ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΚΑΡΑΒΑΓΓΕΛΗΣ (1866-1935)
Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ 1900 - 1912
Ο Γερμανός Καραβαγγέλης ήταν μια από τις σημαντικότερες και πολύπλευρες εκκλησιαστικές προσωπικότητες του προηγούμενου αιώνα. Η προσφορά του στην εκκλησία και την πατρίδα είναι ανεκτίμητη. Μέχρι πριν λίγα χρόνια, η προσφορά του αυτή δεν εκτιμήθηκε όπως και όσο θα έπρεπε. Ο σημερινός Μητροπολίτης Αυστρίας κ. Μιχαήλ eργάστηκε επιστημονικα. Εκπόνησε μια μελέτη για την δράση ταυ Γερμανού Καραβαγγέλη, στη Μητρoπολη Κεντρώας Ευρώπης, όπως ονομαζόταν τότε, η σημερινή Μητρόπολη Αυστρίας. Η μελέτη του εγκρίθηκε ως διδακτορική διατριβή, από το Τμήμα Θεολογίας του Πανεπιστημίου Θeσαλονικης και εξεδόθη με χορηγία του υπουργείου Μακεδονίας Θράκης.
Ο Γερμανός Καραβαγγέλης, παρά την τεράστια εθνική και εκκλησιαστική του προσφορά, παραμένει σχεδόν άγνωστος στην πατρίδα του τη Λέσβο. Αντίθετα, στη Δυτική Μακεδονία όπου έδρασε μια περίοδο της ζωής τoυ, είναι γνωστός ως κεντρική μορφή του Μακεδονικού Αγώνα. Ωστόσο, πανελλαδικά υπάρχει μια διάχυτη άγνοια αλλά και σιωπή γύρω από τη δυνατή ιστορική προσωπικότητα του Γερμανού Καραβαγγέλη. Η Κοινότητα Στύψης, επιχειρεί να δώσει μια λιτή χρονογραφία της ζωής και της δράσης του Μεγάλου Πατριώτη, Μακεδονομάχου και τέκνου της Στύψης Γερμανού Καραβαγγέλη, έτσι ώστε, o αναγνώστης να μπορεί να σχηματίσει την εικόνα αυτού του λεβέντη ρασοφόρου που ήταν ταυτόχρονα δεινός ρήτορας, σαγηνευτικός διπλωμάτης, πανέξυπνος πολιτικός με εξαιρετική φιλοσοφική κατάρτιση. Η τεράστια προσφορά του Γερμανού Καραβαγγέλη, άγνωστη για δεκαετίες στο ευρύ κοινό, αρχίζει επιτέλους να γίνεται γνωστή και να αποτιμιέται όπως της αξίζει. Εκπληρώνοντας αυτό ακριβώς το χρέος τιμής, η γενέτειρά του, οργανώνει τις εκδηλώσεις μνήμης από το θάνατό του.
Ο Μητροπολίτης Αυστρίας, γράφει στον πρόλογο της διατριβής του:
Ο Γερμανός Καραβαγγέλης ήταν μια από τις σημαντικότερες και πολύπλευρες εκκλησιαστικές προσωπικότητες του προηγούμενου αιώνα. Η προσφορά του στην εκκλησία και την πατρίδα είναι ανεκτίμητη. Μέχρι πριν λίγα χρόνια, η προσφορά του αυτή δεν εκτιμήθηκε όπως και όσο θα έπρεπε. Ο σημερινός Μητροπολίτης Αυστρίας κ. Μιχαήλ eργάστηκε επιστημονικα. Εκπόνησε μια μελέτη για την δράση ταυ Γερμανού Καραβαγγέλη, στη Μητρoπολη Κεντρώας Ευρώπης, όπως ονομαζόταν τότε, η σημερινή Μητρόπολη Αυστρίας. Η μελέτη του εγκρίθηκε ως διδακτορική διατριβή, από το Τμήμα Θεολογίας του Πανεπιστημίου Θeσαλονικης και εξεδόθη με χορηγία του υπουργείου Μακεδονίας Θράκης.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΚΑΡΑΒΑΓΓΕΛΗ
Αθήναι τη 11η Ιουνίου 1903
Σεβασμιώτατε,
Δράπομαι της ευλογητής ταύτης ευκαιρίας όπως σας εκφράσω την άπειρον λατρειάν και τον άπειρον σεβασμόν ον προς Υμάς τρέφω δια την γενναίαν και πατριωτικωτάτην ενέργειαν Υμών.
Οι αγώνες σας, γνωστοί ήδη όντες εις πολλούς καλούς πατριώτας και ως ελπίzω μετ' ου πολύ εις ολόκληρον τo Έθνος δεν αμφιβάλλω ότι θέλουσι ηλεκτρίσει τους πάντας, όπως σπεύσωσι εις ενίσχυσιν σας.
Οι ένδεκα Κρήτες ους σας στέλομεν, είνε τέλειοι τύποι πολεμιστών Γενναίοι, ευφυείς, τολμηροί, αποφασιστικοί φιλόδοξοι και έχοντες ανεπτυγμένον το εθνικόν αίσθημα, είμαι βέβαιος ότι θα ενισχύσωσι καταπληκτικώς τov αγώvα σας.
Ο ήδη γνωστός σας Γεώργιος Περάκης είνε ο καλίτερος πάντων εις αυτόν δύνασθε τα πάντα να λέγητε και να τον συμβουλεύεσθε ακόμη, δια τα πράγματα τα οποία δεν υποπίπτουσι εις την Υμετέραν άμεσον και πεφωτισμένην αντίληψιν.
Εις όλους αυτούς συνεβούλευσα να φέρωνται μετά μετριοφροσύνης και ευγενείας προς τους εντοπίους συναδέλφους των όπως μη εξεγείρωσι τηv ζηλοτυπίαν και το πάθος αυτών. Επίσης τους συνεβούλευσα να φροντίσωσι πάση δυνάμει όπως ο αγών των είνε γενναιόφρων και προς αυτούς ακόμη τους εχθρούς. Διότι πολλάκις μιά ελεημοσύνη ή μετριοφροσύνη κάμνει πολλά περισσότερα από εκατόν φόνους
Ο Περάκης θα σας δώση εν κρυπτογραφικόν λεξικόν δια του οποίου θα συνεννοήσθε με τov ανθυπολοχαγόν Αθάνασιον Εξαδάκτυλον εργαzόμενον εις τα σύνορα παρά την Ασπροκλησιάν. Ούτος είνε φρονιμώτατος και πατριωτικώτατος συνάδελφός μου, θα έχη δε πάντοτε Αγίας Γραφάς δια τους ιερείς σας, αρκεί να στέλητε κατάλληλον άνθρωπον να τας παραλαμβάνη.
Και πάλιν εκφράζων την προς Υμάς άπειρον αφοσίωσιν, διατελώ ταπεινότατος δούλος Υμών
Παύλος Μ. Μελάς
Ανθυπ. Πυροβολικού
Υ.Γ. Νομίζω απαραίτητον δια πολλούς λόγους να μη εννοηθή ότι οι άνδρες αυτοί είνε Κρήτες. Ώστε συστήσατέ το και εις τους ιδίους. Π.Μ.
ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ
"O Γερμανός Καραβαγγέλης υπηρέτησε σε πέντε εκκλησιαστικές επαρχίες του Οικουμενικού Θρόνου. Το 1896 και σε ηλικία μόνο 30 ετών εξελέγη επίσκοπος Χαριουπόλεως. Την 21η Οκτωμβρίου 1900, 34 ετών τότε, εξελέγη Μητροπολίτης Καστοριάς. Ήταν η εποχή, που το Οικουμενικό Πατριαρχείο εδινe ιδιαίτερη σημασία στις Μητροπόλεις της Μακεδονίας και της Θράκης, αφού μόνο η εκκλησία τότε θα μπορούσε να αποτελέσει την ασπίδα του ελληνισμού στις επιθέσεις των Βουλγάρων."
Στα προλεγόμενα του βιβλίου του Μητροπολίτη Αυστρίας, ο καθηγητής κ. Απόστολος Γλαρίνας, γράφει:
"Ο Γερμανός Καραβαγγέλης, ως ηγετική φυσιογνωμία του Μακεδονικού Αγώνος, ανέπτυσσε πρωτοβουλίες, συνεργαζόταν με εκπρόσωπους των Αθηνών περιόδευε την Επαρχία ταλαιπωρούνταν κινδύνευε, εμψύχωνε τους πάντες, αλληλογραφούσε με παραγονrες, οργάνωνε αντιστασιακές ομάδες, αναπτέρωνe τους Έλληνες και Πατριαρχικούς, ενίσχυε τους αδύναμους, σαγήνευε τους οπλαρχηγούς, ξυπνούσε τις υπνώτουσες συνειδήσεις των Αθηνών και με μία ασυνήθιστα έντονη, διαρκή και αποτελεσματική δραστηριότητα, περιφρουρούσε το ποίμνιό του και τον Ελληνισμό της βορειοδυτικης Μακεδονίας από τους Βούλγαρους Εξαρχικούς."
Στο1908, εξελέγη ο Γερμανός Καραβαγγελης. Μητροπολίτης Αμάσειας , που είχε έδρα την Αμισό (Σαμψούντα) του Πόντου, ωραιότατη πόλη, παραθαλάσσια και εμπορική. Στην αρχή ασχoληθηκε με την οργάνωση της Μητρόπολης, που ανέθεσε το Πατριαρχείο. Σταμάτησε τις κομματικές έριδες που υπήρχαν, εγγενές ελάττωμα των ελλήνων και επισκeφθηκε όλη την επαρχία του, ακόμη και τα πιο απομακρυσμένα χωριά.
Αυτό έγινε από το 1908 έως το 1914. Από τότε και μετά, ο Γερμανός απεδύθη σ` έναν αγώνα για τη διάσωση των Ελλήνων και των Αρμενίων από τη γενοκτονία που επιχειρούσαν οι Τούρκοι.
Ένας συνδυασμός εκκλησιαστικών και πολιτικών συγκυριών και με ανάλογες δόσεις "ίντριγκας" στέρησε από τον Γερμανό Καραβαγγέλη τον Πατριαρχικό θρόνο ή τον θρόνο της αρχιεπισκοπής Αθηνών, ενώ ήταν ο επικρατέστερος.
