Όπως πολλάκις υπενθυμίσαμεν εις τους αναγνώστας μας, δεν πρόκειται δια των άρθρων μας να αφηγηθώμεν την πλήρη ιστορίαν της εποχής εκείνης, θα εχρειάζοντο τόμοι προς τούτο, πρόκειται να απαντήσωμεν εις το υπό του κ. Βενιζέλου αρχικώς τεθέν ζήτημα: Πως επήλθεν ο διχασμός της Ελλάδος και ποιοι οι υπαίτιοι αυτού. Πρόκειται δε επί πλέον να καταδείξωμεν εις τους αναγνώστας μας ποιος ο σκοπός τον οποίον ο κ. Βενιζέλος επεδίωξε δια του διχασμού, ότι δεν επεδίωξεν ενέργειαν ομοίαν του Μακεδονικού αγώνος του 1904–1908, όπως έλεγε τότε εις τους φίλους του δια να τους παρασύρη, και διατείνεται και σήμερον εις τα άρθρα του, ούτε καν την έξοδον της Ελλάδος εκ της ουδετερότητος ήτις θα επετυγχάνοντο, ως είδομεν εις τα προηγούμενα άρθρα μας και υπό της Κυβερνήσεως Ζαΐμη και υπό της Κυβερνήσεως Καλογεροπούλου. Επεδίωξεν αποκλειστικώς την εκδίωξιν του Βασιλέως Κωνσταντίνου. Και δεν επεχείρησε τούτο δια της ίδιας αυτού πολιτικής δυνάμεως εν Ελλάδι, ήτις όχι μόνον δεν ήρκει προς τούτο, αλλά και κατά μέγα μέρος δεν θα ήτο ούτε πρόθυμος εις τοιούτον αγώνα, αλλά δια εξωθήσεως ξένων κρατών προς τοιούτον σκοπόν, παραπειθομένων ότι ο Βασιλεύς ήτο εχθρός των, όπως κάμωσι χρήσιν των στρατιωτικών και ναυτικών αυτών δυνάμεων προς εκδίωξίν του.
Δια τούτο και εκ της περιόδου ήτις ακολουθεί μετά την παραίτησιν της Κυβερνήσεως Καλογεροπούλου θα εξετάσωμεν ολίγα μόνον σημεία χαρακτηριστικά, και μόνον εις την έκτασιν, ήτις ανταποκρίνεται εις τον σκοπόν των άρθρων μας. Άλλως τε μεθ’ όσα είπομεν εις τα προηγούμενα άρθρα μας εν εκτάσει, θεωρούμεν αρκούντως απεδείξαμεν τους ισχυρισμούς μας, και ότι δυνάμεθα να σπεύσωμεν προς το τέρμα της συζητήσεως, και δι’ άλλους λόγους, και δια να ενδιατρίψωμεν περισσότερον εις τα αφορώντα τα εκ του τέλους του πολέμου ωφελήματα ή ζημίας της Ελλάδος, ιδίως δε τα αφορώντα την Συνθήκην των Σεβρών. Εκτός εάν ο κ. Βενιζέλος δια των ενδεχομένων απαντήσεών του μας αναγκάση να επανέλθωμεν επί σημείων της περιόδου την οποίαν διετρέξαμεν, τα οποία ημείς δεν ενομίσαμεν αναγκαίον να διεξέλθωμεν, διεξοδικώτερον.
