Πριν φτάσουμε στις 28 Οκτωβρίου του 1940, προηγήθηκαν 28 δραματικές μέρες και νύχτες με έντονο πολιτικό, διπλωματικό και στρατιωτικό παρασκήνιο.

Βράδια στην Αθήνα, με μυστικές η απόρρητες συσκέψεις σε δωμάτια γεμάτα καπνούς και αγωνία.

Κανείς δεν έπρεπε όχι να μάθει τίποτα, αλλά ούτε να υποπτευθεί το παραμικρό…

Από τα γεγονότα εκείνων των ημερών γνωρίζουμε μόνο κάποια…

Οι μεγάλες στιγμές πριν την κήρυξη του πολέμου, παραμένουν ακόμα περίπου άγνωστες!

Τι ξέρουμε.

Ο άνανδρος τορπιλισμός της «Έλλης» αποτελούσε το προανάκρουσμα μιας ιταλικής επίθεσης που είχε σχεδιαστεί να εκτελεστεί στα τέλη Αυγούστου, αλλά εμποδίστηκε από την Γερμανία που δεν επιθυμούσε ακομα να ανοίξει ένα νέο μέτωπο στα Βαλκάνια.

Ο Μεταξάς σε συνομιλία με τον πρέσβη της Αγγλίας στην Ελλάδα Palairet, διατράνωσε την θέλησή του «να αντισταθεί σε κάθε ενέργεια του ΄Άξονος κατά της Ελλάδος” ξεκαθαρίζοντας ότι “προτιμά την καταστροφή από την ταπείνωση».

Στις 13 Σεπτεμβρίου 1940 ο α΄ γραμματέας της ελληνικής πρεσβείας στο Βερολίνο Αλέξης Κύρου συναντήθηκε με τον επικεφαλής των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών ναύαρχο Kanaris. 

Ο Kanaris του μετέφερε ότι η Γερμανία επενέβη αποφασιστικά και αθόρυβα στην Ιταλία για να διασώσει την Ελλάδα και έτσι η ακεραιότητά της έχει εξασφαλιστεί ως το τέλος του πολέμου. 

Ακολούθως του σύστησε να βελτιώσει η Ελλάδα τις διμερείς της σχέσεις με την Ιταλία και πρότεινε στην ελληνική κυβέρνηση, να μεσολαβήσει ο ίδιος για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός.

ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ

Στις 1 Οκτωβρίου η κυβέρνηση έλαβε μήνυμα από τον πρέσβη στην Ρώμη Ι. Πολίτη που ενημέρωσε ότι η Ιταλία ετοιμάζεται να παρουσιάσει διάφορα αιτήματα στην ελληνική κυβέρνηση και να φτάσει μέχρι πολέμου αν αυτά δεν ικανοποιηθούν.

 Ο Πολίτης διαβεβαίωσε τον συνομιλητή του ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν θα παζαρέψει οποιαδήποτε παρέκκλιση από την ουδετερότητά της, λαμβάνοντας τα εύσημα του Μεταξά για την απάντηση αυτή.

Στις 2 Οκτωβρίου μεταφέρονται στην ελληνική κυβέρνηση καθησυχαστικές πληροφορίες από γερμανικές πηγές, που διαβεβαίωναν ότι αποκλείεται η Ιταλία να επιτεθεί στην Ελλάδα. 

Αλλά στα ελληνοαλβανικά σύνορα συνεχίζονταν οι ιταλικές στρατιωτικές συγκεντρώσεις, αναγκάζοντας το Μεταξά να υπογράψει την μυστική επιστράτευση της ΙΧ Μεραρχίας.

«…Εμπαινα μέσα σ’ ένα μισοσκόταδο, όπου η μόνη φωτισμένη μορφή ήταν του Μεταξά καθισμένου στο γραφείο του και οι άλλες, ο Μανιαδάκης, ο Μαυρουδής, ο Παπάγος, ο Μελάς κι ένας άλλος στρατιωτικός τον οποίον δεν ήξερα (ήταν ο Πιτσίκας, Διοικητής Στρατιάς Ηπείρου), έμοιαζαν, απολύτως ακίνητες, σαν άυλα φάσματα, συγκεντρωμένα γύρω από τον ταγό, περιμένοντας ένα νεύμα του για να δράσουν. 