Αργότερα, το Πατριαρχείο τον μετέθεσε στη Μητρόπολη Ιωαννίνων, γιατί από το τουρκικό δικαστήριο της Αμάσειας είχε καταδικαστεί σε θάνατο. Στα Ιωάννινα έμεινε για ένα χρόνο, (Απρίλιος 1923-Απρίλιος 1924), αλλά στο μικρό αυτό διάστημα πέτυχε να προσφέρει σημαντικό έργο στους Ηπειρώτες. Το 1924 τοποθετήθηκε από το Πατριαρχείο στη Μητρόπολη Ουγγαρίας, η οποία μετά τις αντιδράσεις που υπήρξαν από τους Ούγγρους και τους Σέρβους μετονομάσθηκε σε Κεντρώας Ευρώπης. Στη Μητρόπολη αυτή έμεινε έως το θάνατό του, τον Φεβρουάριο του 1935.
Απεβίωσε γεμάτος πίκρα που η πατρίδα τίποτε δεν του αναγνώρισε από την υπέρ 30 έτη διακονία του και από την προσφορά του στο Γένος, τόσο κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, όσο και κατά την παραμονή του στον Πόντο.
Ο ίδιος ο Καραβαγγέλης στη διαθήκη του, στην οποία, κληρονόμο του κατέστησε τη γενέτειρά του Στύψη Λέσβου, έτσι εξέφρασε την πικρία του για την αγνωμοσύνη που έδειξαν τόσο η Πολιτεία όσο και η Εκκλησία:
"Η κηδεία μου θα γίνει στο Ναό του Αγίου Γεωργίου Καρύτση με ένα μόνο ιερέα, χωρίς διάκονο. Δεν δέχομαι δε στην κηδεία μου ούτε αντιπρόσωπο του κράτους, ούτε της εκκλησίας, εάν τυχόν ήθελαν αναμνησθή μετά θανάτου τας εθνικάς μου υπηρεσίας. Δεν χρεωστώ εις κανένα ουδέ οβολόν, εις το Έθνος προσέφερα ό,τι ήτο δυνατόν ως Ιεράρχης του '21...".
Τον Ιούνιο του 1959, με πρωτοβουλία της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών και του Ιδρύματος Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, επετεύχθη η μεταφορά των οστών του στην Καστοριά, όπου εναποτέθηκαν σε κρύπτη υπό τον ανδριάντα του.
Το μοναδικό εκκλησιαστικό και εθνικό έργο του Γερμανού Καραβαγγέλη, τώρα μόλις αρχίζει να αναγνωρίζεται, αφού η μικροψυχία και ο φθόνος πολλών συγχρόνων του δεν επέτρεψε να τιμηθεί νωρίτερα.
Σ' αυτό συμβάλλει και το πόνημα του Μητροπολίτη Αυστρίας.
Χωρεπίσκοπος του Περάν
Το Φεβρουάριο του 1896 εψηφίσθηκα χωρεπίσκοπος Πέραν. Το Πέραν (Αριστοκρατική συνοικία της Κωνσταντινούπολης) ήταν γεμάτο από προπαγανδιστικά σχολεία και όλοι τους σχεδόν οι τρόφιμοι ήσαν Ελληνόπαιδα, που φοιτούσαν σ' αυτά, για να μάθουν τη γαλλική γλώσσα. Στα σχολεία αυτά εστρεβλώνετο το πνεύμα των μαθητών, η ελληνική γλώσσα και η ελληνική ιστορία ήσαν άγνωστες, και τα παιδιά καθώς βρίσκονταν σε ξένο και εχθρικό περιβάλλον εξεφυλλίzοντο και μεταβάλλοντο σε κοσμοπολίτες αδιάφορους προς τα εθνικά ιδεώδη και ψυχρούς στας παραδόσεις των, αφού όλη τους η μόρφωσις είχε σκοπό προπαγανδιστηκό. Απεκαλύφθησαν μάλιστα και ένα σωρό προσηλυτιστικά σκάνδαλα, ιδίως κοριτσιών αρίστων οικογενειών. Επρεπε λοιπόν να γίνη μια συστηματική αντίδρασις εναντίον αυτού του ρεύματος.
Η πρώτη μου ενέργεια ήταν να διορίσω ως επίσκοπος του Πέραν διπλωματούχους εφημερίους και ιεροκήρυκας του Πέραν, τον Κ. Καλλίνικον, το Νέστορα Σεπολίδη, καθηγητή της Εμπορικής Σχολής, το Ζώτο, το Στέφανο Αθανασιάδη, καθηγητή του Ζαππείου και έπειτα Μέγαν Ιεροκήρυκα των Πατριαρχείων και άλλους. Με τους ιεροκήρυκας αυτούς και με δικά μου τακτικά κηρύγματα εδημιουργήθηκε μια δυνατή αντίδρασις όχι μόνον στο Πέραν αλλά και αε όλα τα κέντρα της Πόλης, όπου στις εκκλησίες έκήρυσσαν οι ιεροκήρυκες που ανέφερα. Αφού ετοιμάστηκε το έδαφος, οι μαθηταί της προπαγανδιστικής σχολής ΠαπάzΚιοπρού του pere Andre που είχαν αθορύβως και καταλλήλως κατηχηθή, μια Δευτέρα ως εκ συνθήματος εγκατέλειψαν τα μαθητικά θρανία και έσπευσαν στην εκεί κοντά Ελληνική εκκλησία, όπου τους περίμενα. Εκατόν πενήντα μαθητάς σε δυο στίχους παρατεταγμένους τους μετέφερα την ίδια στιγμή και τους κατέταξα στις αστικές σχολές και στο Ζωγράφειον. Μέσα στην ίδια εβδομάδα έφυγαν και οι υπόλοιποι μαθηταί κι έτσι κλείστηκε μια για πάντα η φωλιά αυτή και στη θέσι της εμπήκε η ιδιωτική Σχολή του Μουμτzή.
Το παράδειγμα αυτό των μαθητών, που διασαλπίστηκε άπό τη δημοσιογραφία, εμιμήθηκαν και των άλλων προπαγανδισηκών σχολών οι μαθηταί σε τρόπο που υπερπληρώθηκαν οι ελληνικές σχολές του Πέραν και των άλλων ενοριών. Και για τα αγόρια το πράγμα ήταν εύκολο, γιατή υπήρχαν αρρεναγωγεία, όπου εδιδάσκετο αρκετά η γαλλική γλώσσα, όπως το Λύκειο Χατzηχρήστου και το Ζωγράφειον. Για τα κορίτσια όμως δεν υπήρχε ελληνογαλλικό παρθεναγωγείο, και το Ζάππειο, προωρισμένο να μορφώνη δασκάλες, μόλις διέθετε 2-3 ώρες τη βδομάδα για τα γαλλικά.
Τότε, βλέποντας ότι τα οικονομικά της κοινότητας δεν επαρκούσαν, ίδρυσα εξ ιδίων μου το Ελληνογαλλικό Παρθεναγωγείο Πέραν, που μετωνομάσθηκε από το λαό ΠαρΘεναγωγείο του Καραβαγγέλη.
Ενοίκιασα ένα μεγάλο σπίτι, το εφωδίασα με έπιπλα, Θρανία, πιάνο κλπ. και κατήρτισα έτσι το αντιπροπαγανδιστικό φυτώριο των κοριτσιών, όπου εδιδάσκοντο το πρωί τα ελληνικά και το απόγευμα αποκλειστικώς τα γαλλικά κατά το πρόγραμμα του λυκείου.
Εδώ εδίδασκαν οι καθηγηταί της Μεγάλης Σχολής του Γένους Αυθεντόπουλος, Μοστράτος, Φ. Δημητριάδης, Παχτίκος, Καλλίνικος, οι αδελφές Σαντοριναίου και πολλές γαλλοδιδασκάλισσες, σε τρόπο που η Σχολή σε λίγο διάστημα είχε 450 μαΘήτριες, που αποσπάσθηκαν από τις προπαγανδιστικές σχολές και που ανήκαν σε όλες της κοινωνικές τάξεις. 'Ησαν δηλ. κορίτσια επιστημόνων, καθηγητών, εμπόρων, αλλά και βιοπαλαιστών, όπως η φτωχή μαθήτρια Ελπίς Καλογεροπούλου, που η φωνή της τράβηξε την προσοχή του σοφού μουσικοδιδασκάλου Παχτίκου, κι έτσι έβαλε ης πρώτες βάσεις στη μουσική εξέλιξι της διάσημης καλλιτέχνιδος του τραγουδιού, της γνωστής με τ' όνομα Σπεράντσα Καλό.
Από το βιβλίο του Σάββα Καλεντερίδη "ΔΥΤΙΚΟΣ ΠΟΝΤΟΣ"
Ο Αμασείας Γερμανός Καραβαγγέλης
Γεννήθηκε στη Στύψη της Λέσβου στις 16 Ιουνίου του l866 και πέρασε το παιδικά ταυ χρόνια στο Αδραμύττιο της Μικράς Ασίας. Σπουδάστε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, απ' όπου αποφοίτησε το 1888, χειροτονήθηκε διάκονος και έφυγε στη Λειψία και τη Βόννη όπου σπούδασε Φιλοσοφία και θεολογία. Το 1891 επέστρεψε στην Πόλη και διορίστηκε καθηγητής στη Σχολή της Χάλκης. Το 1896 εκλέχθηκε επίσκοπος Χαριουπόλεως και αρχιερατικός προϊστάμενος της κοιvότητας Σταυροδρομίου, στο γνωστό Πέραν της Κωνσταντινούπολης, από όπου άρχισε τη μεγάλη εθνική του δράση.
