρτιο τού 1821. Δυστυχώς όμως οι εμπειροπόλεμοι Κλέφτες τού Ολύμπου δέν βοήθησαν τόν Παπά, ο οποίος προσπάθησε νά εξαπλώσει τήν επανάσταση στηριζόμενος μόνο στούς κατοίκους τών πόλεων καί στούς μοναχούς τού Αγίου Όρους. Από τήν άλλη μεριά, οι Τούρκοι διατηρούσαν ισχυρές δυνάμεις στή Μακεδονία, οι οποίες μπορούσαν νά δράσουν ταχύτατα στό πεδινό έδαφός της.
Ο Εμμανουήλ Παπάς, αξιοποιώντας τήν προσωπική του περιουσία, κατέβαλε φιλότιμες προσπάθειες νά καλύψει τίς μεγάλες ελλείψεις σέ όπλα καί πολεμοφόδια. Ωστόσο η περιουσία ενός ανδρός δέν ήταν αρκετή. Οι μονές τού Αγίου Όρους προσέφεραν πολύ λιγότερα από τίς δυνατότητές τους καί η επανάσταση στή Μακεδονία από τίς πρώτες ημέρες φαινόταν καταδικασμένη. Ο Παπάς έστειλε επιστολή πρός τόν Δημήτριο Υψηλάντη αλλά καί πρός τούς Υδραίους ζητώντας επειγόντως βοήθεια.
Στό ελληνικό στρατόπεδο δέν έφθασαν ενισχύσεις σέ αντίθεση μέ τό τουρκικό στρατόπεδο, όπου στά μέσα Ιουνίου 1821 έφθασε ο Μπαϋράμ πασάς από τήν Θράκη καί αιφνιδιαστικά επιτέθηκε στό σώμα τού Παπά στά στενά τής Ρεντίνας σκορπίζοντας τούς άνδρες του, καίγοντας τά χριστιανικά χωριά καί σφάζοντας ανελέητα τούς κατοίκους τους. Ο πασάς έφθασε στήν Θεσσαλονίκη, όπου κήρυξε γενική επιστράτευση καί κατάφερε νά συγκεντρώσει μιά δύναμη 30000 πεζών καί 5000 ιππέων, στήν οποία συμπεριλαμβάνονταν καί οι Εβραίοι κάτοικοι τής πόλης.
Επόμενος στόχος τών Τούρκων ήταν τό χωριό Βασιλικά, πού βρίσκεται στόν δρόμο Θεσσαλονίκης Πολύγυρου. Οι Μακεδόνες επιχείρησαν νά εκκενώσουν τήν κωμόπολη από τά γυναικόπαιδα καί νά τά στείλουν στή Μονή τής Αγίας Αναστασίας στή Γαλάτιστα. Ωστόσο τό τουρκικό ιππικό πρόλαβε τά γυναικόπαιδα. Άλλα κατέσφαξε καί άλλα αιχμαλώτισε γιά νά τά πουλήσει αργότερα στά σκλαβοπάζαρα τής Σμύρνης, τής Αλεξάνδρειας καί τής Βεγγάζης.
Ο καπετάν Χάψας μέ 200 μόλις άνδρες επεδίωξε νά σταματήσει τόν προελαύνοντα Μπαϋράμ πασά στούς Χάψας πρόποδες τού όρους Βούζιαρη, έξω από τά Βασιλικά. Η μάχη όμως ήταν άνιση. Ο καπετάνιος απέκρουσε τούς βαρβάρους, αλλά έβλεπε τούς άνδρες του νά πέφτουν ο ένας μετά τόν άλλο. Τελικά μπήκε επικεφαλής τών πολεμιστών του καί μαζί μέ τούς Χαλάτη, Τουρλάκη καί Καραγιάννη ρίχτηκε στό μέσο τού τουρκικού στρατού. Εκεί χάθηκε. Εξήντα δύο παλληκάρια έπεσαν στά Βασιλικά Χαλκιδικής στίς 13 Ιουνίου τού 1821. Ο Μπαϋράμ πασάς συνέχισε τό καταστροφικό του έργο στή Γαλάτιστα καί τόν Πολύγυρο ενώ σέ αναφορά του, καμάρωνε γιά τήν καταστροφή 42 χωριών τών απίστων. Η Θεία Δίκη θά τιμωρούσε λίγο αργότερα τόν πασά σέ κάποια άλλα Βασιλικά. Αυτά τής Φθοιώτιδας.
Τό θέατρο τών συγκρούσεων μετατοπίσθηκε στήν χερσόνησο τής Κασσάνδρας, όπου ο Παπάς θά οργάνωνε άμυνα μέχρις εσχάτων στή διώρυγα τής Ποτείδαιας. Τόν ακολούθησαν χιλιάδες απελπισμένοι πρόσφυγες, ενώ προσήλθαν καί μερικές εκατοντάδες ένοπλοι υπό τόν Κωνσταντίνο Μπίνο, τόν Μήτρο Λιάκο καί τόν Νικόλαο Διαμαντή.