Ξαφνικα ακούστηκε, μεσ’ από το μισοσκόταδο, ανυπόμονη, σχεδόν επιτιμητική, η φωνή του αγνώστου μου στρατιωτικού: «Kύριε Πρόεδρε!

 Θα διατάξετε επί τέλους επιστράτευση!». 

Και τότε ο Μεταξάς αποκρίθηκε έντονα: «Άκουσε Πιτσίκα! 

Δεν κινδυνεύεις εσύ να σε βγάλει προδότη η Ιστορία! 

Κινδυνεύω εγώ! 

Αν διατάξω επιστράτευση, για έναν στρατιώτη που στέλνω στα σύνορα ο Μουσολίνι θα στέλνει δύο και τότε η ελάχιστη ελπίδα που έχουμε να μην επιτύχει το σχέδιό τους θα εξατμισθεί!»

(Άγγελος Βλάχος, ημερολόγιο)

Η ατμόσφαιρα στη χώρα είχε γίνει βαριά, ειδικά για όσους βρίσκονταν σε θέσεις ευθύνης. 

Την ίδια ημέρα, το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών προώθησε στην ιταλική πρεσβεία σημείωμα για μια σειρά παραβιάσεων του ελληνικού εναερίου χώρου από ιταλικά πολεμικά αεροπλάνα στις 23, 24, 27 Σεπτεμβρίου και 1 Οκτωβρίου, στην αμυντική ζώνη της βόρειας και νότιας Αίγινας, του Ξυλοκάστρου Κορινθίας και του ναυτικού οχυρού Φλεβών.

Στις 8 Οκτωβρίου, το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών προώθησε στην ιταλική πρεσβεία σημείωμα για επανειλημμένες παραβιάσεις του ελληνικού εναερίου χώρου από ιταλικά πολεμικά αεροπλάνα στις 3, 5 και 6 του μηνός σε Εύβοια, κόλπο Καλλονής Λέσβου και Ηράκλειο Κρήτης, και υπερπτήσεων στους άξονες Αμοργός-Ζάκυνθος, Μαντούδι-Ωρεοί Ευβοίας, Κέρκυρα-Αμοργός (και αντίστροφα) ακόμα και στην απαγορευμένη στρατιωτική ζώνη άνωθεν της νότιας Αίγινας. 

Την ίδια ημέρα o Mussolini έμαθε για την κατάληψη της Ρουμανίας από τους Γερμανούς προκειμένου να προστατέψουν τις πετρελαιοπηγές του Πλοέστι και έγινε έξαλλος καθώς είχε βρεθεί προ τετελεσμένων.

 Ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι, δίνοντας την τελική ώθηση στον Ιταλό δικτάτορα να εισβάλει στην Ελλάδα χωρίς να ενημερώσει τους Γερμανούς συμμάχους του.

Ο ΘΥΜΟΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΑ ΚΑΙ Ο ΚΑΥΓΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΡΗ ΤΟΥ

Η ψυχολογία του Μεταξά ήταν πολύ κακή, καθώς ο ίδιος βρισκόταν σε μια συνεχή αγωνία και αδιάκοπο εκνευρισμό. 

Στις 10 Οκτωβρίου ο Μεταξάς περιγράφει τον θυμό του στο ημερολόγιό του για το γεγονός ότι εν αναμονή ενός πολέμου με μια Mεγάλη Δύναμη είχε να διευθετήσει ζητήματα εσωτερικής (μικρο) πολιτικής. 

Την επομένη τσακώθηκε έντονα με την κόρη του για οικογενειακό τους ζήτημα, καθώς ο ίδιος είχε χάσει την υπομονή του με όλα γύρω του. 

Στις 12 Οκτωβρίου ενώ προσπαθούσε να συμφιλιωθεί με την κόρη του, ξέχασε ότι είχε επείγουσα συνάντηση με τον Άγγλο πρέσβη Palairet στο γραφείο του.

Στις 13 Οκτωβρίου ο Έλληνας πρέσβης στη Βουδαπέστη Σκέφερις τηλεγράφησε ότι στους κύκλους του Υπουργείου Εξωτερικών της Ουγγαρίας, θεωρείτo επικείμενη η επίθεση της Ιταλίας κατά της Ελλάδας.

