Μεγάλης σημασίας, όχι μόνο για την ιστορία της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων (ΣΣΕ), αλλά και του Ελληνικού Στρατού, ήταν η εθελοντική συμμετοχή της πρώτης στις πολεμικές επιχειρήσεις. Επρόκειτο για 300 πρωτοετείς Ευέλπιδες μαζί με τους Αξιωματικούς τους, οι οποίοι αφού διέσχισαν την Πελοπόννησο με οδικά μέσα κατάφεραν να επιβιβαστούν από το Γύθειο σε πλωτά μέσα και να αποπλεύσουν για την Κρήτη. Στις 29 Απριλίου 1941, μετά από πολλές δυσκολίες, οι Ευέλπιδες αφίχθησαν στο Κολυμπάρι Χανίων.
Πηγή: Αναμνήσεις ενός Ευέλπιδος (1940-1944), Υπτγου ε.α. Γεωργίου Μπερδεκλή
Η είδηση ότι η Σχολή των Ευελπίδων είχε φύγει για την Κρήτη προκάλεσε αίσθηση. Ο ελεγχόμενος από τους Γερμανούς ραδιοφωνικός σταθμός της Αθήνας, στην προσπάθεια του να παραπληροφορήσει, μετέδιδε σε συνεχείς αναφορές του ότι η Σχολή καταστράφηκε ολοσχερώς από τις γερμανικές δυνάμεις. Βέβαια, παρά τον βομβαρδισμό ενός μικρού τμήματος των Ευελπίδων, η είδηση ήταν απολύτως ψευδής και παραπλανητική. Η τολμηρή ενέργεια των νεαρών Ευελπίδων να μεταβούν εθελοντικά στην Κρήτη για να συνεχίσουν εκεί τον αγώνα κατά των εισβολέων, σχολιάστηκε ευμενώς από τους ξένους ραδιοφωνικούς σταθμούς:
«Τους μαχητάς της Κρήτης ήλθον να ενισχύσουν και 300 Ευέλπιδες με τους Αξιωματικούς των, οι οποίοι μετά ένδοξον πορείαν μέσω Πελοποννήσου και εις πείσμα των Γερμανών, οι οποίοι επεδίωξαν (χωρίς να το επιτύχουν) την καταστροφήν των, κατέχουν από σήμερα θέσιν εις τα επάλξεις του Φρουρίου Κρήτης». [Ρ/Φ Σταθμός BBC Λονδίνου: Εκπομπή της 30 Απριλίου 1941 (ώρα 09:15)]
«Η ψυχή των ηρώων της αρχαίας Ελλάδος δεν έλειψε κι από τους σύγχρονους Έλληνες. Μετά την Αλβανία και τα οχυρά η Κρήτη θα δώση το τελευταίο χτύπημα εις τους Ναζήδες του Χίτλερ. Τα παλληκάρια της, εκείνα που φθάνουν καθημερινά από την Ελλάδα στην Κρήτη, θα πολεμήσουν αποφασιστικά, αν ο Χίτλερ τολμήση να κτυπήση εκεί…300 Ευέλπιδες πέρασαν από την Ελλάδα στην Κρήτη με την απόφαση να θυσιασθούν, αλλά να μην αφήσουν να περάση ο εχθρός στη στερνή ελεύθερη γη». [Ρ/Φ Σταθμός Μόσχας: Εκπομπή της 2 Μαΐου 1941 (ώρα 10:20)]
«Οι ήρωες των Θερμοπυλών, Μαραθώνος και Σαλαμίνος δεν ήταν δυνατόν να μείνουν και σήμερον χωρίς μιμητάς, αντάξιους απογόνους. Το παράδειγμα των 300 Ευελπίδων, που παρά την αντίδρασιν της διοικήσεως των έφυγαν σαν πουλιά από το κλουβί των, μαζί με την ένδοξη σημαία των για την Κρήτη και έφθασαν τώρα σίγουρα εκεί για να συμβάλλουν με τις δυνάμεις των στην άμυνα της νήσου,θα πείσει ασφαλώς τον Χίτλερ, πως αν ποτέ τολμήση ως εκεί, αι ορδαί του θα συντριβούν, όπως και του Ξέρξου, από την αλύγιστη δύναμι των νεωτέρων Ελλήνων.