Η σύγχυσις εις τας ενεργείας της Αντάντ εν Ελλάδι επί κυβερνήσεων Καλογεροπούλου και ιδίως Λάμπρου, είνε αφαντάστως χαώδης, ως την ονομάζει ο ίδιος ο κ. Πολίτης, εις το γνωστόν προς τον κ. Ρωμάνον τηλεγράφημά του, το οποίον εις προηγούμενον άρθρο μας αναφέραμεν. Αι τέσσαρες σύμμαχοι Δυνάμεις, πολλάκις αντικρουόμεναι εις τας εν Ελλάδι ενεργείας των, εις πλείστα σημεία ζηλοτυπούσαι αλλήλας, και εις τινά μάλιστα και υποπτεύουσαι αλλήλας δια τους εν Ελλάδι σκοπούς εκάστης εξ αυτών. Οι εν Αθήναις πρέσβεις των ουχί εν τελεία αρμονία μεταξύ των, και έστιν ότε και αλληλοϋποπτευόμενοι. Στόλαρχος διοικών τας παρά τας Αθήνας δυνάμεις της Αντάντ, λαμβάνων διαταγάς από τον υπουργόν του προς ενέργειαν μέτρων, μη συμφωνούσας προς την πολιτικήν την οποίαν ο πρωθυπουργός του είχε χαράξει και προς τας οποίας διαταγάς διεφώνουν αι άλλαι σύμμαχοι κυβερνήσεις, και αι οποίαι διαταγαί εν τούτοις εξετελούντο. Και όχι μόνον τούτο, αλλά και πολλάκις αι διαταγαί αύται προεκαλούντο από υφιστάμενον του ιδίου ναυάρχου, όστις ήσκει ιδίαν πολιτικήν εν Ελλάδι και ανταποκρινόμενος απ’ ευθείας με τον υπουργόν του, τον παρέσυρε εις ενεργείας αντιθέτους προς τας εντολάς του πρωθυπουργού. Πληροφορίαι περί της καταστάσεως και των συμβαινόντων εν Αθήναις διαβιβαζόμεναι υπό των πρέσβεων, ενός ιδίως, εντελώς αντίθετοι προς την αλήθειαν και αποσκοπούσαι προς την εξυπηρέτησιν των σκοπών μιας πολιτικής μερίδος εν Ελλάδι, υποτάσσουσαι και αυτού του κράτους του τα συμφέροντα εις τα κομματικά συμφέροντα και πάθη της μερίδος ταύτης, ως ωμολόγησεν αυτός ούτος ο Μπριάν εις το προς τον Γκυγιεμέν τηλεγράφημά του. Τύπος συμμαχικός, ιδίως δύο εκ των συμμάχων, εμπνεόμενος εξ Αθηνών και διοχετεύων εις το αναγνωστικόν του κοινόν όλα τα μυθεύματα τα οποία του παρείχαν τα τυφλά συμφέροντα και τα πάθη μιας πολιτικής μερίδος εν Αθήναις, διαστρέφοντα τα γεγονότα, πλάθοντα φανταστικά τοιαύτα και δηλητηριάζοντα την κοινήν γνώμην λαών, προς τους οποίους εν τούτοις πάντοτε ο ελληνικός λαός είχε προσβλέψει μετά συμπαθείας και εμπιστοσύνης. Αστυνομίαι μυστικαί ξέναι εν Αθήναις με προσωπικόν στρατολογημένον από τα αποβράσματα τα οποία ο κυκεών του πολέμου εσυσσώρευσεν εν Ελλάδι, δημιουργούσαι αφάνταστα καθημερινά επεισόδια. Ιδού τα στοιχεία, τα οποία εδημιούργησαν εις την Ελλάδα τον κυκεώνα μέσα εις τον οποίον επαράδερνεν ο δυστυχής αυτός λαός.
Καθ’ ημέραν θα συνέβαινε κάτι. Μίαν καλήν πρωΐαν αίφνης κατάσχεται από τον ναύαρχον Φουρναί ο ελληνικός στόλος. Διατί; Άγνωστον. Ο ίδιος ο ναύαρχος διηγείται εις τα απομνημονεύματά του, ότι και αυτός καλά-καλά δεν ήξευρε διατί. Τοιαύτην είχε διαταγήν από τον υπουργόν του. Δυσαρέσκειαι των άλλων Συμμάχων και διαμαρτυρίαι προς τον πρωθυπουργόν, όστις και αυτός στενοχωρημένος δεν ήξευρε πως δικαιλογήση το τοιούτο μέτρον. Κηρύσσεται έξαφνα ένας ακόμη στενώτερος αποκλεισμός. Πιστοποιείται από διπλωματικά έγγραφα ότι απέθανον άνθρωποι εξ ασιτίας. «Δεν δυνάμεθα να τον διατηρήσωμεν τοιούτον αποκλεισμόν,» συναντά κανείς λεγόμενον μέσα εις επίσημα διπλωματικά έγγραφα. Και όμως διατηρείται. Διατί; Δια να επαναστατήση ο Ελληνικός λαός κατά του Βασιλέως; Αλλά την εκδίωξιν του Βασιλέως δεν την θέλουν αι πλειότεραι των Συμμάχων Δυνάμεων. Και όμως διατηρείται. Διατί;
Πολιτική χαώδης! ανακράζει προσφυώς ο κ. Ν. Πολίτης.