Στις 15 Οκτωβρίου 1940 στο γραφείο του Benito Mussolini στη Ρώμη, πραγματοποιήθηκε κρίσιμη σύσκεψη, στην οποία ελήφθησαν οι τελικές αποφάσεις για την επίθεση εναντίον της Ελλάδας.

 Παρόντες στη σύσκεψη ήταν, εκτός του Ιταλού δικτάτορα, ο υπουργός Εξωτερικών Ciano, ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού Badoglio, ο Ιταλός τοποτηρητής στην Αλβανία Jacomoni, ο διοικητής των Ενόπλων Δυνάμεων στην Αλβανία Prasca και άλλοι αξιωματούχοι.

 Μέσα σε κλίμα έκδηλου ενθουσιασμού ο Duce ανακοίνωσε την απόφασή του για την κήρυξη πολέμου εναντίον της Ελλάδας, απόφαση που, όπως είπε, είχε ωριμάσει μέσα του «επί πολύ καιρό».

 Ο αντικειμενικός σκοπός της επιχείρησης θα ήταν σε πρώτο στάδιο η κατάληψη της Ηπείρου, της Μακεδονίας ως τη Θεσσαλονίκη και των Επτανήσων. 

Σε δεύτερη φάση θα καταλαμβανόταν όλη η ελληνική επικράτεια και ως μέρα έναρξης της επίθεσης επελέγη η 26η Οκτωβρίου 1940, ενώ ζήτησε από τον Ciano να σκηνοθετηθεί ένα επεισόδιο στην ελληνοαλβανική μεθόριο στις 24 Οκτωβρίου ώστε να δικαιολογηθεί η εισβολή.

 Ήταν φανερό όμως πως τα πρόχειρα ιταλικά σχέδια υπερτιμούσαν τις ιταλικές δυνάμεις που είχαν ελλιπή προετοιμασία, υποτιμούσαν τις αντίστοιχες ελληνικές που είχαν ενδυναμωθεί την τελευταία διετία, αλλά και μια σειρά από άλλους σημαντικούς παράγοντες της εκστρατείας (καιρός, ορεινή τοποθεσία κ.τ.λ.) που κανείς από τους παριστάμενους δεν τόλμησε να θίξει στον Mussolini.

Από τις 17 έως τις 23 Οκτωβρίου παρατηρήθηκε μια γενική παύση όλων των επιθετικών κινήσεων της Ιταλίας προς την Ελλάδα.

 Ο Μεταξάς προσπάθησε να πείσει τον εαυτό του ότι τελικά ίσως δεν εκδηλωνόταν η ιταλική επίθεση.

 Στις 20 Οκτωβρίου μετέβη οικογενειακώς στην Πάρνηθα για αναψυχή και στις 21 Οκτωβρίου στο Βασιλικό Θέατρο. 

Στις 19 Οκτωβρίου στην τελευταία του συνεδρίαση, το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Αμύνης ασχολήθηκε με ζητήματα παθητικής αεράμυνας της χώρας.

Την τελευταία εβδομάδα πριν την ιταλική επίθεση, ο καιρός στην Αθήνα ήταν γλυκά φθινοπωρινός και ηλιόλουστος.

Η ζωή φαινομενικά κυλούσε ήρεμα, αλλά η ανησυχία στην κοινωνία ήταν έκδηλη.

Μοναδική πηγή πληροφόρησης οι εφημερίδες που και κείνες ελεγχόμενες από την μεταξική λογοκρισία, έκρυβαν την σοβαρότητα της κατάστασης και αποσιωπούσαν τα γεγονότα και τις εχθρικές προκλήσεις.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΣΤΟ ΥΠΟΥΡΓΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Στις 23 Οκτωβρίου 1940 ο Έλληνας πρεσβευτής στην Ρώμη, καλά πληροφορημένος τηλεγραφούσε στην Ελληνική κυβέρνηση ότι: «κατά πληροφορίες στρατιωτικής πηγής, η εναντίον της Ελλάδος ενέργεια έχει προσδιορισθεί για τις 25 έως 28 Οκτωβρίου…».

 Ιταλικά αναγνωριστικά αεροπλάνα πετούσαν πάνω από την Ελλάδα φωτογραφίζοντας καθετί που είχε στρατιωτικό ενδιαφέρον αλλά και γενικότερα πόλεις, χωριά, διαβάσεις κ.τ.λ.