“Γιατί σαν τους αδάμαστους 300 Ευέλπιδες έχει πολλούς, έχει χιλιάδες το φρούριο της Κρήτης, νέους, γέρους, γυναίκες, παιδιά, μυριάδες ολόκληρες, που θα αποδείξουν, όπως και στον γκάνγκστερ συνέταιρο του στα βουνά της Ηπείρου και στον ίδιο ακόμη χθες στα οχυρά της Μακεδονίας, πως οι νέοι Έλληνες γνωρίζουν το ίδιο, όπως και οι αρχαίοι πρόγονοι των, να δημιουργήσουν στους βαρβάρους επιδρομείς Μαραθώνες, Σαλαμίνες, Πλαταιές».
Δ. Κακλαμάνος (Πρεσβευτής της Ελλάδας στο Λονδίνο) Ραδιοφωνικό σχόλιο της 1 ης Μαΐου 1941 (ώρα 21:15)
Με την άφιξή της στη Μεγαλόνησο, η Σχολή υπήχθη απευθείας στο Υπουργείο Στρατιωτικών στα Χανιά. Αφού συγκροτήθηκε σε Τάγμα των δύο (2) Λόχων, ξεκίνησε άμεσα εντατική εκπαίδευση η οποία επρόκειτο να διαρκέσει μέχρι και τις 20 Μαΐου 1941, όπου θα πραγματοποιείτο η ορκωμοσία και οι Ευέλπιδες θα λάμβαναν τα φύλλα πορείας για να κατανεμηθούν αριθμητικά στα Συντάγματα Πεζικού της Κρήτης. Τα καθήκοντα του Διοικητή της Σχολής είχε αναλάβει από τις 2 Μαΐου 1941, ο Αντισυνταγματάρχης Πεζικού Κίτσος Λουκάς.
Από το πρωί της 20ης Μαΐου – ημέρα της καθορισθείσας ορκωμοσίας των πρωτοετών Ευελπίδων, η οποία τελικά λόγω της εξέλιξης των γεγονότων δεν πραγματοποιήθηκε, και μετά από σφοδρό βομβαρδισμό, άρχισαν να πραγματοποιούνται ρίψεις Γερμανών αλεξιπτωτιστών των μονάδων της 7ης Αεροκίνητης Μεραρχίας στις περιοχές αεροδρομίου Μάλεμε, Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου. Οι Ευέλπιδες αντιμετώπισαν με ψυχραιμία την αεροκίνητη επιθετική ενέργεια του εχθρού και ευθύς αμέσως κινήθηκαν προς την αμυντική τους εγκατάσταση, στην περιοχή μεταξύ της Μονής Γωνιάς και του χ. Κολυμπάρι, της χερσονήσου Ροδοπού.
Ενώ οι ρίψεις των Γερμανών αλεξιπτωτιστών συνεχίζονταν στην περιοχή του Μάλεμε, ένας ενισχυμένος με βαριά όπλα λόχος κινήθηκε προς το Κολυμπάρι για να καλύψει τα πλευρά των γερμανικών τμημάτων στο αεροδρόμιο και στο ζωτικής σημασίας, Ύψωμα 107. Όπως ήταν επακόλουθο, ο εχθρικός λόχος, σύντομα, έλαβε επαφή με τον αμυνόμενο 1 ο Λόχο της Σχολής στα υψώματα της Μονής Γωνιάς, και ουσιαστικά τότε ήταν που οι νεαροί Ευέλπιδες έλαβαν το «βάπτισμα του πυρός», αντιμετωπίζοντας με σθένος, θάρρος και αποφασιστικότητα τις πρώτες επιθέσεις των Γερμανών.
Άξια αναφοράς, είναι η ηρωική προσπάθεια του Ευέλπιδος Ιης Πέτρου Κωστόπουλου, ο οποίος κατέβασε τη χιτλερική σημαία από μια θέση και, μαχόμενος με γενναιότητα, εξουδετέρωσε τέσσερις Γερμανούς αλεξιπτωτιστές που επιχείρησαν να την υψώσουν και πάλι. Ο επικίνδυνος κλοιός των Γερμανών γύρω από την αμυντική διάταξη των Ευελπίδων κατέστησε την παραμονή στις αρχικές θέσεις των δεύτερων εντελώς αδύνατη, καθώς ελλείψει πυρομαχικών, η εξόντωση ή η αιχμαλωσία τους, ήταν κάτι παραπάνω από βέβαιη. Έτσι, αποφασίστηκε η αποχώρηση της Σχολής και η κίνησή της προς νότο τη νύκτα με την κάλυψη του σκότους. Το βράδυ της 20 ης Μαΐου, άρχισε η αθόρυβη αποχώρηση μέσα από περιοχές ελεγχόμενες από τους Γερμανούς. Μετά από πολύωρη πορεία, οι Ευέλπιδες έφτασαν στο χωριό Δελιανά, όπου και εγκαταστάθηκαν αμυντικά.
