Εξεθέσαμεν προηγουμένως την κατάστασιν μέχρι της 30ης Ιουλίου (π. ημ.) 1916, ήτις συνοψίζεται ως εξής:
Η Ρουμανία μέλλει να εξέλθη εις τον πόλεμον την κήρυξιν του οποίου επισπεύδει η Γαλλία και η Αγγλία.
Ο στρατηγός Σαράϊγ μεταφέρει στρατεύματα εις Δυτική Μακεδονίαν, προφανώς προς επίθεσιν, προωθεί δε τμήματα προς Δοϊράνην, και ισχυρά στρατεύματα εις Ανατολικήν Μακεδονίαν όπισθεν των ελληνικών προφυλακών.
Η Ελλάς τελείως αποστρατευμένη με ολιγάριθμα στρατεύματα εις Ανατολικήν Μακεδονίαν αρχίζει να διαπραγματεύεται εν συμφωνία Κυβερνήσεως και Βασιλέως την έξοδον εκ της ουδετερότητος εις το πλευρό της Αντάντ.
Τότε το γερμανικόν Στρατηγείον αποφασίζει να προκαταλάβη τον στρατηγό Σαράϊγ και ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Και συνεπώς να αναλάβη την επίθεσιν εφ’ όλου του Μακεδονικού μετώπου, να εισελάση και να καταλάβη την Ανατολικήν Μακεδονίαν απωθούν τους Αγγλογάλλους πέραν του Στρυμόνος και ούτω να βραχύνη το γερμανοβουλγαρικόν μέτωπον, αντί του πρώην εκτεταμένου κατά μήκος των Ελληνοβουλγαρικών συνόρων της Ανατολικής Μακεδονίας, εις μόνην την γραμμήν του Στρυμόνος μέχρι των εκβολών του, οικονομούν ούτω δυνάμεις δια το ρουμανικόν μέτωπον. Συγχρόνως να αποφύγη τον πόλεμον προς την Ελλάδα, επαναλαμβανομένων υπό της Γερμανίας και Βουλγαρίας των προς την Ελλάδα εγγυήσεων εάν ετήρει ουδετερότητα. Αλλά ταυτοχρόνως λαμβάνον όλα τα στρατιωτικά μέτρα όπως ασφαλισθή κατά της Ελλάδος εάν αύτη εξήρχετο της ουδετερότητος. Εάν δε η Ελλάς εξήρχετο της ουδετερότητος όπως καθίστων πιθανόν τούτο όλαι αι ειδήσεις, ίνα στερήση και αυτήν και την Αντάντ, της δυνατότητος της συγκεντρώσεως του ελληνικού στρατού εν Ανατολική Μακεδονία και όλων των στρατιωτικών μέσων του τμήματος τούτου της Μακεδονίας.
Όταν αργότερα τον 4ον Σώμα Στρατού δηλ. οι 7 χιλ. άνδρες του μετεφέρθησαν υπό των Γερμανών εις Γκαΐρλιτς της Σαξωνίας και ο συνταγματάρχης Χατζόπουλος μετέβη προς κανονισμόν των αφορώντων το Σώμα εις το Μ. Γερμανικόν Στρατηγείον εις Πλέσσεν ο ίδιος ο στρατάρχης Χίντεμπουργκ του είπεν ενώπιον Ελλήνων αξιωματικών ΟΙΤΙΝΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΟΥΣΙ ΤΟΥΤΟ: (στρατηγός Κοτζιάς).
«Εγώ διέταξα την κατάληψιν της Καβάλλας. Δεν ηδυνάμην να αφήσω εις τα νώτα μου, ενώ ηγωνιζόμην εις τον Στρυμόνα, ένα στράτευμα, το οποίον ηδύνατο από μιάς στιγμής εις την άλλην να με προσβάλη όταν η Ελλάς πιεζομένη υπό της Αντάντ θα εξήρχετο της ουδετερότητος εναντίον μας».
Συμπέραμα 1ον.