Το 1900 σε ηλικία μόλις 34 ετών o Γερμανός εκλέχθηκε μητροπολίτης Καστοριάς, όπου υπό τη καθοδήγηση του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ Γ', που ήταν ο πνευματικός ηγέτης του Μακεδονικού Αγώνα, ανέλαβε καθοριστικό ρόλο στη στήριξη του Ελληνικού Πληθυσμού στα όρια της μητρόπολης του, σε αντιπερισπασμό της δράσης του Βουλγαρικού κομιτάτου, που αποσκοπούσε στον εκβουλγαρισμό της Μακεδονίας και της Θράκης
Για τη διευκόλυνση της δράσης του χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο Κώστας Γεωργίου και ανέπτυξε πρωτοφανή δραστηριότητα, συνεπικουρούμενος από τον Ιωνά Δραγούμη και τον πρόξενο της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη Λάμπρο Κορομηλά. Η δράση του όμως ενόχλησε τους Βουλγάρους και τους Τούρκους, οι οποίοι ζήτησαν επιτυχώς την ανάκλησή του από το Πατριαρχείο. Αναφερόμενος στο περιστατικό ο ίδιος είχε γράψει πως "Η απομάκρυνσή μου από τη Καστοριά θεωρήθηκε σαν ένα τραύμα στο Μακεδονικό αγώνα, μα ο αγώνας βρισκόταν πια σχεδόν στο τέλος του".
Η αγωνιστική δράση του ιεράρχη δεν σταμάτησε εδώ, αφού άρχισε να γράφει ένα νέο κεφάλαιο της πολυτάραχης ζωής του, όταν το Πατριαρχείο τον τοποθέτησε μητροπολίτη Αμασείας του Πόντου (1908), με έδρα τη Σαμσούντα. Παρέμεινε μητροπολίτης Αμασείας ως το 1922, εφαρμόζοντας ένα μεγαλεπήβολο πρόγραμμα ανάπτυξης της επαρχίας του. Ίδρυσε σχολεία και άλλα ευαγή ιδρύματα, ανήγειρε ναούς και νέο μητροπολιτικό μέγαρο, ενώ επισκέφτηκε όλα τα χωριά της Επαρχίας του, μεταδίδοντας παντού την εθνική πνοή.
Ο Γερμανός ως μητροπολίτης Αμάσειας έκτισε 115 σχολεία και σχολές μέσα σε τρία μόλις χρόνια(!) Με πρωτοβουλία του αγωνιστή ιεράρχη ιδρύθηκε στον Πόντο μια μυστική αντιστασιακή εταιρεία, στα πρότυπα της Φιλικής, με τη επωνυμία "Μιθριδάτης". Το 1914 απέτρεψε την πρώτη απόπειρα εγκατάστασης Τούρκων προσφυγών από τα Βαλκάνια στα Ελληνικά χωριά της μητρόπολής του. Το 1915 αρκετά Αρμενόπουλα κατά τη σφαγή της Αρμενικής Γενοκτονίας και το 1916 προφυλάξε τη μαρτυρική Αμισό από τους Τούρκους. Έζησε από κοντά όλο το δράμα, Πρώτης της Γενοκτονίας 1.500.000 Αρμενίων και Έπειτα 35.000 Ποντίων από τους δήθεν προοδευτικούς και εκσυγχρονιστές Νεότουρκους, οι οποίοι διακηρύσσοντας: "Η Τουρκία στους Τούρκους" στρέφονταν εναντίον των υπολοίπων πληθυσμών της Μικράς Ασίας.
Ο ηρωικός ιεράρχης είδε τους πιστούς της μητρόπολής του να επιστρατεύονται στα τάγματα εργασίας (amele taburu), είδε εκτοπίσεις πληθυσμών, που Έμειναν στην ιστορία ως η λευκή σφαγή (Le massacre blanc), εξορίες, σφαγές, απαγχονισμούς, πυρπολήσεις, εξισλαμισμούς, παιδομαζώματα, αρρώστιες και άλλα δεινά.
Η τακτική της εξόντωσης των Ελληνικών πληθυσμών, προκάλεσε τη αντίδραση των Ποντίων, το ένδοξο ανταρτικό του Πόντου, το οποίο ο Κεμάλ, άριστος γνώστης της κατάστασης το χαρακτήρισε "έργο και όργανο" του Καραβαγγέλη, που αγωνίστηκε με νύχια και μα δόντια για την αυτοάμυνα και τη σωτηρία του Πόντου, υποδυόμενος σε ένα διπλωματικό μαραθώνιο.
Για την πατριωτική του δράση συνελήφθη και φυλακίστηκε το 1917. Αποφυλακίστηκε και επέστρεψε στη θέση του, αλλά και πάλη το 1922 θεωρήθηκε από τον Κεμάλ ως ο υπ αριθμόν ένα εχθρός της εξουσίας του και καταδικάστηκε σε θάνατο, όπως και οι συνεργάτες του, ο εκ Παρακίλων Λέσβου επίσκοπος Ζήλων Ευθύμιος Αγριτέλις και ο πρωτοσύγγελός του Πλάτωνας Αϊβαζίδης οι οποίοι γνώρισαν μαρτυρικό θάνατο. Ο Γερμανός, όμως, σώθηκε καθώς τη στιγμή της καταδίκης του ήταν εν πλω, επιστρέφοντας από το Βουκουρέστι, όπου είχε πάει για να επιδώσει τον Πατριαρχικό Τόμο της χειραφέτησης των νέων σερβικών επαρχιών και της αναγνωρίσεως του μητροπολίτη Βελιγραδίου ως Πατριάρχη.
Η Ιερά σύνοδος του Πατριαρχείου, για να τον διασώσει τον εξέλεξε μητροπολίτη Ιωαννίνων και με εντολή του Πατριάρχη δεν αποβιβάστηκε στη Πόλη, αλλά πήγε κατευθείαν στην Αθήνα. Εκεί πρoτάθηκε για Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, αλλά δεν εκλέχθηκε, όπως παλαιότερα δύο φορές το 1913 και το 1921 του είχαν αρνηθεί και τον Πατριαρχικό Θρόνο. Ως Ιωαννίνων λοιπόν πήγε στη Ήπειρο, αποφασισμένος να δώσει "βιομηχανική ώθηση στον τόπο, ώστε ν' αναχαιτιστεί το Ρεύμα εκπατρισμού των Ηπειρωτών".
Το 1924, δηλαδή Ένα μόλις χρόνο μετά τη άφιξή του στα Γιάννενα, διορίστηκε Μητροπολίτης Ουγγαρίας, με έδρα τη Βιέννη, "τον τόπο της εξορίας" του, όπως έλεγε, με τον τίτλο του Έξαρχου Κεντρώας Ευρώπης Προφανώς κάποιοι θέλησαν να υποβαθμίσουν και να μειώσουν τον Γερμανό.
Στα πλαίσια της ακατανόητης αυτής απόφασης του περιέκοψαν το μισό μισθό, ενώ τον άφησαν απλήρωτο επί μήνες. Ο ίδιος στ' απομνημονεύματα του αναφέρει: "κι έτσι σήμερα κατάντησα να περιφέρομαι σχεδόν άνεργος σ` ερείπια, εξόριστος απ` τη Καστοριά, απ` την Αμάσεια, απ` την Κωνσταντινούπολη, αφού γλίτωσα πολλές φορές το μαρτυρικό θάνατο στην Τουρκία, και τελικά εξόριστος κι απ` την Ελλάδα…
Ο κληρικός αυτός φαίνεται πως δεν θα ήταν χρήσιμος πια στην Εκκλησία της Ελλάδος και γι` αυτό θα έπρεπε να ταλαιπωρηθεί, να εξευτελισθεί και να εξορισθεί τέλος απ` την ίδια του την πατρίδα, για να πεθάνει μακριά της εξόριστος στην ξένη γή"!
Με "περίλυπη έως θανάτου την ψυχή", τέλειωσε ειρηνικά την επίγεια ζωή του στις 11 Φεβρουαρίου 1935. Πρόφτασε όμως και είδε να πραγματοποιείται το όνειρό του, η απελευθέρωση της Μακεδονίας, για το οποίο τόσο σκληρά εργάστηκε.
Το ελληνικό κράτος αρνήθηκε να πληρώσει ακόμη και τα έξοδα της κηδείας του. Η δε μετακομιδή των λειψάνων του από τη Βιέννη στην Καστοριά κατέστη δυνατή μόλις το 1959.
Η ΔΙΑΘΗΚΗ ΤΟΥ Από το αρχείο της Κοινότητας Στύψης
Εν Στύψη τη 17 Απριλίου 1959
Προς Τον κ. Γυμνασιάρχην Β' Γυμνασιου Αρρένων Μυτιλήνης
Κύριε Γυμνασιάρχα,
Ελήφθη η από 12ης τρέχοντος μηνός Απριλίου επιστολή υμών και ευχαρίστως παρέχομεν υμίν τας αιτηθείσας πληροφορiες περi της zωής και δράσεως εν γένει του εκ της ημετέρας Κοινότητας καταγομένου αειμνήστου Μητροπολiτου Γερμανού Καραβαγγέλη. Κατήγετο εκ πτωχής οίκογενεiας του χωρiου μας.
Πατήρ ταυ ήτο ο Χρυσόστομος Καραβαγγέλης ή Μαχαiρας και μήτηρ ταυ η Μαριγώ το γένος Κωνσταντiνου Γελαγώτου. Εiχε ένα αδελφόν και πέντε αδελφάς τας οποίας απεκατέστησε πλήρως και επαξίως.
Στη Στύψη έχει αρκετά πρώτα εξαδέλφια. Μεταξύ των εξαδέλφων του αυτών ευρiσκεται εν zωή, κάτοικος ήδη ταυ χωριού μας, ο Ιγνάτιος Γελαγώτης, γνωστός υπό το όνομα "Αμασείας" λαβών τούτο εκ του γεγονότος ότι εθήτευσε επί δέκα τρiα συναπτά έτη πλησiον του αειμνήστου Μητροπολίτου, ως οικονόμος του σπιτιού του και αφοσιωμένος ακόλουθός του στην Κωνσταντινούπολι, Καστοριά και Αμάσεια, γνωρίζων εν πλήρει λεπτομερεiα την Εθνικήν και Κοινωνικήν δράσιν του, όστΙς και εiναι εΙς την διάθεσιν παντός επιθυμούντος να τον χρησιμοποιήσει συναφώς.
Η οικiα ταυ στην οποiα εγεννήθη ο Μητροπολίτης υπάρχει στο χωριό πλην υπέστη έκτοτε λόγω φθοράς πλείστας όσας μεταβολάς.
Ο πατήρ του Χρυσόστομος Καραβαγγέλης απέθανεν εις Καστοριά το έτος 1905. Υπάρχουν πολλοί ανεψιοί του Μητροπολiτου αγνώστου εις ημάς διαμονής πλην ενός του Δημητριου Στυλιανοπούλου, πολιτικού Μηχανικού, κατοίκου Νέας Σμύρνης.
