Το Απόσπασμα Πίνδου δέχθηκε την επίθεση ολόκληρης της Μεραρχίας «Τζούλια», διεξήγαγε έναν τετραήμερο, τιτάνιο, σκληρό και άνισο αγώνα (10.804 άνδρες από τη μια και 2.000 από την άλλη. Αναλογία 5:1 με επιπλέον την ιταλική Αεροπορία ), κάτω από πολύ δυσμενείς καιρικές συνθήκες και απέδωσε ό,τι ήταν ανθρωπίνως δυνατό.Για να δοθεί συγκεκριμένη στρατιωτική διάσταση της Μάχης της Πίνδου, αρκεί ένα περιστατικό: Στη διάβαση ΣΤΑΥΡΟΣ της Πίνδου, συνολικά 100 άνδρες του Αποσπάσματος Πίνδου, συγκράτησαν επίθεση 2.000 Ιταλών επί 5 ώρες και συμπτύχθηκαν, όταν τα πυρομαχικά τους εξαντλήθηκαν.

Η δυσμενής εξέλιξη των γεγονότων στον τομέα της Πίνδου ανησύχησε το Ελληνικό Γενικό Στρατηγείο, το οποίο διέταξε το Β΄ ΣΣ να ενεργήσει στην περιοχή της Πίνδου, να εξασφαλίσει το μέτωπο και να αποκαταστήσει σύνδεσμο με την VΙΙΙ Μεραρχία Πεζικού της Ηπείρου. Έτσι, το Β΄ ΣΣ με Διοικητή τον Αντιστράτηγο Δημήτριο Παπαδόπουλο σταθεροποίησε το Μέτωπο με μέρος της Μεραρχίας Ιππικού με Διοικητή τον Υποστράτηγο Γεώργιο Στανωτά και της V Ταξιαρχίας Πεζικού με Διοικητή τον Συνταγματάρχη Αναστάσιο Καλή, και άρχισε η Ελληνική αντεπίθεση στην Πίνδο από τα ανατολικά προς τα δυτικά και από Νότο προς Βορρά.Η επιθετική ενέργεια της Ι Μεραρχίας με Διοικητή τον Υποστράτηγο Βασίλειο Βραχνό το πρωίτης 1ης Νοεμβρίουβελτίωσε σημαντικά την εικόνα των Ελληνικών επιχειρήσεων στον τομέα της Πίνδου, αναπτέρωσε το ηθικό των ανδρών και περίσφιξε τις ιταλικές δυνάμεις. Η Ταξιαρχία Ιππικού με Διοικητή τον Συνταγματάρχη Σωκράτη Δημάρατο (από Βούρμπιανη), ήδη την 1 Νοε 40 είχε ταχθεί αμυντικά στη διάβαση Σκούρτζα (υψ. 1799) απ’ όπου ενεργούσε προς Σαμαρίνα και Δίστρατο. Σπανίζουν οι περιπτώσεις που ιππικό ανεβαίνει σε τέτοια υψόμετρα να πολεμήσει.

Αιχμάλωτοι Ιταλοί

Αιχμάλωτοι Ιταλοί

Η Ελληνική αντεπίθεση συνεχίστηκε με αμείωτη ένταση και ορμή προς όλες τις κατευθύνσεις, ενώ η Μεραρχία «Τζούλια» παραιτήθηκε από τις επιθετικές της προσπάθειες και άρχισε να υποχωρεί εγκαταλείποντας τις προωθημένες θέσεις της. Η τύχη των Ιταλών είχε ήδη κριθεί και η υποχώρησή τους είχε αρχίσει. Από τις 6 Νοεμβρίου, χωρίς ελπίδα ενίσχυσης, χωρίς ανεφοδιασμούς, οι Ιταλοί  άρχισαν να συμπτύσσονται διαμέσου της κοιλάδας του ποταμού Αώου, όπου υπέστησαν μεγάλες απώλειες από το Απόσπασμα του Αντισυνταγματάρχη Μαρδοχαίου Φριζή, που ήταν και η μόνη οδός υποχώρησής των. (σκοτώθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 1940).Τα ιταλικά τμήματα διασκορπίζονται, εγκαταλείποντας πολλούς νεκρούς, ατομικά είδη, οπλισμό, πυρομαχικά, ασυρμάτους και πολεμικές σημαίες. Μεγάλος αριθμός ανδρών παραδίδεται. Στις 10 Νοεμβρίου η Ι Μεραρχία και η Μεραρχία Ιππικού ενεργώντας από κοινού συλλαμβάνουν 15 αξιωματικούς και 700 οπλίτες Ιταλούς και κυριεύουν μεγάλες ποσότητες πολεμικού υλικού. Οι ενέργειες προς ανακατάληψη του τομέα της Πίνδου συνεχίστηκαν και τις επόμενες ημέρες και στις 12 Νοεμβρίου είχε ολοκληρωθεί  η αποκατάσταση των εθνικών μας εδαφών. Η Μάχη της Πίνδου είχε τελειώσει με τη συντριβή της Μεραρχίας Αλπινιστών, την ουσιαστική διάλυσή της, και τη νίκη των ελληνικών όπλων.