1ον) Εάν η Ελλάς με την άνοδον της Κυβερνήσεως Ζαΐμη δεν μετέβαλλε πολιτικήν και απεφάσιζε να συνεχίση την τακτικήν της ουδετερότητος εσέβοντο δε αυτήν οι Σύμμαχοι και δεν επεξέτεινεν ο Σαράϊγ τας επιχειρήσεις του πέραν του Στρυμόνος, τας στρατιωτικώς ασκόπους και ματαίας, πολιτικώς όμως σκοπούσας εν συνεννοήσει μετά του κ. Βενιζέλου την εξώθησιν της Ελλάδος εις τον πόλεμον ΔΕΝ ΘΑ ΕΓΙΝΕΤΟ ΟΥΔΕΜΙΑ ΓΕΡΜΑΝΟΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΕΙΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΝ, ΟΥΤΕ ΘΑ ΕΘΙΓΕΤΟ Η ΚΑΒΑΛΛΑ.
2ον) Εάν οι Σύμμαχοι και ο κ. Βενιζέλος δεν επέβαλλον δια της νότας των της 8)21 Ιουνίου 1916 την ταχίστην και ολοκληρωτικήν διάλυσιν της εγκληματικής κατά τον κ. Βενιζέλον επιστρατεύσεως, και η Κυβέρνησις Ζαΐμη όπως ήτο διατεθειμένη εξήρχετο της ουδετερότητος υπέρ της Αντάντ θα ευρίσκοντο εν Ανατολική Μακεδονία ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΜΕΝΑ το 4ον και 5ον ελληνικά Σώματα Στρατού, μαζύ με τα εκεί τμήματα του Σαράϊγ. Και συνεπώς βουλγαρική εισβολή κατά πάσαν πιθανότητα, δεν θα απετολμάτο, ούτε θα κατελαμβάνετο η Ανατολική Μακεδονία, ούτε η Καβάλλα.
Συμπέρασμα 2ον.
Εάν ο κ. Βενιζέλος δεν έφερε δια σκευωρίας τα αγγλογαλλικά στρατεύματα εις Θεσσαλονίκην πράγμα το οποίον τόσον συνησθάνετο ότι έπρεπε να αποκρύψη από τον ελληνικόν λαόν, ώστε κατά την σύνταξιν της νότας της 3)21 Ιουνίου εν Αθήναις υπό των πρέσβεων της Αντάντ τη συμπράξει του, εξελιπάρει δι’ ικεσιών τον σέρ Έδ. Γκρέϋ να μη επιμένη να περιλάβη εις την νόταν, την φράσιν ότι τα αγγλογαλλικά στρατεύματα ήλθον εις Θεσσαλονίκην τη προσκλήσει αυτού τούτου του κ. Βενιζέλου, εάν λέγομεν δεν έφερε τα αγγλογαλλικά στρατεύματα εις Θεσσαλονίκην, η Ελλάς θα έμενεν ήσυχος και ανενόχλητος μέχρι τέλους του πολέμου. Εκτός εάν αυτή η ιδία τη ελευθέρα αυτής κρίσει και βουλήσει εύρισκε στιγμήν πρόσφορον να συμμετάσχη του πολέμου προς το συμφέρον της, οπότε θα το έπραττε ηνωμένη και αδιαίρετος με τον Βασιλέα της επί κεφαλής και με όλας της τας δυνάμεις.
Αλλά ας αφήσωμεν τα ΕΑΝ, μήπως πέσωμεν και ημείς εις το πάθημα του κ. Βενιζέλου.
Ούτω την 4)17 Αυγούστου 1916 ήρχισεν η εισέλασις των Γερμανοβουλγάρων εις την Ανατολικήν Μακεδονίαν. Συγχρόνως οι εν Αθήναις πρέσβεις της Γερμανίας και Βουλγαρίας επέδιδον εις τον κ. Ζαΐμην διακοίνωσιν εκ μέρους των Κυβερνήσεών των, δια της οποίας εξήγουν το μέτρον τούτο εκ των στρατιωτικών των αναγκών και επανελάμβανον προς την Ελλάδα τας εγγυήσεις τας οποίας είχον δώσει κατά την κατάληψιν του Ρούπελ.