Εις χείρας του μνημονευθέντος εξαδέλφου του Ιγνατίου Γελαγώτου Αμασεία, ευρέθησαν τρεις αυτόγραφοι επιστολαi του Μητροπολiτου, οικογενείακής φύσεως, εις ων η μια απευθύνεται προς τον τότε Μητροπολίτη Μηθύμνης, τας οποίας και σας αποστέλλομεν και παρακαλούμεν όπως τηρηθούν καλώς σε κάποιο Αρχείον. Από τότε που έφυγε δεν ήλθε ποτέ στη Στύψη.
Εις το χωριό του τη Στύψη εγκατέλειψε δια διαθήκης του μία ιδία οικίαν του, διόρροφον εν Καλλιθέα. Από του εν Αθήναις ομοχωρίου μας κ . Μωυσέως Μουτάφη εζητήσαμεν και άλλας πληροφορίας περί των συγγενών του Μητροπολίτου τας οποίας εάν υπάρχουν θα στεiλωμεν συμπληρωματικώς.Παρακαλούμεν όπως εγκαίρως μας τηρήσητε ενημέρους δια της ακριβούς χρονολογίας τελετής των αποκαλυπτηρίων προκειμένου η Κοινότης μας να αντιπροσωπευθή κατ' αυτήν.
Μετά πλεiστης τίμής
Ο Πρόεδρος Της Κοινότητας Στύψης
ΔΗΜΗΤΡ. ΧΡΥΣΟΜΑΛΛΗΣ
Είναι γνωστή, ιδιαίτερα στο χωριό μας την Στύψη, η διαθήκη του Γερμανού Καραβαγγέλη:
Την αναζητήσαμε και τη βρήκαμε στο Κοινοτικό Κατάστημα. Ενα "χαρτί" κιτρινισμένο από την πολυκαιρία και την πολυχρησία. Πρόκειται για ένα σημαντικό ντοκουμέντο το οποίο θεωρούμε χρήσιμο να παραθέσουμε ολόκληρο εδώ.
"Εν Αθήναις σήμερον την 27ην Μαρτίου 1933 χιλιοστού εννεακοσιοστού τριακοστού τρίτου έτους ο υπογεγραμμένος Μητροπολίτης Αμασίας και Εξαρχος Κ. Ευρώτας Γ. Καραβαγγέλης θέλων να διακανονίσω τα της περιουσίας μου μετά τον θανατόν μου, γράφω την παρούσαν διαθήκην μου ιδία χειρί και ορίζω τα εξής. Εξ ολοκλήρου της περιουσίας μου κινητής και ακινήτου, οπουδήποτε ευρισκομένης και εξ οιασδήποτε στοιχείων και αν σύγκειται αύτη κατά τον χρόνού του θανάτου μου, διαθέτων την μεν ιδιόκτητόν μου διώροφον οικίαν, ευρισκομένην εν Χαροκόπου οδός Εσπερίδων 35, εις την Κοινότητα Στύψης, προς μνημόσυνον αιώνιον των γονέων μου.
Την επικαρπίαν αυτής θα έχη εν όσω ζη η Αδελφή μου Αφροδίτη Απαμ. Χαρισιάδου το γένος Χρυσοστόμου Καραβαγγέλη, μετά δε τον θάνατον αυτής θα περιέλθη εξ ολοκλήρου άνευ των σκευών και επίπλων εις την κατοχήν της Κοινότητας Στύψης, παρακαλώ δε το Κοιν. Συμβούλιον εν συνεννοήσει μετά του Μητροπολίτου Μηθύμνης, ή μή υπάρχοντος τούτου, εν συνεννοήσει μετά του Μητροπολίτου Μυτιλήνης, να προβούν τότε εις πώλησιν της οικίας μου σύμφωνα με τον νόμον, συνεννοούμενοι με 2 μεσίτας της Κοινότητας Χαροκόπου προς εύρεσιν αγοραστών, να γίνη η πώλησις επισήμως δια δημοπρασίας. Το εκ της πωλήσεως εισπραχθησόμενον ποσόν να κατατεθή εις την Εθνικήν Τράπεζαν εντόκως. Εκ των τόκων των χρημάτων θα προικοδοτούνται κατ' έτος Χριστούγεννα και Πάσχα δύο πτωχά κοράσια της Στύψης εκ των μακρινών συγγενών μου και εν ελλείψει τοιούτων, εξ άλλων κορασίων, λαμβανομένης σχετικής αποφάσεως υπό του Μητροπολίτου Μηθύμνης ή Μυτιλήνης και του Κοιν. Συμβουλίου.
Το ποσόν της δωρεάς θα είναι δύο χιλιάδες δραχμές δι' έκαστον κοράσιον (2.000), δηλ. ετησίως τέσσαρας χιλιάδας δραχμαί (4.000).
Εκ των υπολοίπων τόκων της Τραπέζης ζητώ όπως ιδρυθή εν Στύψη αθλητικός Σύλλογος, εις τον οποίον να μορφώνονται τα παλικάρια της πατρίδας μου εις τον αθλητισμόν ως και των χωρίων της Επαρχίας Μηθύμνης. Εκ του Συλλόγου θα αποκλείονται οι μέθυσοι, διότι το οινόπνευμα διαστρέφει την σωματικήν και διανοητικήν αλκήν της νεολαίας, ζητώ δε όπως κατ' έτος γίνονται σχετικοί διαγωνισμοί, προσφέρονται δε και δώρα δια τους νικητάς, τας λεπτομερείας θα κανονίζη το Κοιν. Συμβούλιον, το προεδρείον του αθλητικού Συλλόγου και o Μητροπολίτης Μηθύμνης ή Μυτιλήνης.
Το εν Ψυχικώ οικόπεδόυ μου υπ' αριθ. 3 του τετραγώνου 59 διαθέτω δια την μικρανεψιάν μου Βασούλα Κ. Χατζηπετρή. Αφήνω επίσης όσα τυχόν έπιπλα και σκεύη, ως είναι οι τάπητες, τα εκ της Βιέννης μαχαιροπήρουνά μου, και αρχιερατικά μου κ.λπ., τα εν Βιέννη εις την Εκκλησίαν Αγίας Τριάδας ευρισκόμενα πολύτιμα αρχιερατικά μου 2 σεντούκια πλήρη και άλλα τινά μικρότερα αντικείμενα.Τα δε εις χείρας του ιατρού εν Βιέννη Εμμανουήλ Δημητριάδου κατοικούντος εν τη Εκκλησία Αγίας Τριάδας, κατατεθειμένος 4 εικόνας των 4 Ευαγγελιστών Βενετικής ή Φλαμανδικής τέχνης κατά πάσαν πιθανότητα 17ου αιώνος, αφήνω εις το Μουσείού του εν Αθήναις αειμνήστου Μπενάκη.
Το προς εμέ χρέος του Παύλου Κοντοπούλου θα διατεθεί κατά τον εξής τρόπον: Το εκ τριών χιλιάδων (3.000) δραχ. μηνιαίού χρέος του θα κατατίθεται εις την Εθνικήν Τράπεζαν μέχρι εξοφλήσεως, το δε εν τη Τραπέζη συλλεχθησόμενον χρήμα θα δοθή εις τον μικροανεψιόν μου Νικόλαον Κ. Ρύμπαπαν, εν περιπτώσει δε αρνήσεως τούτου εις την μικρανεψιάν μου Πολυξένην Αριστοκλέους Μιχαηλίδου, ως προγαμιαία δωρεά.
Εκ των ρευστών χρημάτων μου θα διατεθή το ποσόν της κηδείας μου και του τάφου μου, εάν δε ευρεθή περισσότερον χρήμα, θα κατατεθή επίσης εις την Εθν. Τράπεζαν προς όφελος του εν Στύψη αθλητικού Συλλόγου.
Η κηδεία μου θα γίνη εν τω νοώ Γεωργίου Καρίτση με 1 μόνον ιερέα άνευ διακόνου. Δεν δέχομαι δε εις την κηδείαν μου ούτε αντιπρόσωπον του Κράτους ούτε της Εκκλησίας, εάν τυχόν ήθελαν αναμνησθή μετά θάνατον τας Εθνικάς μου υπηρεσίας.
Δεν χρεωστώ σε κανέναν ουδέ οβολόν. Εις το Εθνος προσέφερα ό,τι ήτο δυνατόν ως Ιεράρχης του '21, τας αδελφάς μου αποκατέστησα ως πατήρ, εφάνην δε χρήσιμος περισσότερού του πατρός και εις ανεψιούς, αδιάφορού εάν τιμές εκ των γαμβρών, αδελφών και ανεψιών μου απεδείχθησαν αχάριστοι προς εμέ.
Διορίζω εκτελεστάς της διαθήκης μου τους φίλους Περικλή Κεχαγιόγλου και Ιωάννην Χρυσαφίδην και τους παρακαλώ να δεχθώσι το βάρος αυτό.
Ακριβές αντίγραφού της άνω ιδιογράφου δημοσιευθείσας υπό του Πρωτοδικείου Αθηνών την 28ην Φεβρουαρίου 1935 και κηρυχθείσης κυρίας δια της υπ' αριθμόν 1381/1935 αποφάσεώς του.
Εν Αθήναις τη 5η Ιουνίου 1935
Ο Δικ. Γραφεύς
Τ.Σ. (Υπογραφή)
***
Βιβλιογραφία
1) Αντιγόνης Μπέλλου - Θρεψιαδη "Μορφές Μακεδονομάχων και τα Ποντιακά του Γερμανού Καραβαγγέλη"
(εκδ. Τροχαλία Μάιος 1992).
2) Απομνημονεύματα Γερμανού Καραβαγγέλη (εκδ. Μπαρμπουνάκης 1993).
3) Εφημερίδα "Η ΣΤΥΨΗ"
4) Ομιλία ΣεΒ. Μητροπολίτη Αυστρίας κ. Μιχαήλ κατά την τέλεση του μνημοσύνου του Γ. ΚαραΒαγγέλη 12-2-95, στον καθεδρικό ναό της Αγίας Τριάδας Βιέννης.