«Αυτοκρατορικό φιρμάνι, 3 Μαΐου 1821
"Τό παράγγελμα τού Ιερού Σερή επιβάλλει όπως, αυτοί μέν οι άπιστοι διαπερνώνται εν στόματι ρομφαίας, τά τέκνα καί αι γυναίκαι εξανδραποδίζονται (αιχμαλωτίζονται), τά υπάρχοντα των διανέμονται μεταξύ τών πιστών νικητών τού Ισλάμ, αι δε εστίαι των παραδίδονται εις τό πύρ καί τήν τέφραν ούτως ώστε αλέκτορος φωνή νά μή ακουσθεί πλέον εν αυτοίς."»
Ιωάννης Βασδραβέλης - Οι Μακεδόνες εις τούς υπερ τής ανεξαρτησίας αγώνες
Ο Μαχμούτ Β' επειγόταν νά ξεκαθαριστεί η κατάσταση στή Μακεδονία ώστε νά μπορούν νά διέρχονται απερίσπαστα τά στρατεύματά του μέ κατεύθυνση τίς κύριες επαναστατικές εστίες τής Στερεάς Ελλάδας καί τής Πελοποννήσου. Γι' αυτό έδωσε εντολή στόν Αβδούλ Αμπούδ πού ήταν διορισμένος στό Ντιαρμπακίρ τού Κουρδιστάν νά σπεύσει στή Μακεδονία καί νά καταστείλει τήν επανάσταση.
Ο φοβερός Αβδούλ Αμπούδ πασάς, επικεφαλής 14000 ανδρών, έφθασε στό νέο του διορισμό καί κινήθηκε αμέσως εναντίον τής Κασσάνδρας. Παράλληλα φρόντισε νά αποκλείσει τό Άγιον Όρος. Στήν έφοδο πού διενήργησε στήν διώρυγα τής Ποτείδαιας, δέν κατάφερε τίποτα καί πρότεινε τήν παράδοση τών επαναστατών μέ αντάλλαγμα γενική αμνηστία. Η πρόταση απορρίφθηκε καί οι Τούρκοι επανέλαβαν τίς προσπάθειες. Αρχικά η επίθεση περιορίστηκε στό ένα άκρο τής διώρυγας. Ωστόσο επρόκειτο γιά παραπλανητική ενέργεια. Σύντομα εκδηλώθηκε έφοδος καί στό άλλο άκρο, η οποία συνάντησε ελάχιστη αντίσταση.
«Η Πύλη εις ενίσχυσιν τών πολεμικών της κινημάτων απέστειλεν ηγεμόνα εις Θεσσαλονίκην φέροντα τίτλον γενικού αρχηγού Μακεδονίας καί Θεσσαλίας τόν Αβδουλαβούδπασαν, δραστήριον, εύτολμον καί πολλής ικανότητος άνδρα, δεικνύοντα κατά τάς περιστάσεις ποτέ μέν υπό τήν λεοντήν τήν ωμότητα τής ψυχής του, ποτέ δε υπό τήν αλωπεκήν τήν υπουλότητα τού χαρακτήρος του.
Ο νέος ούτος στρατάρχης φθάσας εις Θεσσαλονίκην τόν Σεπτέμβριον εξέδωκε προκήρυξιν, δι' ης εξύμνει τήν πρός τούς ραγιάδας γενναιοφροσύνην τού σουλτάνου, εμέμφετο τήν πρός αυτόν αγνωμοσύνην τών ονειροπολούντων τήν ανόρθωσιν τής προγονικής των αυτοκρατορίας Γραμματόσημο καί διέταττε νά οπλοφορήσωσιν όλοι οι επέκεινα τού 16ου μέχρι τού 60ου έτους μουσουλμάνοι· καί οι μέν εντός τού 50ου νά τρέξωσιν εις τά πεδία τής μάχης οδηγούμενοι υπό τής χειρός τού προφήτου, οι δε λοιποί νά διατηρώσι τήν εσωτερικήν ευταξίαν. Μετά τήν προκήρυξιν ταύτην ο Αβδουλαβούδης εξεστράτευσεν αυτοπροσώπως εις Κασσάνδραν.