Τι να κάμη τότε ο κ. Ζαΐμης;
Εδώ έρχεται τώρα ένα επεισόδιον ιδικόν μου.
Ολίγον προ του τέλους Ιουλίου 1916, ο διοικητής του 4ου Σώματος Στρατού Συνταγματάρχης Χατζόπουλος ευρισκόμενος με τας ασθενέστατας δυνάμεις του, 7 χιλ. ανδρών μαχίμων και μη, επί των συνόρων της Ανατολικής Μακεδονίας με τους Γερμανοβουλγάρους ενώπιόν του και με στρατεύματα του Σαράϊγ εις τα νώτα του, εζήτησεν από το υπουργείον των Στρατιωτικών τι έπρεπε να κάμη. Εγώ ευρισκόμην ακόμη εις το Επιτελείον παραδίδων την υπηρεσίαν μου, προκειμένου να αποχωρήσω ως προείπον. Καίτοι μη αναμιγνυόμενος πλέον εις την διεύθυνσιν των στρατιωτικών πραγμάτων, παρεκλήθην, εν τούτοις από τον υπουργόν των Στρατιωτικών κ. Καλλάρην, να συντάξω τας οδηγίας ταύτας, είνε δε και το τελευταίον έγγραφον, καθ’ όσον ενθυμούμαι, το οποίον συνέταξα. Νομίζων, κατά τας πληροφορίας που ελάμβανα εξωδίκως, διότι ουδεμίαν είχον πλέον επίσημον επικοινωνίαν ούτε με την Κυβέρνησιν, ούτε με το υπουργείον των Εξωτερικών, ότι είχεν αποφασισθή πλέον, όπως η Ελλάς οριστικώς εξέλθη της ουδετερότητος, ασχέτως με το αν είχεν ή όχι δυνάμεις όπως αντιταχθή εν Ανατολική Μακεδονία, συνέταξα το σχέδιον των τηλεγραφικών οδηγιών ως εξής:
«4ον ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ ΚΑΙ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΚΑΒΑΛΛΑΣ»
«Ουδέν οχυρόν συνόρων θέλετε παραδώσει εις ουδένα, ούτε θέλετε εκκενώσει άνευ ειδικής ημών διαταγής, την οποίαν θέλετε προκαλέσει μόνον όταν παρουσιασθή το ζήτημα. Στόπ. ΕΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙ ΒΙΑΣ, ΓΕΡΜΑΝΟΒΟΥΛΓΑΡΩΝ ΘΑ ΑΝΤΙΤΑΞΕΤΕ ΒΙΑΝ. Στοπ. Επί 2530 αναφοράς 4ου Σώματος Στρατού και 948 Φρουρίου. Στοπ. Αναφέρατε λήψιν παρούσης
«Αθήναι τη 25 Ιουλίου 1916».
Αλλ’ όταν παρουσίασα το σχέδιον τούτο διαταγής εις τον υπουργόν των Στρατιωτικών, ούτος συννενοήθη μετά του κ. Ζαΐμη, και διέγραψαν εν τω σχεδίω διαταγής την φράσιν την οποίαν εσημείωσα με κεφαλαία. Το σχέδιον της διαταγής ταύτης φέρον διαγεγραμμένα την φράσιν ταύτην θα ευρίσκεται βεβαίως εισέτι εις το εμπιστευτικόν αρχείον του Γεν. Επιτελείου του Στρατού. Έχω όμως πανομοιότυπον αντίγραφον αυτού εις χείρας μου. Εστάλη λοιπόν η διαταγή ραδιοτηλεγραφικώς έχουσα ως εξής:
«4ον ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ ΚΑΙ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΚΑΒΑΛΛΑΣ»
«Ουδέν οχυρόν συνόρων θέλετε παραδώσει εις ουδένα, ούτε θέλετε εκκενώσει άνευ ειδικής ημών διαταγής, την οποίαν θέλετε προκαλέσει μόνον όταν παρουσιασθή το ζήτημα. Στόπ. Επί 2530 αναφοράς 4ου Σώματος Στρατού και 948 Φρουρίου. Στοπ. Αναφέρατε λήψιν παρούσης. Αθήναι 25 Ιουλίου 1916. (υπογρ.) Καλλάρης».