5) www.petra.gr/karavagelis Στρατής Χατζηβλάστης
ΤΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ
Εγεννήθηκα στο χωριό Στύψη της Λέσβου στα 1866. Και οι γονείς μου ήταν από τη Στύψη:
"Ο πατέρας μου ήταν έμπορος, Νέος ακόμη πήγε απέναντι, στο Αδραμύττι, και άνοιξε κατάστημα. Όταν όμως έφθασε σε ώρα γάμου, ήρθε πάλι στη Στύψη και παντρεύτηκε, Και πάλι ξαναγύρισε στο Αδραμύττι. Μα ερχόταν στις γιορτές. Όταν έγινα εγώ δύο χρονών, ήρθε και μας πήρε όλους στο Αδραμύττι. Εκεί γεννήθηκαν οι έξι αδελφές μου, η μια πέθανε πολύ μικρή, και τελευταίος ο αδελφός μου Ευριπίδης, που κι αυτός πέθανε νέος,
Στο Αδραμύττι τέλειωσα το ελληνικό σχολείο, Ένα χρόνο πριν τελειώσω, είχε έρθει στο Αδραμύττι και παρευρέθηκε στις εξετάσεις μας τις προφορικές ο φιλόμουσος μητροπολίτης Εφέσου Αγαθάγγελος, Όταν τελείωσαν οι εξετάσεις μας, προσκάλεσε τον πατέρα μου και του είπε: "Το παιδί σου πρέπει να το στείλεις να σπουδάσει στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης" (Η Σχολή της Χάλκης είχε γυμνάσιο και πανεπιστήμιο, δηλ. εν όλω φοίτησης 7 n 8 ετών), Και τον άλλο χρόνο, τον Σεπτέμβρη του 1882, με πήρε o πατέρας μου και με πήγε στη Σχολή. Κατατάχτηκα αμέσως στη Β' γυμνασίου, δηλ. πήδηξα μια τάξη."....
Έτσι αρχίζουν τα απομνημονεύματα του Μητροπολίτη Γερμανού Καραβαγγέλη, που, στις 11 Φεβρουαρίου 1935, έσβησε στη Βιέννη, αυτός ο Παπαφλέσσας της Λέσβου.
Με αφορμή το Θάνατό του, με τη σύντομη αυτή αναφορά στη ζωή και το έργο του, τιμούμε τη μνήμη της μεγάλης αυτής μορφής και εξέχουσας εκκλησιαστικής και εθνικής προσωπικότητας, Στις ημέρες μας που η Μακεδονία μας Βρίσκεται
στο προσκήνιο και στο τραπέζι των συμφερόντων και των ποικίλων σκοπιμοτήτων των Μεγάλων, μορφές όπως αυτή του Γερμανού Καραβαγγέλη στέλνουν από τον τάφο τους στους όπου γης Έλληνες το δικό τους Βαρυσήμαντο μήνυμα.
Ο Γερμανός Καραβαγγέλης είναι περισσότερο γνωστός ως ο Μητροπολίτης Καστοριάς, ο Μητροπολίτης του Μακεδονικού Αγώνα, ανήκει όμως σ' όλο τον Ελληνισμό, σ' όλο το Γένος, γιατί η πολύπλευρη δράση του λεοντόψυχου αυτού Κληρικού, που στο διάβα του από πολλά μετερίζια άφησε τη σφραγίδα της λεβεντιάς και της μεγαλοψυχίας του, δεν συνδέεται μόνο με ζωτικές περιοχές του Ελληνισμού, όπως η Μακεδονία και o Πόντος, σε κρίσιμες ιστορικές εποχές, αλλά και γιατί το όνομά του ταυτίστηκε με τον ηρωισμό και τη θυσία, με την εμμονή στο εθνικό χρέος και την προσφορά.
Τελευταίος σταθμός των αγώνων και των αγωνιών του υπήρξε η Βιέννη, στην οποία υπηρέτησε ως Μητροπολίτης και Έξαρχος Κεντρώας Ευρώπης έντεκα ολόκληρα χρόνια, από το 1924 μέχρι το 1935.
Την διαθήκη του, με την οποία αφήνει στην Κοινότητα Στύψης τα γνωστά ακίνητα στην Καλλιθέα, την υπογράφει στην Αθήνα το 1935, λίγο πριν το θάνατο του. Σύμφωνα με το Ληξιαρχικό βιβλίο της Ελληνικής Κοινότητας στη Βιέννη ο Καραβαγγέλης γεννήθηκε στις 16 Ιουνίου του 1866 στη Στύψη.
Αποφοίτησε αριστούχος από την Θεολογική Σχολή της Χάλκης το 1888, Την ημέρα της επίδοσης των πτυχίων στους νέους τελειόφοιτους της Σχολής, ο Καραβαγγέλης χειροτονήθηκε διάκονος, από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Διονύσιο τον Ε', με το όνομα Γερμανός, για να τιμηθεί στο πρόσωπο του ο ιδρυτής της Σχολής Πατριάρχης Γερμανός ο Α' (1842-1853). (Το λαϊκό του όνομα ήταν Στυλιανός).
Ο πλούσιος ομογενής Παύλος Σκυλίτσης Στεφάνοβικ (θείος της Έλενας, γυναίκας του Ελευθερίου Βενιζέλου), που είχε κάποτε, σε μια επίσκεψή του στη Θεολογική Σχολή, εντυπωσιασθεί από το νεαρό φοιτητή Γερμανό Καραβαγγέλη, δέχθηκε με ευχαρίστηση, να αναλάβει τις δαπάνες για τις σπουδές του Γερμανού στην Ευρώπη, όταν ο Σχολάρχης Αρχιμανδρίτης Γερμανός Γρηγοράς του το ζήτησε.
Αφού δόθηκε και η συγκατάθεση του Οικουμενικού Πατριάρχου ο Γερμανός το ίδιο έτος 1888 ανεχώρησε για τη Λειψία, όπου παρακολούθησε επί πέντε εξάμηνα στη Φιλοσοφική Σχολή Φιλοσοφική Σχολή, τις παραδόσεις ονομαστών Καθηγητών, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο πολύ γνωστός καθηγητής της Ψυχολογίας του βάθους Wundt και ο περίφημος Καθηγητής της Δογματικής, Απολογητικής και Ερμηνείας της Καινής Διαθήκης στην Θεολογική Σχολή Luthard. Για ένα εξάμηνο, ο Γερμανός μετέθη στη Βόννη όπου παρακολούθησε μαθήματα Εκκλησιαστικής Ιστορίας από Καθηγητές Καθολικούς, Προτεστάντες και Παλαιοκαθολικούς, ανάμεσα στους οποίους διακρινόταν ο Langen.
Το 1891, ύστερα από τρία έτη σπουδών, ανακηρύχθηκε διδάκτορας Φιλοσοφίας στη Λειψία με βάση τη μελέτη του "Η περί Θεού διδασκαλία Θεοφίλου του Αντιοχείας". Στην Κωνσταντινούπολη κλήθηκε αμέσως να επιστρέψει γιατί o Πατριάρχης Διονύσιος ο Ε' τον διόρισε τον Αύγουστο του 1891, Καθηγητή της Εκκλησιαστικής Ιστορίας και άλλων μαθημάτων στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, στη θέση του επίσης Μυτιληναίου Αρχιδιακόνου Φωτίου Αλεξανδρίδη, ο οποίος άφησε τη Χάλκη για να αναλάβει Σχολάρχης της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού στα Ιεροσόλυμα.
Στη Σχολή ο Γερμανός δίδαξε μέχρι το 1896 Εκκλησιαστική Ιστορία, Ομιλητική, Εγκυκλοπαιδεία της Θεολογίας και Εβραϊκή Αρχαιολογία.
Στις 6 Μαρτίου του 1894 χειροτονήθηκε Πρεσβύτερος από τον Πατριάρχη Νεόφυτο τον Η' (1891-1894) και τον Οκτώβριο του ίδιου έτους επισκέφτηκε το Άγιων Όρος. Δεν του ταίριαζε το Άγιον Όρος. Για άλλα ήταν γεννημένος. Το σκαρί του ήταν φτιαγμένο για φουρτουνιασμένες θάλασσες και η λεβεντιά του για ηρωικούς αγώνες, όπως αυτό γίνεται φανερό από τη πολυετή, πολυκύμαντη και πολυσχιδή δράση Στις 20 Φεβρουαρίου του 1896 έληξε η καθηγητική Θητεία του
Γερμανού, αφού εκλέχτηκε επίσκοπος Χαριουπόλεως αρχιερατικώς Προϊστάμενος Σταυροδρομίου (Κοινότητος στο Πέραν της Κωνσταντινουπόλεως) και δεν είχε κλείσει τότε τα τριάντα του χρόνια. Τέσσερα χρόνια αργότερα, στις 21 Οκτωβρίου του 1900, εκλέχτηκε Μητροπολίτης Καστοριάς. Ήταν τότε 34 ετών "και ήταν η εποχή που οι Βούλγαροι είχαν αρχίσει να χτυπούν. Το Κομιτάτο τους είχε εκδηλωθεί αμέσως μετά το '97. Αλλά το 1900 εκδηλώθηκε πια φανερά, και ιδίως στην επαρχία Καστοριάς, που εθεωρείτο το τελευταίο όριο της Βουλγαρικής προπαγάνδας, ως τον Αλιάκμονα", σημειώνει ο ίδιος ο Καραβαγγέλης.
Ο ακμαίος σωματικώς και ψυχικώς Γερμανός, δοκιμασμένος στους πνευματικούς αγώνες, καλούνταν τώρα να δείξει την ψυχική του αντοχή και την ανδρεία του.
Η παρουσία του στη Καστοριά ξεπέρασε και τις πλέον αισιόδοξες προσδοκίες όσων επένδυσαν στις ικανότητές του. Μόνος του, χωρίς την συμπαράσταση της Κυβερνήσεως των Αθηνών, ανέπτυξε πρωτοβουλίες, περιήλθε την Επαρχία του, υπέστη ταλαιπωρίες, ριψοκινδύνευσε, εμψύχωσε τους κληρικούς και το λαό του, ενίσχυσε οικονομικά, φρόντισε για τα ορφανά και τους δυστυχισμένους, απέσπασε οπλαρχηγούς και κατοίκους της Επαρχίας του από τους Βουλγάρους, ενδιαφέρθηκε για τη μόρφωση, οργάνωσε αντίσταση, δημοσιογράφησε για να αποδείξει τις Βουλγαρικές αθλιότητες, ενημέρωσε με εκθέσεις το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αλληλογραφούσε με τον Παύλο Μελά και άλλα πρόσωπα χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο Κώστας ή Κώστας Γεωργίου (= Καραβαγγέλης Γερμανός) και ανέπτυξε μια πρωτοφανή δραστηριότητα.
