Τα συσσίτια της Κατοχής. Φωτογραφίες της Βούλας Παπαϊωάννου (Πηγή: aromalefkadas.gr)
Ένα απ΄τα μεγαλύτερα δεινά που γνώρισε ο ελληνικός λαός την περίοδο της Κατοχής ήταν η πείνα και τα χιλιάδες θύματα που προκάλεσε. Αυτό ήταν ένα έγκλημα πολέμου για το οποίο ευθύνονταν πολλοί. Το πλέον σύνηθες είναι να κατηγορούνται αποκλειστικά οι κατακτητές για το επισιτιστικό πρόβλημα του ελληνικού λαού την εποχή εκείνη. Αναμφίβολα αυτοί έφεραν το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης, αλλά δεν έφταιγαν μόνο αυτοί.
Ο ιστορικός Δημοσθένης Κούκουνας στο έργο του "Ιστορία της Κατοχής" (απλή συνωνυμία με το παρόν ιστολόγιο) έχει ασχοληθεί αναλυτικά με το θέμα αναφέροντας πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία.
Αρχικά, το πρόβλημα προκαλούνταν απ΄την ανεπάρκεια των κρατικών αποθηκών τροφίμων. Οι αποθήκες αυτές είτε είχαν καταστραφεί κατά την υποχώρηση των βρετανών απ΄την Ελλάδα, είτε είχαν καταστραφεί λόγω βομβαρδισμών, είτε είχαν λεηλατηθεί. Ότι είχε περισσέψει δεσμευόταν ως λεία απ΄τους Γερμανούς.
Εδώ έγκειται η κύρια ευθύνη των Γερμανών για το συγκεκριμένο θέμα. Όταν έφτασαν στην Ελλάδα ως κατοχική δύναμη δεν είχαν κάνει καμμία πρόβλεψη κάλυψης των επισιτιστικών αναγκών του στρατού τους. Συνεπώς η εύκολη λύση γι'αυτούς ήταν η κατάσχεση τροφίμων όπου έβρισκαν.
Αυτό δημιούργησε πολύ μεγάλο πρόβλημα επισιτισμού στα μεγάλα αστικά κέντρα, κυρίως στην Αθήνα, διότι παράλληλα υπήρχε μεγάλη δυσκολία στις μεταφορές απ΄την παραγωγό ύπαιθρο στις πόλεις. Στην ηπειρωτική χώρα το συγκοινωνιακό δίκτυο είχε υποστεί τεράστιες ζημιές κατά τον πόλεμο του ΄41 (κυρίως απ΄τους υποχωρούντες βρετανούς οι οποίοι προσπαθούσαν με κάθε τρόπον να καθυστερήσουν την γερμανική προέλαση) με αποτέλεσμα τα τρόφιμα να μην μπορούν να φτάσουν εύκολα και γρήγορα στην Αθήνα. Αντίστοιχες δυσκολίες μεταφοράς υπήρχαν και με τα προϊόντα που παράγονταν στα νησιά (π.χ Κρήτη που ανέκαθεν είχε σημαντική αγροτική παραγωγή).
Επίσης, πολύ μεγάλο πρόβλημα είχε δημιουργήσει και η βουλγαρική κατοχή στην ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Στην βουλγαροκρατούμενη ζώνη υπήρχαν οι μεγαλύτεροι σιτοβολώνες της χώρας, τα προϊόντα των οποίων φυσικά δεσμεύονταν απ΄τους Βούλγαρους και δεν διοχετεύονταν στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Όσες μικρές ποσοτήτων δεν δεσμεύονταν απ΄τους κατακτητές και έφταναν στην Αθήνα, συνήθως κατέληγαν στα χέρια μαυραγοριτών, που αρχικά τα έκρυβαν και μετά τα διοχέτευαν στην αγορά σε υπέρογκες τιμές. Με τον τρόπο αυτό κάποιοι παμπόνηροι και ανάλγητοι "καταφερτζήδες" πλούτιζαν σε βάρος των λιμοκτονούντων συμπατριωτών τους. Αυτοί ήταν οι λεγόμενοι νεόπλουτοι της Κατοχής. Στο άλλο άκρο βρίσκονταν πρώην ευκατάστατες οικογένειες που ξεπουλούσαν κυριολεκτικά ότι είχαν και δεν είχαν προκειμένου να εξασφαλίσουν κάποια λίγα τρόφιμα.
Με τον τρόπο αυτό ολόκληρες περιουσίες άλλαζαν χέρια και συνετελέσθη μία βίαιη οικονομικοκοινωνική μεταβολή, παράλληλα με τις υπόλοιπες πολιτικές και κοινωνικές διεργασίες που λάμβαναν χώρα τότε.
Ούτε οι Γερμανοί ούτε οι Ιταλοί έδειξαν κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον για να βελτιώσουν την επισιτιστική κατάσταση των Ελλήνων, παρά το ότι έβλεπαν το που οδηγούσε απ΄την αρχή ακόμη της Κατοχής. Κάποιες σποραδικές διανομές τροφίμων εκ μέρους τους ήταν περισσότερο για προπαγανδιστικούς λόγους με μικρήκαι λιγότερο για ουσιαστικούς λόγους.