Πηγή: Αναμνήσεις ενός Ευέλπιδος (1940-1944), Υπτγου ε.α. Γεωργίου Μπερδεκλή
Το Τάγμα Ευελπίδων μετά την κατάληψη των Χανίων μετακινήθηκε προς τα Λευκά Όρη με την ελπίδα να διαφύγει στη Μ. Ανατολή και να συνεχίσει από εκεί τον αγώνα. Η γεμάτη κινδύνους πορεία του μέσα από τις απόκρημνες διαβάσεις των Λευκών Ορέων διήρκεσε οκτώ ημέρες ακολουθώντας το γενικό δρομολόγιο: Δελιανά – Κακόπετρος – Σέμπρωνας – Χωστή – Μεσκλά – Λάκκοι – Θέρισος –Δρακόνα – Ραμνή. Από εκεί, αφού έλαβε σχετική εντολή, η Σχολή προωθήθηκε προς τα Σφακιά.
Πηγή: Οι Ευέλπιδες στη Μάχη της Κρήτης, Ζ. Σημανδηράκη
Σε έναν χώρο στάθμευσης πριν τα Σφακιά, ο διοικητής της Σχολής συγκέντρωσε τους Ευέλπιδες και τους είπε: «Ελπίδες του Έθνους, ατενίσατε προς την ελευθερίαν της φυλής μας. Έχετε πεποίθησιν δι’ αυτήν. Η 29 η Μαΐου, ημέρα αποφράς δια δευτέραν φοράν, κρίνει την τύχη της Πατρίδος μας. Ελπίδες του Έθνους, την ημέραν ταύτην, διαλύεσθε εις τον ακρογωνιαίον λίθον της Ελλάδας, τα Σφακιά της Κρήτης, της Πατρίδος μας πλέον μη υπαρχούσης ελευθέρας. Το μόνο Ελληνικόν συντεταγμένον ένοπλον Τμήμα είστε σεις. Σε σας έλαχε ο κλήρος να διεκδικήσετε την ελευθερίαν μας μέχρι της τελευταίας σπιθαμής της Ελληνικής γης. Σας εύχομαι να είστε σεις οι απελευθερωτές της Πατρίδας. Ο κ. Υποδιοικητής ευθύς αμέσως θα σας δώσει οδηγίας. Ελπίδες του Έθνους. Προσοχή. Ατενίσατε προς την ελευθερίαν της Πατρίδος. Τους Ζυγούς λύσατε. Μαρς!!» Από εκείνη τη στιγμή η Σχολή διαλύθηκε.
Οι Ευέλπιδες. αφού έκρυψαν σε ασφαλές μέρος τη σημαία της Σχολής αποχώρησαν διασκορπιζόμενοι στην ευρύτερη περιοχή Εμπρός Νερό – Ασκύφου. Μετά από μια ύστατη προσπάθεια επιβίβασης αρκετών Ευελπίδων σε βρετανικά πολεμικά πλοία, μόνο δώδεκα με επικεφαλής τον Ανθυπολοχαγό (ΠΖ) Κωνσταντίνο Πρασσά κατόρθωσαν να διαφύγουν στη Μέση Ανατολή. Οι υπόλοιποι διασκορπίστηκαν κατά ομάδες και περιπλανήθηκαν για αρκετές ημέρες στην Κρήτη. Πολλοί συνελήφθησαν από τους Γερμανούς και κλείστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης αιχμαλώτων, του Μάλεμε, των Αγίων Αποστόλων και Σούδας Χανίων, και του Ρεθύμνου.
Οι Ευέλπιδες, πιστοί στις μακραίωνες παραδόσεις του Έθνους, δεν στάθηκαν βουβοί θεατές. Από την αρχή όρθωσαν και αυτοί, μαζί με τον ελληνικό λαό, το νεανικό τους ανάστημα με ένα και μοναδικό σκοπό: το συνεχή και ανελέητο αγώνα κατά των κατακτητών για την απελευθέρωση της σκλαβωμένης πατρίδας, είτε αγωνιζόμενοι μέσα από τις γραμμές της εθνικής αντίστασης, είτε πολεμώντας με τις μονάδες του νέου Ελληνικού Στρατού της Μέσης Ανατολής στη Βόρεια Αφρική, στην Ιταλία και στα νησιά του Αιγαίου Πελάγους.