Σωστά πίστευε ότι για την εποχή του, ο υπ' αριθμόν ένα κίνδυνος του Ελληνισμού, ήταν η επεκτατική πολιτική των Βουλγάρων. Τους Τούρκους - την πτώση των οποίων όλοι διέβλεπαν - τους λογάριαζε για δευτερεύοντα κίνδυνο.
Στην Καστοριά οι Βούλγαροι σκοτώνουν και σφάζουν, αλλά n ελληνική κυβέρνηση δεν τολμά να τους αντιμετωπίσει δυναμικά. Ο Καραβαγγέλης λειτουργεί στις εκκλησίες με το μανλιχέρ (πιστόλι) κάτω από τα ράσα του, και καταφέρνει να σχηματίσει ανταρτικό σώματα που αρχίζουν να συγκινούν την κοινή γνώμη της Αθήνας.
Η Αντιγόνη Μπέλλου - Θρεψιάδη σημειώνει για το Γερμανό Καραβαγγέλη στα Απομνημονεύματα που συγκέντρωσε από Μακεδονομάχους: "Ένα απ' τα μεγαλύτερα όπλα του, αν όχι το μεγαλύτερο, ήταν η ρητορική του δεινότητα, η πειθώ που είχε ... κατόρθωνε, επιτυγχάνοντας μια ή δύο συναντήσεις με Βουλγάρους κομιτατζήδες, να τους μεταστρέφει και να τους μεταβάλλει σε πιστά και αφοσιωμένα όργανα του ελληνικού κομιτάτου.
Η ίδια Μπέλλου - Θρεψιάδη δίνει σ' ένα σημείο της αφήγησης της μία εντυπωσιακή περιγραφή για τον άτρομο Γερμανό: Περνούσε καλπάζοντας με το άλογό του μεσ' από τα Βουλγαρικά χωριά, τη στιγμή που κανένας απ' αυτούς δεν περίμενε να τον δει εκεί πέρα κι ίσως του είχαν στημένη ενέδρα και τον περίμεναν κοντά στα ελληνικά χωριά. Πως μια φορά που τον αναγνώρισαν, τον κυνήγησαν και τον πρόφτασαν. Και τότε αυτός αφιππεύοντας οχυρώθηκε πίσω από ένα Βράχο και πυροβολώντας μαζί με τον Εμίν, τον πιστό Τουρκαλβανό καβάση του, τους ανάγκασε να υποχωρήσουν και να φύγουν. Γιατί φαίνεται πως εκτός απ' όλα τ' άλλα ήταν και δεινός σκοπευτής. Πάνω σ' άλογο ... είχε όλη τη μεγαλοπρέπεια και την άγρια ομορφιά των Ακριτών του Βυζαντίου. Ακρίτας κι αυτός στα μακρινά κι εγκαταλειμμένα εκείνα σύνορα του Ελληνισμού, προσπαθούσε ν' αναχαιτίσει το θεριεμένο κύμα της Βουλγαρικής απληστίας, έχοντας για μόνο όπλο του την αλύγιστη ψυχή και φλογερή φιλοπατρία του. Οι Βουλγαρικοί κύκλοι στη Σόφια και το Βουλγαρικό Κομιτάτο είχαν προγράψει το Γερμανό και στις 12 Σεπτεμβρίου του 1906 δολοφόνησαν τον ειρηνικό και αγαθό Μητροπολίτη Κορυτσάς Φώτιο, νομίζοντας ότι σκοτώνουν το Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό Καραβαγγέλη, το Μητροπολίτη που στη συνείδηση των Πανελλήνων ταυτίστηκε με το Μακεδονικό Αγώνα. Είναι συγκλονιστικό τα λόγια του Γερμανού Καραβαγγέλη, όταν περιγράφει σε επιστολή του (26 Νοεμβρίου 1904) προς τον Ίωνα Δραγούμη, πως αντίκρισε στο Διοικητήριο Καστοριάς το σώμα του νεκρού ήρωα Παύλου Μελά και πως τέλεσε την επόμενη ημέρα (Κυριακή 24 Νοεμβρίου 1904) τον ενταφιασμό του.
Τελικώς οι Βούλγαροι με τη συμπαράσταση της διεθνούς διπλωματίας, με την επέμβαση δηλαδή των Πρεσβειών της Αγγλίας και Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη, πέτυχαν να πιεσθεί η Τουρκική Κυβέρνηση για να ζητήσει από το Οικουμενικό Πατριαρχείο την ανάκληση του Γερμανού στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι, ο Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ' (1878-1886, 1901-1912) και παρά τη Θέλησή του, αφού ματαίως προσπάθησε να πείσει το Μέγα Βεζίρη Φερήτ Πασά να μη τον ανακαλέσει, διόρισε το Γερμανό μέλος της Ιεράς Συνόδου, οπότε αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Καστοριά και να αναλάβει καθήκοντα Συνοδικού από την αρχή του έτους 1908. Από την Καστοριά φεύγει τέλη 1907 όταν ο αγώνας του έχει καρπίσει και η πόλη τον αποχαιρετά με ζητωκραυγές και δάκρυα.
Στις 5 Φεβρουαρίου του 1908 ο Γερμανός από Μητροπολίτης Καστοριάς έγινε Μητροπολίτης Αμάσειας. Ο Ακρίτας της Μακεδονίας έμελλε να μεταμορφωθεί σε Ακρίτα του Πόντου. Οι αρχηγικές του ικανότητες, οι διπλωματικές του αρετές και οι οργανωτικές και διοικητικές του εμπνεύσεις βοήθησαν σημαντικά τους Ποντίους σε πολύ δύσκολους γι' αυτούς και για τον Ελληνισμό χρόνους. Πάνω από δεκατέσσερα χρόνια διατέλεσε Μητροπολίτης Αμάσειας (5.2.1908-27.10.1922) και στα χρόνια αυτά έζησε μαζί με το λαό του τις δραματικές εμπειρίες του Ποντιακού Ελληνισμού.
Πολλές φορές επισκέφτηκε και τα πλέον απόμακρα χωριά της Επαρχίας του ανήγειρε Ναούς και Σχολεία διοργάνωσε την ελληνική παιδεία σύνταξε νέους αυστηρούς Κανονισμούς για τη διοίκηση των κοινοτήτων, των Σωματείων και των Συλλόγων ανήγειρε Καταστήματα κοινής ωφελείας και κατάστρωσε πρόγραμμα ανάπτυξης της Επαρχίας του.
Το 1914 έσωσε την Επαρχία του και τον Πόντο από την πρώτη Απόπειρα εγκατάστασης Τούρκων προσφύγων στα ελληνικά χωριά, επισκεφθείς για το σκοπό αυτό, ο ακραιφνής αυτός Βενιζελικός, στο Kronberg τη Βασίλισσα της Ελλάδος Σοφία, n οποία ζήτησε τότε την άμεση επέμβαση του αδελφού της, Αυτοκράτορος της Γερμανίας Γουλιέλμου.
Τον Ιούλιο του 1914 έζησε το δράμα της επιστράτευσης όλων των νέων Ποντίων, από 20 έως 45 ετών, που τους έστειλαν οι Τούρκοι στο εσωτερικό της Ανατολής, στα εργατικά τάγματα, να φτιάχνουν δήθεν δρόμους, στην πραγματικότητα όμως να τους εξοντώσουν με την πείνα και τις κακουχίες. Το 1915 Βοήθησε να σωθούν αρκετά Αρμενόπουλα και το 1916 συνέβαλε τα μέγιστα στην σωτηρία της Αμισού και των κατοίκων της κι έζησε από κοντά το δράμα των Ελλήνων του Πόντου. Και όταν οι συνθήκες το επέβαλαν οργάνωσε, με την πείρα που διέθετε από τη Μακεδονία, τις μικρές άτακτες στην αρχή ομάδες σε τακτικό και αξιόμαχα ανταρτικά σώματα, που προστάτευσαν για καιρό τον Πόντο. Το 1917 ο Γερμανός απελάθηκε στην Κωνσταντινούπολη, μέσω της Άγκυρας, με διαταγή του Τούρκου Πρωθυπουργού Ταλαάτ και έμεινε στις κεντρικές φυλακές της για μερικές ημέρες.
Με το τέλος του πολέμου και την επιστροφή των εκτοπισμένων Ποντίων στα σπίτια τους, ο Γερμανός Καραβαγγέλης με το Μητροπολίτη Τραπεζούντος Χρύσανθο Φιλιπήδη συνέταξαν Υπόμνημα προς τους Συμμάχους με το οποίο ζητούσαν την ανεξαρτησία του Πόντου. Το 1921 πήγε στην Αθήνα και σε συνάντηση που είχε με τους Γούναρη, Θεοτόκη και Δούσμανη και άλλους Αξιωματικούς ανέπτυξε τα σχέδια του για τον Πόντο, τα οποία δεν δέχτηκαν με πρώτο και κύριο το Δούσμανη.
Το 1921, βάζει υποψηφιότητα για Πατριάρχης. Η κυβέρνηση δίνει εντολή να μην τον ψηφίσουν οι αντιβενιζελικοί Μητροπολίτες, δεδομένου ότι είναι δεδηλωμένος Βενιζελικός. Ταυτόχρονα οι αξιωματικοί της Εθνικής Άμυνας τον παρακαλούν να αποσύρει την υποψηφιότητα υπέρ του Μητροπολίτη Μελετίου, που θα έφερνε από την Αμερική πολλά δολάρια για το Πατριαρχείο. Υποχωρεί για δεύτερη φορά, παρότι έχει την πλειοψηφία των εκλεκτόρων. Εν το μεταξύ τα τουρκικά στρατεύματα μπαίνουν στην Πόλη και ο Κεμάλ τον καταδικάζει σε θάνατο. Η Σύνοδος τον ψηφίζει Μητροπολίτη Ιωαννίνων. Φτάνει στην Αθήνα, όπου φίλοι του υποβάλουν την υποψηφιότητά του ως Αρχιεπισκόπου, χάνει την εκλογή κατόπιν εντολής του τότε Πρωθυπουργού Γονατά, που υποστηρίζει τον Αρχιμανδρίτη Χρυσόστομο.