Αυτά ήσαν τα αποτελέσματα της προσκλήσεως των ξένων στρατών υπό του κ. Βενιζέλου εις την Ελλάδα και της νότας της 8)21 Ιουνίου εις την οποίαν συνειργάσθη και τόσον ενθουσιωδώς εχειροκρότησεν!
Χαρακτηριστικόν είνε της όλης καταστάσεως το πώς προεκλήθησαν τα τραγικά γεγονότα της 18 Νοεμβρίου 1916.
Ο Μπριάν βλέπων και αυτός το αδιέξοδον εις το οποίον περιέπεσαν και οι Σύμμαχοι και η Ελλάς, εσκέφθη να στείλη έμπιστον αυτού πολιτικόν πρόσωπον εις Ελλάδα, το οποίον να έλθη εις ημιεπίσημον επαφήν με τον Βασιλέα και τον κ. Βενιζέλον, να εξετάση αντικειμενικώς την κατάστασιν και εύρη τρόπον φιλικής διαρρυθμίσεως των σχέσεων της Αντάντ με τον Βασιλέα, ώστε να παύση και η δια την Αντάντ αφόρητος κατάστασις, η οποία την εξέθετε πολλαχώς και ιδία εις την κοινήν γνώμην εν Αμερική.
Ως τοιούτον εξέλεξε τον κ. Μπεναζέ, βουλευτήν και εισηγητήν του προϋπολογισμού του υπουργείου των Στρατιωτικών, όστις υπό το πρόσχημα ότι μετέβαινεν εις Θεσσαλονίκην δια να εξετάση την εκεί στρατιωτικήν κατάστασιν, θα διήρχετο εξ Αθηνών και θα συννενοείτο με τον Βασιλέα.
Την αφήγησίν μας των κατωτέρω στηρίζομεν επί των εξής πηγών:
1ον) Εις τας εκθέσεις και τα πορίσματα της επιτροπής του γαλλικού Κοινοβουλίου, ήτις ηρεύνησε την όλην ταύτην υπόθεσσιν.
2ον) Εις την έκθεσιν το κ. Μπεναζέ.
3ον) Εις την «Διπλωματικήν ιστορίαν» του κ. (Ντριώ. 4ον) Εις τα απομνημονεύματα του ναυάρχου Δαρτίζ ντυ Φουρναί.
5ον) Εις το έργο του στρατηγού Σαράιγ περί της αρχιστρατηγίας του εν Ανατολή και τινά δημοσιεύματά του εις την «Επιθεώρησιν των Δύο Κόσμων».
6ον) Εις την «Ρωσσικήν Διπλωματικήν Βίβλον» έκδοσις 1922.
7ον) Εις τα δημοσιευθέντα επίσημα διπλωματικά έγγραφα υπό του κ. Σ. Κοσμέν εις το έργον του «η Αντάντ και η Ελλάς» και υπό του Α. Φραγκούλη εις τον έργον του «η Ελλάς και η παγκόσμιος κρίσις».
8ον) Εις το έργον του σέρ Βαζίλ Θόμψων «η μυστική υπηρεσία των Συμμάχων εν Ελλάδι».
9ον) Εις τας αποκαλύψεις της Παρισινής «Ματέν» της 26ης Αυγούστου 1923.
Εννοείται αποφεύγοντες το πλήθος των λεπτομερειών αίτινες θα προυξενούν σύγχυσιν εις το πνεύμα των αναγνωστών μας, θα μείνωμεν μόνον εις τα κύρια χαρακτηριστικά σημεία και τας κυρίας σημαντικάς γραμμάς της όλης υποθέσεως.
Προτού αφιχθή ο Μπεναζέ εις την Ελλάδα είχεν αρχίσει κίνησις του στρατηγού Σαράϊγ όπως επιτευχθή πλήρης αφοπλισμός της Ελλάδος, απομάκρυνσις παντός στρατιωτικού τμήματος αυτής εις Πελοπόννησον και παράδοσις όλου του πολεμικού υλικού της εις τον Σαράϊγ. Και ταύτα διότι ο Σαράϊγ διετείνετο ότι διέτρεχε κίνδυνον επιθέσεως του Βασιλέως κατά των νώτων του. Ουδεμία ένδειξις ούτε τότε υπήρχεν ούτε κατόπιν απεκαλύφθη περί τοιαύτης προθέσεως του Βασιλέως. Αλλ’ ο Σαράϊγ στηριζόμενος επί των ψευδών πληροφοριών τας οποίας του παρείχον εκείνοι που είχον συμφέρον εις την ανατροπή του Βασιλέως επέμενε παρά τη κυβερνήσει του.