Συνεπώς, θα εξεκενούτο η Ανατολική Μακεδονία.
Κατόπιν τούτου η Κυβέρνησις δια δύο διαταγών του υπουργείου των Στρατιωτικών της 2ας και 5ης Αυγούστου 1916, διέταξε την εκκένωσιν του βαρέος υλικού των οχυρών των συνόρων και την μεταφοράν του εις Καβάλλαν, ήτοι πυροβόλων, πολυβόλων και πυρομαχικών, ως επίσης εφ’ όσον προελαύνουσι ξενικά στρατεύματα την απόσυρσιν των φρουρών του πεζικού, ως και των λοιπών τμημάτων του 4ου σώματος, κατ’ αρχάς εις Σέρρας, Δράμαν, Καβάλλαν και εν περιπτώσει συνεχίσεως της προελάσεως, την απόσυρσιν Δράμας και Σερρών και την συγκέντρωσιν ολοκλήρου του Σώματος εις Καβάλλαν και Ελευθεράς.
Διατί;
«Μετά την έναρξιν της εισβολής», λέγει ο κ. Ζαΐμης εις την κατάθεσίν του ενώπιον του ανακριτού κατά την δίκην Σκουλούδη, απεφασίσαμεν, δεδομένου ότι ΜΟΝΟΝ ΑΣΘΕΝΗ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΕΙΧΟΜΕΝ ΚΑΘ’ ΟΛΗΝ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΝ – δεν υπερέβαινον τους έξ χιλιάδας άνδρας – εν διαλύσει ένεκα της αποστρατεύσεως, ν’ απασχοληθώμεν με την διάσωσιν των ανδρών και του υλικού. Ο υπουργός των Στρατιωτικών διέταξεν όπως όλα ταύτα συγκεντρωθώσιν εις ωρισμένα σημεία αποφεύγοντα πάσαν σύγκρουσιν με τας ασυγκρίτως μεγαλυτέρας δυνάμεις του εισβολέως, ήτις θα απέληγεν εις την καταστροφήν των μικρών αποσπασμάτων μας, και την απώλειαν ολοκλήρου του υλικού μας. Αλλά, ανεξαρτήτως τούτου, εξακολουθεί ο Ζαΐμης, η Κυβέρνησις τότε, εθεώρει ότι η κατάστασις επέβαλε την αναθεώρησιν της εξωτερικής μας πολιτικής προς τον σκοπόν συμπράξεως μετά της Αντάντ. ΗΜΟΥΝ ΠΑΝΤΟΤΕ ΤΗΣ ΓΝΩΜΗΣ ΟΤΙ ΘΑ ΗΤΟ ΣΦΑΛΜΑ ΝΑ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΩΜΕΝ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΝ ΤΗΣ ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΟΣ ΕΝΕΚΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑΚΟΥ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΤΕΡΟΝ ΝΑ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΩΜΕΝ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΝ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΣΥΝΔΡΟΜΗΝ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΝΕΦΟΔΙΑΣΜΟΝ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΜΑΣ ΕΙΣ ΥΛΙΚΟΝ ΠΟΛΕΜΟΥ, ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΕΙΜΕΘΑ ΒΕΒΑΙΟΙ ΟΤΙ ΘΑ ΕΓΙΝΟΜΕΘΑ ΔΕΚΤΟΙ ΩΣ ΣΥΜΜΑΧΟΙ.