Ο πασάς επροσπάθησε κατ' αρχάς διά μεγάλων καί επανειλημμένων υποσχέσεων νά πείση τους εν Κασσάνδρα νά προσκυνήσωσιν· αλλ' ούτοι, άν καί τόσον ολίγοι, απέρριψαν τάς προτάσεις του. Γενομένης δέ γνωστής αυτώ τής διαθέσεως καί τής αδυναμίας των, απεφασίσθη η έφοδος. Τήν 30ην Οκτωβρίου 1821 πρίν εξημερώση εφώρμησαν ιππείς καί πεζοί εφ' όλην τήν γραμμήν τής τάφρου, καί ευρόντες μέρος αυτής ολοτελώς εγκαταλειφθέν, τό παρεγέμισαν ερρίψαντες ξύλα καί άλλην ύλην, καί πρώτοι οι ιππείς εισήλθαν δι' αυτού εις τήν χερσόνησον, μετ' αυτούς δέ καί οι πεζοί, έτρεψαν όλους τούς κατέχοντας τά άλλα μέρη τής τάφρου, πολλούς αυτών εφόνευσαν, επροχώρησαν εις τά ενδότερα μηδενός εναντιουμένου, έσφαξαν καί ηνδραπόδισαν καί αυτούς τούς ησύχους κατοίκους, εξ ών μόνοι διεσώθησαν όσοι ευτύχησαν νά επιβώσιν είς τινα παρευρεθέντα πλοία τής Σκιάθου καί τής Σκοπέλου, καί κατέκαυσαν όλα σχεδόν τά χωρία. Δεκακισχίλιοι υπελογίσθησαν οι φονευθέντες καί ανδραποδισθέντες άνδρες καί γυναίκες πάσης ηλικίας.»
Σπυρίδων Τρικούπης - Ελληνική Επανάστασις 1821
Εάν η Ύδρα καί τά Ψαρά είχαν στείλει πλοία γιά νά βοηθήσουν, η Κασσάνδρα δέν θά έπεφτε. Όμως οι νησιώτες ζητούσαν λεφτά από τούς μοναχούς τού Αγίου Όρους, οι οποίοι αρνήθηκαν νά τά δώσουν. Η στάση αυτή τόσο τών μοναχών όσο καί τών νησιωτών είχε ως αποτέλεσμα νά καταστραφεί η Κασσάνδρα καί νά χαθούν δέκα χιλιάδες ψυχές. Οι Μακεδόνες αγωνιστές τής Κασσάνδρας δέν ήταν δυνατόν νά αντέξουν τήν πίεση τού οθωμανικού στρατού καί έπεσαν σχεδόν όλοι. Ο Αβδούλ Αμπούδ πασάς, αντίθετα μέ τίς υποσχέσεις του, παρέδωσε τήν χερσόνησο τής Κασσάνδρας σέ ένα όργιο αίματος καί λεηλασιών, ικανοποιώντας έτσι καί τό στράτευμά του, πού διψούσε γιά λεηλασία καί γυναίκες.
Ο Εμμανουήλ Παπάς μόλις καί μετά βίας διέφυγε στό Άγιον Όρος. Εκεί επιχείρησε νά οργανώσει εκ νέου αντίσταση. Εμμανουήλ Παπάς Όμως τώρα οι μοναχοί είχαν αλλάξει γνώμη. Αφού δέν έδωσαν τά χρήματα τών μοναστηριών, πώς θά μπορούσαν νά δώσουν τή ζωή τους; Οι ηγούμενοι, είχαν ήδη έλθει σε επαφή μέ τόν Αβδούλ Αμπούδ καί επιθυμούσαν όχι μόνο νά υποταχτούν αλλά καί νά τού παραδώσουν καί τόν ίδιο τόν Παπά, ως πρωταίτιο τής επανάστασης.
Ο Εμμανουήλ Παπάς απογοητευμένος, επιβιβάστηκε μαζί μέ τούς συνεργάτες του καί μερικούς μοναχούς στό πλοίο τού Χατζή Βισβίζη καί αναχώρησε γιά τήν Ύδρα. Εκείνος ήταν λαϊκός καί διέθεσε όλη του τήν περιουσία (500.000 γρόσια) γιά τήν Ελευθερία καί εκείνοι οι καλόγεροι, οι απαρνηθέντες υποτίθενται τά υλικά αγαθά, έδωσαν ελάχιστα. Εκείνος αφιέρωσε καί τά δώδεκα παιδιά του γιά τήν Επανάσταση, Εκείνοι προτίμησαν νά μήν κάνουν παιδιά. Εκείνος έδωσε τή ζωή του. Εκείνοι έδωσαν τήν τιμή τους.
Ενώ τό πλοίο περιέπλεε στόν Καφηρέα, ο Παπάς εξαντλημένος από τίς κακουχίες καί τίς συγκινήσεις υπέστη καρδιακή προσβολή καί πέθανε. Η σορός του ενταφιάσθηκε μέ τιμές στήν Ύδρα καί η Μακεδονία του θά περίμενε άλλα 100 χρόνια γιά νά επιστρέψει στήν αγκαλιά τής μητέρας Ελλάδας. (Βέβαια, 200 χρόνια μετά, - εποχή τών πολυπολιτισμικών Γιωργάκη καί Τσίπρα - παραδίδουμε τήν Μακεδονία μας στήν αγκαλιά τών Σλαβόφωνων Βουλγάρων ή αλλιώς Σκοπιανών).
Πηγή: Αγία Σοφία