Ο πραγματικός σκοπός τοιούτου αφοπλισμού καταφαίνεται εκ τηλεγραφήματος του Ισβόλσκυ εκ Παρισίων, της 2)15 Οκτωβρίου και ανακοινούντος εις την κυβέρνησίν του το περιεχόμενον τηλεγραφήματος του κ. Βενιζέλου προς τον Γκυγιεμέν, όστις ο κ. Βενιζέλος εζήτει δι’ αυτού την αναγνώρισιν της εν Θεσσαλονίκη κυβερνήσεως του υπό των Συμμάχων και προσέθετεν.
«Εάν οι Σύμμαχοι του παράσχουν την υλικήν βοήθειαν, θα δυνηθή να παρατάξη ουχί εν, αλλά περισσότερα σώματα στρατού, εκ των οποίων ΜΕΡΟΣ ΣΧΕΔΙΑΖΕΙ ΝΑ ΣΤΕΙΛΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ, το οποίον είνε «εύκολον προς αναποδογύρισμα» εγένετο συμπαθώς δεκτόν εδώ (Παρισίους). Και μολονότι εις το τηλεγράφημά του ο κ. Βενιζέλος δεν το λέγει ρητώς. ΟΥΔΕΙΣ ΑΜΦΙΒΑΛΛΕΙ ΟΤΙ Ο ΤΕΛΙΚΟΣ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΣ ΕΙΝΕ Η ΕΚΔΙΩΞΙΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ…. Όλα τα κατέχοντα υψηλήν θέσιν εδώ πρόσωπα μου εδήλωσαν ότι η Γαλλική Κυβέρνησις ουδόλως σκέπτεται να εγκαταστήση την Δημοκρατίαν εν Ελλάδι, διότι είναι πεπεισμένη ότι εν τοιαύτη περίπτωσει η Ελλάς θα περιέπιπτεν εις αναρχίαν. Αλλά θα επεθύμουν εδώ να έβλεπον τον Διάδοχον ανερχόμενον εις τον Θρόνον. Εις τοιούτον τινά συνδυασμόν ο Μπριάν προσπαθεί να προσελκύση τον Γκρέϋ. Είναι της γνώμης ότι εάν τοιαύτη συμφωνία συνήπτετο μεταξύ Γκρέϋ – Μπριάν, δεν έχομεν κανέν συμφέρον να άρωμεν την προστασίαν μας από τον Κωνσταντίνον ΚΑΙ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΕΣ ΤΗΝ ΓΑΛΛΙΑΝ ΩΣ ΔΙΑΙΤΗΤΗΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΖΗΤΗΜΑΤΩΝ, ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΩΜΕΝ ΑΠΟ ΑΥΤΗΝ ΩΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΜΑ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΖΗΤΗΜΑΤΩΝ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΩΝ ΜΕ ΤΑ ΖΩΤΙΚΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ».
Αλλ’ ο Στούρμερ, πρωθυπουργός της Ρωσίας, δεν εισήρχετο εις τοιαύτας βλέψεις. Είχεν ήδη, μίαν ημέραν πρίν, τηλεγραφήσει εις τον Ισβόλσκυ εις Παρισίους κατά των αναμίξεων τοῦ Σαράϊγ να μη αναμιγνύεται εις τα εσωτερικά της Ελάδος και ότι αν τοῦτο συνεχίζετο, θα «ΗΡΧΕΤΟ ΣΤΙΓΜΗ ΚΑΘ’ ΗΝ Η ΡΩΣΣΙΑ ΘΑ ΕΥΡΙΣΚΕΤΟ ΕΙΣ ΑΔΥΝΑΜΙΑΝ ΝΑ ΣΥΝΕΡΓΑΖΕΤΑΙ ΕΝ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΥΜΜΑΧΟΥΣ». Εις τούτο την 6)19 Οκτωβρίου ο Μπριάν απήντησε δια του Ισβόλσκυ (εις τον Στρούμερ), ότι εδόθη διαταγή εις τον Σαράϊγ να μη αναμιγνύεται εις πολιτικά και ότι «προς το παρόν το κίνημα του κ. Βενιζέλου δεν έχει αντιδυναστικόν χαρακτήρα. ΑΛΛ’ Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΟΣΤΙΣ ΔΥΣΠΙΣΤΕΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΕΑ, ΘΑ ΗΤΟ ΛΙΑΝ ΕΥΤΥΧΗΣ, ΕΑΝ ΑΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΟΝ ΕΞΕΔΙΩΚΟΝ. Ο Μπριάν μου εδήλωσεν ότι δεν σκέπτεται να ακολουθήση τοιαύτην γραμμήν».