Απογοητευμένος φεύγει για την Ήπειρο, όπου προκειμένου να ανακόψει το μεταναστευτικό ρεύμα, ιδρύει σχολές ταπητουργίας, σηροτροφίας, καθώς και μία ιερατική. Ξαφνικά ένα χρόνο μετά (το 1924) διορίζεται Μητροπολίτης Ουγγαρίας σε ένα τόπο όπου υπάρχουν 7 όλες κι όλες Ελληνικές οικογένειες! Καταλαβαίνει ότι όλα γίνονται για να αδειάσει η θέση του στα Γιάννενα και να ενθρονιστεί εκλεκτός της τότε κυβέρνησης και διαμαρτύρεται. Το Πατριαρχείο τον διορίζει Έξαρχο Κεντρώας Ευρώπης. Αναγκάζεται να δεχτεί, προκειμένου να εξασφαλίσει τον μισθό του, που όμως του τον περικόπτουν συνεχώς. Τελικά καταλήγει σε κάποιο προάστιο της Βιέννης όπου ζει με 60 λίρες μηνιαίως.
Ο Γερμανός Καραβαγγέλης πέθανε στις 11 Φεβρουαρίου 1935 στο Hotel Bristol της προαστίου λουτροπόλεως της Βιέννης Baden, λίγο έως πολύ λησμονημένος και εγκαταλελειμμένος, όπως, δυστυχώς, συχνά συμβαίνει στους γίγαντες της Ιστορίας του Έθνους μας. Όσο περιπετειώδης υπήρξε η ζωή του, τόσο αθόρυβη ήταν n τελευτή του. Τα αίτια του θανάτου του εξηνταεννιάχρονου Ιεράρχου αναφέρονται στο βιβλίο θανάτων της Ελληνικής Κοινότητας της Αγίας Τριάδος Βιέννη; Αρτηριοσκλήρωση, αποπληξία.
Σύμφωνα με το ίδιο βιβλίο, η ταφή του έγινε στις 15 Φεβρουαρίου 1935 στο ελληνικό τμήμα του Κεντρικού Κοιμητηρίου της Βιέννης από τον Αρχιμανδρίτη Δρα. Αγαθάγγελο Ξηρουχάκη, Ιερατικώς Προϊστάμενο, τότε, της Ελληνικής Κοινότητος της Αγίας Τριάδος Βιέννης.
Ύστερα από 24 χρόνια, με πρωτοβουλία και παράκληση μιας ανεψιάς από αδελφή του Γερμανού προς την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, τα οστά του μεταφέρθηκαν στις 12 Ιουνίου 1959 στη Θεσσαλονίκη και από εκεί στις 14 Ιουνίου 1959 στην Καστοριά και τοποθετήθηκαν σε ειδική κρύπτη στη βάση του ανδριάντα του.
Ο Σεβ. Μητροπολίτης πρ. Αυστρίας κ. Χρυσόστομος, σε ιδιόχειρη καταχώρηση στο βιβλίο θανάτων αναφέρει: "εκταφή των οστών εγένετο την 14 Μαΐου 1959, ώραν 9 π,μ. Τα οστά ετέθησαν εντός κιβωτίου εκ δρυός και παρεδόθησαν την 11 Ιουνίου 1959 εις ειδικήν Επιτροπήν εκ μέρους του Επισκόπου Θερμών Χρυσοστόμου, Δι' αεροσκάφους μετεφέρθησαν την 12 Ιουνίου τις Θεσσαλονίκην και εκείθεν εις Καστοριάν και ετοποθετήθησαν κάτωθεν του Ανδριάντος του Ιεράρχου, εις κρύπτην, την 14 Ιουνίου, ημέραν Κυριακήν, Την μεταφοράν συνώδευσεν, εντολή του Οικουμενικού Πατριάρχου Αθηναγόρου, ο Επίσκοπος Θερμών Χρυσόστομος Τσίτερ".
Θα κλείσουμε τη σύντομη παρουσίαση της προσωπικότητας του Μητροπολίτου Γερμανού Καραβαγγέλη με τα δικά του λόγια, δανεισμένα από τη διαθήκη του,
"Δεν χρεωστώ εις ουδένα ούτε οβολόν. Εις το Έθνος προσέφερα ό,τι ήτο δυνατόν, ως Ιεράρχης του '21,"
Αντιπρόσωποι της Κοινότητας στην αποκάλυψη της προτομής και του ανδριάντα του Καραβαγγέλη:
Η Λεσβιακή ημερήσια εφημερίδα "ΔΗΜΟΚΡΑΤΗΣ" στο φύλλο του αρ. 2060 της 15-4-1959 έγραφε:
"Η Καστοριά και η Θεσ/νίκη θα τιμήσουν σε λίγο τη μνήμη ενός μεγάλου Ιεράρχη, ενός ήρωα και πρωταγωνιστή του Μακεδονικού αγώνος, μια από τις θαρραλέες μορφές του νεώτερου ελληνισμού, τις άκαμπτες εκείνες κορμοστασιές, που επιβάλλονται με την επίγνωση και την απόφαση. Μαζί με την Καστοριά και τη Θεσ/νίκη αισθάνεται υπερηφάνεια και η Λέσβος, γιατί παιδί της ήταν ο Δεσπότης Καστοριάς, o Γερμανός Καραβαγγέλης, από τη Στύψη με το αψηλό φρόνημα, που δίνει το απόκρημνο αυτό χωριό στη μέση περίπου του όγκου του Λεπέτυμνου.
Οι Λέσβιοι της Θεσ/νίκης δεν πρέπει να μείνουν απαθείς στην αποκάλυψη της προτομής του Γερμανού Καραβαγγέλη, που θα στηθεί εκεί, και η Στύψη αν ξέρει να τιμά τα παιδιά της, πρέπει να αντιπροσωπευθεί στην Καστοριά, όπου θα στηθεί o ανδριάντας, με ένα άξιο παλικάρι της".
Αναζητήσαμε στα αρχεία της Κοινότητος και βρήκαμε την σχετική απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου.
Αριθμ, Αποφ, 36/ 1959 Δευτέρα 4 Μαΐου 1959
Θέμα: "Περί αντιπροσωπεύσεως της Κοινότητας εις αποκαλυπτήρια ανδριάντος Μητροπολίτου Γερμανού Καραβαγγέλη", "Ο πρόεδρος εισηγούμενος το μόνον θέμα της ημερήσιας διατάξεως, εκθέτει την ανάγκην αντιπροσωπεύσεως της Κοινότητος εις τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντος του συμπατριώτου μας Μητροπολίτου Γερμανού Καραβαγγέλη και προτείνει όπως το Κοινοτικόν Συμβούλιον εξουσιοδοτήσει τα πρόσωπα προς τον σκοπόν τούτον,
Το Κοινοτικόν Συμβούλιον ακούσαν τον κ, Πρόεδρον, έχον υπ' όψιν του την Εθνικήν δράσιν του ανδρός και τας μεγίστας υπηρεσίας ας προσέφερεν εις το Έθνος και την ιδιαιτέραν του πατρίδα,
Εξουσιοδοτεί τους 1 ) Ιωάννην Νικολ, Μουτάφην, Ταξίαρχον παρά τω ΓΕΣ κάτοικον Αθηνών και 2) Ιγνάτιον Ευστρ, Γελαγώτην, κάτοικον Στύψης ίνα μεταβώσιν εις Καστοριάν και αντιπροσωπεύσωσι την Κοινότητά μας εις τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντος του αειμνήστου Μητροπολίτου Γερμανού Καραβαγγέλη και καταθέσωσι εκ μέρους ταύτης στέφανον εκ δάφνης",
Το πρακτικό υπογράφεται από τους:
Δημ, Χρυσομάλλη, πρόεδρο και τα μέλη του Κ.Σ." Νικ, Δρακούλα, Ιωάννη Χατζηδουκάκη, Γεώργιο Βαζυργιάννη, Αχιλλέα Μαυρέλη, Δημ, Χονδρό και Γεώργιο Βαλάση
Γερμανός Καραβαγγέλης
Γεννημένος στη Στύψη της Λέσβου στα 1866, από Ψαριανό πατέρα που πολέμησε στο πλευρό των Κανάρη και Μιαούλη, σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και με υποτροφία της οικογένειας Σκυλίτση σπούδασε στη Λειψία, παίρνοντας διδακτορικό δίπλωμα στη Φιλοσοφία!
Όλα έδειχναν πως ο Γερμανός, θα γινόταν ένας εξέχων επιστήμονας. Αλλά ο Θεός τον ήθελε στρατιώτη του. Έτσι επιστρέφει στη Χάλκη όπου εργάζεται ως Καθηγητής και το 1896 εκλέγεται βοηθός επίσκοπος στο Πέραν της Κωνσταντινουπόλεως, στα 28 του χρόνια!
Εκεί θα καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για να αντιπαλέψει τις ξένες δυτικοευρωπαϊκές προπαγάνδες, που με το πρόσχημα των καλών και οργανωμένων σχολείων, έκαναν προσηλυτισμό στα Ελληνόπουλα! Πράγματι αυτό ήταν το χειρότερο που αντιμετώπιζαν σε Πόλη και Σμύρνη οι Έλληνες, βλέποντας τα παιδιά τους που φοιτούσαν σε φημισμένα ξένα σχολειά, να αποστρέφονται την Ορθοδοξία και την ελληνική γλώσσα!!! Κάτι ανάλογο συμβαίνει και σήμερα σε κάμποσες περιπτώσεις. Εκείνα τα χρόνια, του 1890- 1920 σε κάποια ξένα παρθεναγωγεία, όπου φοιτούσαν Ελληνίδες, παρατηρήθηκαν φαινόμενα, όπως να μην θέλουν τα παιδιά να ξαναδούν πια τους δικούς τους! Τέτοια πλύση εγκεφάλου γινόταν!..