Και ερωτά ο ανακριτής:
Ερώτησις. Φρονείτε, ότι εάν η Κυβέρνησις ήθελε δηλώσει κατηγορηματικώς εις τους Βουλγάρους ότι δεν θα τους επέτρεπε την είσοδον εις το ελληνικόν έδαφος, ότι είμεθα αποφασισμένοι να τοις αντισταθώμεν δια των όπλων, παρ’ όλην την αδυναμίαν των τμημάτων μας, φρονείτε ότι οι Βούλγαροι πάντως θα εισήλαυνον, προκαλούντες ούτω αυτοί οι ίδιοι την ρήξιν;»
«Απάντησις Ζαΐμη. ΕΧΩ ΤΗΝ ΠΕΠΟΙΘΗΣΙΝ ΟΤΙ ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΘΑ ΕΙΣΗΛΑΥΝΟΝ ΑΔΙΑΦΟΡΟΥΝΤΕΣ ΔΙΑ ΤΗΝ ΡΗΞΙΝ ΗΤΙΣ ΘΑ ΕΠΗΚΟΛΟΥΘΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ».
«Ερώτησις. ΝΟΜΙΖΕΤΕ ΙΣΩΣ ΟΤΙ ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΕΙΧΟΝ ΤΗΝ ΥΠΟΣΧΕΣΙΝ ΤΟΥ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟΥ Ή ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, ΟΤΙ ΔΕΝ ΘΑ ΠΡΟΣΕΒΑΛΛΟΝΤΟ ΑΝ ΕΙΣΗΛΑΥΝΟΝ ΕΙΣ ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΜΑΣ;»
«Απάντησις. ΟΥΔΕΠΟΤΕ ΕΠΕΡΑΣΕΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΟΥΝ ΜΟΥ ΤΟΙΑΥΤΗ ΥΠΟΨΙΑ».
Τουναντίον μάλιστα. Εγώ συνέταξα την αρχικήν διαταγήν όπως αντισταθώμεν ενόπλως, νομίζων ότι τοιαύτη ήτο η πρόθεσις της Κυβερνήσεως. Αλλά οφείλω να ομολογήσω ότι εάν επραγματοποιείτο τοιαύτη αντίστασις, θα εξήρχετο μεν η Ελλάς αμέσως της ουδετερότητος, αλλά πάλιν θα απέσυρε τα στρατεύματά της – τους 7 χιλ. άνδρας! – εξ Ανατολικής Μακεδονίας, εάν επρόφθανε εννοείται και θα εξεκένου ταύτην εντελώς και την Καβάλλαν ακόμη, ως θα αποδείξωμεν, όταν ομιλήσωμεν ειδικώς περί της πόλεως ταύτης, αφού και αι πολύ ισχυρότεραι της μικράς ελληνικής δυνάμεως αγγλοαμερικανικαί δυνάμεις αι προελαύνουσαι εις Ανατολικήν Μακεδονίαν υπεχώρησαν προ των υπερτέρων βουλγαρικών δυνάμεων, όπισθεν του Στρυμόνος, ως προείπομεν, ώστε δια την Ανατολικήν Μακεδονίαν το αποτέλεσμα θα ήτο κι αυτό. Με την διαφοράν ότι τα δεινά και του στρατού και ιδίως του πληθυσμού θα ήσαν αφαντάστως μεγαλύτερα, εάν η Ελλάς ήτο εμπόλεμος. Είχε λοιπόν δίκαιον ο κ. Ζαΐμης.