Αυτό όμως που έδωσε την χαριστική βολή στον ελληνικό λαό όσον αφορά τον επισιτισμό του, ήταν η απάνθρωπη τακτική των συμμάχων (...) Βρετανών. Η Αγγλία ακολούθησε μία σκληρή πολιτική επισιτιστικού αποκλεισμού σε βάρος του ελληνικού λαού απαγορεύοντας, δια του πολεμικού της ναυτικού, την αποστολή τροφίμων στην Ελλάδα από ουδέτερες χώρες. Αυτός ο ναυτικός αποκλεισμός έκανε τραγική την επισιτιστική κατάσταση του ελληνικού λαού, αλλά ο Τσώρτσιλ παρά τις έντονες διαμαρτυρίες ήταν ανένδοτος.
Ο βρετανικός ναυτικός αποκλεισμός κράτησε ως τις αρχές του ΄42 περίπου όταν και ήρθη κατόπιν σύστασης του προέδρου των ΗΠΑ Ρούσβελτ ο οποίος πείστηκε απ΄τον τότε βασιλιά της Ελλάδας Γεώργιο Β' που είχε μεταβεί στην Ουάσιγκτον. Η άρση του βρετανικού ναυτικού αποκλεισμού ανακούφισε κάπως τον ελληνικό λαό, αλλά δυστυχώς ο τραγικός χειμώνας του 1941-42 ήταν ήδη ένα γεγονός...
Κατά την διάρκεια του αποκλεισμού, οι μόνες αποστολές τροφίμων στην Ελλάδα γίνονταν απ΄την Τουρκία μέσω του εμπορικού πλοίου Κούρτουλους. Η κυβέρνηση Τσολάκογλου, με την έγκριση των Γερμανών, ρευστοποίησε όσα συναλλαγματικά διαθέσιμα είχε με σκοπό την αγορά τροφίμων απ΄την Τουρκία και την οργάνωση αποστολής για την μεταφορά τους. Παρά τις δυσκολίες που προκαλούσαν οι Βρετανοί στην παραπάνω προσπάθεια, το Κούρτουλους έκανε αρκετά δρομολόγια που ανακούφισαν τον ελληνικό, και κυρίως τον αθηναϊκό, λαό.
Αργότερα, οι αποστολές του Ερυθρού Σταυρού συνετέλεσαν περαιτέρω στην βελτίωση του επισιτισμού.
Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι το έγκλημα της πείνας της Κατοχής είχε πολλούς φυσικούς αυτουργούς.
- Εκτός απ΄τις αντικειμενικά πολύ δύσκολες συνθήκες (καταστροφή αποθηκών τροφίμων και συγκοινωνιακού δικτύου) που είχαν διαμορφωθεί μετά την συνθηκολόγηση της Ελλάδας το ΄41, το πιο μεγάλο μέρος της ευθύνης βαραίνει τους κατακτητές. Γερμανοί και Ιταλοί, αν και ήταν υπεύθυνοι για την σίτιση της κατεχόμενης Ελλάδας, δεν έδωσαν την πρέπουσα σημασία στο ζήτημα και ασχολούνταν με την κατάσχεση τροφίμων για δική τους κατανάλωση. Αναλογικά τεράστια είναι και η ευθύνη των Βουλγάρων που κατείχαν τους σιτοβολώνες της Θράκης, στερώντας έτσι μεγάλες ποσότητες σταριού απ΄τους Έλληνες.
- Πέραν αυτών, πρέπει να καυτηριαστεί και η αβελτηρία κάποιων "Ελλήνων" μαυραγοριτών που αρχικά έκρυβαν τα τρόφιμα που έπεφταν στα χέρια τους, προκειμένου να πλουτίσουν αργότερα σε βάρος συμπατριωτών τους. Αν μη τι άλλο, αυτοί ήταν ο χειρότερος τύπος ανθρώπου της κατοχικής περιόδου. Τα λαμόγια που με καθαρό μυαλό γινόντουσαν πάμπλουτοι χάρη στην πείνα, τον θάνατο και την δυστυχία των άλλων. Η κυβέρνηση Τσολάκογλου παρά τα λίγα μέσα που διέθετε προσπάθησε να καταστείλει το φαινόμενο του μαυραγοριτισμού, χωρίς όμως μεγάλη επιτυχία.
- Τελευταίοι, αλλά όχι έσχατοι, στην λίστα των φυσικών αυτουργών ήταν οι σύμμαχοί μας (...) οι Άγγλοι. Ισχυρίζονταν ότι έκαναν τον ναυτικό αποκλεισμό διότι πίστευαν ότι τα αποσταλλόμενα τρόφιμα ίσως να κατέληγαν στα χέρια των κατακτητών. Αυτός ο ισχυρισμός όμως δεν πείθει. Άλλωστε πάντα είχαν μία τάση προς τέτοιες τακτικές. Κάτι παρόμοιο είχαν διαπράξει κατά της πατρίδας μας και το 1850 προκειμένου να αποζημιώθει ο Εβραίος -βρετανικής υπηκοότητας- Ντέιβιντ Πατσίφικο, και χωρίς να υπάρχουν τότε κατακτητές στην Ελλάδα. Το πιθανότερο είναι ότι έκαναν τον αποκλεισμό για να προκαλέσουν εξαθλίωση του πληθυσμού ώστε αυτός να δυσανασχετήσει εμπράκτως κατά των κατακτητών και της κυβέρνησης Τσολάκογλου. Όπως και να χει το σίγουρο είναι ότι δεν νοείται μία σύμμαχος χώρα να συνδράμει τα μέγιστα στην εξαθλίωση και στην πείνα ενός λαού.
Πηγή: Ιστορία της Κατοχής