Οι Γυναίκες της Πίνδου

Η Ελληνική αντεπίθεση συνεχίστηκε με αμείωτη ένταση και ορμή προς όλες τις κατευθύνσεις, ενώ η Μεραρχία «Τζούλια» παραιτήθηκε από τις επιθετικές της προσπάθειες και άρχισε να υποχωρεί εγκαταλείποντας τις προωθημένες θέσεις της. Η τύχη των Ιταλών είχε ήδη κριθεί και η υποχώρησή τους είχε αρχίσει. Από τις 6 Νοεμβρίου, χωρίς ελπίδα ενίσχυσης, χωρίς ανεφοδιασμούς, οι Ιταλοί  άρχισαν να συμπτύσσονται διαμέσου της κοιλάδας του ποταμού Αώου, όπου υπέστησαν μεγάλες απώλειες από το Απόσπασμα του Αντισυνταγματάρχη Μαρδοχαίου Φριζή, που ήταν και η μόνη οδός υποχώρησής των (σκοτώθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 1940).

Τα ιταλικά τμήματα διασκορπίζονται, εγκαταλείποντας πολλούς νεκρούς, ατομικά είδη, οπλισμό, πυρομαχικά, ασυρμάτους και πολεμικές σημαίες. Μεγάλος αριθμός ανδρών παραδίδεται. Στις 10 Νοεμβρίου η Ι Μεραρχία και η Μεραρχία Ιππικού ενεργώντας από κοινού συλλαμβάνουν 15 αξιωματικούς και 700 οπλίτες Ιταλούς και κυριεύουν μεγάλες ποσότητες πολεμικού υλικού. Οι ενέργειες προς ανακατάληψη του τομέα της Πίνδου συνεχίστηκαν και τις επόμενες ημέρες και στις 12 Νοεμβρίου είχε ολοκληρωθεί  η αποκατάσταση των εθνικών μας εδαφών. Η Μάχη της Πίνδου είχε τελειώσει με τη συντριβή της Μεραρχίας Αλπινιστών, την ουσιαστική διάλυσή της, και τη νίκη των Ελληνικών όπλων.

 
Στην Ελληνική αυτή νίκη, μεγάλη και σημαντική ήταν η συμβολή των κατοίκων της περιοχής, ανδρών και γυναικών, οι οποίοι βοήθησαν τα μαχόμενα τμήματα, μεταφέροντας με αυτοθυσία και αυταπάρνηση, πυρομαχικά, τρόφιμα και άλλα εφόδια, μέχρι την πρώτη γραμμή του μετώπου, από όπου στη συνέχεια διακόμιζαν τραυματίες προς τα μετόπισθεν. Η συνεισφορά τους υπήρξε πράγματι μεγάλη και συγκινητική και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της φιλοπατρίας των Ελλήνων. Ιδιαίτερα, στις γυναίκες της Πίνδου ανήκει ένα μέρος της δόξας και της νίκης, γιατί η συνεισφορά τους ήταν ιδιαίτερα σημαντική. Επέδειξαν απαράμιλλο σθένος και αυταπάρνηση. Ποτέ, σε άλλο μέρος της γης, γυναίκες δεν στάθηκαν τόσο γενναία βοηθώντας τα μαχόμενα τμήματα και αψηφώντας το θάνατο.

Οι απώλειες της Ιταλικής Μεραρχίας «Τζούλια» στην Πίνδο ήταν:

Ο Ιταλός κριτικός Αμεντέο Τόστι στο σύγγραμμά  του « Ο πόλεμος που δεν έπρεπε να γίνει», Ρώμη, 1945, γράφει: «Η εκστρατεία αυτή παραταθείσα επί έξι μήνες απορρόφησε και καταπόνησε περίπου 30 Μεραρχίες με 700.000 άνδρες, 90.000 κτήνη και 17.000 αυτοκίνητα και μας στοίχισε περίπου 14.000 νεκρούς, 51.000 τραυματίες και 25.000 αιχμαλώτους και αγνοούμενους και πάνω από 12.000 αχρηστευθέντες από κρυοπαγήματα».

Οι απώλειες των Ελληνικού Στρατού κατά τον Ελληλοϊταλικό - Ελληνογερμανικό πόλεμο 1940-41 ήταν:

 
Η Μεραρχία Αλπινιστών αδιαφορώντας για το ακάλυπτο του αριστερού πλευρού της (Δυτικού) -γεγονός που υπήρξε για αυτήν μοιραίο- απωθώντας τα Ελληνικά τμήματα, έφθασε τις πρωινές ώρες της 2ας Νοεμβρίου στο χωριό Σαμαρίνα και το απόγευμα στο Δίστρατο και η εμπροσθοφυλακή της στη Βωβούσα. Όμως δεν μπόρεσε να προχωρήσει.

Πηγή: Γιάννενα πόλη των ευεργετών