Και τώρα σας παρακαλώ και πάλιν αναγνώσται μου: Ξαναδιαβάστε τα τελευταία άρθρα του κ. Βενιζέλου και εντυπώσατε εις τον νούν σας τα όσα γράφει περί των ταλαιπωριών των μικρών μας στρατιωτικών δυνάμεων και των δεινών του πληθυσμού της Ανατολικής Μακεδονίας και τότε, και ιδίως αργότερα. Παραδεχθήτε όλα τα υπ’ αυτού διεκτραγωδούμενα δεινά ως ακριβέστατα. Παραδεχθήτε τα αν θέλετε και κατώτερα των πραγματικών. Και απαντήσατε εις το ερώτημά μου. Ποιος είνε ο υπαίτιος αυτών; Δεν είνε εκείνος όστις έφερε δια σκευωρίας τους Αγγλογάλλους εις Μακεδονίαν; Δεν είνε εκείνος όστις δια της νότας του 8)21 Ιουνίου, διότι ιδική του είνε η συμμαχική νότα, επέβαλεν εις την Ελλάδα την διάλυσιν της εγκληματικής, κατ’ αυτόν επιστρατεύσεως, και εστέρησε την πατρίδα του παντός μέσου αμύνης της Ανατολικής Μακεδονίας; Διατί ενήργησεν ούτω ο κ. Βενιζέλος; θα με ερωτήσετε. Τι απεσκόπει; Περί τούτου θα ασχοληθώμεν εις ειδικόν άρθρον, διότι πρέπει δια τον άνδρα τούτον, τον αίτιον τόσων δεινών, να αποκαλυφθή πλήρως η αλήθεια.
Η είδησις γερμανοβουλγαρικής εισβολής εις την Ανατολικήν Μακεδονίαν ανεστάτωσε τους Συμμάχους. Ο Ισβόλσκι την 13)26 Αυγούστου ετηλεγράφει εκ Παρισίων εις Πετρούπολιν (Ρωσική Διπλωματική Βίβλος έκδοσις 1922).
«Απεφασίσθη (εν υπουργικώ συμβουλίω εν Παρισίοις) να ειδοποιηθή ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος ότι εάν δεν ανελάμβανε την υποχρέωσιν να προλάβη την εισβολήν ταύτην, αι Δυνάμεις θα έστελλον τους στόλους των εις Πειραιά και θα κατελάμβανον τας Αθήνας».
Πως θα την προλάβη ο δυστυχής Βασιλεύς; Με τους 7 χιλιάδας άνδρας τους οποίους του άφηκαν εν Ανατολική Μακεδονία ο κ. Βενιζέλος και οι Σύμμαχοι; Καθ’ ήν στιγμή μια γαλλική μεραρχία εκ 4 συνταγμάτων, μια γαλλική ταξιαρχία ιππικού και μια αγγλική μεραρχία άπασαι με εμπόλεμον δύναμιν, απεσύροντο εντεύθεν του Στρυμόνος;
Είνε να κάνη κανείς τον σταυρόν του!
Ασφαλώς όμως θα επηρεάσθησαν από τας εν Αθήναις σκευωρίας του κ. Βενιζέλου μετά του Ροκφέϊγ εναντίον του Βασιλέως, περί ών θα ομιλήσωμεν αργότερα. Έπρεπε λοιπόν να γίνη, όπως-όπως, η Ελλάς εμπόλεμος άνευ όρων, θέτουσα εαυτήν εις την τελείαν διάκρισιν των Συμμάχων και του τόσον βολικού κ. Βενιζέλου, όστις εις μιαν στιγμήν συμμαχικής ανάγκης δεν εδίσταζε, να προσφέρη την Καβάλλαν και την ενδοχώραν της εις την Βουλγαρίαν.
Και δια τούτο εστάλη επειγόντως στόλος κατά της Ελλάδος όστις έφθανε την 19ην Αυγούστου παρά την Σαλαμίνα. Ο δε στρατηγός Σαράϊγ έστρεψε την προσοχήν του προς τας Αθήνας και παρ’ όλην την πίεσιν που υφίστατο ο στρατός του εκ της γερμανοβουλγαρικής εισβολής, αφήρεσε μιαν ταξιαρχίαν εκ του μετώπου δια να την στείλη εις Αθήνας. «Άνευ διαταγής συνεκέντρωσα μίαν ταξιαρχίαν και την επεβίβασα… Η ταξιαρχία έμεινεν επί των πλοίων μέχρι της 4ης Σεπτεμβρίου (12 Αυγ. παλ. ημερολ.), οπότε την ξανααπεβίβασα» (Σαράϊγ «η αρχιστρατηγία μου εν Ανατολή»)
Διότι οι Άγγλοι δεν επέτρεψαν την κατάληψιν των Αθηνών.