 Σταδιακά όλοι οι ανώτεροι Έλληνες αξιωματούχοι του Κράτους είχαν πεισθεί ότι η Ιταλική επίθεση ήταν θέμα χρόνου.

Στις 24 Οκτωβρίου ο Μεταξάς σημειώνει στο ημερολόγιό του ότι σύμφωνα με φήμες που κυκλοφορούσαν, η Ιταλία θα κήρυσσε τον πόλεμο στην Ελλάδα την επομένη. 

«Φήμαι ότι αύριο πρωί αρχίζει Ιταλία επίθεσιν εναντίον μας. 

Από Αμερική, Πάλαιρετ. 

Από Ρώμην.

 Από Ιωάννινα».

 Ο Μεταξάς ενημέρωσε όλους τους Αρχηγούς των επιτελείων να μην μετακινούνται εκτός Αθηνών, ή αν υπάρξει τέτοια ανάγκη να ενημερώσουν που θα βρίσκονται ώστε να μπορεί να γίνει άμεση επικοινωνία μαζί τους σε περίπτωση άμεσης ανάγκης.

 Τέλος σημειώνει στο ημερολόγιό του: «Ελάβαμεν όλα τα μέτρα μας». 

Στις 25 Οκτωβρίου ο Μεταξάς ενημερώθηκε ότι στην αριστερή πτέρυγα της ιταλικής παράταξης προωθήθηκε ένα σύνταγμα έναντι των συνόρων με καταφανή επιθετική πρόθεση.

 Στο Υπουργικό Συμβούλιο της 25ης Οκτωβρίου, ο Μεταξάς ενημέρωσε τους υπουργούς του για τις απειλητικές συγκεντρώσεις Ιταλικών στρατευμάτων στα σύνορα που έπειθαν ότι ήταν πολύ πιθανή μια επίθεση. 

Για την σχεδιαζόμενη επίθεση υπήρχαν πληροφορίες από τις ελληνικές πρεσβείες του εξωτερικού, αλλά η κυβέρνηση δεν σκόπευε όχι μόνο να συζητήσει ουσιαστική παραχώρηση ελληνικών εδαφών, αλλά ούτε και να προβεί σε συμβολική κίνηση ικανοποίησης των Ιταλών.

Το βράδυ της 25ης Οκτωβρίου 1940 έγινε η περίφημη πρεμιέρα της ιταλικής παράστασης Μαντάμ Μπατερφλαϋ με την παρουσία του Antonio Puccini γιού του μεγάλου συνθέτη, στη σκηνή του Βασιλικού Θεάτρου. 

Η παράσταση είχε προγραμματιστεί πριν τον τορπιλισμό της «Έλλης» και την επιδείνωση των σχέσεων των δύο χωρών, ενώ ανάμεσα στους καλεσμένους ήταν και ο περίφημος Ιταλός συγγραφέας Curzio Malaparte.

 Ο Μεταξάς αρνήθηκε να παραστεί, όπως και όλο το Υπουργικό Συμβούλιο, εκτός του υφυπουργού Εξωτερικών Μαυρουδή και του υφυπουργού Τύπου Νικολούδη.

Στις 26 Οκτωβρίου ο πρεσβευτής στην Ρώμη Πολίτης ανέφερε, ότι διετάχθη η αναστολή εξυπηρέτησης της αεροπορικής γραμμής Αθηνών – Ρόδου μέχρι νεοτέρας.

 Σημείωνε επίσης, ότι ταξιδιώτης που έφθασε από την Ρόδο στην Ρώμη με το τελευταίο αεροπλάνο είπε ότι αυτό δεν προσέγγισε την Αθήνα λόγω του ότι όπως εξήγησε ο κυβερνήτης του αεροπλάνου, οι σχέσεις με την Ελλάδα «εισήλθον εις κρίσιν».

 Το βράδυ της 26ης Οκτωβρίου 1940 έγινε δεξίωση στην ιταλική πρεσβεία προς τιμήν του Antonio Puccini και της συζύγου του.

 Κατά την διάρκεια της δεξίωσης ο Ιταλός πρέσβης Grazzi συνεχώς έλειπε από τους καλεσμένους του, καθώς στο επάνω όροφο υπαγορευόταν από τη Ρώμη το πολεμικό τελεσίγραφο που θα επιδίδετο στην Ελλάδα το επόμενο βράδυ. 