Συμπερασματικά, για την μάχη της Κρήτης, θα μπορούσαμε να πούμε τα εξής: τα κενά στην αμυντική οργάνωση του νησιού η οποία ήταν αποκλειστική ευθύνη των Βρετανών, η απουσία των ανδρών της Vης Μεραρχίας Κρήτης -του φυσικού υπερασπιστή της νήσου, η οποία βρισκόταν αποκλεισμένη στην ηπειρωτική Ελλάδα-, η παντελής έλλειψη οργάνωσης και εξοπλισμού της πολιτοφυλακής, η απόλυτη αεροπορική κυριαρχία των Γερμανών, και η έλλειψη επικοινωνιών από συμμαχικής πλευράς, ήταν αυτά που έγειραν την πλάστιγγα υπέρ των ναζιστικών στρατευμάτων.
Ωστόσο, παρά την αρνητική της έκβαση, η Μάχη της Κρήτης κατάφερε ένα ισχυρό πλήγμα στη γερμανική στρατιωτική μηχανή. Το επίλεκτο σώμα των αλεξιπτωτιστών, το οποίο, μέχρι τότε, είχε επιτύχει σημαντικά κατορθώματα με μικρό κόστος, έχοντας αιφνιδιαστεί από την αντίσταση που επέδειξε ο λαός της Κρήτης, γνώρισε απώλειες πολύ μεγαλύτερες από τις αναμενόμενες. Η Κρήτη έγινε «ο τάφος των Γερμανών αλεξιπτωτιστών», όπως άλλωστε αναγκάστηκε να ομολογήσει και ο Διοικητής του XI Γερμανικού Σώματος Αεροπορίας, Αντιπτέραρχος Στούντεντ, και η αφορμή για τον μετέπειτα παροπλισμό τους. Έκτοτε και, παρά τις ανάγκες που προέκυψαν, οι Γερμανοί δεν προέβησαν σε ευρείας κλίμακας χρήση αλεξιπτωτιστών και αερομεταφερόμενων στρατευμάτων.
Η Μάχη της Κρήτης συνέτριψε ένα από τα πολυτιμότερα όπλα του Χίτλερ, κατέρριψε τον μύθο του αήττητου των Δυνάμεων του Άξονα και συνέβαλε σε σημαντικό βαθμό στην ανατροπή των στρατηγικών σχεδίων της Γερμανίας. Η ιστορική πραγματικότητα της συμμετοχής των Ευελπίδων στη μάχη της Κρήτης αποτυπώνεται μέσα από προσωπικές μαρτυρίες, όπως αυτές είναι καταγεγραμμένες στο βιβλίο της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού «Μνήμες Πολέμου»:
Χερσόνησος Ροδωπού Χανίων, 20 Μαΐου 1941. Αφήγηση Δημητρίου Προβατά
Τις απογευματινές ώρες η πίεση των Γερμανών επί της Διλοχίας της ΣΣΕ ήτο ισχυρή, επεδίωκαν την συνένωση με τους αλεξιπτωτιστάς που είχαν προσγειωθεί στα μετόπισθεν της διλοχίας στην περιοχή του Καστελλίου Κισσάμου.
Εκείνη την ώρα, οι ελεύθεροι σκοπευτές της Χερσονήσου Ροδοπού γλίστρησαν με θαυμαστή ευχέρεια, από οδεύσεις που μόνο αυτοί γνώριζαν, στα μετόπισθεν των Γερμανών, και τα αποτελέσματα δεν άργησαν να φανούν.
Με το σούρουπο, η πίεσις των Γερμανών κατά της Διλοχίας της ΣΣΕ που είχε φτάσει στο όριο της διασπάσεως, άρχισε σιγά-σιγά να υποχωρεί, γεγονός που επέτρεψε στη Διλοχία να αποσυρθεί τις νυκτερινές ώρες της 20/21 Μαΐου 1941 από την Χερσόνησο της Ροδοπού και να εγκατασταθεί αμυντικώς στα Δελιανά αφού επέτυχε, καθ’ όλη την διάρκεια της 20ής Μαΐου, να εμποδίσει την συνένωση των Γερμανών αλεξιπτωτιστών των περιοχών Ταυρωνίτη και Καστελλίου, καθώς και την διεύρυνση του αερογεφυρώματος, βασικού αντικειμενικού σκοπού της πρώτης ημέρας των επιχειρήσεων.