Εννοείται ότι αι προθέσεις του κ. Βενιζέλου επροξένησαν ανησυχίας και εν Αγγλία. Την 8) 21 Οκτωβρίου ο κ. Δεμίδωφ τηλεγραφεί:
«Ο πρέσβυς της Αγγλίας ανεκοίνωσε προ ολίγου εις τον κ. Βενιζέλον ότι η Αγγλική Κυβέρνησις δεν θα υπεστήριζε κατ’ ουδένα τρόπον το κίνημά του, εάν είνε αντιδυναστικόν. Έλαβεν από τον κ. Βενιζέλον την εξής απάντησιν: «Η προσωρινή Κυβέρνησις δεν είχεν ούτε έχει αντιδυναστικόν πρόγραμμα».
Μην απατώμεθα. Ο κ. Βενιζέλος, όταν λέγη ότι δεν έχει αντιδυναστικόν πρόγραμμα, δεν σημαίνει ότι δεν έχει πρόγραμμα κατά το Βασιλέως. Είνε τούτο η συνήθης εις τους Ιησουΐητας «ρεζερβάτσιο μεντάλις» αντιδυναστικόν πρόγραμμα».
Υπό τοιαύτας συνθήκας ήλθεν ο κ. Μπεναζέ εις Αθήνας. Είδε τον Βασιλέα και την 10)23 Οκτωβρίου και την 11)24 Οκτωβρίου. Αι συνεντεύξεις των ήσαν εγκάρδιοι. Εξηγήθησαν σαφώς μεταξύ των. Ο Βασιλεύς συνεφώνησε να αποσύρη τον στρατόν του εις Πελοπόννησον πλήν δύο συνταγμάτων, τα οποία θα παρέμενον εν Θεσσαλία και να παραδώση εις τους Συμμάχους το πολεμικόν υλικόν του στρατού πλήν του χρησιμοποιουμένου υπό των εν ειρήνη μονάδων, ως και τα ελαφρά πλοία. Αφ’ ετέρου ο κ. Μπεναζέ υπεσχέθη την χαλάρωσιν των μέτρων, ότι θα αφήσωσι του λοιπού τον Βασιλέα ανενόχλητον, επίσης δε υπεσχέθη και την ασφάλειά του από πάσης επιχειρήσεως του κ. Βενιζέλου. Η συμφωνία ανηγγέλθη εις τον Μπριάν, όστις συνεχάρη τον Μπεναζέ «δια τα ευτυχή αποτελέσματα» της αποστολής του, διέταξε δε τον Γκυγιεμέν να κανονίση μετά του μακαρίτου Λάμπρου την εκτέλεσιν των συμφωνιών, ήτις και ήρχισεν αμέσως. Ο Μπεναζέ τότε ανεχώρησε δια την Θεσσαλονίκην.
Αλλ’ ο κ. Βενιζέλος έσπευσε να τηλεγραφήση εις τον Γκυγιεμέν ότι δεν πιστεύει εις την τήρησιν της συμφωνίας ταύτης (εκ μέρους του Βασιλέως δηλ.) και ότι ήτο ηγανακτημένος, διότι τον ημπόδιζαν να εισέλθη εις Θεσσαλίαν. Ο Γκυγιεμέν αναφέρων όλα ταύτα εις τον Μπριάν την 21ην Οκτωβρίου (3 Νοεμβρίου) 1916, έλεγεν ότι μετεχειρίσθη (δια πρώτην φοράν) αυστηράν γλώσσαν προς τον κ. Βενιζέλον και προσέθετε: «δεν ημπορούσα να μεταχειρισθώ άλλην γλώσσαν τόσω μάλλον όσον οι Σύμμαχοι έχουν συμφέρον όπως ο στρατός αυτός (του κ. Βενιζέλου) τον οποίον αυτοί οργανώνουν και συντηρούν ΠΟΛΕΜΗΣΗ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ ΚΑΙ ΟΧΙ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ».
Αλλά το πράγμα δεν το εννοούσεν έτσι ο κ. Βενιζέλος.
Πηγή: (Από το βιβλίο του Ιωάννη Μεταξά, Ιστορία του Εθνικού Διχασμού, Εκδόσεις Καθημερινή)