Παρ’ όλα ταύτα συνεχίζοντο αι διαπραγματεύσεις του κ. Ζαΐμη προς έξοδον εκ της ουδετερότητος. Την 18) 31 Αυγούστου ο κ. Δεμίδωφ κατόπιν συνομιλίας του με τον Βασιλέα τηλεγραφεί εις Πετρούπολιν ότι αν οι Σύμμαχοι παρείχον εις την Ελλάδα χρήματα και πολεμικόν υλικόν, τότε, υπό όρους καθορισθησομένους, η είσοδός της εις τον πόλεμον εις το πλευρόν της Αντάντ ήτο εξησφαλισμένη και ο Δεμίδωφ προσέθετε: «Ουδεμίαν έχω αμφιβολίαν δια την ειλικρίνειαν του Βασιλέως (Ρωσική διπλωματική Βίβλος, έκδοσις 1922)
Αλλ’ ο κ. Ζαΐμης δεν ήτο τόσον βολικός όπως θα ήτο ο κ. Βενιζέλος. Δια τούτο και οι Σύμμαχοι ανέμενον τας εκλογάς. Ο γαλλικός Τύπος από του Ιουλίου επροπαγάνδιζε υπέρ της επιτυχίας του κ. Βενιζέλου. Ο κ. Ζαΐμης ώρισε δια την 26ην Αυγούστου την προκήρυξιν των εκλογών, ότε ο κ. Βενιζέλος… εματαίωσε ταύτας αξιώσας να ορίση αυτός το πρόγραμμα των αντιπάλων του κομμάτων.
«Αναγγελθείσων των εκλογών ο κ. Βενιζέλος προέτεινεν όπως κανέν πολιτικόν κόμμα εγγράψη την ουδετερότητα εις το πρόγραμμά του. Ανεκοίνωσα την πρότασίν του εις την Αντιπολίτευσιν, ήτις την απέρριψε. Τότε ακριβώς, ο πρέσβυς της Γαλλίας κ. Γκυγιεμέν μου απήτησε την αναβολήν των εκλογών επ’ αόριστον». Καταθέτει ο κ. Ζαΐμης προ του ανακριτού κατά την δίκην Σκουλούδη.
Ώστε εφοβείτο τας εκλογάς ο κ. Βενιζέλος; Και η νότα του της 8)21 Ιουνίου δια της οποίας τας επέβαλε; Και η υπό του Βασιλέως παραβίασις του ελληνικού Συντάγματος; Και αι ελευθερίαι του Ελληνικού λαού; Και η βεβαίωσίς του προς τους Συμμάχους ότι τον ηκολούθουν τα 80% του Ελληνικού λαού; Πάνε όλα περίπατο;
Τότε ο κ. Ζαΐμης επισυμβάσης και της ΠΛΑΣΤΗΣ ΕΠΙΘΕΣΕΩΣ κατά της Γαλλικής πρεσβείας, ηννόησεν ότι του υπεδεικνύετο υπό των Συμμάχων να απέλθη. Και παρητήθη.
Και τώρα ας έλθωμεν εις την κατάληψιν της Καβάλλας και τα δραματικά εκτυλιχθέντα εκεί γεγονότα. Αλλά προ τούτου θα παρακαλέσωμεν και πάλιν τους αναγνώστας μας να διαβάσωσι τα σχετικά άρθρα του κ. Βενιζέλου. Διότι μόνον έτσι θα αντιληφθώσι την διαστροφήν της αληθείας με την οποίαν ούτος προσπαθεί ακόμη και τώρα μετά 18 έτη, όταν τα πάντα έχουν προ καιρού αποκαλυφθή δια ξένων συγγραμμάτων προ της ξένης δημοσίας γνώμης, να παραπλανήση και πάλιν τους Έλληνας.
Πηγή: (Από το βιβλίο «Ιωάννη Μεταξά, Η ιστορία του Εθνικού Διχασμού)