Όταν στα 1900 πεθαίνει ο Μητροπολίτης Καστοριάς, όλοι προτείνουν τον Γερμανό. Είναι η εποχή που οι Βούλγαροι Κομιτατζήδες (σήμερα έχουμε τους Σκοπιανούς) γιγάντωναν την προπαγάνδα τους με το σύνθημα "Εξαρχία ή Θάνατος"! Και πράγματι όποιος Έλληνας δεν ασπαζόταν τη Βουλγαρία, τον βρίσκαν είτε σφαγμένο, είτε κρεμασμένο στα προαύλια των εκκλησιών! Ο φόβος και ο τρόμος που άπλωναν οι αιμοβόροι Βούλγαροι, είχε φέρει σε δεινή θέση τους Μακεδόνες, που ήταν ταυτόχρονα κάτω από την Τουρκική τυραννία!
Ο Γερμανός Καραβαγγέλης, διαπιστώνει πια ως Μητροπολίτης Καστοριάς, με τα ίδια του τα μάτια, την τραγική κατάσταση και δραστήριος ως ήταν, δεν αργεί να πάρει τα μέτρα του. Αφού επανειλημμένα ζητάει από την κουφή συνήθως Αθήνα, ένοπλα αντάρτικα σώματα και δεν του τα στέλνει, τα οργανώνει ο ίδιος! Οπλισμένος κι αυτός γυρνάει στα χωριά της επαρχίας του, χωρίς να διστάσει να σπάσει και πόρτες και να λειτουργήσει με το πιστόλι στη θήκη στην ελληνική γλώσσα, για να δείξει ότι οι Έλληνες δεν πρέπει να φοβούνται και να ξαναφέρει πίσω όσους από φόβο είχαν υποταχτεί!
Ένα χρόνο μετά ξαναγράφει στην Αθήνα: "Στείλτε μου πενήντα παλικάρια, πενήντα Κρητικούς, να τους ενώσω με τους δικούς μου"…Του κάκου…Δεν τα παρατάει όμως! Έρχεται σε επαφή με Ίωνα Δραγούμη και Παύλο Μελά και γράφει πύρινα άρθρα στις Αθηναϊκές εφημερίδες, που και τότε, θεωρούσαν επικίνδυνο εθνικιστή όποιον ήθελε να ελευθερώσει την Μακεδονία!!!
Έτσι στα 1903 δώδεκα Κρητικοί περνούν μυστικά στη Μακεδονία υπό τον Θύμιο Καούδη που του δίνει επιστολή από την ομάδα του Παύλου:
"Σεβασμιότατε. Σας αποστέλλομεν δώδεκα ιεραποστόλους και εκατόν Αγίας Γραφάς. Λίαν προσεχώς αποστέλλομεν σωρείαν ιεραποστόλων και πολλάς εκατοντάδας Αγίων Γραφών. Θαρσείν χρη, η αύριον άμεινον εσεται. Κωνστ. Μαζαράκης-Αινιάν, Παύλος Μελάς". Ιεραπόστολοι βέβαια ήταν τα παλικάρια και Άγιες Γραφές τα στρατιωτικά τυφέκια!..
Για να καταλάβουμε όλοι τι περνούσε τότε η Μακεδονία μας και η Ορθοδοξία και τι μαρτύρια έκαναν οι πρόγονοι των Βουλγαροσκοπιανών, είναι αναγκαίο να αναφέρουμε αποτρόπαιες σκηνές, όπως γράφονται κατά λέξη από το χέρι του Γερμανού Καραβαγγέλη*, γιατί αυτή είναι η Αληθινή Ιστορία, που σήμερα, ακόμη και κάποιοι καρεκλόμυαλοι, ζητούν να απαρνηθούμε:
"Αρχομένου του 1905, καίεται ολόκληρη η Ιερά Μονή Τσιριλόβου, μετ΄ ολίγον δε η Ιερά Μονή Ζηκοβίτσης, ακολούθως πυρπολείται η Ιερά Μονή Σλιβένης, φονεύονται οι μοναχοί. Ο ογδοηκουντούτης Ηγούμενος κατακερματίζεται και το στόμα Αυτού επληρώθη εκ των ακαθαρσιών των καθαρμάτων τούτων…"!!! (Κων. Παπουλίδη Υποδιευθυντού ΙΜΧΑ, "Γερμανός Καραβαγγέλης.Ο Ακρίτας της Ρωμιοσύνης")
Αυτή τη φρίκη και την απανθρωπιά, αυτή την απίστευτη βαρβαρότητα και εξαθλίωση, δεν την έζησαν ποτέ τα σαλόνια της Αθήνας! Δεν την διδάσκουν σε κανένα βιβλίο Ιστορίας και ας έχουν ατέλειωτα κεφάλαια για την Δυτική ιστορία! Αν μας ζητά ο οποιοσδήποτε να απαρνηθούμε την Μακεδονία, είναι σαν να μας ζητά να ξαναατιμάσουμε μοναχούς και Γέροντες και παπάδες και γυναίκες και παιδιά και ήρωες σαν τον Άγρα, τον Κώττα, τον Μελά, τον Καραβαγγέλη και τόσους άλλους! Όποιος μιλάει για Μακεδονία, μιλάει για εκατόμβες αθώου αίματος! Πάραυτα σήμερα πραγματικά αγαπούμε τους γειτόνους μας κι αυτούς ακόμη τους Σκοπιανούς και όλους. Και θέλουμε να ζήσουμε ειρηνικά μαζί τους! Αλλά αγαπούμε το ίδιο σθεναρά και την Αλήθεια, που δεν ξέρει συμβιβασμούς και τέτοια…
Και τότε, στην αιματοβαμμένη, μαρτυρική Μακεδονία μας, είναι που πέφτουν πάνω στον Γερμανό Καραβαγγέλη, όχι μονάχα οι Βούλγαροι και οι Τάιμς του Λονδίνου, η Freie Presse της Βιέννης, η Les Temps των Παρισίων, που διεξάγουν εναντίον του πόλεμο λιβελογραφημάτων, διαστρεβλώνοντας ολότελα την αλήθεια, παρουσιάζοντας σαν θύματα του Βουλγάρους (αυτές οι ίδιες πάνω κάτω δεν υποστηρίζουν και σήμερα τους Σκοπιανούς;), αλλά και η Αγγλία και η Ρωσία, που με απανωτά διαβήματα στο Φανάρι, ζητούσαν την απομάκρυνση του Γερμανού Καραβαγγέλη! Το Οικουμενικό Πατριαρχείο κάτω και από την πίεση του Μέγα Βεζίρη και για να μην "κάψει" τελείως την εθνοσωτήρια αποστολή του στη Μακεδονία, αναγκάζεται να τον απομακρύνει στα 1907, στέλνοντάς τον Μητροπολίτη στην Αμάσεια του άλλου σκλαβωμένου παιδιού του, του Πόντου, στα 1908. Εκεί επιδίδεται με αφοσίωση στην οργάνωση της ελληνικής παιδείας, με την ίδρυση και αναδιοργάνωση σχολείων και παραμένει ως το 1911. Το 1913 εκλέγεται τοποτηρητής του Οικουμενικού Πατριαρχείου και επιστρέφει την επόμενη χρονιά στην Αμάσεια, όπου μετά από λίγο, στο ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου θα ζήσει την φρίκη αυτή τη φορά των γενοκτονιών των Αρμενίων και των Ποντίων, καθώς και την δράση των Ποντιακών ανταρτικών σωμάτων, προσπαθώντας να σώσει ότι μπορεί και όποιους μπορεί και να φτιάξει πάλι, όπως στην Μακεδονία, άμυνα!..
Έτσι το 1917 για την δράση του, απελαύνεται στην Κωνσταντινούπολη και κλείνετε για λίγο στις φυλακές. Ο Κεμάλ τον καταδικάζει σε θάνατο, αλλά διασώζεται με τον εν πλω διορισμό του ως Μητροπολίτη Ιωαννίνων και εγκαθίσταται το 1923 στα ελεύθερα Γιάννενα.
Δύο φορές θα εκλεγόταν Οικουμενικός Πατριάρχης και τις δύο φορές έκανε πίσω, για πολιτικούς λόγους δεν τον εξέλεξαν Αρχιεπίσκοπο Αθηνών, για να βρεθεί ξαφνικά το 1924 Μητροπολίτης Ουγγαρίας, "εξόριστος" όπως έλεγε ο ίδιος, στη Βιέννη, όπου τελικά παρέμεινε ως Μητροπολίτης Αμάσειας και Έξαρχος Κεντρώας Ευρώπης έντεκα χρόνια, για να διευθύνει τις αποσπασθείσες από την Μητρόπολη Θυατείρων ορθόδοξες κοινότητες Ιταλίας, Αυστρίας και Ουγγαρίας! Παρά την πίκρα του για το φέρσιμο των πολιτικάντηδων, αφοσιώθηκε και πάλι στο έργο του, κρατώντας και Ορθόδοξους και Έλληνες, τους Μακεδόνες της Επαρχίας του! Τους Μακεδόνες της Αυστροουγγαρίας!..
Αυτή, η αγάπη του Καραβαγγέλη, ήταν και το μόνο χάδι που ένοιωσαν και το μοναδικό χέρι που κράτησε την ελληνική συνείδηση ζωντανή στην Μεσευρώπη!
Ο Γερμανός, πέθανε το παγωμένο πρωινό της 11ης Φεβρουαρίου 1935 στο προάστιο Baden της Βιέννης, λησμονημένος και εγκαταλειμμένος, μόνος, όπως συμβαίνει με τους γίγαντες του Έθνους! Αυτός που είχε δώσει όλη τη ζωή του για τον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία...
Η ταφή του έγινε τέσσερις μέρες μετά, στις 15 Φεβρουαρίου του 1935, στο ελληνικό τμήμα του Κεντρικού Κοιμητηρίου της Βιέννης. Ύστερα από 12 χρόνια, τα οστά του μεταφέρθηκαν στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας που τόσα του χρωστάει, στη Θεσσαλονίκη και από εκεί στην αγαπημένη του Καστοριά…
Πηγή: "Χρυσόπλοοι, οι Έλληνες του Δούναβη", Δημήτρη Αλεξάνδρου, εκδ. Ερωδιός