Ο Νικολούδης επεσήμανε την συνεχή απουσία του και τον εκνευρισμό του, ενώ κατά την διάρκεια της δεξίωσης ενημερώθηκε τηλεφωνικά για την νέα προβοκάτσια των Ιταλών στην ελληνοαλβανική μεθόριο.

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΥΧΤΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΒΟΚΑΤΣΙΑ

Τη νύχτα της 26ης προς 27η Οκτωβρίου το ιταλικό Πρακτορείο Stefani μετέδωσε ότι ένοπλη ελληνική συμμορία επιτέθηκε με πυροβολισμούς και χειροβομβίδες εναντίον αλβανικών φυλακίων πλησίον της Κορυτσάς. Είναι η τελευταία πράξη του προβοκατόρικου σχεδίου του Jacomoni, προκειμένου να δικαιολογήσει την εισβολή στην Ελλάδα. 

Το προηγούμενο βράδυ, σύμφωνα με όσα μετέδιδε το πρακτορείο, είχε γίνει έκρηξη τριών βομβών κοντά στο γραφείο του Ιταλού λιμενάρχη στους Αγίους Σαράντα και οι αρχές αναζητούσαν τους «Έλληνες ή Βρετανούς πράκτορες που τις έβαλαν».

Ο Νικολούδης από την δεξίωση την Ιταλική πρεσβεία, τηλεφώνησε στον Μεταξά τα ξημερώματα της 27ης Οκτωβρίου και του ανέφερε το περιστατικό κρίνοντας ότι ήταν πολύ σημαντικό. 

Ο Μεταξάς συνδύασε όλες τις πληροφορίες αλλά και τις φήμες για την πιθανή ημερομηνία εισβολής και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι εκείνη την νύχτα θα γινόταν η κήρυξη πολέμου. 

Στις 27 Οκτωβρίου στις 04.00 τα ξημερώματα το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων με εντολή του Μεταξά διέψευσε κατηγορηματικά και τις δύο ειδήσεις για τα επεισόδια στην ελληνοαλβανική μεθόριο. 

Ο ίδιος ξάπλωσε να κοιμηθεί στις 05.00, αλλά δεν τα κατάφερε για περισσότερο από 2 ώρες.

Η Κυριακή 27 Οκτωβρίου 1940 αναμφίβολα υπήρξε η κορύφωση του δράματος για την ελληνική ηγεσία και τους αξιωματούχους του Στρατού και του Κράτους. 

Το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων με συνεχείς ανακοινώσεις του τροφοδοτούσε την ελληνική και τη διεθνή κοινή γνώμη για τις δραματικές εξελίξεις στην Ήπειρο. 

Η ελληνική κυβέρνηση είχε στραμμένη την προσοχή της στην μεθόριο όπου τις απογευματινές ώρες συναντήθηκαν Έλληνες και Ιταλοί αξιωματικοί για να δοθούν αμοιβαίες εξηγήσεις για το επεισόδιο. 

Λίγες ώρες μετά, ένας Ιταλός ανθυπασπιστής μετέβη ως εκπρόσωπος στην Ελληνική πλευρά των συνόρων, αλλά δεν έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για συζήτηση και διευθέτηση του ζητήματος που είχε ανακύψει.

 Μέχρι τις 23.00 το βράδυ η ελληνική κυβέρνηση η ελληνική κυβέρνηση είχε θετικές πληροφορίες για μετακινήσεις ιταλικών μονάδων προς την ελληνική μεθόριο. 

Οι συνεργάτες του Μεταξά τον προέτρεψαν να αποσυρθεί για να ξεκουραστεί. 

Λίγο μετά αφού είχε αποχωρήσει, έφτασε η είδηση μέσα από την ιταλική πρεσβεία ότι επίκειται Ιταλική κήρυξη πολέμου εντός λίγων ωρών. 

Αποφασίστηκε όμως να μην ειδοποιηθεί ο πρωθυπουργός καθώς όμοιες ειδήσεις είχαν μεταδοθεί πολλές φορές εκείνες τις ταραγμένες ημέρες…

 

Πηγή: militaire.gr