Κώστα Ν. Χατζηπατέρα – Μαρίας Σ. Φαφαλιού, Ημέρες Κρήτης 1941 «Επιχείρηση Ερμής», EFSTATHIADIS GROUP S.A., Αθήνα 1992, σελ. 112.
Περιοχή Χανίων, 22 Μαΐου 1941. Από το βιβλίο του Τάκη Ακρίτα Φλογισμένοι Ουρανοί – Γερμανικά αλεξίπτωτα στην Κρήτη
Ο Ανθ/στής – Εύελπις ΙΙ Πιπέρης, σκοτώθηκε σε μια έφοδο μπροστά στις Φυλακές Αγυιάς. Ο τραγικός θάνατός του φέρνει πάντα δάκρυα στα μάτια σ’όσους τον πληροφορούνται. Σκέψου, να σώνεται σιγά-σιγά το είναι σου, ο εαυτός σου. Να νοιώθεις πως κυλά, πως φεύγει, πως χάνεται το πολύτιμο υγρό της ζωής σου, το αίμα σου που σε συντηρεί και με απελπισία να μη μπορείς ν’ αντιδράσεις. Έτσι ακριβώς, μ’ αυτό τον τραγικό τρόπο, πόσα παλικάρια χάθηκαν με την παντελή έλλειψη τραυματιοφορέων στη μάχη και γενικά με την έλλειψη κάθε νοσοκομειακής και ιατρικής περιθάλψεως!!… Ούτε καν πρώτες βοήθειες μπορούσε κανείς να προσφέρει σ’ αυτούς τους δυστυχείς.
“Ήταν αδύνατο να κάνει κανείς τίποτε κάτω από τους σφοδρούς βομβαρδισμούς και πολυβολισμούς των αεροπλάνων που, σαν λυσσασμένα, επί ώρες ξερνούσαν πάνω από τα κεφάλια μας, ανθρώπους, σίδερο και φωτιά!! Στο Γαλατά, αυτοί που θάψανε τον Πιπέρη μού είπαν το εξής συγκινητικό: Του βρήκαν, λέει, στα ξυλιασμένα χέρια του μια καρτούλα (ένα τόσο δα καρτ-βιζίτ), γραμμένο με ένα ψιλό ξυλαράκι και με το αίμα του! (τι μακάβριο μελάνι!) το οποίο έγραφε: «Πεθαίνω από αιμορραγία!.. Πηγαίνετε στην οδό (τάδε στα Χανιά). Παρακαλέστε τους να στείλουνε τα πράγματά μου στο σπίτι… Και να τους πούνε ότι πέθανα για την Πατρίδα… Στην Κρήτη…».
Γεωργίου Π. Μπερδέκλη, Αναμνήσεις ενός ευέλπιδος (1940-1944), εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1995, σελ. 109.
Ροδωπός Χανίων, 20 Μαΐου 1941. Απόσπασμα επιστολής του Ευέλπιδος Ι Τάξεως Δημήτρη Α. Παπαδημητρίου
Όταν συνήλθα ήμουν ξαπλωμένος σ’ ένα καναπέ ενός φτωχικού χωριατόσπιτου, με το τραύμα μου ήδη δεμένον. Έμπροσθέν μου ίστατο ένας γέρων, μία γριούλα με βουρκωμένα τα μάτια της και ο συνάδελφος μου. Ούτος φορούσε το ματωμένο χιτώνιό μου και μου χαμογελούσε. Έσκυψε, με φίλησε και έσπευσε να εξακολούθηση την μάχην.
Γεωργίου Π. Μπερδέκλη, Αναμνήσεις ενός ευέλπιδος (1940- 1944), σελ. 82.
ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΕΥΕΛΠΙΔΕΣ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
1. ΕΙΙ (Ανθστης) Πιπέρης Μιχαήλ
2. ΕΙΙ (Ανθστης) Μόραλης Γεώργιος
3. ΕΙΙ (Ανθστης) Καραμπατής Ιωάννης
4. ΕΙΙ (Ανθστης) Κούτσιας Δημήτριος
5. ΕΙΙ (Ανθστης) Παπαγεωργίου Αντώνιος
6. ΕΙΙ (Ανθστης) Παπαπαναγιώτου Ιωάννης
7. ΕΙΙ (Ανθστης) Κατσουλάκος Δημήτριος
8. ΕΙΙ Μιαούλης Νικόλαος
9. ΕΙΙ Κουβελίδης Γεώργιος
Πηγή: defence-point.gr
